23. Evaṃ rājā dhātugabbhe kattabba kammaṃ niṭṭhāpetvā cātuddasi divase vihāraṃ gantvā bhikkhusaṅghaṃ sannipātesi, sannipatti bhikkhū tiṃsa sahassāni ahesuṃ rājā bhikkhusaṅghaṃ vanditvā evamāha.
23. In this way, the king completed the work to be done in the relic chamber. On the fourteenth day, he went to the monastery and assembled the Saṅgha of bhikkhus. Thirty thousand bhikkhus were assembled. The king paid homage to the Saṅgha of bhikkhus and said thus:
23. Như vậy, sau khi hoàn thành công việc cần làm trong kho xá lợi, vào ngày mười bốn, vua đến Tự viện và triệu tập Tăng đoàn. Ba mươi ngàn Tỳ-kheo đã tập họp. Vua đảnh lễ Tăng đoàn và nói:
Dhātugabbhe mayā kattabbakammaṃ niṭṭhāpitaṃ, sve āsāḷabhimuposatha divase uttarasāḷha nakkhattena dhātunidhānaṃ bhavissati dhātuyo janātha bhanteti bhikkhusaṅghassa bhāraṃ katvā nagaramevāgañji.
"The work to be done by me in the relic chamber is completed. Tomorrow, on the full moon day of Āsāḷha, with the Uttarāsāḷha constellation, the enshrinement of the relics will take place. Venerable sirs, may you bring the relics." Having entrusted this task to the Saṅgha of bhikkhus, he returned to the city.
“Công việc cần làm trong kho xá lợi đã được con hoàn thành. Ngày mai, vào ngày trai giới Āsāḷha, dưới chòm sao Uttarāsāḷha, lễ an vị xá lợi sẽ diễn ra. Bạch chư Tăng, xin hãy thỉnh xá lợi.” Sau khi giao phó việc này cho Tăng đoàn, vua trở về thành phố.
Atha bhikkhusaṅgho dhātu āharaṇakaṃ bhikkhuṃ gavesanto pūjā pariveṇa vāsikaṃ soḷasa vassuddesikaṃ chaḷabhiññaṃ soṇuttaraṃ nāma sāmaṇeraṃ disvā taṃ pakkosāpetvā āvuso soṇuttara rājā dhātugabbhaṃ niṭṭhāpetvā dhātu ābharaṇaṃ bhikkhusaṅghassa bhāramakāsi.
Then the Saṅgha of bhikkhus, searching for a bhikkhu to bring the relics, saw a sixteen-year-old sāmaṇera named Soṇuttara, who resided in Pūjāpariveṇa and possessed six supernormal powers. They summoned him and said: "Friend Soṇuttara, the king has completed the relic chamber and entrusted the bringing of the relics to the Saṅgha of bhikkhus.
Bấy giờ, Tăng đoàn tìm kiếm một Tỳ-kheo để thỉnh xá lợi, thấy một Sa-di tên Soṇuttara, mười sáu tuổi, trú tại giảng đường cúng dường, là bậc lục thông, liền cho gọi ngài và nói: “Này Soṇuttara, vua đã hoàn thành kho xá lợi và giao phó việc thỉnh xá lợi cho Tăng đoàn.
Tasmā tayā dhātuyo āharitabbāti āharāmi bhante dhātuyo kuto lacchāmīti pucchi tassa bhikkhusaṅgho evamāha.
Therefore, you must bring the relics." He asked: "I shall bring the relics, venerable sirs, but from where shall I obtain them?" The Saṅgha of bhikkhus said to him:
Do đó, con phải thỉnh xá lợi.” Ngài hỏi: “Bạch Ngài, con sẽ thỉnh xá lợi, nhưng con có thể tìm thấy chúng ở đâu?” Tăng đoàn nói với ngài:
Āvuso soṇuttara tatāgato maraṇamañce nipanno sakkaṃ devarājānaṃ āmantetvā mayhaṃ aṭṭhadoṇappamāṇesu sārīrika dhātusu ekaṃ doṇaṃ koḷiyarājuhi sakkataṃ, anāgate tambapaṇṇi dīpe mahācetiye patiṭṭhahissatīti āha.
"Friend Soṇuttara, when the Tathāgata was lying on his deathbed, he addressed Sakka, the king of devas, saying: 'Among my bodily relics, measuring eight doṇas, one doṇa, venerated by the Koliyas, will be enshrined in the Mahācetiya on the island of Tambapaṇṇī in the future.'"
“Này Soṇuttara, khi Đức Như Lai nằm trên giường bệnh sắp nhập Niết-bàn, Ngài đã gọi Thiên chủ Sakka và nói: ‘Trong số xá lợi thân của Ta, có lượng tám đấu, một đấu được các vua Koliya tôn kính, trong tương lai sẽ được an vị tại Đại Tháp trên đảo Tambapaṇṇi.’ ”
Atha bhagavati parinibbute doṇa brāhmaṇo dhātuyo aṭṭha koṭṭhāse katvā aṭṭhannaṃ nagaravāsīnaṃ adāsi te attano attano nagare cetiyaṃ kāretvā parihariṃsu tesu rāmagāme koḷiyehi katacetiye mahoghena bhinne dhātukaraṇḍako samuddaṃ pavisitvā ratanavālukā piṭṭhe chabbaṇṇaraṃsi samākiṇṇo aṭṭhāsi.
Then, when the Blessed One had attained Parinibbāna, the brāhmaṇa Doṇa divided the relics into eight portions and gave them to the residents of the eight cities. They built cetiyas in their respective cities and paid homage to them. Among these, when the cetiya built by the Koliyas in Rāmagāma was destroyed by a great flood, the relic casket entered the ocean and rested on a bed of jeweled sand, radiant with six-colored rays.
Bấy giờ, khi Đức Thế Tôn nhập Niết-bàn, Bà-la-môn Doṇa đã chia xá lợi thành tám phần và trao cho cư dân của tám thành phố. Họ đã xây tháp trong thành phố của mình và thờ cúng. Trong số đó, khi tháp do người Koliya xây tại Rāmāgāma bị lũ lụt phá hủy, hộp xá lợi đã trôi ra biển và nằm trên bãi cát quý, tỏa ra sáu màu hào quang.
Nāgā disvā mañjerika nāga bhavanaṃ gantvā mahākāḷa nāga rañño ārocesuṃ so dasakoṭi nāga sahassa parivuto āgantvā gaṇdhamālādīhi pūjetvā suvaṇṇa-pavāḷa-miṇi-rajatadhaje ussāpetvā pañcaṅgika turiya paggahīta nānāvidha nāga nāṭakānaṃ majjhahato dhākukaraṇḍaṃ maṇicaṅgoṭake ṭhapetvā sīsenādāya mahāsakkāra sammānaṃ karonto nāgabhavanaṃ netvā channavuti koṭidhane pūjetvā sabbaratanehi cetiyañca cetiyagharañca māpetvā dhātuyo pariharati.
The nāgas, seeing it, went to the Mañjerika Nāga abode and reported it to the Nāga king Mahākāḷa. He, accompanied by ten thousand koṭis of nāgas, came and worshipped with perfumes, garlands, and the like. He hoisted golden, coral, gem, and silver banners, and amidst various nāga dances accompanied by five kinds of musical instruments, he placed the relic casket in a jewel box, carried it on his head, and with great honor and respect, brought it to the Nāga abode. He worshipped it with wealth worth ninety-six koṭis, and had a cetiya and a cetiya-ghara built with all kinds of jewels, thus honoring the relics.
Chư Nāga nhìn thấy, liền đi đến cung điện Nāga Mañjerika và báo cho vua Nāga Mahākāḷa. Vua Nāga cùng mười triệu Nāga tùy tùng đến, cúng dường bằng hương hoa, dựng cờ vàng, san hô, ngọc, bạc, và giữa các màn trình diễn Nāga đa dạng với năm loại nhạc cụ, đặt hộp xá lợi vào hộp ngọc, đội lên đầu, thực hiện lễ nghi tôn kính trọng thể và đưa về cung điện Nāga. Ngài đã cúng dường bằng chín mươi sáu triệu tài sản, xây tháp và nhà tháp bằng tất cả các loại ngọc quý và thờ cúng xá lợi.
Mahākassapatthero ajātasattuno dhātunidhānaṃ karonto rāmagāme dhātuyo ṭhapetvā sesa dhātuyo āharitvā adāsi rājā rāmagāme dhātuyo kasmā nāhaṭāti pucchi.
When Mahākassapatthera was enshrining the relics for Ajātasattu, he enshrined the relics in Rāmagāma and brought the remaining relics. The king asked why the relics from Rāmagāma were not brought.
Khi Đại Trưởng lão Mahākassapa thực hiện lễ an vị xá lợi cho vua Ajātasattu, ngài đã giữ lại xá lợi ở Rāmāgāma và thỉnh các xá lợi còn lại để trao cho vua. Vua hỏi: “Tại sao xá lợi ở Rāmāgāma không được thỉnh về?”
Thero mahārāja tāsaṃ antarāyo natthi anāgate tambapaṇṇidīpe mahācetiye patiṭṭhahissantīti āha.
The thera replied: "Great king, there is no obstacle to those relics. In the future, they will be enshrined in the Mahācetiya on the island of Tambapaṇṇī."
Trưởng lão nói: “Đại vương, không có chướng ngại nào cho những xá lợi đó. Trong tương lai, chúng sẽ được an vị tại Đại Tháp trên đảo Tambapaṇṇi.”
Asoko dhammarājāpi dhātunidhānaṃ ugghāṭetvā olokento aṭṭhamaṃ dhātudoṇaṃ adisvā aparaṃ dhātuṃ doṇaṃ kattha bhanteti pucchi mahārāja taṃ koḷiyehi gaṅgātīre kata cetiye patiṭṭhitaṃ, mahoghena cetiye bhinne mahāsamuddaṃ pāvisi.
King Dhammāsoka also, opening and examining the relic enshrinement, did not see the eighth doṇa of relics. He asked: "Venerable sir, where is the other doṇa of relics?" The Arahants replied: "Great king, that was enshrined in the cetiya built by the Koliyas on the bank of the Gaṅgā. When the cetiya was destroyed by a great flood, it entered the great ocean.
Vua Asoka Dhammarāja cũng đã mở kho xá lợi để xem xét, không thấy đấu xá lợi thứ tám, liền hỏi: “Bạch Ngài, đấu xá lợi còn lại ở đâu?” Các bậc A-la-hán đáp: “Đại vương, xá lợi đó được an vị trong tháp do người Koliya xây ở bờ sông Gaṅgā. Khi tháp bị lũ lụt phá hủy, xá lợi đã trôi ra biển cả.”
Taṃ nāgā disvā attano nāgabhavanaṃ netvā pariharantīti khīṇāsavā āhaṃsu rājā nāgabhavanaṃ nāma mama āṇāpavattanaṭṭhānaṃ, tampi āharāmi bhanteti āha.
The nāgas, seeing it, took it to their Nāga abode and are paying homage to it." The king said: "The Nāga abode is a place where my command prevails. Venerable sir, I shall bring them too."
“Chư Nāga nhìn thấy, liền đưa về cung điện Nāga của họ và thờ cúng.” Vua nói: “Cung điện Nāga là nơi quyền lực của con có hiệu lực, bạch Ngài, con cũng sẽ thỉnh chúng về.”
Mahārāja tā dhātuyo anāgate tambapaṇṇidīpe mahācetiye patiṭṭhahissantiti nivāresuṃ.
They prevented him, saying: "Great king, those relics will be enshrined in the Mahācetiya on the island of Tambapaṇṇī in the future."
Họ đã ngăn cản: “Đại vương, những xá lợi đó trong tương lai sẽ được an vị tại Đại Tháp trên đảo Tambapaṇṇi.”
Tasmā tvaṃ mañcherika nāga bhavanaṃ gantvā taṃ pavattiṃ nāga rañño nivedetvā dhātuyo āhara, sve dhātu nidhānaṃ bhavissatīti.
