Table of Contents

⮲

Dhammanīti

Edit
2

Dhammanīti

The Code of Right Conduct

Pháp Ngữ

3
1.
1.
1.
4
Vanditvā ratanaṃ seṭṭhaṃ, nissāya pubbake garuṃ;
Having paid homage to the supreme Jewel, and relying on former teachers;
Sau khi đảnh lễ Tam Bảo tối thượng, nương tựa các bậc tôn sư thuở trước;
5
Nitidhammaṃpavakkhāmi, sabbalokasukhāvahaṃ.
I shall declare the Nīti-Dhamma, which brings happiness to all the world.
Tôi sẽ thuyết giảng Pháp Ngữ, mang lại an lạc cho tất cả thế gian.
6
2.
2.
2.
7
Ācariyocasippañca, paññāsutaṃkathādhanaṃ;
Teacher and craft, wisdom and learning, the wealth of speech;
Bậc thầy, nghề nghiệp, trí tuệ, sự học, kho tàng lời nói;
8
Desocanissayomittaṃ, dujjanosujanobalaṃ.
Country and support, friend, wicked person, good person, strength.
Xứ sở, sự nương tựa, bạn bè, kẻ ác, người thiện, sức mạnh.
9
3.
3.
3.
10
Itthīputtocadāsoca, gharāvāsokatākato;
Woman, son, and servant, householder, action and non-action;
Vợ, con, tôi tớ, đời sống gia đình, điều đã làm và chưa làm;
11
Ñātabbocaalaṅkāro, rājadhammopasevako;
What should be known and ornament, royal duties, attendant;
Điều cần biết, sự trang sức, pháp của vua, người phụng sự;
12
Dukādimissakoceva, pakiṇṇakotimātikā.
Mixed topics beginning with "duka", and miscellaneous as categories.
Các điều pha tạp bắt đầu bằng hai, và các mục lục tạp.
13
4.
4.
4.
14
Kintehipādasussasā, yesaṃnatthigarūniha;
Why should one serve those whose teachers are not here?
Làm sao con có thể lắng nghe những ai không có bậc tôn sư ở đây?
15
Yetappādarajokiṇṇā, tevasādhūvivekino.
Those whose feet are sprinkled with the dust of the teachers, they are indeed the wise and secluded ones.
Những ai đã phủ phục dưới chân các Ngài, chỉ những người ấy là bậc hiền trí.
16
5.
5.
5.
17
Vināgarūpadesantaṃ, bālolaṅkattumicchati;
A fool desires to surpass without the instruction of a teacher;
Kẻ ngu muốn vượt qua mà không có lời dạy của bậc tôn sư;
18
Sampāpuṇenaviññūhi, hasabhāvaṃkathaṃnuso.
How can he not reach the state of being laughed at by the wise?
Làm sao kẻ ấy có thể đạt được sự tôn trọng từ những người có trí tuệ?
19
6.
6.
6.
20
Uṭṭhānāupaṭṭhānāca, sussusāparicārikā;
By rising, by attending, and by serving with diligence,
Bậc trí nên làm hài lòng bậc tôn sư bằng sự đứng dậy, sự phục vụ,
21
Sakkaccaṃsippuggahaṇaṃ, garuṃārādhayebudho.
By diligently grasping a skill, the wise one should please the teacher.
Sự lắng nghe, sự chăm sóc, và sự học hỏi nghề nghiệp một cách cẩn trọng.
22
7.
7.
7.
23
Upajjhācariyānañca, mātāpitūnamevaca;
One who diligently attends upon preceptors and teachers, and also mothers and fathers,
Ai chăm sóc các vị Upajjhāya (Thầy tế độ), các vị Ācariya (Thầy giáo thọ), cùng cha mẹ một cách cẩn trọng,
24
Sakkaccaṃyonupaṭṭhāti, sutopitassatādiso.
Even if he is learned, he is such a one (i.e., praiseworthy).
Thì người học vấn ấy cũng sẽ như vậy.
25
8.
8.
8.
26
Upajjhācariyānañca, mātāpitūnamevaca;
One who diligently attends upon preceptors and teachers, and also mothers and fathers,
Ai chăm sóc các vị Upajjhāya (Thầy tế độ), các vị Ācariya (Thầy giáo thọ), cùng cha mẹ một cách cẩn trọng,
27
Sakkaccaṃyoupaṭṭhāti, sutopitassatādiso;
Even if he is learned, he is such a one (i.e., praiseworthy);
Thì người học vấn ấy cũng sẽ như vậy.
28
9.
9.
9.
29
Sammāupaparikkhitvā;
Having properly examined
Sau khi đã quán sát kỹ lưỡng
30
Akkharesupadesuca;
In letters and instructions;
Trong các chữ cái và lời khuyên;
31
Coraghātosissosiyā,
The student may become a robber-killer,
Học trò có thể là kẻ giết trộm,
32
Garucoraṭṭakārako.
The teacher a robber-harborer.
Bậc thầy có thể là kẻ gây hại cho vương quốc.
33
10.
10.
10.
34
Paṇḍitosutasampanno, yatthaatthīti cesuto;
If it is heard that a wise person, accomplished in learning, exists somewhere,
Nếu nghe nói có bậc hiền trí đầy học vấn ở đâu,
35
Mahussāhenataṃṭhānaṃ, gantabbaṃvasutesinā.
A seeker of dwelling should go to that place with great effort.
Người cầu học nên đến nơi đó với nỗ lực lớn lao.
36
11.
11.
11.
37
Sukhaṃrukkhassachāyāva, tatoñātimātāpitu;
Happiness is like the shade of a tree; then relatives, mother, and father;
An lạc như bóng cây, sau đó là bà con, cha mẹ;
38
Tatoācariyorañño, tatojinassasāsanaṃ.
Then teachers and kings; then the Buddha's dispensation.
Sau đó là bậc thầy, nhà vua, sau đó là Giáo Pháp của Đức Phật.
39
12.
12.
12.