"Therefore, you go to the Mañjerika Nāga abode, inform the Nāga king of this matter, and bring the relics. Tomorrow, the enshrinement of the relics will take place."
“Do đó, con hãy đi đến cung điện Nāga Mañcherika, thông báo sự việc đó cho vua Nāga và thỉnh xá lợi về. Ngày mai sẽ diễn ra lễ an vị xá lợi.”
Soṇuttaro sādhūti sampaṭicchitvā attano pariveṇaṃ agamāsi.
Soṇuttara accepted with "Sādhu!" and went to his residence.
Sa-di Soṇuttara chấp thuận bằng câu ‘Sādhu’ và trở về trú xứ của mình.
Rājāpi nagaraṃ antvā nagare bheriṃ carāpesi- sve dhātunidhānaṃ bhavissati nāgarā attano attano vibhavānurūpena alaṅkaritvā gaṇdhamālādīni gahetvā mahācetiyaṅgaṇaṃ otarantuti.
The king also entered the city and had a drum beaten throughout the city: "Tomorrow, the enshrinement of the relics will take place! Citizens, adorn yourselves according to your means, take perfumes and garlands, and descend into the Mahācetiya courtyard!"
Vua cũng trở về thành phố và cho đánh trống trong thành phố: “Ngày mai sẽ diễn ra lễ an vị xá lợi. Các cư dân hãy trang hoàng tùy theo khả năng của mình, mang hương hoa và các vật cúng dường khác đến sân Đại Tháp.”
Sakkopi vissakammaṃ āṇāpesi-sve mahācetiye dhātunidhānaṃ bhavissati.
Sakka also commanded Vissakamma: "Tomorrow, the enshrinement of the relics will take place at the Mahācetiya.
Thiên chủ Sakka cũng ra lệnh cho Visukamma: “Ngày mai sẽ diễn ra lễ an vị xá lợi tại Đại Tháp.
Sakala tampapaṇṇidīpaṃ alaṅkarohīti.
Adorn the entire island of Tambapaṇṇī!"
Hãy trang hoàng toàn bộ đảo Tambapaṇṇi.”
So punadivase ekūnayojanasatikaṃ tambapaṇṇidīpaṃ kasīṇamaṇḍalaṃ viya samaṃ katvā rajatapaṭṭasadisaṃ vālukākiṇṇaṃpañcavaṇṇapupphasamākūlaṃ katvā samantato puṇṇaghaṭapantiyo ṭhapāpetvā sāṇīhi parikkhipitvā upari celavitānaṃ baṇdhitvā pathavitale thalapadumāni ākāse olambaka padumāni dassetvā alaṅkata devasabhaṃ viya sajjesi.
On the next day, he made the island of Tambapaṇṇī, a hundred yojanas minus one, level like a kasiṇa-maṇḍala, scattered it with sand resembling a silver sheet, filled it with five-colored flowers, placed rows of full pitchers all around, hung a canopy above, and displayed lotus flowers on the ground and hanging lotus flowers in the sky, thus preparing it like an adorned assembly hall of devas.
Ngày hôm sau, ngài đã biến đảo Tambapaṇṇi, rộng gần một trăm dojana, thành một mặt phẳng như đĩa kasīṇa, rải cát như tấm bạc, đầy hoa năm màu, đặt các hàng bình đầy nước xung quanh, giăng màn che phía trên, trình bày hoa sen trên mặt đất và hoa sen treo lơ lửng trên không, trang hoàng lộng lẫy như một hội trường chư Thiên.
Mahāsamuddañca sannisinnaṃ pañcavidha padumasañcannaṃ akāsi.
And he made the great ocean calm and covered with five kinds of lotuses.
Và đã làm cho đại dương phẳng lặng, được phủ đầy năm loại hoa sen.
Dhātu ānubhāvena sakala cakkavāḷaṃ gabbhokkamanābhisambodhikālādisu viya sajjitaṃ ahosi nāgarāpa nagara vīthiyo sammajjitvā muttāphala sadisaṃ vālukaṃ okiritvā lājapañcamaka pupphāni samokiritvā nānāvirāga dhajapaṭākāyo ussāpetvā suvaṇṇaghaṭa kadalitoraṇa mālagaghikādīhi alaṅkaritvā nagaraṃ sajjesu.
By the power of the relics, the entire cosmos became adorned, just as it was during the times of the Bodhisatta's descent into the womb and awakening. Having swept the city streets of the Nāga king, scattered pearl-like sand, scattered flowers mixed with puffed rice, raised flags and banners of various colors, and adorned it with golden jars, plantain arches, and flower garlands, they adorned the city.
Do uy lực của xá lợi, toàn bộ vũ trụ đã được trang hoàng như trong các thời kỳ nhập thai, giác ngộ, v.v. Các con đường trong thành phố đã được quét dọn, rải cát như ngọc trai, rải hoa cúng dường năm thứ, dựng lên cờ phướn đủ màu sắc, trang hoàng bằng các bình vàng, cổng vòm chuối, vòng hoa, v.v. và thành phố đã được sửa soạn.
Rājā nagarassa catusu dvāresu anāthānaṃ manussānaṃ paribhotthāya nānāppakāra khādanīya bhojanīya gaṇdhamāla vatthābharaṇa pañcavidhi mudhavāsa sahita tāmbulāni ca ṭhapāpesi.
At the four gates of the city, the king had various kinds of food, drinks, perfumes, garlands, clothes, ornaments, and betel leaves with five kinds of sweet-smelling substances placed for the enjoyment of destitute people.
Vua đã cho đặt nhiều loại thức ăn, đồ uống, hương hoa, y phục, trang sức, và trầu cau kèm năm loại hương liệu tại bốn cổng thành để những người nghèo khổ sử dụng.
Atha rājā sabbābharaṇa vibhūsito kumuda pannavaṇṇa catusiṇdhavayutta rathavaramāruyha alaṅkataṃ kaṇḍulaṃ hatthiṃ purato katvā suvaṇṇacaṅgoṭakaṃ sīse katvā setacchattassa heṭṭhā aṭṭhāsi.
Then the king, adorned with all ornaments, mounted an excellent chariot drawn by four white Sindh horses, placed a golden casket on his head, and stood beneath a white parasol.
Sau đó, nhà vua, trang sức đầy đủ, ngự trên cỗ xe tốt nhất được kéo bởi bốn con ngựa màu sen xanh và hoa súng, với con voi Kaṇḍula được trang hoàng đi trước, đội hộp vàng trên đầu, đứng dưới lọng trắng.
Tasmiṃ khaṇe sakkaṃ devarājānaṃ devaccharā viya nānābharaṇavibhūsitā devakaññupamā aneka sahassa nāṭakitthiyo ceva dasamahāyodhā ca caturaṅginī senā ca rājānaṃ parivāresuṃ.
At that moment, countless thousands of actresses, adorned with various ornaments like divine maidens, and resembling divine maidens, along with the ten great warriors and a four-fold army, surrounded the king like devaccharā surrounding Sakka, the king of devas.
Vào lúc đó, hàng ngàn vũ nữ được trang sức đủ loại, đẹp như tiên nữ, và mười đại dũng sĩ cùng với tứ chi binh đã vây quanh nhà vua như các tiên nữ vây quanh Thiên chủ Sakka.
Tathā aṭṭhuttara sahassa itthiyo ca puṇṇaghaṭe garahatvā parivāresuṃ.
Similarly, one hundred and eight women, holding full water pots, surrounded him.
Cũng vậy, một ngàn lẻ tám phụ nữ cầm bình đầy nước vây quanh.
Aṭṭhuttara sahassa aṭṭhuttara sarassappamāṇeyeva purisā ceva itthiyo ca pupphasamuggāni daṇḍadīpikā nānāvaṇṇa dhaje ca gahetvā parivāresuṃ.
One hundred and eight men and women, also in similar numbers, holding flower boxes, staff lamps, and flags of various colors, surrounded him.
Một ngàn lẻ tám nam và nữ, với số lượng tương đương một ngàn lẻ tám, cầm hộp hoa, đèn cầy, và cờ phướn đủ màu sắc vây quanh.
Evaṃ rājā mahantena rājānubhāvena naṇdanavanaṃ nikkhanta devarājā viya nikkhami.
Thus, the king departed with great royal splendor, like the king of devas departing from the Nandana Grove.
Như vậy, nhà vua đã xuất hành với uy lực vương giả lớn lao, như Thiên chủ xuất hành từ vườn Nandana.
Tadā nānāvidha turiya ghosehi ceva hatthassa ratha saddehi ca mahāpathavibhijjanākārappattā viya ahosi.
Then, with the sounds of various musical instruments and the sounds of elephants and chariots, it seemed as if the great earth was about to split apart.
Lúc đó, tiếng nhạc cụ đủ loại và tiếng voi, tiếng xe đã vang dội như thể mặt đất lớn sắp nứt ra.
Tasmiṃ khaṇe soṇuttaro attano pariveṇeyeva nisinno turiya ghosena rañño nikkhantabhāvaṃ ñatvā abhiññāpādakaṃ catutthajjhānaṃ samāpajjitvā adhiṭṭhayā pathaviyaṃ nimujjitvā mañjerika nāgabhavane mahākāḷānāgarañño purato pāturahosi.
At that moment, Soṇuttara, sitting in his own monastery, knew from the sound of the musical instruments that the king had departed. He then entered the fourth jhāna, which gives rise to higher knowledge, plunged into the earth through his determination, and appeared before the great King Mahākāḷa Nāga in the Mañjerika Nāga abode.
Vào lúc đó, Tôn giả Soṇuttara, đang ngồi trong tịnh xá của mình, biết được sự xuất hành của nhà vua qua tiếng nhạc cụ, đã nhập Tứ thiền làm nền tảng cho thắng trí, rồi với sự quyết định, đã chìm xuống đất và hiện ra trước mặt Vua Nāga Mahākāḷa tại cung điện Nāga Mañjerika.
Nāgarājā soṇuttaraṃ disvā uṭṭhāyāsanā abhivādetvā gaṇdhodakena pāde dhovitvā vaṇṇa gaṇdha sampanna kusumehi pūjetvā ekāmantaṃ nisīditvā kuto āgatattha bhanteti pucchi tambapaṇṇi dīpato āgatamhāhi vutte kimatthāyāti pucchi.
Seeing Soṇuttara, the Nāga king rose from his seat, saluted him, washed his feet with fragrant water, worshipped him with flowers abundant in color and fragrance, and sitting to one side, asked, "From where have you come, Bhante?" When told, "We have come from the island of Tambapaṇṇi," he asked, "For what purpose?"
Vua Nāga nhìn thấy Tôn giả Soṇuttara, đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đảnh lễ, rửa chân bằng nước hương, cúng dường hoa có màu sắc và hương thơm, rồi ngồi sang một bên và hỏi: “Bạch ngài, ngài từ đâu đến?” Khi được trả lời: “Chúng tôi đến từ đảo Tambapaṇṇi,” vua Nāga hỏi: “Vì mục đích gì?”
Mahārāja tambapaṇṇidīpe duṭṭhagāmaṇi abhaya mahārājā mahā cetiyaṃ kārento dhātuyo bhikkhusaṅghassa bhāramakāsi.
"Great King, King Duṭṭhagāmaṇī Abhaya on the island of Tambapaṇṇi, while constructing the Great Cetiya, entrusted the relics to the Saṅgha of bhikkhus."
“Đại vương, tại đảo Tambapaṇṇi, Đại vương Duṭṭhagāmaṇi Abhaya khi xây dựng Đại Tháp đã giao xá lợi cho Tăng đoàn.”
Mahāvihāre tiṃsamattāni bhikkhusahassāni sannipatitvā mahāthūpatthāya ṭhapitadhātuyo mahākāḷa nāga rañño santike ṭhitā, tassa taṃ pavattiṃ kathetvā dhātuyo āharāti maṃ pesesuṃ, tasmā idhāgatomhīti āha.
"Thirty thousand bhikkhus assembled at the Mahāvihāra, and having heard that the relics meant for the Great Thūpa are with King Mahākāḷa Nāga, they sent me to bring those relics. Therefore, I have come here," he said.