40
Pāsāṇachattaṃgarukaṃ, tatodevānacikkhanaṃ;
The stone umbrella is weighty, then the instruction of devas;
Chiếc lọng đá là nặng nề, sau đó là lời dạy của chư thiên;
41
Tatovuḍḍhānamovādo, tatojinassasāsanaṃ.
Then the counsel of elders, then the Buddha's dispensation.
Sau đó là lời khuyên của các bậc trưởng thượng, sau đó là Giáo Pháp của Đức Phật.
42
13.
13.
13.
43
Tulaṃsallahukaṃloke, tatocapalajātiko;
A balance is very light in the world, then a fickle person;
Cái cân là rất nhẹ trong thế gian, sau đó là người có bản chất phù du;
44
Tatovuḍḍhānanovādo, yatidhammepamādako.
Then the advice of elders, then one who is heedless of the monastic discipline.
Sau đó là lời khuyên của các bậc trưởng thượng, người lơ là trong Pháp của các vị ẩn sĩ.
45
14.
14.
14.
46
Sutisammutisaṅkhyāca, yogānitivisesakā;
Sacred tradition, common tradition, computation, yoga, Nīti, Visesaka;
Sự nghe, sự ghi nhớ, số học, ngữ pháp, đặc điểm;
47
Gandhabbāgaṇikāceva, dhanubedācapūraṇā.
Music, courtesanship, archery, and Pūraṇa (mythology/history).
Âm nhạc, kỹ thuật tính toán, cung thuật và sự bổ sung.
48
15.
15.
15.
49
Tikicchāitihāsāca, jotimāyācachandati;
Medicine, history, astrology, magic, prosody;
Y học, lịch sử, chiêm tinh, ảo thuật, thi pháp;
50
Ketumantācasaddāca, sippāṭṭhārasakāime.
Heraldry and grammar—these are the eighteen skills.
Thuật cờ xí và ngữ pháp, đây là mười tám nghề nghiệp.
51
16.
16.
16.
52
Alasassakutosippaṃ, asippassakutodhanaṃ;
From idleness, whence skill? From lack of skill, whence wealth?
Kẻ lười biếng làm sao có nghề nghiệp? Kẻ không có nghề nghiệp làm sao có tài sản?
53
Adhanassakutomittaṃ, amittassakutosukhaṃ;
From lack of wealth, whence friends? From lack of friends, whence happiness?
Kẻ không có tài sản làm sao có bạn bè? Kẻ không có bạn bè làm sao có an lạc?
54
Asukhassakutopuññaṃ, apuññassakutonibbānaṃ.
From unhappiness, whence merit? From lack of merit, whence Nibbāna?
Kẻ không có an lạc làm sao có phước báu? Kẻ không có phước báu làm sao có Nibbāna?
55
17.
17.
17.
56
Sippaṃsamaṃdhanaṃnatthi, sippaṃcorānagaṇhanti;
No wealth is equal to skill, thieves cannot seize skill;
Không có tài sản nào bằng nghề nghiệp, nghề nghiệp thì trộm cướp không thể lấy đi;
57
Idhalokesippaṃmittaṃ, paralokesukhāvahaṃ.
In this world, skill is a friend, in the next, it brings happiness.
Ở đời này, nghề nghiệp là bạn, ở đời sau mang lại an lạc.
58
18.
18.
18.
59
Bodhaputrasadāvityaṃ, mākhedācariyaṃgaruṃ;
Son of knowledge, always remember, do not grieve, teacher is weighty;
Hỡi con của bậc trí, hãy luôn luôn tôn kính bậc thầy;
60
Sadesepūjitorājā, budhosabbatthapūjito.
A king is honored in his own country, a wise person is honored everywhere.
Vua được tôn kính ở xứ sở của mình, bậc trí được tôn kính ở khắp mọi nơi.
61
19.
19.
19.
62
Bodhaputrakimālasse, abodhobhāravāhako;
Son of knowledge, what is the use of being idle? One without knowledge is a burden-bearer;
Hỡi con của bậc trí, tại sao lại lười biếng? Kẻ không trí tuệ là gánh nặng;
63
Bodhakopūjito loke, bodhaputradinedine.
The knowledgeable person is honored in the world, son of knowledge, day by day.
Bậc trí được tôn kính trong thế gian, hỡi con của bậc trí, ngày qua ngày.
64
20.
20.
20.
65
Rūpayobbannasampannā, visālakulasambhavā;
Possessing beauty and youth, born of a distinguished family,
Những người có sắc đẹp và tuổi trẻ, sinh ra trong gia đình cao quý,
66
Vityāhīnānasobhanti, nigandhāivakiṃsukā.
Those devoid of knowledge do not shine, like kim̃suka flowers without fragrance.
Nếu thiếu học vấn thì không rực rỡ, như hoa Kiṃsuka không hương.
67
21.
21.
21.
68
Mātāsatrurupitāca, bālakālenasikkhita;
A mother is an enemy, and a father too, if a child is not taught in childhood;
Cha mẹ là kẻ thù nếu không dạy dỗ con cái từ khi còn nhỏ;
69
Na sobhatisabhāmajjhe, haṃsamajjhebakoyathā.
He does not shine in an assembly, like a heron among swans.
Kẻ ấy không rực rỡ giữa đám đông, như con cò giữa đàn thiên nga.
70
22.
22.
22.
71
Guṇoseṭṭhaṅgataṃyāti, nauccesayanevase;
Virtue attains eminence, not by dwelling on a high couch;
Phẩm chất đưa đến địa vị cao quý, không phải ở trên giường cao;
72
Pāsādasīkharevāso, kākokiṃgaruḷosiyā.
Even dwelling on the peak of a palace, can a crow become a garuḷa?
Dù ở trên đỉnh cung điện, con quạ làm sao có thể là chim Garuda?
73
23.
23.
23.
74
Sabbasutamadhiyate, hīnamukkaṭṭhamajjhime;
One studies all learning, low, high, and medium;
Người ta học tất cả các kinh điển, dù thấp, cao hay trung bình;
75
Sabbassaatthaṃjāneyya, nacasabbaṃpayojaye.
One should know the meaning of everything, but not apply everything.
Nên hiểu ý nghĩa của tất cả, nhưng không nên áp dụng tất cả.
76
24.
24.
24.
77
Nalokesobhatemuḷho,
A fool does not shine in the world,
Kẻ ngu không rực rỡ trong thế gian,
78
Kevalattapasaṃsako;
One who merely praises himself;
Chỉ biết tự khen mình;
79
Apisampihitokūpe,
Even if hidden in a well,
Dù bị che giấu trong giếng,
80
Katavijjopakāsito.
Skill reveals itself.
Người có học vấn vẫn được tỏa sáng.
81
25.
25.
25.
82
Madantadamanaṃsatthaṃ, khalānaṃkurutemadaṃ;
The teaching that tames the arrogant, creates arrogance in the wicked;
Giáo pháp chế ngự sự kiêu mạn, lại khiến kẻ xấu trở nên kiêu mạn;
83
Cakkhusaṅkhārakaṃtejaṃ, ulūkānamivandhakaṃ.
Just as the light that forms the eye is blinding to owls.
Như ánh sáng làm sáng mắt, lại làm cho loài cú trở nên mù lòa.
84
26.
26.
26.
85
Bhojanaṃmethunaṃniddā,
Eating, sexual intercourse, sleep,
Ăn uống, giao hợp, ngủ nghỉ,
86
Gaveposecavijjati;
Are also found in cattle;
Cũng có ở loài gia súc;
87
Vijjāvisesoposassa,
Knowledge is the distinction of humans;
Sự đặc biệt của người là học vấn,
88
Taṃhīnogosamobhave.
One without it is equal to a beast.
Nếu thiếu nó thì chẳng khác gì loài vật.
89
27.
27.
27.
90
Yosissosippalobhena, bahuṃbahuṃvagaṇhāti;
The student who, out of greed for knowledge, takes much and much,
Người học trò nào vì lòng tham học vấn mà học nhiều, học nhiều,
91
Mugovasupinaṃpassaṃ, nasakkākathituṃ paraṃ.
Like a mute seeing a dream, cannot declare it to others.
Như người câm nằm mơ, không thể nói cho người khác biết.
92
28.
28.
28.
93
Sussusāsutavaḍḍhanā, paññāyavaḍḍhanaṃsutaṃ;
Listening increases learning, learning increases wisdom;
Lắng nghe làm tăng sự học, sự học làm tăng trí tuệ;
94
Paññāyaatthaṃjānanti, ñātoatthosukhāvaho.
Through wisdom, one knows the meaning; a known meaning brings happiness.
Bằng trí tuệ người ta hiểu ý nghĩa, ý nghĩa đã hiểu mang lại an lạc.
95
29.
29.
29.
96
Anāgataṃbhayaṃdisvā, dūratoparivajjaye;
Seeing future danger, one should avoid it from afar;
Thấy nguy hiểm chưa đến, hãy tránh xa từ đầu;
97
Āgatañcabhayaṃdisvā, abhitohotipaṇḍito.
Seeing present danger, the wise one becomes fearless.
Thấy nguy hiểm đã đến, bậc hiền trí đối mặt với nó.
98
30.
30.
30.
99
Lobhaṃkodhaṃmadaṃmānaṃ, tandiṃissaṃpamattakaṃ;
Greed, hatred, delusion, conceit, sloth, envy, heedlessness;
Bậc trí nên từ bỏ tham lam, sân hận, kiêu mạn, ngã mạn, lười biếng, đố kỵ, phóng dật;
100
Soṇḍaṃniddālukaṃmakkhaṃ, maccherañcajahebudho.
Drunkenness, sleepiness, ingratitude, and avarice—these the wise one should abandon.
Say sưa, ngủ gật, che giấu lỗi lầm, và xan tham.
101
31.
31.
31.
102
Saddhāhiricaottappaṃ, bāhusaccaṃviraṃsati;
Faith, shame, moral dread, extensive learning, diligence;
Đức tin, hổ thẹn (Hiri), ghê sợ tội lỗi (Ottappa), đa văn (Bāhusacca), sự tinh tấn;
103
Paññācasattadhammehi, sampannopaṇḍitomato.
And wisdom—one endowed with these seven qualities is considered wise.
Và trí tuệ, người nào đầy đủ bảy pháp này được xem là bậc hiền trí.
104
32.
32.
32.
105
Diṭṭhedhammecayoattho,
Whatever is beneficial in this life,
Ý nghĩa nào trong đời này,
106
Yocatthosamparāyiko;
And whatever is beneficial for the future;
Và ý nghĩa nào trong đời sau;
107
Atthābhisamayādhīro,
One who wisely comprehends the meaning,
Người kiên định hiểu rõ các ý nghĩa,
108
Paṇḍitotipavuccati.
Is called a paṇḍita.
Được gọi là bậc hiền trí.
109
33.
33.
33.
110
Sabhāvasadisaṃvākyaṃ, sabhāvasadisaṃpiyaṃ;
Speech appropriate to one's nature, affection appropriate to one's nature;
Lời nói phù hợp với bản chất, tình yêu phù hợp với bản chất;
111
Sabhāvasadisaṃkodhaṃ, yojānātisapaṇḍito.
Anger appropriate to one's nature—one who knows this is wise.
Sự giận dữ phù hợp với bản chất, người nào biết điều này là bậc hiền trí.
112
34.
34.
34.
113
Bhūpālopaṇḍitoniccaṃ, nevatulyokudācanaṃ;
A king and a wise person are never truly equal;
Vua và bậc hiền trí không bao giờ ngang bằng nhau;
114
Sadesepūjitorājā, budhosabbatthapūjito.
A king is honored in his own country, a wise person is honored everywhere.
Vua được tôn kính ở xứ sở của mình, bậc trí được tôn kính ở khắp mọi nơi.
115
35.
35.
35.