“Ba mươi ngàn vị Tỳ-kheo đã tập họp tại Đại Tịnh xá và nói rằng xá lợi được giữ cho Đại Tháp đang ở chỗ Vua Nāga Mahākāḷa. Họ đã kể cho tôi nghe sự việc đó và sai tôi đi mang xá lợi về. Vì vậy, tôi đã đến đây,” Tôn giả nói.
Taṃ sutvā nāgarājā pabbatena viya ajjhotthaṭo mahantena madāmanassena abhibhūto evaṃ cintesi mayaṃ pana imā dhātuyo pūjetvā apāyato muñcitvā sagge nibbattissamāti amaññimha.
Hearing that, the Nāga king, overwhelmed by great pride and arrogance as if crushed by a mountain, thought, "We believed that by worshipping these relics, we would escape the lower realms and be reborn in the heavens."
Nghe vậy, Vua Nāga, bị che lấp bởi sự kiêu mạn và tự phụ lớn lao như một ngọn núi, đã suy nghĩ như sau: “Chúng ta đã nghĩ rằng bằng cách cúng dường những xá lợi này, chúng ta sẽ thoát khỏi khổ cảnh và tái sinh vào cõi trời.”
Ayaṃ pana bhikkhu mahiddhiko mahānubhāvo, sace imā dhātuyo imasmiṃ ṭhāne ṭhito bhaveyyuṃ, amhe abhibhavitvāpi gaṇhituṃ sakkuṇeyya.
"This bhikkhu is mighty and powerful. If these relics were to remain in this place, he might overcome us and take them."
“Nhưng vị Tỳ-kheo này có đại thần thông, đại uy lực. Nếu những xá lợi này vẫn còn ở đây, ngài ấy có thể vượt qua chúng ta mà lấy đi.”
Dhātuyo apanetuṃ vaṭṭatīti cintetvā parisaṃ olokento parisa pariyante ṭhitaṃ vāsuladattaṃ nāma attano bhāgineyyaṃ disvā tassa saññamadāsi so mātulassa adhippāyaṃ ñatvā cetiyagharaṃ gantvā dhātukaraṇḍakaṃ ādāya gilitvā sinerupabbata pādamūlaṃ gantvā-
Thinking, "It is proper to remove the relics," and looking around the assembly, he saw his nephew named Vāsuladatta sitting at the edge of the assembly and signaled to him. Understanding his uncle's intention, he went to the cetiya-ghara, took the relic casket, swallowed it, and went to the foot of Mount Sineru—
Nghĩ rằng “cần phải di chuyển xá lợi đi,” Vua Nāga nhìn quanh hội chúng và thấy cháu trai của mình tên là Vāsuladatta đang đứng ở cuối hội chúng, liền ra hiệu cho nó. Nó hiểu ý của cậu mình, đi đến bảo tháp, lấy hộp xá lợi và nuốt vào, rồi đi đến chân núi Sineru—
Tato nāgarājā bhāgineyyena dhātuyo apanītabhāvaṃ ñatvā evamāha- mama santike dhātuyo natthi, tumhe idha papañca akatvā sīghaṃ gantvā bhikkhusaṅghassa taṃ pavattiṃ ārocetha bhikkhusaṅgho aññato dhātuṃ pariyesissatīti sāmaṇero ādite paṭṭhāya dhātu āgamanaṃ vatvā dhātuyo tava santikeyeva, papañcaṃ akatvā dehīti codesi.
Then the Nāga king, knowing that the relics had been removed by his nephew, said, "There are no relics with me. You should go quickly without making any trouble here and report this matter to the Saṅgha of bhikkhus. The Saṅgha of bhikkhus will search for relics elsewhere." The Sāmaṇera, relating the history of the relics from the very beginning, urged him, "The relics are with you; give them without making trouble."
Sau đó, Vua Nāga, biết rằng xá lợi đã bị cháu trai mình mang đi, liền nói: “Không có xá lợi nào ở chỗ tôi cả. Các ngài đừng làm phiền ở đây mà hãy nhanh chóng đi báo tin đó cho Tăng đoàn. Tăng đoàn sẽ tìm kiếm xá lợi ở nơi khác.” Sāmaṇera, từ ban đầu, đã kể lại sự việc xá lợi được mang đến và thúc giục: “Xá lợi đang ở chỗ ngài, đừng làm phiền mà hãy trao cho tôi.”
Tato nāgarājā sāmaṇerena mūlamhi gahitabhāvaṃ ñatvā yena kenaci pariyāyena dhātuyo adatvāva pesituṃ vaṭṭatīti cintetvā sāmaṇeraṃ dhātugharaṃ netvā cetiyañca cetiyagharañca dassesi.
Then the Nāga king, knowing that the Sāmaṇera had grasped the root of the matter, thought, "It is proper to send him away without giving the relics by some means or another." He led the Sāmaṇera to the relic chamber and showed him the cetiya and the cetiya-ghara.
Sau đó, Vua Nāga, biết rằng Sāmaṇera đã nắm được gốc rễ vấn đề, nghĩ rằng “cần phải tiễn Sāmaṇera đi mà không trao xá lợi bằng bất cứ cách nào,” liền dẫn Sāmaṇera đến bảo tháp và cho xem bảo tháp cùng bảo tháp viện.
Taṃ pana cetiyañca cetiyagharañca sabbaratanamayameva ahosi.
That cetiya and cetiya-ghara were entirely made of jewels.
Bảo tháp và bảo tháp viện đó đều làm bằng tất cả các loại ngọc báu.
Dassetvā ca pana cetiyagharato oruyha addhacaṇdakapāsāṇe pavāḷapadumamhi ṭhatvā imassa cetiyassa cetiyagharassa ca agghaṃ karohi bhanteti āha sāmaṇero na sakkoma mahārāja agghaṃ kātuṃ, sakalepi tambhapaṇṇidīpe ratanāni imaṃ addhacaṇdaka pāsāṇaṃ nāgghatīti āha.
Having shown them, he descended from the cetiya-ghara, stood on a coral lotus on a moonstone slab, and said, "Bhante, please appraise the value of this cetiya and cetiya-ghara." The Sāmaṇera replied, "Great King, we cannot appraise it. Even all the jewels on the entire island of Tambapaṇṇi do not equal the value of this moonstone slab."
Sau khi cho xem, Vua Nāga bước xuống từ bảo tháp viện, đứng trên hoa sen san hô ở tảng đá bán nguyệt và nói: “Bạch ngài, xin hãy định giá bảo tháp và bảo tháp viện này.” Sāmaṇera nói: “Đại vương, chúng tôi không thể định giá được. Tất cả ngọc báu trên toàn đảo Tambapaṇṇi cũng không bằng tảng đá bán nguyệt này.”
Nāgarājā evaṃ sante mahāsakkāraṭṭhānato appasakkāraṭṭhānaṃ dhātūnaṃ nayanaṃ ayuttaṃ nanu bhikkhūti āha.
The Nāga king said, "If that is the case, bhikkhu, is it not improper to carry the relics from a place of great honor to a place of lesser honor?"
Vua Nāga nói: “Nếu vậy, việc mang xá lợi từ một nơi được tôn kính lớn đến một nơi ít được tôn kính hơn là không thích hợp, phải không, này Tỳ-kheo?”
Sāmaṇero evamāhamahārāja buddhā nāma dhammagarukā, na āmisa garukaṃ, tumhesu cakkavāḷappamāṇaṃ ratanagharaṃ māpetvā sabbaratanassa pūretvā dhātuyo pariharantesupi ekanāgopi dhammābhisamayaṃ kātuṃ samattho nāma natthi yasmā-
The Sāmaṇera replied, "Great King, Buddhas are devoted to Dhamma, not to material things. Even if you were to construct a jeweled house the size of a cosmos and fill it with all jewels, and keep the relics there, there would not be a single Nāga capable of realizing the Dhamma, because—
Sāmaṇera nói: “Đại vương, chư Phật là những bậc tôn trọng Pháp, không tôn trọng vật chất. Ngay cả khi các ngài xây dựng một ngôi nhà ngọc báu lớn bằng cả vũ trụ và lấp đầy bằng tất cả ngọc báu để giữ gìn xá lợi, thì cũng không có một Nāga nào có khả năng chứng ngộ Pháp. Bởi vì—
‘‘Saccābhisamayo nāga-tumhākampi na vijjati.
‘‘There is no realization of the Truth for you, O Nāgas.
‘‘Này Nāga, sự chứng ngộ chân lý cũng không có ở các ngài.
Saccābhisamayaṭṭhānaṃ-netuṃ yuttañhi dhātuyo.
It is proper to take the relics to the place of the realization of the Truth.
Xá lợi nên được mang đến nơi có sự chứng ngộ chân lý.
Saṃsāradukkhamokkhāya-uppajjanta tathāgatā, buddhassa vetthādīppāyo-tena nessāmi dhātuyo.
Tathāgatas arise for liberation from the suffering of saṃsāra, for the purpose of the Buddha’s teachings, therefore, I shall take the relics.
Chư Như Lai xuất hiện để giải thoát khỏi khổ đau luân hồi, đó là ý muốn của Đức Phật, vì vậy tôi sẽ mang xá lợi đi.
Dhātunidhānaṃ ajjeva-so hi rājā karissati.
That king will establish the relic repository today itself.
Hôm nay, vị vua đó sẽ an vị xá lợi.”
Tasmā papañcamakaritvā-lahuṃ me dehi dhātuye’’ti-āha.
Therefore, do not delay, quickly give me the relics!’’ he said.
‘‘Vì vậy, đừng làm phiền mà hãy nhanh chóng trao xá lợi cho tôi,” Tôn giả nói.
Evaṃ vutte nāgarājā appaṭihāno yutvā attano bhāgineyyena dhātuyo gopitoti maññamāno evamāha.
When this was said, the Nāga king, not resisting, and believing that his nephew had hidden the relics, said this:
Khi được nói như vậy, Vua Nāga, không còn cách nào khác, nghĩ rằng cháu trai mình đã giấu xá lợi, liền nói như sau:
Tumhe bhante cetiye dhātūnaṃ atthibhāvaṃ vā natthibhāvaṃ vā ajānantā dehi dehīti vadatha.
"Bhante, you are saying 'give, give' without knowing whether the relics are in the cetiya or not.
“Bạch ngài, các ngài không biết xá lợi có hay không trong bảo tháp mà cứ nói ‘hãy trao, hãy trao’.
Ahaṃ natthīti vadāmi.
I say they are not there.
Tôi nói là không có.
Sace passatha gahetvā gacchathāti.
If you see them, take them and go."
Nếu các ngài thấy, hãy lấy mà đi.”
Gaṇhāmi mahārājāti, gaṇha bhikkhūti.
"I shall take them, Great King," he said, "Take them, bhikkhu."
“Tôi sẽ lấy, Đại vương,” Sāmaṇera nói. “Hãy lấy đi, này Tỳ-kheo,” Vua Nāga nói.
Gaṇhāmi mahārājāti, gaṇha bhikkhūti tikkhattuṃ paṭiññaṃ gahetvā.
Having taken the promise thrice, "I shall take them, Great King," and "Take them, bhikkhu," he—
“Tôi sẽ lấy, Đại vương,” Sāmaṇera nói. Sau khi nhận lời hứa ba lần.
Tadā sāmaṇerassa nāgena saddhiṃ yuddhaṃ passissāmāti samāgatā deva-nāga parisāpa bhikkhunāgassa vijayaṃ disvā haṭṭhā pamodito dhātuyo pūjayantāva teneva saha āgamuṃ, nāgarājā sāmaṇerassa gata kāle bhikkhuṃ vañcetvā pesitomhīti haṭṭhatuṭṭho dhātuyo gahetvā āgamatthāya bhāgineyyassa sāsanaṃ pesesi.
Then the assembled multitudes of devas and nāgas, who had come thinking, "We shall see the battle between the sāmaṇera and the nāga," seeing the victory of the bhikkhu-nāga, delighted and overjoyed, came together with him, worshipping the relics. When the sāmaṇera had departed, the nāga king, delighted and pleased, thinking, "I was deceived by the bhikkhu and sent away," sent a message to his nephew to bring the relics.