116
Paṇḍitassapasaṃsāya, daṇḍobālenadiyyate;
A fool cannot praise a wise person;
Kẻ ngu không nên dùng gậy để khen bậc hiền trí;
117
Paṇḍitopaṇḍiteneva, vaṇṇitovasuvaṇṇito.
A wise person, praised by another wise person, is truly praised.
Bậc hiền trí được bậc hiền trí khen ngợi là được khen ngợi đúng đắn.
118
36.
36.
36.
119
Attanāyadiekena, vinithenamahājanā;
When the great multitude is disciplined by one's own discipline,
Khi một người tự mình được huấn luyện, thì nhiều người;
120
Vinayaṃyantisabbepi, kodhaṃnāseyyapaṇḍito.
All go to discipline—the wise one should overcome anger.
Tất cả đều đi theo kỷ luật, bậc hiền trí nên tiêu diệt sân hận.
121
37.
37.
37.
122
Sarīrassaguṇānañca, dūramaccantamantaraṃ;
Between the body and virtues, there is an extremely great difference;
Giữa thân thể và phẩm chất có một khoảng cách vô cùng lớn;
123
Sarīraṃkhaṇaviddhaṃsi, guṇātukappaṭhāyino.
The body is perishable in an instant, but virtues endure for an eon.
Thân thể thì bị hủy hoại trong khoảnh khắc, còn phẩm chất thì tồn tại mãi mãi.
124
38.
38.
38.
125
Atthaṃmahantamāpajjaṃ, vijjaṃsampattimevaca;
Having attained great benefit, knowledge, and success,
Đạt được lợi ích lớn, học vấn và sự thành công;
126
Vicareyyāmānathaddho, paṇḍitosopavuccati.
One who behaves without arrogance is called a paṇḍita.
Người nào không kiêu căng, người ấy được gọi là bậc hiền trí.
127
39.
39.
39.
128
Nālabbhamatipatthenti, naṭṭhampinacasocare;
They do not excessively long for what is unattainable, nor do they grieve for what is lost;
Họ không quá khao khát những gì không thể đạt được, cũng không buồn rầu về những gì đã mất;
129
Vippatyañcanamuyhanti, yenarātevapaṇḍitā.
They are not deluded by adversity, therefore they are called paṇḍitas.
Họ không bối rối khi gặp nghịch cảnh, đó là lý do tại sao họ được gọi là bậc hiền trí.
130
40.
40.
40.
131
Gaṇṭhiṭhāneekapade, nātimaññeyyapaṇḍito;
In a thorny place, at a single step, a wise person should not be arrogant;
Ở nơi khó khăn, dù chỉ một từ, bậc hiền trí cũng không nên xem thường;
132
Kimakkoveḷupabbhāro, timahādīpabhānudo.
What is a bamboo forest without fruit? It is a source of great light for the world.
Cái gì là tre mọc thành bụi rậm? Mặt trời chiếu sáng ba hòn đảo lớn.
133
41.
41.
41.
134
Guṇadosesunekena, atthikocivivajjito;
Among qualities and faults, who is there without partiality?
Trong các phẩm chất và lỗi lầm, không ai hoàn toàn không có lỗi lầm;
135
Sukhumālapadumassa, naḷaṃbhavatikakkhaḷaṃ.
The stalk of the soft lotus becomes rough.
Cuống của hoa sen mềm mại cũng có thể trở nên thô ráp.
136
42.
42.
42.
137
Sumahantānisatthāni, dhārayantābahussutā;
Those who uphold vast teachings, the extensively learned,
Những người đa văn, nắm giữ nhiều giáo lý vĩ đại,
138
Chedāyosaṃsayānantu, klissantilobhamohitā.
Are troubled by the cutting of doubts, being deluded by greed.
Để giải quyết các nghi ngờ, họ lại khổ sở vì bị tham ái và si mê che lấp.
139
43.
43.
43.
140
Dosaṃpisaguṇedisvā, guṇavādīvadantina;
Seeing a fault even in a virtue, those who speak of virtues do not speak;
Thấy lỗi lầm ngay cả trong phẩm chất, những người chỉ trích phẩm chất nói;
141
Nalokovijjamānampicandepassatilañjanaṃ.
The world does not see the stain on the moon, even though it exists.
Thế gian không thấy vết nhơ trên mặt trăng dù nó hiện hữu.
142
44.
44.
44.
143
Sakiṃpiviññūdhīrena, karotisahasaṅgamaṃ;
Even once, a wise person associates with a sagacious one;
Dù chỉ một lần, người trí tuệ kết giao với bậc hiền trí;
144
Attatthañcaparatthañca, nibbānantaṃsukhaṃlabhe.
One attains one's own welfare and the welfare of others, and that Nibbāna, which is happiness.
Sẽ đạt được lợi ích cho bản thân và người khác, và an lạc tối thượng là Nibbāna.
145
45.
45.
45.
146
Nadītīreṭṭhitekūpe, araṇitālavaṇḍake;
At a well on the riverbank, at a dry water-pot;
Ở cái giếng nằm bên bờ sông, ở gốc cây cọ khô cằn;
147
Navadāpādinatthīti, namukhevacanaṃtathā.
Saying "there is no water" in one's mouth is not so.
Không có nước, cũng không có lời nói như vậy trong miệng.
148
46.
46.
46.
149
Paṇḍitoapuṭṭhobherī, pajjunnohotipucchito;
A wise person is like a drum unasked, like a cloud when asked;
Bậc hiền trí không được hỏi thì như trống, được hỏi thì như mây;
150
Bālopuṭṭhoapuṭṭhopi, bahuṃvikatthatesadā.
A fool, asked or unasked, always boasts much.
Kẻ ngu dù được hỏi hay không được hỏi, luôn khoe khoang nhiều.
151
47.
47.
47.
152
Guṇasampannalaṅkāro, sabbasattahitāvaho;
An adornment endowed with virtues, bringing benefit to all beings;
Người có phẩm chất là sự trang sức, mang lại lợi ích cho tất cả chúng sinh;
153
Parattatthaṃnacareyya, kutosopaṇḍitobhave.
If one does not act for the welfare of others, how can one be wise?
Nếu không hành động vì lợi ích của người khác, làm sao người ấy có thể là bậc hiền trí?
154
48.
48.
48.
155
Saparatthaṃcaredhīro, asakkontosakaṃcare;
A sagacious one should act for self and others; if unable, act for oneself;
Bậc kiên định nên hành động vì lợi ích của mình và người khác, nếu không thể thì vì lợi ích của mình;
156
Tampicevaasakkonto, pāpāttānaṃviyojaye.
If even that is impossible, one should separate oneself from evil.
Nếu ngay cả điều đó cũng không thể, thì hãy tự mình tránh xa điều ác.
157
49.
49.
49.
158
Sabbaṃsuṇātisotena, sabbaṃpassaticakkhunā;
One hears everything with the ear, sees everything with the eye;
Người trí tuệ nghe tất cả bằng tai, thấy tất cả bằng mắt;
159
Nacadiṭṭhaṃsutaṃdhīro, sabbicchitumarahati.
Yet the sagacious one should not desire everything that is seen and heard.
Nhưng không nên mong muốn tất cả những gì đã thấy và đã nghe.
160
50.
50.
50.
161
Cakkhumāssayathāandho, sotavābadhiroyathā;
One with eyes should be like the blind, one with ears like the deaf;
Người có mắt như người mù, người có tai như người điếc;
162
Paññāvāpiyathāmugo, balavādubbaloriva;
One with wisdom like the mute, one with strength like the weak;
Người có trí tuệ như người câm, người có sức mạnh như người yếu đuối;
163
Athaatthesamuppanne, sayeyyamatasāyitaṃ.
Then, when opportunity arises, one should act as if asleep.
Khi có việc cần, hãy nằm im như người chết.
164
51.
51.
51.
165
Atijātaṃmanujātaṃ, puttamicchantipaṇḍitā;
Wise persons desire a son who surpasses or is equal (to his parents);
Bậc hiền trí mong muốn những người con xuất chúng hoặc giống mình;
166
Avajātaṃnaicchanti, yohotikulachinnako.
They do not desire one who degenerates, who is a destroyer of the family.
Họ không mong muốn những người con hư hỏng, kẻ sẽ làm suy tàn dòng dõi.
167
52.
52.
52.
168
Tayovapaṇḍitāsatthe, ahamevātivādica;
There are three types of wise persons in the teachings: "I am supreme in speech,"
Có ba loại người trí tuệ trong giáo pháp: “Chính tôi là người biện luận giỏi nhất”;
169
Ahamapitivādīca, nāhanticaimetayo;
"I am also supreme in speech," and "I am not"—these are the three.
“Tôi cũng là người biện luận”, và “Không phải tôi” – đây là ba loại người đó.
170
53.
53.
53.
171
Nasāsabhāyatthanasantisanto,
Those who are not good do not assemble with good people;
Không phải những người không nói Pháp là bậc hiền thiện trong hội chúng;
172
Natesantoyenavadantidhammaṃ;
Nor are they good who do not speak the Dhamma;
Không phải những người ấy là bậc hiền thiện, những người không nói Pháp;
173
Rāgañcadosañcapahāyamohaṃ,
Having abandoned lust, hatred, and delusion,
Những người từ bỏ tham ái, sân hận và si mê,
174
Dhammaṃbhaṇantāvabhavantisanto.
Those who speak the Dhamma are truly good people.
Những người nói Pháp mới là bậc hiền thiện.
175
54.
54.
54.
176
Bālecummattakebhūpe, gurumātāpitūsvapi;
Towards fools, the insane, kings, teachers, mothers, and fathers;
Đối với trẻ con, người điên, vua, bậc thầy, cha mẹ;
177
Saṅghejeṭhecabhātari, nadosākariyābudhā.
Towards the Saṅgha, elders, and brothers, the wise should not commit faults.
Tăng đoàn, anh cả, bậc trí không nên tìm lỗi lầm.
178
55.
55.
55.
179
Attanāmanotāpañca, ghareduccaritānica;
One's own mental suffering, and misdeeds at home;
Sự đau khổ của bản thân, những hành vi xấu xa trong nhà;
180
Vañcanañcaavamānaṃ, matimānapakāsaye.
Deceit and disrespect—the intelligent one should not reveal these.
Sự lừa dối và sự khinh miệt, người có trí tuệ không nên tiết lộ.
181
56.
56.
56.
182
Paradāraṃjanettiṃva, leḍḍuṃvaparasantakaṃ;
Another's wife as a mother, another's property as a clod of earth;
Người nào coi vợ người khác như mẹ, tài sản người khác như cục đất;
183
Attāvasabbasattānaṃ, yopassatisapaṇḍito.
And all beings as oneself—one who sees thus is a paṇḍita.
Và tất cả chúng sinh như chính mình, người ấy là bậc hiền trí.
184
57.
57.
57.
185
Saṭhenamittaṃkalusenadhammaṃ,
A deceitful friend, an impure teaching,
Bạn bè gian trá, với tâm ô nhiễm,
186
Paropatāpenasamiddhibhāvaṃ;
Prosperity gained by harming others;
Với sự thịnh vượng làm hại người khác;
187
Sukhenavijjaṃpharusenanāriṃ,
Knowledge without effort, a harsh woman—
Kiến thức dễ dàng, phụ nữ hung bạo,
188
Icchantiyetenacevapaṇḍitā.
Those who desire these are certainly not wise.
Kẻ mong muốn những điều ấy không phải là người trí.
189
58.
58.
58.
190
Nipuṇesuhameseyya, vicinitvāsutatthiko;
One should seek among the skilled, having discerned, aspiring to truth;
Người tìm kiếm ý nghĩa của điều đã nghe nên chọn lọc và tìm kiếm nơi những người khéo léo;
191
Sattaṃhukkhaliyaṃpakkaṃ, bhājanepitathābhave.