Lúc ấy, hội chúng chư thiên và rồng, những người đã đến để xem trận chiến giữa Sa-di và loài rồng, khi thấy chiến thắng của vị Tỳ-kheo Rồng, đã hoan hỷ vui mừng, đảnh lễ xá-lợi và cùng đi với vị ấy. Vua Rồng, khi Sa-di đã đi, nghĩ rằng: "Ta đã lừa được vị Tỳ-kheo và đã được gửi đi," liền hoan hỷ, nắm giữ xá-lợi và gửi thông điệp cho cháu trai để đến.
Tato nāgabhavane sabbe nāgā samāgantvā kese muñcitvā ubhohi hatthehi hadaye gahetvā nīluppala sadisehi nettehi vilīna sokamiva assudhāraṃ pavattayamānā-
Then, having gathered in the nāga abode, all the nāgas let down their hair, clutched their hearts with both hands, and shedding streams of tears from their eyes like melted sorrow, similar to blue water lilies—
Khi đó, tất cả loài rồng tập hợp tại cung điện rồng, xõa tóc, hai tay ôm ngực, từ đôi mắt giống như hoa sen xanh, tuôn dòng nước mắt như thể nỗi sầu tan chảy, mà rằng:
Paridevitvā ca bhikkhusaṅghassa evamāhaṃsu- bhante kassaci pīḷaṃ akatvā amhākaṃ puññānubhāvena labhitvā cīraparihaṭa dhātuyo kasmā anavasesaṃ katvā aharāpetha amhākaṃ saggamokkhantarāyaṃ karothāti.
Having lamented, they said to the Bhikkhu-Saṅgha: “Venerable sirs, why did you take all of our relics, which we obtained through the power of our merit without harming anyone and have long cherished, and thus create an obstruction to our heaven and liberation?”
Sau khi than khóc, chúng nói với Tỳ-kheo Tăng: “Bạch chư Tăng, tại sao quý vị lại lấy đi tất cả xá-lợi mà chúng con đã có được nhờ phước báu của mình, đã gìn giữ từ lâu, mà không làm hại ai? Quý vị đang tạo chướng ngại cho con đường đến thiên giới và Niết-bàn của chúng con sao?”
Tato sakko devānamiṇdo vissakammaṃ āmantetvā sāmaṇerassa uṭṭhitaṭṭhāne sattaratanamayaṃ maṇḍapaṃ māpehīti āha.
Then Sakka, the king of devas, summoned Vissakamma and said, "Construct a pavilion made of the seven precious things at the spot where the sāmaṇera arose."
Khi đó, Sakka, vua của chư thiên, gọi Vissakamma và nói: “Hãy dựng một ngôi lều bằng bảy loại ngọc tại nơi Sa-di đứng.”
So tasmiyeva khaṇe maṇḍapaṃ māpesi atha sakko dvīsu devalokesu devaparisāya parivuto suvaṇṇacaṅgoṭakena saddhiṃ ratana pallaṅkamādāya āgantvā tasmiṃ maṇḍape patiṭṭhāpetvā sāmaṇerassa hatthato dhātukaraṇḍakaṃ gahetvā tasmiṃ pallaṅke patiṭṭhāpesi.
He constructed the pavilion at that very moment. Then Sakka, accompanied by the assembly of devas from the two deva realms, came carrying a jeweled throne with a golden casket, placed it in that pavilion, took the relic casket from the sāmaṇera's hand, and placed it on that throne.
Ngay lúc ấy, ông ta đã dựng một ngôi lều. Rồi Sakka, được hội chúng chư thiên từ hai cõi trời vây quanh, mang theo chiếc hộp vàng và ngai báu bằng ngọc đến, đặt vào trong ngôi lều, và nhận chiếc hộp xá-lợi từ tay Sa-di, đặt lên ngai báu đó.
Tadā-
At that time—
Khi đó—
Tadā iṇdaguttatthero mārassa paṭibāhanatthāya cakkavāḷapariyantaṃ katvā ākāse lohachattaṃ māpesi.
Then Indagutta Thera, to ward off Māra, created a sphere reaching to the edge of the world and formed an iron canopy in the sky.
Khi đó, Trưởng lão Iṇdagutta đã tạo một lọng sắt trên không trung, bao phủ khắp cõi luân hồi để ngăn cản Ma-vương.
Pañcanikāyika therā dhātuyo parivāretvā pañcasu ṭhānesu nisīditvā gaṇasajjhāyamakaṃsu.
The Theras of the Five Nikāyas encircled the relics and sat in five places, reciting the communal chanting.
Các trưởng lão thuộc năm bộ Nikāya vây quanh xá-lợi, ngồi ở năm vị trí và cùng nhau tụng kinh.
Tasmiṃ kāle rājā taṃ ṭhanaṃ āgantvā sisato suvaṇṇa caṅgoṭakaṃ otāretvā dhātu caṅgoṭakaṃ attano caṅgoṭake ṭhapetvā pallaṅke patiṭṭhāpetvā gaṇdhamālādīhi pūjetvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā sirasi añjaliṃ paggayha akkhīni ummīletvā olokento aṭṭhāsi.
At that time, the king came to that place, lowered the golden casket from his head, placed the relic casket into his own casket, set it on the throne, worshipped it with perfumes and garlands, paid homage with the five-point prostration, and raising his clasped hands to his head, stood gazing with open eyes.
Vào lúc đó, nhà vua đến nơi ấy, hạ chiếc hộp vàng từ đầu xuống, đặt chiếc hộp xá-lợi vào hộp của mình, đặt lên ngai báu, cúng dường bằng hương hoa và các thứ khác, đảnh lễ bằng năm chi chạm đất, chắp tay trên đầu, mở mắt nhìn và đứng đó.
Tasmiṃ khaṇe dhātumatthake setacchattaṃ dissati chattagāhaka brahmā na dissati.
At that moment, a white umbrella was seen above the relics, but the Brahma holding the umbrella was not seen.
Ngay lúc ấy, chiếc lọng trắng xuất hiện trên xá-lợi, nhưng Phạm thiên cầm lọng thì không thấy.
Tathā tālavaṇṭa vijani ādayo dissanti gāhakā na dissanti dibbaturiyaghosa saṅgitiyo suyyanti gaṇdhabba devatā na dissanti.
Similarly, the fans and whisks were seen, but their holders were not seen; the sounds of divine music and melodies were heard, but the Gandhabba devas were not seen.
Tương tự, quạt lá, quạt lông và các thứ khác được thấy, nhưng người cầm thì không thấy. Tiếng nhạc cụ trời và âm nhạc trời được nghe, nhưng các vị thiên thần Gandhabba thì không thấy.
Rājā etaṃ acchariyaṃ disvā iṇdaguttattheraṃ evamāha-devatā dibbachattena pūjesuṃ ahaṃ mānusa kacchattena pūjemi bhanneti.
The king, seeing this wonder, said to Indagutta Thera, "The devas have worshipped with a divine umbrella; I shall worship with a human umbrella, Venerable Sir."
Nhà vua thấy điều kỳ diệu này, liền nói với Trưởng lão Iṇdagutta: “Bạch chư Tăng, chư thiên cúng dường bằng lọng trời, con xin cúng dường bằng lọng người.”
Thero yuttaṃ mahārājāti āha.
The Thera said, "It is fitting, Great King."
Trưởng lão nói: “Thưa Đại vương, điều đó là hợp lý.”
Rājā attano suvaṇṇapiṇḍike setacchattena pūjetvā suvaṇṇabhiṃkāraṃ gahetvā abhisekodakaṃ datvā taṃ divasaṃ sakalatambapaṇṇi dīpe rajjaṃ adāsi.
The king worshipped his own golden casket with a white umbrella, took a golden pitcher, offered water for the anointing, and on that day bestowed the kingdom of the entire island of Tambapaṇṇi.
Nhà vua cúng dường chiếc lọng trắng lên chiếc hộp vàng của mình, rồi cầm bình vàng, ban nước quán đảnh, và vào ngày đó, đã dâng cúng vương quốc trên toàn cõi Tambapaṇṇi.
Tato sabbaturiyāni paggaṇhiṃsu, gaṇdhamālādīhi pūjetva mahantaṃ sakkāramakaṃsu puna rājā theraṃ pucchi - amhākaṃ satthā dibbamānusakāni dve chattāni dhāresi bhante.
Then all the musical instruments were played, and they performed great homage with perfumes, garlands, and so on. Again, the king asked the Thera, "Our Teacher bore two umbrellas, one divine and one human, Venerable Sir."
Khi đó, tất cả các nhạc cụ đều vang lên, cúng dường bằng hương hoa và các thứ khác, họ đã làm một lễ cúng dường lớn. Sau đó, nhà vua lại hỏi Trưởng lão: “Bạch chư Tăng, Đức Bổn Sư của chúng ta đã mang hai chiếc lọng, một trời và một người phải không?”
Na dve chattāni tīṇi chattāni mahārājāti.
"Not two umbrellas, Great King, but three umbrellas."
“Không phải hai chiếc lọng, thưa Đại vương, mà là ba chiếc lọng.”
Aññaṃ chattaṃ napassāmi bhanneti.
"I do not see another umbrella, Venerable Sir."
“Bạch chư Tăng, con không thấy chiếc lọng nào khác.”
Sīlapatiṭṭhaṃ samādhidaṇḍakaṃ iṇdriyasalākaṃ balamālaṃ maggaphalapatta sañchannaṃ vimuttivarasetacchattaṃ ussāpetvā ñāṇābhisekampatto dhammaratana cakkaṃ pavattetvā dasasahassa cakkavāḷesu buddharajjaṃ hatthagataṃ katvā rajjaṃ kāresīti rājā tīṇicchatta dhārakassa satthuno tikkhattuṃ rajjaṃ dammīti tikkhattuṃ dhātuyo rajjena pūjesi.
"Having raised the noble white umbrella of liberation, supported by morality, with the staff of concentration, the spokes of the faculties, the rim of powers, and covered by the leaves of the paths and fruits, having attained the anointing of wisdom and set the Dharma-wheel in motion, he reigned, having taken hold of the Buddha-kingdom in ten thousand world-systems." Thus, the king, saying, "I give the kingdom three times to the Teacher who bore three umbrellas," worshipped the relics three times with the kingdom.
“Sau khi giương cao chiếc lọng trắng tối thượng của giải thoát, được che phủ bởi các quả đạo, với chuỗi sức mạnh, trục giác quan, cán định tâm, và nền tảng giới luật, Đức Bổn Sư đã đạt được sự quán đảnh trí tuệ, vận chuyển bánh xe Chánh pháp, nắm giữ Phật quốc trong mười ngàn thế giới, và trị vì.” Nhà vua nói: “Con xin dâng cúng vương quốc ba lần cho Đức Bổn Sư mang ba chiếc lọng,” và ba lần cúng dường xá-lợi bằng vương quốc.
Tato rājā devamanussesu dibbagaṇdhamālādīhi pūjentesu anekesu turiyaghosa saṅgitesu vattamānesu dhātukaraṇḍakaṃ sīsenādāya ratanamaṇḍapato nikkhamitvā bhikkhusaṅgha parivuto mahācetiyaṃ padakkhiṇaṃ katvā pācīnadvārenāruyha dhātugabbhaṃ otari.
Then, while devas and humans worshipped with divine perfumes, garlands, and so on, and many sounds of musical instruments and melodies resounded, the king, carrying the relic casket on his head, emerged from the jeweled pavilion, circumambulated the Great Cetiya accompanied by the Bhikkhu-Saṅgha, ascended through the eastern gate, and entered the relic chamber.
Khi đó, trong lúc chư thiên và loài người đang cúng dường bằng hương hoa trời và các thứ khác, và nhiều tiếng nhạc cụ trời đang vang lên, nhà vua đội chiếc hộp xá-lợi trên đầu, rời khỏi ngôi lều ngọc, được Tỳ-kheo Tăng vây quanh, đi nhiễu quanh Đại Tháp, rồi đi vào cửa phía đông và xuống phòng xá-lợi.
Tato mahācetiyaṃ parivāretvā channavuti koṭippamāṇa arahanto aṭṭhaṃsu.
Then, ninety-six crores of Arahants stood encircling the Great Cetiya.
Khi đó, chín mươi sáu triệu vị A-la-hán đã đứng vây quanh Đại Tháp.
Rājā sīsato dhātukaraṇḍakaṃ otāretvā mahārahe sayanapiṭṭhe ṭhapessāmīti cintesi tasmiṃ khaṇe dhātukaraṇḍako rañño sīsato satta tālappamāṇe ṭhāne gantvā sayameva vicari dhātuyo ākāsamuggantvā dvattiṃsa mahā purisalakkhaṇa asiti anubyañjanā byāmappabhā patimaṇḍitaṃ ketumālopa sobhitaṃ nila-pīta-lohitādi bheda vicitra raṃsijālā samujjalaṃ buddhavesaṃ gahetvā gaṇḍambamūle yamaka pāṭihāriyaṃ sadisa yamaka pāṭihāriyaṃ akaṃsu.
The king thought, "I shall lower the relic casket from my head and place it on this splendid couch." At that moment, the relic casket ascended seven palm-tree heights from the king's head and moved by itself. The relics rose into the sky, assumed the Buddha form adorned with the thirty-two marks of a Great Man, the eighty minor characteristics, an aura of a fathom, and graced with a wreath of light, and performed the Twin Miracle similar to the Twin Miracle at the foot of the Gaṇḍamba tree.
Nhà vua nghĩ: “Ta sẽ hạ chiếc hộp xá-lợi từ đầu xuống và đặt lên chiếc giường quý giá.” Ngay lúc ấy, chiếc hộp xá-lợi từ đầu nhà vua bay lên cao bảy cây thốt nốt, tự di chuyển. Xá-lợi bay lên không trung, mang hình tướng Đức Phật, được trang hoàng bằng ba mươi hai tướng đại nhân, tám mươi tướng tùy hình tốt đẹp, hào quang một tầm, và chuỗi cờ phướn, với những luồng hào quang rực rỡ nhiều màu sắc như xanh, vàng, đỏ, v.v., đã thực hiện song thần biến tương tự như song thần biến dưới gốc cây Gandamba.
Taṃ dhātupāṭihāriyaṃ disvā pasīditvā arahattampattā devamanussā dvādasakoṭiyo ahesuṃ.
Seeing that relic miracle, twelve crores of devas and humans became pleased and attained Arahantship.
Khi thấy thần biến xá-lợi đó, mười hai triệu chư thiên và loài người đã hoan hỷ và đạt được quả vị A-la-hán.
Sesaphalattayaṃ pattā gaṇanapathamatītā ahesuṃ.
Those who attained the other three fruits were countless.
Những người đạt được ba quả vị còn lại thì vô số.
Evaṃ dhātuyo anekadhā pāṭihāriyaṃ dassetvā buddhavesaṃ vissajjetvā karaṇḍakaṃ pavisitvā tena saddhiṃ otaritvā rañño sīse patiṭṭhahiṃsu.
Having thus displayed miracles in many ways, the relics relinquished the Buddha form, entered the casket, and descended with it, coming to rest on the king's head.
Như vậy, xá-lợi đã hiển thị thần biến bằng nhiều cách, rồi từ bỏ hình tướng Đức Phật, đi vào chiếc hộp và cùng với nó hạ xuống, đậu trên đầu nhà vua.
Rājā amatena viya abhisitto saphalaṃ manussatta paṭilābhaṃ maññamāno ubhohi hatthehi dhātukaraṇḍakaṃ gahetvā nāṭaka parivuto alaṅkata sayana samīpaṃ gantvā dhātucaṅgoṭakaṃ ratanapallaṅke ṭhapetvā gaṇdhavāsitodakena hatthe dhovitvā vatujātiya gaṇdhena ubbaṭṭetvā ratanakaraṇḍakaṃ vicaritvā dhātuyo gahetvā evaṃ cintesi.
The king, as if anointed with nectar, considering his human existence fulfilled, took the relic casket with both hands, went near the adorned couch accompanied by his retinue, placed the relic casket on the jeweled throne, washed his hands with perfumed water, anointed them with aromatic sandal paste, opened the jeweled casket, took the relics, and thus reflected:
Nhà vua, như được quán đảnh bằng cam lồ, cảm thấy đã đạt được sự tái sinh làm người có ý nghĩa, liền cầm chiếc hộp xá-lợi bằng hai tay, được các vũ nữ vây quanh, đi đến gần chiếc giường đã trang trí, đặt chiếc hộp xá-lợi lên ngai báu ngọc. Sau khi rửa tay bằng nước thơm, xoa bóp bằng hương liệu quý giá, mở chiếc hộp ngọc, lấy xá-lợi ra và suy nghĩ như sau:
Tadahi udakapariyantaṃ katvā ayaṃ mahāpathavī saṅkampi sampakampi sampavedhi, mahāsamuddo saṅkhūbhi, ākāse vijjullatā nicchariṃsu.
Indeed, with the ocean as its boundary, this great earth quaked, trembled, and shook; the great ocean was stirred up; streaks of lightning flashed in the sky.
Ngay lúc đó, đại địa này, với ranh giới là biển cả, đã rung động, lay chuyển và chấn động mạnh mẽ; đại dương gầm thét, và những tia chớp lóe lên trên bầu trời.
Khaṇikavassaṃ vassi, cha devalokā ekakolāhala mahosi rājā etaṃ acchariyaṃ disvā pasanno attano kañcana mālika setacchattena dhātuyo pūjetvā tambapaṇṇidipe rajjaṃ sattāhaṃ datvā tiṃsa satasahassagghanakaṃ alaṅkāra bhaṇḍaṃ omuñcitvā pūjesi.
A momentary rain fell, and in the six deva realms, there was a single uproar. The king, seeing this wonder, was delighted. He honored the relics with his own golden-garlanded white parasol, granted the kingdom of Tambapaṇṇi for seven days, and then, taking off his ornaments worth thirty hundred thousand (coins), he paid homage.
Một trận mưa ngắn đã rơi xuống, sáu cõi trời cùng vang lên một tiếng hò reo. Nhà vua, khi thấy sự kỳ diệu này, đã hoan hỷ cúng dường xá lợi bằng chiếc lọng trắng có chuỗi vàng của mình, ban tặng vương quốc Tambapaṇṇi trong bảy ngày, và cúng dường đồ trang sức trị giá ba mươi vạn (300.000) đồng vàng sau khi tháo ra.
Tathā sabbāpi nāṭakitthiyo amaccā sesa mahājano devā ca sabbābharaṇāni pūjesuṃ tasmā-
Likewise, all the actresses, ministers, the rest of the great multitude, and devas, paid homage with all their ornaments. Therefore—
Cũng vậy, tất cả các vũ nữ, các quan đại thần, những người dân còn lại, và các vị trời đều cúng dường tất cả đồ trang sức của họ. Vì thế—
Tato rājā cīvaravatthāni ceva guḷa-sappi ādi bhesajjāni ca saṅghassa datvā sabbarattiṃ gaṇasajjhāyaṃ kāresi puna divase nagare bheriṃ carāpesi mahājano imaṃ sattāhaṃ gaṇdhamālādīni ādiya gantvā dhātuyo vandatūti iṇdaguttattheropi sakala tambapaṇṇi dīpe manussā dhātuyo vanditukāmā, taṃ khaṇaṃyeva āgantvā vanditvā yathāṭṭhānaṃ gacchantūti adhiṭṭhāsi.
Then, the king gave robes and medicines such as treacle and ghee to the Saṅgha and arranged for group chanting throughout the night. The next day, he had a drum beaten in the city, proclaiming: "Let the great multitude, taking perfumes and garlands, go and worship the relics for these seven days." Indaguttatthera also determined: "May all people in the island of Tambapaṇṇi, who wish to worship the relics, come immediately, worship, and return to their respective places."
Sau đó, nhà vua đã cúng dường y phục, thuốc men như đường và bơ sữa đến Tăng chúng, và cho Tăng chúng tụng kinh suốt đêm. Ngày hôm sau, ngài cho đánh trống trong thành phố, thông báo rằng “Đại chúng hãy đến và chiêm bái xá lợi trong bảy ngày này, mang theo hương hoa và các vật cúng dường khác.” Trưởng lão Iṇḍagutta cũng ra lệnh rằng “Tất cả mọi người trên đảo Tambapaṇṇi, những ai muốn chiêm bái xá lợi, hãy đến ngay lập tức, chiêm bái và trở về nơi của mình.”
Te tatheva dhātuyo vanditvā gamiṃsu rājā sattāhaṃ saṅghassa mahādānaṃ pavattetvā sattāhassa accayena dhātugabbhe mayā kattabbakiccaṃ niṭṭhāpitaṃ, dhātugabbhaṃ pidahatha bhanteti saṅghassa ārocesi.
They indeed worshipped the relics and departed. The king, having carried out great almsgiving for the Saṅgha for seven days, announced to the Saṅgha after seven days: "Bhantes, the work to be done by me in the relic chamber is completed. Please close the relic chamber."
Họ đã chiêm bái xá lợi và ra đi như vậy. Nhà vua đã tổ chức một đại lễ cúng dường Tăng chúng trong bảy ngày, và sau bảy ngày, ngài thông báo với Tăng chúng rằng: “Thưa chư Tăng, công việc cần làm trong phòng xá lợi đã hoàn tất, xin hãy đóng phòng xá lợi lại.”
Saṅgho uttarasumana sāmaṇere āmantetvā tumhehi pubbe āhaṭa medavaṇṇa pāsāṇena dhātu gabbhaṃ pidahathāti āha.
The Saṅgha summoned Uttarāsumana Sāmaṇera and said: "You should close the relic chamber with the cloud-colored stone previously brought by you."
Tăng chúng gọi Sa-di Uttarasumana và nói: “Các con hãy đóng phòng xá lợi bằng phiến đá màu xanh xám mà các con đã mang đến trước đây.”
Te sādhūti sampaṭicchitvā dhātugabbhaṃ pidahiṃsu.
They assented with "Sādhu" and closed the relic chamber.
Các Sa-di đã đồng ý và đóng phòng xá lợi lại.
Tato khīṇāsavā dhātugabbhe gaṇdhā mā susantu mālā mā milāyantu.
Then the Arahants resolved: "May the perfumes in the relic chamber not wither, may the garlands not fade.
Sau đó, các vị A-la-hán đã phát nguyện rằng: “Các hương liệu trong phòng xá lợi đừng khô héo, các vòng hoa đừng tàn úa.
Dīpā mā nibbāyantu ratanāni mā vivaṇṇāni hontu pūjanīyabhaṇḍāni mā nassantu.
May the lamps not be extinguished, may the jewels not lose their luster, may the revered objects not perish.
Các ngọn đèn đừng tắt, các châu báu đừng mất màu, các vật cúng dường đừng hư hoại.
Medavaṇṇa pāsāṇā sandhīyantu, paccatthikānaṃ okāso mā hotūti adhiṭṭhahiṃsu.
May the cloud-colored stones be joined perfectly, and may there be no opportunity for enemies."
Các phiến đá màu xanh xám hãy kết nối chặt chẽ, và kẻ thù đừng có cơ hội.”
Evaṃ rājā dhātu nidhāpetvā puna nagare bheriṃ carāpesi mahā cetiye dhātuṃ nidhāpetvā dhātuṃ āharitvā nidhānaṃ karontūti.
Having thus deposited the relics, the king again had a drum beaten in the city: "Let those who wish to deposit relics in the Great Cetiya bring relics and make a deposit."
Như vậy, sau khi an vị xá lợi, nhà vua lại cho đánh trống trong thành phố, thông báo rằng “Hãy mang xá lợi đến và an vị trong Đại Bảo Tháp.”