Just as food cooked in a pot should be placed in a vessel.
Giống như thức ăn đã nấu chín trong nồi, cũng vậy, nó sẽ ở trong bát.
192
59.
59.
59.
193
Vasuṃgaṇhantidūraṭṭhā, pabbateratanocite;
Those at a distance gather riches from mountains adorned with jewels;
Người ta lấy tài sản từ xa, từ những ngọn núi chứa đầy châu báu;
194
Namilakkhāsamīpaṭṭhā, evaṃbālābahussute.
Those nearby do not see a million, just so are fools regarding the well-learned.
Nhưng không phải từ những gì ở gần, cũng vậy là kẻ ngu đối với người đa văn.
195
60.
60.
60.
196
Hiraññenamigānaṃva, susīlenaasīlino;
What good is learning to the ignorant, just as gold to deer?
Giống như vàng đối với loài thú, giới hạnh tốt đối với người vô giới;
197
Adhammikassadhamena, bālānampisutenakiṃ.
What good is good conduct to the immoral, or Dhamma to the unrighteous?
Pháp đối với người phi pháp, thì việc nghe biết có ích gì cho kẻ ngu?
198
61.
61.
61.
199
Appassutāyaṃpuriso, balibaddhovajīvati;
This person of little learning lives like an ox;
Người ít học này, sống như con bò đực;
200
Maṃsānitassavaḍḍhanti, paññātassanavaḍḍhati.
His flesh increases, but his wisdom does not grow.
Thịt của nó tăng trưởng, nhưng trí tuệ của nó không tăng trưởng.
201
62.
62.
62.
202
Appassutosutaṃappaṃ, bahumaññatimāniko;
He who has little learning and is conceited thinks highly of his scant knowledge;
Người ít học, kiêu ngạo, đánh giá cao chút ít điều mình đã nghe;
203
Sindhūdakaṃapassanto, kūpesoyaṃvamaṇḍuko.
Like a frog in a well who has never seen the ocean's waters.
Giống như con ếch trong giếng không thấy nước sông Sindhū.
204
63.
63.
63.
205
Tadamināpijānātha, sobbhesupatīresuca;
Understand this also from this example:
Cũng từ điều này mà hãy biết, những vũng nước nhỏ và bờ sông;
206
Saṇantāyantikusobbhā, tuṇhīyantimahodadhī.
Small puddles on the banks roar, but the great oceans remain silent.
Những vũng nước nhỏ thì ồn ào, còn đại dương thì lặng lẽ.
207
64.
64.
64.
208
Subhāsitaṃuttamamāhusanto,
The good say that well-spoken speech is supreme,
Các bậc thiện nhân nói lời nói tốt là tối thượng,
209
Dhammaṃbhaṇenādhammaṃ, taṃdutiyaṃ;
Speaking Dhamma, not adharma, is the second;
Nói Pháp chứ không nói phi pháp, đó là điều thứ hai;
210
Piyaṃbhaṇenāpiyaṃtaṃtatiyaṃ,
Speaking what is pleasant, not unpleasant, is the third;
Nói lời dễ thương chứ không nói lời khó nghe, đó là điều thứ ba;
211
Saccaṃbhaṇenālikaṃtaṃcatutthaṃ.
Speaking truth, not falsehood, is the fourth.
Nói lời chân thật chứ không nói lời dối trá, đó là điều thứ tư.
212
65.
65.
65.
213
Sīhamedāsuvaṇṇeva, nacatiṭṭhantiracate;
Just as lion's fat does not remain in an earthen pot,
Giống như răng sư tử bằng vàng không đứng vững trong rác rưởi;
214
Paṇḍitānaṃkathāvākyaṃ nacatiṭṭhatidujjane.
So too, the words of the wise do not remain with the wicked.
Lời nói của người trí không đứng vững trong kẻ ác.
215
66.
66.
66.
216
Mahātejopitejoyaṃ, mattikaṃnamuduṃkare;
Even great heat cannot soften clay;
Ngay cả lửa có sức mạnh lớn cũng không thể làm mềm đất sét;
217
Āpopāpetimudukaṃ, sādhuvācācakakkhaḷaṃ;
Water makes it soft, just as gentle speech makes the harsh kind.
Nước làm mềm nó, cũng vậy lời nói của người thiện có thể làm mềm kẻ cứng rắn.
218
67.
67.
67.
219
Mudunāvaripuṃjeti, mudunājetidāruṇaṃ;
One conquers foes with gentleness, one conquers the cruel with gentleness;
Dùng sự mềm mỏng để chinh phục kẻ thù, dùng sự mềm mỏng để chinh phục kẻ hung ác;
220
Nāsiddhimudunākiñci, yatotomudunājaye.
Nothing is impossible with gentleness, therefore one should conquer with gentleness.
Không có gì không thành công bằng sự mềm mỏng, vì thế hãy chinh phục bằng sự mềm mỏng.
221
68.
68.
68.
222
Candanaṃ sītalaṃ loke, tato candaṃva sītalaṃ;
Sandalwood is cool in the world, the moon is cooler than that;
Gỗ đàn hương mát lạnh trên đời, mặt trăng còn mát lạnh hơn;
223
Candana canda sītamhā, sādhuvākyaṃ subhāsitaṃ.
But well-spoken words of the good are cooler than sandalwood and moon.
Lời nói tốt của người thiện còn mát lạnh hơn cả gỗ đàn hương và mặt trăng.
224
69.
69.
69.
225
Sītavāco bahumitto, pharusotu amittako;
He who speaks gently has many friends, he who speaks harshly is friendless;
Lời nói ôn hòa có nhiều bạn, lời nói thô tục thì không có bạn;
226
Upamaṃ ettha ñātabbā, candasūriyarājunaṃ.
The example of the moon and sun kings should be understood here.
Ở đây, cần biết ví dụ về mặt trăng và mặt trời.
227
70.
70.
70.