Mahājano attano attano balānurūpena suvaṇṇa rajatādi karaṇḍe kārāpetvā tattha dhātuyo patiṭṭhāpetvā dhātunidhānassupari medavaṇṇa pāsāṇa piṭṭhiyaṃ nidahiṃsu.
The great multitude, according to their means, had caskets of gold, silver, etc., made, placed relics therein, and deposited them on top of the cloud-colored stone platform above the relic deposit.
Đại chúng đã làm các hộp bằng vàng, bạc, v.v., tùy theo khả năng của mình, đặt xá lợi vào đó, và chôn chúng trên phiến đá màu xanh xám phía trên nơi an vị xá lợi.
Sabbehi sannihita dhātuyo sahassamattā ahesunti.
The relics collected by all amounted to a thousand.
Tổng cộng có một ngàn xá lợi đã được mọi người an vị.
24. Tato rājā taṃ sabbaṃ pidahetvā cetiyaṃ karonto udarena saddhiṃ caturassa koṭṭhakaṃ niṭṭhāpesi atha chattakamme sudhākamme ca aniṭṭhiteyeva māraṇantika rogena gilāno hutvā dīghavāpito kaniṭṭhabhātaraṃ pakkosāpetvā cetiye aniṭṭhitaṃ chattakammaṃ sudhākammañca sīghaṃ niṭṭhāpetvā maṃ tosehi tātāti āha.
24. Then the king, having covered all of that, began building the Cetiya. He completed the square chamber together with its dome. But before the parasol work and plastering work were finished, he fell ill with a fatal disease. He sent for his younger brother from Dīghavāpi and said: "My dear, quickly finish the unfinished parasol work and plastering work on the Cetiya and gladden me."
24. Sau đó, nhà vua đã che phủ tất cả những thứ đó và xây dựng bảo tháp, hoàn thành phần nền vuông và phần bụng. Tuy nhiên, khi công việc làm lọng và trát vữa chưa hoàn tất, ngài lâm bệnh nặng đến mức sắp chết, nên đã cho gọi người em trai từ Dīghavāpi đến và nói: “Con trai, hãy nhanh chóng hoàn thành công việc làm lọng và trát vữa còn dang dở trên bảo tháp để làm ta vui lòng.”
So rañño dubbalabhāvaṃ ñatvā antare aniṭṭhitakammaṃ kātuṃ na sakkāti suddhavatthehi kañcukaṃ kāretvā cetiye paṭimuñcāpetvā cittakārehi kañcuka matthake vedikā ca puṇṇaghaṭa pañcaṅguli pantiyo ca kārāpesi.
Knowing the king's weakness, and that the unfinished work could not be completed in the interim, he had a casing made of pure white cloths and placed it on the Cetiya. He had painters depict a vedikā on top of the casing, as well as rows of full pots and five-fingered symbols.
Người em trai, biết được tình trạng yếu ớt của nhà vua, nghĩ rằng không thể hoàn thành công việc còn dang dở kịp thời, liền cho làm một cái lọng bằng vải trắng và treo lên bảo tháp. Ngài cũng cho các họa sĩ vẽ các ban công và các hàng bình bát đầy hoa, cùng các ngón tay (ngón tay Phật) trên đỉnh lọng.
Naḷakārehi veḷumaya chattaṃ kāretvā kharapattamaye caṇdasūriyamaṇḍale muddhani vedikā kāretvā lākhākukuṭṭhakehi taṃ vicittaṃ katvā thūpakammaṃ niṭṭhitanti rañño arocesi rājā tena hi maṃ mahācetiyaṃ dassehīti vatvā sivikāya nipajjitvā cetiyā padakkhiṇaṃ katvā dakkhiṇadvāre bhūmisayanaṃ paññāpetvā tattha nipanno dakkhiṇena passena sayitvā mahāthūpaṃ vāmapassena sayitvā lohapāsādaṃ olokento pasanna citto ahosi.
He had reed-workers make a bamboo parasol, and on the summit, he had sun and moon disks made of coarse leaves and a vedikā created. He then had it decorated with lac and kukuṭṭhaka (a type of red pigment) and reported to the king that the stūpa work was finished. The king said, "Then show me the Mahācetiya," and lying in a palanquin, circumambulated the Cetiya. He then had a bed on the ground prepared near the southern gate, where he lay down. Lying on his right side, looking at the Mahāthūpa, and then on his left side, looking at the Lohapāsāda, his mind became serene.
Ngài cho thợ làm một cái lọng bằng tre và các hình tròn mặt trời và mặt trăng bằng lá khô, sau đó cho làm các ban công trên đỉnh, trang trí bằng sơn mài và các hình gà, rồi báo với nhà vua rằng công việc xây tháp đã hoàn tất. Nhà vua nói: “Vậy thì hãy cho ta xem Đại Bảo Tháp,” rồi nằm trên cáng, đi nhiễu quanh bảo tháp, sau đó cho đặt một chiếc giường trên mặt đất ở cửa phía nam, nằm xuống đó, nghiêng mình về bên phải nhìn Đại Tháp, và nghiêng mình về bên trái nhìn Loha Pāsāda, tâm ngài tràn đầy hoan hỷ.
Tadā rañño sāsanassa bahūpakārabhāvaṃ sallakkhetvā gilāna pucchanatthāya tato tato āgatā bhikkhu channavuti koṭiyo rājānaṃ parivāretvā aṭṭhaṃsu.
At that time, ninety-six crores of bhikkhus, who had come from various places to inquire about the king's health, recollecting the king's great benefit to the Sāsana, surrounded him and stood by.
Lúc đó, nhận thấy sự đóng góp to lớn của nhà vua đối với giáo pháp, chín mươi sáu vạn (9.600.000) vị Tỳ-kheo từ khắp nơi đến thăm bệnh đã vây quanh nhà vua.
Tato saṅgho vagga vaggā hutvā gaṇasajjhāyaṃ akāsi.
Then the Saṅgha, forming into groups, performed communal chanting.
Sau đó, Tăng chúng chia thành từng nhóm và tụng kinh tập thể.
Rājā tasmiṃ samāgame theraputtābhayattheraṃ adisvā evaṃ cintesi.
The king, not seeing Theraputtābhayatthera in that assembly, thought thus:
Nhà vua, trong buổi hội họp đó, không thấy Trưởng lão Theraputtābhaya và suy nghĩ như sau:
So mayi damiḷehi saddhiṃ aṭṭhavīsati mahāyuddhe kayiramāse apaccosakakitvā idāni maraṇayuddhe vattamāṇe mayhaṃ parājayaṃ disvā maññe nāgacchatīti.
"When I was engaged in twenty-eight great battles with the Damiḷas, he did not retreat. Now that I am in the battle with death, perhaps seeing my defeat, he does not come."
“Khi ta chiến đấu hai mươi tám trận đại chiến với người Damiḷa, ngài đã không lùi bước. Bây giờ, khi ta đang chiến đấu trận chiến sinh tử, có lẽ ngài thấy ta sắp thất bại nên không đến.”
Tadā thero kariṇda nadī sīse pajjalita pabbate vasanto rañño parivitakkaṃ ñatvā pañcasata khīṇāsava parivusetā ākāsenāgantvā rañño purato pāturahosi.
At that time, the Thera, residing in the blazing mountain at the source of the Kariṇda River, knowing the king's thought, came through the air accompanied by five hundred Arahants and appeared before the king.
Lúc đó, vị Trưởng lão đang trú ngụ trên ngọn núi rực lửa ở đầu sông Kariṇda, biết được suy nghĩ của nhà vua, liền cùng năm trăm vị A-la-hán bay trên không trung đến và xuất hiện trước nhà vua.
Rājā theraṃ disvā attano purato nisīdāpetvā evamāha bhante tumhehi saddhiṃ dasamahā yodhe gahetvā damiḷehi saddhi yujjhiṃ.
The king, seeing the Thera, made him sit before him and said thus: "Bhante, with you and the ten great warriors, I fought against the Damiḷas.
Nhà vua, thấy vị Trưởng lão, liền mời ngài ngồi trước mặt và nói: “Bạch Đại đức, con đã cùng mười đại dũng sĩ chiến đấu với người Damiḷa.
Idāni ekakova maccūnā saddhiṃ yujjhituṃ ārabhiṃ.
Now I have begun to fight alone with death.
Bây giờ, con bắt đầu chiến đấu một mình với thần chết.
Maccu sattumpana parājetuṃ na sakkomīti.
But I cannot defeat this enemy, death."
Con không thể đánh bại thần chết được.”
Iti vatvā evaṃ anusāsi.
Having said this, he thus advised: "Great King, everyone in this whole world is accompanied by birth, entangled by old age, overwhelmed by sickness, and struck down by death.
Nói như vậy, ngài khuyên dạy:
Mahārāja sabboyeva loka sannivāse jātiyā anugato, jarāya anusaṭo, vyādhinā abhibhūto, maraṇena abbhāhato.
For these reasons—
“Đại vương, tất cả chúng sinh trong thế gian này đều bị sinh theo, bị già vây hãm, bị bệnh tật áp bức, bị cái chết đánh bại.
Tetāha-
Therefore—
Vì vậy—
Khattiyo brāhmaṇe vesse sudde caṇḍāla pukkuse,
Be they khattiyas, brahmins, vessas, suddas, caṇḍālas, or pukkusas;
Không bỏ sót Sát-đế-lợi, Bà-la-môn, Vệ-xá, Thủ-đà, Chiên-đà-la, Pukkusa,
Tasmā idaṃ maraṇaṃ nāma mahāyasānaṃ mahāsammatādīnaṃ mahā puññānaṃ jotiyādīnaṃ mahāthāmānaṃ baladevādīnaṃ iddhimantānaṃ mahāmoggallānādīnaṃ paññāvantānaṃ sāriputtādīnaṃ sayambhūñāṇena adhigata saccānaṃ, paccekabuddhānaṃ sabbaguṇasamannāgatānaṃ sammāsambuddhānampi upari nirāsaṅkameva patati kimaṅgapanaññesu sattesu.
Therefore, this death falls without doubt even upon those with great fame like Mahāsammata and others, those with great merit like Jotiyā and others, those with great strength like Baladeva and others, those with great psychic power like Mahāmoggallāna and others, those with wisdom like Sāriputta and others, Paccekabuddhas who attained the truths by self-knowledge, and even upon Sammāsambuddhas who are endowed with all virtues. How much more so upon other beings?
Vì vậy, cái chết này rơi xuống một cách không e ngại ngay cả đối với những người có đại danh tiếng như Mahāsammata và những người có đại phước báu như Jotiya, những người có đại sức mạnh như Baladeva, những người có thần thông như Mahāmoggallāna, những người có trí tuệ như Sāriputta, những vị Độc Giác Phật đã chứng ngộ chân lý bằng tự giác ngộ, và ngay cả các vị Chánh Đẳng Giác đầy đủ mọi đức hạnh. Huống chi đối với các chúng sinh khác thì sao?
Taṃ sutvā tuṭṭhamānaso rājā bhante tumhe maccuyuddhepi apassayāti vatvā laddhassāso puññapotthakaṃ vācetuṃ āṇāpesi lekhako puññapotthakaṃ evaṃ vācesi.
Hearing that, the king, delighted in mind, said, “Bhante, I do not see you even in the battle with death,” and being relieved, he ordered the scribe to read the book of merits. The scribe read the book of merits thus:
Nghe vậy, nhà vua hoan hỷ, nói: “Thưa chư Tôn đức, ngay cả trong cuộc chiến với tử thần, con cũng không thấy sợ hãi,” và được an ủi, ngài ra lệnh đọc quyển sách phước báu. Người viết sách đã đọc quyển sách phước báu như sau:
25. Taṃ sutvā rājā tussitvā ṭhapehi ṭhapehi bhaṇeti vatvā evamāha.
Hearing that, the king, pleased, said, “Stop, stop, Bhante,” and spoke thus:
Nghe vậy, nhà vua hoan hỷ nói: “Dừng lại, dừng lại, thưa chư Tôn đức,” rồi ngài nói như sau:
Maricavaṭṭi vihāramahasattāhe thūpāramhasattāhe ca cātuddisa ubhato saṅghassa mahārahaṃ mahādānaṃ pavattesiṃ.