228
Pattakalloditaṃappaṃ, vākyaṃsubhāsitaṃbhave;
A few well-spoken words uttered at the right time are beneficial;
Lời nói ít ỏi, được nói đúng lúc, sẽ là lời nói tốt;
229
Khudditassakadannampi, bhuttaṃsādurasobhave.
Even coarse food, when eaten by the hungry, becomes delicious.
Ngay cả cơm độn của người đói, khi ăn vào cũng có vị ngon.
230
71.
71.
71.
231
Satthakāpibahuvācā, nādarābahubhāṇino;
Skillful speakers are not verbose; those who speak much are not admired;
Ngay cả những người có lợi ích cũng không tôn trọng người nói nhiều;
232
Sopakārampyudāsīnaṃ, nanudiṭṭhaṃnadījalaṃ.
Is not the water of a river, which is ever flowing and beneficial, also indifferent?
Nước sông, dù có lợi ích, cũng không được chú ý.
233
72.
72.
72.
234
Nātivelaṃpabhāseyya, natuṇhisabbadāsiyā;
One should not speak excessively, nor should one always be silent;
Không nên nói quá nhiều, cũng không nên im lặng mãi mãi;
235
Avikiṇṇaṃmitaṃvākyaṃ, pattakāleudīraye.
Speak concise, measured words at the opportune moment.
Lời nói vừa phải, không lan man, nên được nói đúng lúc.
236
73.
73.
73.
237
Icchitabbesukammesu, vācāyakusalaṃmūlaṃ;
In desired undertakings, skillful speech is the root;
Trong những việc mong muốn, lời nói là gốc rễ của sự thiện xảo;
238
Vācāyakusalenaṭṭhe, icchitabbaṃnasijjhati.
Through unskillful speech, desired ends are not achieved.
Với lời nói không thiện xảo, những việc mong muốn sẽ không thành công.
239
74.
74.
74.
240
Hatthapādāsiropiṭṭhi, kucchipañcaimejanā;
Hands, feet, head, back, and belly—these five components of a person—
Tay, chân, đầu, lưng, bụng, năm bộ phận này;
241
Mukhamevūpasevanti, sadāvaanusāsitā.
Always serve the mouth, being instructed by it.
Luôn luôn tuân theo và phụ thuộc vào miệng.
242
75.
75.
75.
243
Saddhādhanaṃsīladhanaṃ, hiriottappiyaṃdhanaṃ;
Faith is wealth, morality is wealth, shame and dread of wrongdoing are wealth;
Tín là tài sản, giới là tài sản, hổ thẹn và ghê sợ tội lỗi là tài sản;
244
Sutadhanañcacāgoca, paññāvesattamaṃdhanaṃ.
Learning is wealth, generosity is wealth, and wisdom is the seventh wealth.
Nghe biết là tài sản, bố thí là tài sản, trí tuệ là tài sản thứ bảy.
245
76.
76.
76.
246
Itthīnañcadhanaṃrūpaṃ, purisānaṃdhanaṃkulaṃ;
For women, beauty is wealth; for men, lineage is wealth;
Sắc đẹp là tài sản của phụ nữ, dòng dõi là tài sản của đàn ông;
247
Uragānaṃdhanaṃvisaṃ, bhūpālānaṃdhanaṃbalaṃ;
For serpents, venom is wealth; for kings, power is wealth;
Nọc độc là tài sản của loài rắn, sức mạnh là tài sản của các vị vua;
248
Bhikkhūnañcadhanaṃsīlaṃ, brahmaṇānaṃdhanaṃvijjā.
For bhikkhus, morality is wealth; for brahmins, knowledge is wealth.
Giới hạnh là tài sản của các Tỳ-kheo, trí tuệ là tài sản của các Bà-la-môn.
249
77.
77.
77.
250
Narūpaṃnacapaññāṇaṃ, nacakulañcasambhavo;
Neither beauty, nor wisdom, nor lineage, nor birth—
Không phải sắc đẹp, không phải trí tuệ, không phải dòng dõi hay xuất thân;
251
Kālavippattisampatte, dhanamevavisesakaṃ.
When the time of misfortune arrives, wealth alone is distinguished.
Khi gặp thời vận xấu, chỉ có tài sản là đặc biệt.
252
78.
78.
78.
253
Dhanahīnaṃcajemittā, puttadārāsahodarā;
Friends, children, spouses, and siblings abandon the poor;
Bạn bè, con cái, vợ chồng, anh em ruột thịt đều bỏ rơi người không có tài sản;
254
Dhanavantaṃvasevanti, dhanaṃlokemahāsakhā.
They serve the wealthy, for wealth is the great friend in the world.
Họ phục vụ người có tài sản, tài sản là người bạn lớn trên đời.
255
79.
79.
79.
256
Sattāsadūpasevanti, sodakaṃvāpiādikaṃ;
Beings serve a body of water that has water;
Các chúng sinh phục vụ những gì có nước và thức ăn;
257
Sabhogaṃsadhanañceva, tucchātecejahantite.
They serve one who has enjoyments and wealth, but abandon those who are destitute.
Những gì có tài sản và của cải, họ bỏ đi những thứ trống rỗng.
258
80.
80.
80.
259
Attanāvakatālakkhī, alakkhīattanākatā;
Good fortune is made by oneself, ill fortune is made by oneself;
Phước lành do tự mình tạo ra, bất hạnh cũng do tự mình tạo ra;
260
Nahilakkhiṃalakkhiñca, aññoaññassakārito.
No one else makes good fortune or ill fortune for another.
Không ai tạo phước lành hay bất hạnh cho người khác.
261
81.
81.
81.
262
Dhanavājotiyorājā, nadīvejjotathāime;
A wealthy man, a king, a river, and a physician—
Người có tài sản, người sáng suốt, vị vua, con sông, và thầy thuốc;
263
Pañcayatthanavijjanti, natatthadivasaṃvase.
Where these five are not found, one should not dwell there for a day.
Năm điều này không có ở đâu, thì không nên ở đó dù chỉ một ngày.
264
82.
82.
82.