I offered great, precious alms to the entire Saṅgha in all directions for seven days at the Maricavaṭṭi Vihāra and for seven days at the commencement of the thūpa.
Ta đã tổ chức một đại lễ dâng cúng trọng thể cho Tăng đoàn bốn phương hai bên trong bảy ngày tại tịnh xá Maricavaṭṭi và bảy ngày tại lễ khởi công tháp.
Catuvīsati mahāvisākhapūjā kāresiṃ tambapaṇṇidīpe mahābhikkhusaṅghassa tikkhattuṃ cīvaramadāsiṃ satta satta dīnāni laṅkā rajjaṃ sāsanassa pañcakkhattuṃ adāsiṃ sappi sannitta suparisuddha vaṭṭiyā dvādasaṭhānesu, sattaṃ dīpasahassaṃ jālesiṃ aṭṭhārassu ṭhānesu gilānānaṃ vejjehi bhesajjañca bhattañca niccaṃ dāpesi.
I conducted twenty-four great Vesākha Pūjās. I gave robes three times to the great Bhikkhu Saṅgha on the island of Tambapaṇṇi. I donated the kingdom of Laṅkā to the Sāsana five times for seven consecutive days. I lit seven thousand lamps in twelve places with pure wicks soaked in ghee. In eighteen places, I constantly provided medicine and food for the sick through doctors.
Ta đã tổ chức hai mươi bốn lễ cúng dường Vesakha vĩ đại. Ta đã dâng y ba lần cho Đại Tăng đoàn ở đảo Tambapaṇṇi. Ta đã dâng vương quốc Lanka cho giáo pháp năm lần, mỗi lần bảy ngày. Ta đã thắp bảy ngàn ngọn đèn dầu tinh khiết với bấc ở mười hai nơi. Ta đã cho các thầy thuốc luôn luôn cúng dường thuốc và thực phẩm cho bệnh nhân ở mười tám nơi.
Catucattālīsa ṭhānesu telullopakañca adāsiṃ.
In forty-four places, I provided oil for anointing.
Ta đã cúng dường dầu xoa bóp ở bốn mươi bốn nơi.
Tattakesuyeva ṭhānesu ghatapakkajālapūve bhattena saddhiṃ niccaṃ dāpesiṃ.
In those very places, I constantly provided ghee-fried pancakes along with rice.
Ở những nơi đó, ta cũng đã luôn luôn cúng dường bánh lưới chiên bơ cùng với cơm.
Māse māse aṭṭhasu uposathadivasesu laṅkādīpe sabbavihāresu dīpatelaṃ dāpesiṃ.
On the eight Uposatha days each month, I provided lamp oil for all vihāras on the island of Laṅkā.
Hàng tháng, vào tám ngày Uposatha, ta đã cúng dường dầu đèn cho tất cả các tịnh xá trên đảo Lanka.
Āmisa dānato dhammadānaṃ mahantanti sutvā heṭṭhaṃ lohapāsāde dhammāsane nisīditvā maṅgala suttaṃ osāretuṃ ārabhitvāpi saṅgha gāravena osāretuṃ nāsakkhiṃ.
Having heard that the Dhamma gift is greater than the material gift, I sat on the Dhamma seat in the lower Lohapāsāda and began to recite the Maṅgala Sutta, but due to respect for the Saṅgha, I could not complete the recitation.
Nghe nói Pháp thí vĩ đại hơn Tài thí, ta đã ngồi trên pháp tòa ở tầng dưới của Lohapāsāda và bắt đầu tụng Maṅgala Sutta, nhưng vì lòng tôn kính Tăng đoàn, ta đã không thể tụng hết.
Tato paṭṭhāya dhammadesake sakkaritvā sabbavihāresu dhammakathaṃ kathāpesiṃ ekekassa dhammakathikassa nāḷa nāḷippamāṇāni sappiphāṇita sakkharāni caturaṅgula muṭṭhippamāṇaṃ yaṭṭhimadhukaṃ sāṭakadvayañca māsassa aṭṭhasu uposatha disesu dāpesiṃ.
From then on, I honored Dhamma preachers and had Dhamma talks given in all vihāras. To each Dhamma speaker, I gave one nāḷi of ghee, sugar candy, and rock sugar, a four-finger-span length of licorice, and two robes on the eight Uposatha days of the month.
Từ đó trở đi, ta đã tôn kính các vị thuyết pháp và cho thuyết pháp ở tất cả các tịnh xá. Mỗi vị thuyết pháp được nhận một lượng mật ong, đường phèn bằng một nāḷa, và một đoạn cam thảo dài bốn ngón tay, cùng hai bộ y, vào tám ngày Uposatha hàng tháng.
Etaṃ sabbampi issariye ṭhatvā dinnattā mama cittaṃ sa ārādheti.
All of this, given while established in sovereignty, does not gladden my mind.
Tất cả những việc này, vì được thực hiện khi ta đang ở vị trí quyền lực, nên tâm ta không được thanh tịnh hoàn toàn.
Jīvitaṃ pana anapekkhitvā duggatena mayā dinnadānadvayameva ārādhetīti.
Only the two gifts given by me as a poor man, without regard for life, gladden my mind.
Chỉ có hai món bố thí mà ta đã dâng khi không màng đến mạng sống và trong cảnh nghèo khó mới làm tâm ta thanh tịnh.”
Taṃ sutvā abhayatthero mahārāja pasādanīyaṭṭhāneyeva pasādaṃ akāsi taṃ pana piṇḍapātadvayaṃ parissa pīḷaṃ akatvā laddha dhammika paccayattā attānaṃ anavaloketvā asajjamānena dinnattā paṭiggāhakānaṃ yāvadatthaṃ katvā dinnattā pītipāmojjaṃjanayitvā balava saddhāya dinnattā deyyadhammassa niravasesaṃ paribhogaṃ gatattāti imehi pañcahi kāraṇehi mahantatti vatvā mahārāja kaṅgu ambili piṇḍagāhakattheresu maliyamahādevatthero samantakūṭe pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ datvā paribhuñji pathavi cālanaka dhammaguttatthero kalyāṇīya vihāre pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ datvā paribhuñji.
Hearing that, Elder Abhaya said, “O Great King, you placed faith only in that which should inspire faith. And those two alms-offerings of rice were great for these five reasons: they were obtained righteously without harming others, given without regarding oneself, given without attachment, given to recipients to their full satisfaction, given generating joy and happiness, and given with strong faith, and the object of donation was fully utilized.” He then added, “O Great King, among the Elders who received the sour millet alms, Elder Maliyamahādeva consumed it after giving to five hundred bhikkhus on Samantakūṭa. Elder Dhammagutta, who caused the earth to quake, consumed it after giving to five hundred bhikkhus at the Kalyāṇī Vihāra.
Nghe vậy, Trưởng lão Abhaya nói: “O Đại vương, ngài đã tạo niềm tin đúng nơi đáng tạo niềm tin. Hai món bố thí cơm ấy là vĩ đại vì năm lý do: không gây phiền nhiễu cho người khác, được nhận các vật dụng hợp pháp, không màng đến bản thân, được dâng cúng không vướng mắc, được dâng cúng đủ cho người nhận, tạo ra niềm vui và hoan hỷ, và được dâng cúng với niềm tin mạnh mẽ, khiến cho vật thí được hưởng thụ trọn vẹn.” Ngài nói thêm: “O Đại vương, trong số các Trưởng lão đã nhận nắm cơm kê chua, Trưởng lão Maliyamahādeva đã cúng dường cho năm trăm Tỳ-kheo trên núi Samantakūṭa và thọ dụng. Trưởng lão Dhammagutta, người làm rung chuyển trái đất, đã cúng dường cho năm trăm Tỳ-kheo tại tịnh xá Kalyāṇī và thọ dụng.
Talaṅgaravāsī dhammaguttattheropi piyaṅgudīpe dvādasannaṃ bhikkhusahassānaṃ datvā paribhuñji.
Elder Dhammagutta, residing in Talaṅgara, also consumed it after giving to twelve thousand bhikkhus in Piyaṅgudīpa.
Trưởng lão Dhammagutta, cư dân Talaṅgara, cũng đã cúng dường cho mười hai ngàn Tỳ-kheo ở đảo Piyaṅgu và thọ dụng.
Maṅgaṇavāsī cuḷatissatthero kelāsakūṭe vihāre saṭṭhisahassānaṃ bhikkhūnaṃ datvā paribhuñji mahābhaggattheropi ukkānagara vihāre sattasatānaṃ bhikkhūnaṃ datvā paribhuñji saraka bhattagāhakatthero pana piyaṅgudīpe dvādasannaṃ bhikkhusahassānaṃ datvā paribhogamakāsīti vatvā rañño cittaṃ hāsesi.
Elder Cuḷatissa, residing in Maṅgaṇa, consumed it after giving to sixty thousand bhikkhus at Kelāsakūṭa Vihāra. Elder Mahābhaggathero also consumed it after giving to seven hundred bhikkhus at Ukkānagara Vihāra. And the Elder who received the bowl of rice made use of it after giving to twelve thousand bhikkhus in Piyaṅgudīpa,” thus delighting the king's mind.
Trưởng lão Cūḷatissa, cư dân Maṅgaṇa, đã cúng dường cho sáu mươi ngàn Tỳ-kheo tại tịnh xá Kelāsakūṭa và thọ dụng. Trưởng lão Mahābhagga cũng đã cúng dường cho bảy trăm Tỳ-kheo tại tịnh xá Ukkānagara và thọ dụng. Còn Trưởng lão đã nhận nắm cơm với rau thì đã cúng dường cho mười hai ngàn Tỳ-kheo ở đảo Piyaṅgu và thọ dụng.” Ngài nói như vậy và làm cho tâm nhà vua hoan hỷ.
Rājā cittaṃ pasādetvā evamāha-ahambhante catuvīsati vassāni rajjaṃ kārento bhikkhusaṅghassa pahūpakāro ahosiṃ.
The king, gladdening his mind, said, “Bhante, while reigning for twenty-four years, I was of great help to the Bhikkhu Saṅgha.
Nhà vua, với tâm hoan hỷ, nói: “Thưa chư Tôn đức, trong hai mươi bốn năm trị vì, con đã là người hữu ích cho Tăng đoàn.
Kāyopi me saṅghassa upakārako hotu saṅghadāsassa me sarīraṃ mahācetiyassa dassanaṭṭhāne saṅghassa kammamālake jhāpethāti.
May my body also be helpful to the Saṅgha. May my body, that of a servant of the Saṅgha, be cremated in the Saṅgha’s workshop near the Mahācetiya where it can be seen.”
Nguyện thân con cũng hữu ích cho Tăng đoàn. Xin hãy hỏa táng thân con, một người nô lệ của Tăng đoàn, tại nơi Tăng đoàn làm việc, gần Đại Tháp.”
Tato kaniṭṭhaṃ āmantetvā’tāta!
Then, addressing his younger brother, he said, “Dear Tissa!
Sau đó, ngài gọi em trai:
Tissa!
Tissa!
“Tissa, con trai của ta!
Mahāthūpe aniṭṭhitaṃ kammaṃ sādhukaṃ niṭṭhāpesi.
Complete well the unfinished work on the Mahāthūpa.
Hãy hoàn thành tốt công việc còn dang dở tại Đại Tháp.
Sāyaṃ pāto ca mahāthūpe pupphapūjaṃ kāretvā tikkhattuṃ upahāraṃ kārehi.
Morning and evening, perform flower offerings at the Mahāthūpa and present offerings three times.
Sáng tối hãy cúng dường hoa tại Đại Tháp và ba lần dâng lễ vật.
Mayā ṭhapitaṃ dānavaṭṭaṃ sabbaṃ aparihāpetvā saṅghassa kattabbakiccesu sadā appamatto hohī’ti anusāyitvā tuṇhi ahosi.
Do not diminish any of the alms-provisions I have established, and always be diligent in the duties to be performed for the Saṅgha,” having thus exhorted, he fell silent.
Đừng bỏ bê bất cứ điều gì trong các khoản bố thí mà ta đã thiết lập, và luôn luôn tinh tấn trong các việc cần làm cho Tăng đoàn.” Sau khi khuyên nhủ như vậy, ngài im lặng.
Tasmiṃ khaṇe bhikkhu gaṇasajjhāyaṃ ārabhiṃsu devatā pana chadeva lokato cha rathe gahetvā ādāya paṭipāṭiyā ṭhapetvā mahārāja amhākaṃ devaloko ramaṇīyo, amhākaṃ devaloko ramaṇīyoti vatvā attano attano devalokaṃ āgamanatthāya yāciṃsu rājā tesaṃ vacanaṃ sutvā yāvāhaṃ dhammaṃ suṇāmi- tāva adhivāsethāti te hatthasaññāya nivāresi saṅgho gaṇasajjhāyaṃ nivāresīti maññitvā sajjhāyaṃ ṭhapāpesi.
At that moment, the bhikkhus began group chanting. The devas, however, took six chariots from the six deva worlds, arranged them in order, and said, “O Great King, our deva world is delightful! Our deva world is delightful!” thus pleading for him to come to their respective deva worlds. The king, hearing their words, restrained them with a hand gesture, saying, “Bear with me until I hear the Dhamma.” The Saṅgha, thinking that he had restrained the group chanting, stopped their chanting.
Vào lúc đó, Tăng đoàn bắt đầu tụng kinh tập thể. Các vị chư thiên từ sáu cõi trời, mỗi cõi mang theo một cỗ xe, xếp thành hàng và nói: “O Đại vương, cõi trời của chúng con thật đẹp, cõi trời của chúng con thật đẹp,” rồi thỉnh cầu nhà vua đến cõi trời của họ. Nhà vua nghe lời họ nói, đã dùng cử chỉ tay ngăn họ lại và nói: “Hãy chờ đợi cho đến khi ta nghe Pháp.” Tăng đoàn tưởng rằng nhà vua đang ra hiệu ngăn họ tụng kinh tập thể, nên đã dừng tụng kinh.
Rājā kasmā bhante gaṇasajjhāyaṃ ṭhapethāti āha.
The king asked, “Bhante, why did you stop the group chanting?”
Nhà vua hỏi: “Thưa chư Tôn đức, tại sao các ngài lại dừng tụng kinh tập thể?”
Mahārāja tayā hatthasaññāya nivāritattāti.
“O Great King, because you restrained us with a hand gesture.”
“O Đại vương, vì ngài đã dùng cử chỉ tay ngăn cản.”
Bhante tumhākaṃ saññaṃ nādāsiṃ.
“Bhante, I did not give you a signal.”
“Thưa chư Tôn đức, con không có ra hiệu cho các ngài.”
Devatā chadevalokato cha rathe ānetvā attano attano devalokaṃ gantuṃ yācanti tasmā tesaṃ yāvāhaṃ dhammaṃ suṇāmi tāva āgamethāti saññaṃ adāsinti taṃ sutvā keci ayaṃ rājā maraṇabhayabhito vippalapati, maraṇato abhāyanaka satto nāma natthīti maññiṃsu.
The devas, having brought six chariots from the six deva realms, requested to go to their respective deva realms. Therefore, he gave them a sign, saying, "Wait until I have heard the Dhamma." Having heard that, some thought, "This king is prattling, terrified of death; there is no being who is not afraid of death."
Các vị devatā từ sáu cõi trời đã mang sáu cỗ xe đến và thỉnh cầu được trở về cõi trời của riêng mình. Do đó, nhà vua đã hứa với họ rằng: “Hãy đợi cho đến khi ta nghe pháp xong.” Nghe vậy, một số người nghĩ rằng: “Vị vua này đang hoảng loạn vì sợ chết, không có chúng sinh nào mà không sợ chết cả.”
Tato abhayatthero āha kathaṃ mahārāja saddahituṃ sakkā cha devalokato cha rathā ānītāti taṃ sutvā rājā ākāse pupphadāmāni khipāpesi.
Then Thera Abhaya said, "How, great king, can one believe that six chariots were brought from the six deva realms?" Hearing that, the king had garlands of flowers thrown into the sky.
Sau đó, Trưởng lão Abhaya nói: “Đại vương, làm sao có thể tin được rằng sáu cỗ xe đã được mang đến từ sáu cõi trời?” Nghe vậy, nhà vua đã ném những vòng hoa lên không trung.
Tāni gantvā visuṃ rathadhure olambiṃsu mahājano ākāse olambantāni pupphadāmāni disvā nikkaṅkho ahosi.
They went and hung separately on the chariot poles. The great multitude, seeing the garlands of flowers hanging in the sky, became free from doubt.
Chúng bay lên rồi riêng rẽ treo lơ lửng trên trục bánh xe. Đại chúng thấy những vòng hoa lơ lửng trên không trung thì không còn nghi ngờ gì nữa.
Tato rājā theraṃ pucchi-katamo pana bhante devaloko ramaṇīyoti.
Then the king asked the thera, "Which deva realm, Venerable Sir, is delightful?"
Sau đó, nhà vua hỏi vị trưởng lão: “Bạch ngài, cõi trời nào là nơi đáng yêu thích nhất?”
Tusitabhavanaṃ pana mahārāja ramaṇīyaṃ, buddhabhāvāya samayaṃ olokento metteyyo bodhisattopi tasmiṃyeva vasatīti āha.
"The Tusita realm, great king, is delightful. The Bodhisatta Metteyya, observing the time for Buddhahood, also resides there," he said.
Ngài đáp: “Đại vương, cõi trời Tusita là nơi đáng yêu thích. Bồ tát Di Lặc, vị đang chờ đợi thời điểm thành Phật, cũng đang cư ngụ ở đó.”
Taṃ sutvā rājā tasmiṃ ālayaṃ katvā mahāthūpaṃ olokento nipannova cavitvā suttappabuddho viya tusita bhavanato āhaṭa.
Having heard that, the king, having fixed his mind on that realm, passed away while lying down and looking at the Great Stūpa, and was born in a chariot brought from the Tusita realm, as if awakening from sleep.
Nghe vậy, nhà vua đã đặt lòng ước muốn vào đó, và trong khi nằm nhìn Đại Tháp, ngài đã mệnh chung và tái sinh vào cỗ xe được mang đến từ cõi trời Tusita, như thể vừa thức dậy từ giấc ngủ.
Rathe nibbattitvā attano katapuññassa thalaṃ mahājanassa pākaṭaṃ kātuṃ ratheyeva ṭhatvā dibbābharaṇa vibhūsito mahājanassa passantasseva tikkhattuṃ mahāthūpaṃ padakkhiṇaṃ katvā bhikkhusaṅghañca vanditvā tusitabhavanaṃ agamāsi.
Remaining in the chariot, adorned with divine ornaments, to make his accumulated merit manifest to the great multitude, he circumambulated the Great Stūpa thrice while the multitude watched, paid homage to the Saṅgha of bhikkhus, and then ascended to the Tusita realm.
Sau khi tái sinh vào cỗ xe, để công đức mình đã tạo được hiển lộ cho đại chúng, ngài đứng trên cỗ xe, trang sức bằng các món trang sức của chư thiên, và trước sự chứng kiến của đại chúng, ngài đã đi nhiễu Đại Tháp ba lần, đảnh lễ Tăng đoàn rồi đi về cõi trời Tusita.
Rañño nāṭakatthiyo matabhāvaṃ ñatvā yattha ṭhitā makuḷaṃ mocayiṃsu tatthaṃ ṭhāne katasālā makuḷamuttasālānāmajātā.
The king's courtesans, knowing of his death, removed their ornaments where they stood; the halls built at that spot became known as Makuḷamuttasālā (Halls where Ornaments were Removed).
Khi các nữ diễn viên của nhà vua biết ngài đã băng hà, họ đã tháo bỏ hoa cài tóc ở nơi họ đang đứng. Ngôi sảnh được xây dựng tại nơi đó được gọi là Makuḷamuttasālā (Sảnh Tháo Bỏ Hoa Cài Tóc).
Rañño sarīrasmiṃ citakaṃ āropite yattha mahājano hatthe paggahetvā viraci.
Where the great multitude joined hands when the king's body was placed on the pyre.
Khi giàn hỏa táng được đặt lên thi thể nhà vua, đại chúng đã chắp tay lại ở nơi đó.
Tattha katasālā viracitthasālā nāma jātā.
The halls built there became known as Viracitthasālā (Halls of Joined Hands).
Ngôi sảnh được xây dựng tại nơi đó được gọi là Viracitthasālā (Sảnh Chắp Tay).
Rañño sarīraṃ yattha jhāpesuṃ - so sīmāmālako rājamālako nāma jāto.
The ground where the king's body was cremated became known as Rājamālaka (King's Enclosure).
Nơi thi thể nhà vua được hỏa táng – khu vực giới hạn đó được gọi là Rājamālaka (Khu Vực Của Vua).
Atha rañño kaniṭṭhabhātā saddhātissamahārājā nāma hutvā cetiye aniṭṭhataṃ jattakammaṃ sudhākammañca niṭṭhāpetvā thūpamakāsīti
Then the king's younger brother, named King Saddhātissa, completed the uncompleted brickwork and plastering of the cetiya and made it into a stūpa.
Sau đó, em trai của nhà vua, Đại vương Saddhātissa, đã hoàn thành công việc xây dựng và trát vữa chưa hoàn tất tại tháp thờ, và đã xây dựng tháp.
26. Etarahi duṭṭhagāmaṇi abhaya mahārājassa pitā kākavaṇṇatissa rājā metteyyassa bhagavato pitā bhavissati.
26. In the future, King Kākavaṇṇatissa, the father of King Duṭṭhagāmaṇī Abhaya, will be the father of Bhagavā Metteyya.
26. Hiện nay, vua Kākaṇṇatissa, cha của Đại vương Duṭṭhagāmaṇi Abhaya, sẽ là cha của Đức Phật Di Lặc.
Vihāramahādevī mātā bhavissati.
Queen Vihāramahādevī will be the mother.
Hoàng hậu Vihāramahādevī sẽ là mẹ của Ngài.
Duṭṭhagāmiṇi abhayo aggasāvako bhavissati.
Duṭṭhagāmiṇī Abhaya will be the chief disciple.
Duṭṭhagāmaṇi Abhaya sẽ là vị Đại đệ tử.
Kaniṭṭho dutiya sāvako bhavisasati.
His younger brother will be the second disciple.
Người em trai sẽ là vị đệ tử thứ hai.
Rañño pitucchā anuḷādevī aggamahesī bhavissati.
The king's aunt, Anuḷādevī, will be the chief consort.
Cô của nhà vua, Anuḷādevī, sẽ là vị Đại hoàng hậu.
Rañño putto sāli rājakumāro putto bhavissati.
The king's son, Prince Sāli, will be the son.
Hoàng tử Sāli, con trai của nhà vua, sẽ là con trai của Ngài.
Bhaṇḍāgārika saṅghāmacco aggupaṭṭhāko bhavissati tassāmaccassa dhītā aggupaṭṭhāyikā bhavissatīti evaṃ sabbepi katādhikārā hetu sampannā tassa bhagavato dhammaṃ sutvā dukkhassantaṃ karitvā anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyissantīti.
The treasurer Saṅghāmacca will be the chief attendant, and the daughter of that minister will be the chief female attendant. Thus, all those who have performed great deeds and are endowed with causes, having heard the Dhamma of that Bhagavā, will make an end of suffering and attain parinibbāna in the Anupādisesa Nibbānadhātu.
Tướng quân coi kho báu Saṅgha sẽ là vị thị giả chính. Con gái của vị tướng quân đó sẽ là nữ thị giả chính. Như vậy, tất cả những người đã tạo điều kiện và có đầy đủ nhân duyên đó, sau khi nghe pháp của Đức Phật ấy, sẽ chấm dứt khổ đau và nhập Niết Bàn vô dư y.