265
Yatthadesenasamāno, napītinacabandhavo;
Where there is no reverence, no joy, no relatives,
Ở nơi nào không có sự tôn trọng, không có tình yêu thương, không có bà con;
266
Nacavijjāgamokoci, natatthadivasaṃvase.
And no acquisition of knowledge, one should not dwell there for a day.
Cũng không có bất kỳ sự học hỏi nào, thì không nên ở đó dù chỉ một ngày.
267
83.
83.
83.
268
Amānanāyatthasiyā, santānaṃavamānanaṃ;
Where there is disrespect for the worthy, or contempt for the good;
Ở nơi nào có sự bất kính, sự khinh thường đối với những người tốt;
269
Hīnasamānanāvāpi, natatthadivasaṃvase.
Or honor for the lowly, one should not dwell there for a day.
Hoặc sự tôn trọng những người thấp kém, thì không nên ở đó dù chỉ một ngày.
270
84.
84.
84.
271
Desamosajjagacchanti, sīhāsappurisāgajā;
Lions, noble men, and elephants leave their own country;
Sư tử, người tốt, voi đều rời bỏ xứ sở mà đi;
272
Tattevanidhanaṃyanti, kākākāpurisāmigā.
Crows, base men, and deer die there.
Quạ, kẻ hèn nhát, loài thú thì chết ngay tại đó.
273
85.
85.
85.
274
Yatthālasocadakkhoca, sūrobhirusamapūjā;
Where the lazy and the diligent, the brave and the timid, receive equal honor;
Ở nơi nào kẻ lười biếng và người siêng năng, kẻ dũng cảm và người nhút nhát được đối xử như nhau;
275
Nasantotatthavasanti, avisesakarenako.
The good do not dwell there, where there is no distinction.
Những người tốt sẽ không sống ở đó, nơi không có sự phân biệt.
276
86.
87.
86.
277
Calatyekenapādena, tiṭṭhatyekenapaṇḍito;
The wise man moves with one foot and stands firm with the other;
Người trí bước đi bằng một chân, đứng vững bằng một chân;
278
Nāsamikkhyaparaṃṭhānaṃ, pubbamāyatanaṃcaje.
Without examining a future place, he does not abandon his former abode.
Không xem xét kỹ nơi khác, thì không nên từ bỏ nơi chốn cũ.
279
87.
87.
87.
280
Ṭhānabhaṭṭhānasobhante, dantākesānakhānarā;
Teeth, hair, nails, and people, when displaced, do not shine;
Răng, tóc, móng tay, con người khi mất vị trí thì không đẹp;
281
Itiviññāyamatimā, saṭhānaṃnalahuṃcaje.
Thus, an intelligent person should not lightly abandon his position.
Vì vậy, người có trí tuệ không nên vội vàng từ bỏ vị trí của mình.
282
88.
88.
88.
283
Guṇosabbaññutulyopi, sīdatyekoanissayo;
Even a quality equal to omniscience, if without support, declines;
Phẩm chất dù ngang bằng với trí tuệ toàn tri, nếu đơn độc thì sẽ chìm xuống;
284
Anagghaṃratanaṃmaṇi, hemaṃnissāyasobhate.
A priceless gem, a jewel, gold, shine when supported.
Viên ngọc quý giá dựa vào vàng mà tỏa sáng.
285
89.
89.
89.
286
Nasevepharusaṃsāmiṃ, taṃpisevenamacchariṃ;
One should not serve a harsh master, nor one who is stingy;
Không nên phục vụ chủ nhân hung ác, cũng không nên phục vụ chủ nhân keo kiệt;
287
Tatoniggaṇhikaṃsāmiṃ, nevāpaggaṇhikaṃtato.
Rather than a fault-finding master, better one who does not notice faults.
Sau đó là chủ nhân hay chê bai, sau đó nữa là chủ nhân không nâng đỡ.
288
90.
90.
90.
289
Parokkheguṇahantāraṃ, paccakkhepiyabhāṇinaṃ;
One who speaks sweetly to your face but destroys your virtues behind your back—
Kẻ hủy hoại đức hạnh sau lưng, nói lời dễ thương trước mặt;
290
Tādisaṃnopaseveyya, visakumbhaṃpalobhitaṃ.
One should not associate with such a person, like a pot of poison with an alluring lid.
Không nên gần gũi người như vậy, giống như bình thuốc độc được phủ mật.
291
91.
91.
91.
292
Piṭṭhitokkaṃniseveyya, niseveaggikucchinā;
One should warm oneself by fire from the back, not from the front;
Nên phục vụ ngọn lửa từ phía sau, không nên phục vụ ngọn lửa từ phía bụng;
293
Sāmīnaṃsabbakāyena, paralokaṃamuḷhako.
But for the sake of the next world, a wise person serves his master with his whole body.
Đối với chủ nhân, người không mê lầm nên phục vụ bằng cả thân mình, vì đời sau.
294
92.
92.
92.
295
Nasevekatapāpamhi, na sevālikavādane;
One should not serve one who has committed evil deeds, nor one who speaks falsely;
Không nên gần gũi người đã làm điều ác, không nên gần gũi người nói lời dối trá;
296
Naseveattadatthamhi, naseveatisantake.
One should not serve one who is selfish, nor one who is overly calm.
Không nên gần gũi người vì lợi ích của mình, không nên gần gũi người quá tốt.
297
93.
93.
93.
298
Mahantaṃnissayaṃkatvā, khuddakopimahābhave;
Having relied on the great, even the small can become great;
Sau khi nương tựa vào người vĩ đại, người nhỏ bé cũng có thể trở nên vĩ đại;
299
Hemapabbataṃnissāya, hemapakkhībhavantite.
Relying on the golden mountain, even birds become golden-winged.
Nương tựa vào núi vàng, họ trở thành những con chim vàng.
300
94.
94.
94.
301
Asahāyosamattopi, tejasīkiṃkarissati;
What can a powerful one do if he is without companions?
Dù có sức mạnh, nhưng đơn độc thì có thể làm gì?
Next Page →

Settings