Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā

579

3. Nikkhepakaṇḍaṃ

3. Section on Exposition

3. Phẩm Trình Bày

580

Tikanikkhepakathāvaṇṇanā

Commentary on the Exposition of the Triads

Chú Giải về Thuyết Trình Bày Theo Bộ Ba

581

985. Yathāvuttaphassapañcamakādirāsikiccarahitattā keci dhamme visuṃ ṭhapetvā sovacassatādiavuttavisesasaṅgaṇhanatthañca, veneyyajjhāsayavasena vā chandādayo ‘‘yevāpanā’’ti vuttāti yevāpanakānaṃ paduddhārena niddesānarahatāya kāraṇaṃ vuttanti hadayavatthussa tathā niddesānarahatāya kāraṇaṃ vadanto ‘‘sukhumupā…pe… hitassā’’ti āha.

985. Because some dhammas are devoid of the functions of the group of contact-fifth, etc., as stated, and in order to include unmentioned distinctions such as ease of address, or alternatively, because mental factors like wholesome desire are called "yevāpanā" according to the disposition of the trainees, it is said that the reason for not being worthy of designation by explicit mention of "yevāpanā" is stated, and in stating the reason for the mind-base not being worthy of such designation, it says, "subtle derived... (etc.) ...has."

985. Do không có phận sự của nhóm pháp gồm xúc làm thứ năm v.v... như đã nói, nên một số pháp được đặt riêng ra, và cũng để bao gồm các đặc tính chưa được nói đến như tính dễ bảo v.v..., hoặc do tùy theo căn cơ của chúng sanh cần được giáo hóa mà dục v.v... được gọi là “yevāpanā”, do đó nguyên nhân về sự không thích hợp trong việc chỉ định các pháp yevāpanaka bằng cách nêu lên thuật ngữ đã được nói đến. Khi nói về nguyên nhân về sự không thích hợp trong việc chỉ định ý vật như vậy, ngài đã nói “sukhumupā…pe… hitassā”.

Sukhumabhāvepi indriyādisabhāvāni upādāyarūpāni ādhipaccādivasena pākaṭāni honti, na ataṃsabhāvaṃ sukhumupādāyarūpanti hadayavatthussa paduddhārena kusalattikapadabhājane niddesānarahatā vuttā.

Even though they are subtle, the derived forms that are the nature of sense faculties, etc., become manifest through dominance, etc.; the mind-base, which is not such a subtle derived form, is said not to be worthy of designation by explicit mention in the classification of the triad of wholesome states.

Mặc dù vi tế, các sắc y sinh có bản chất là quyền v.v... trở nên rõ ràng do vai trò làm chủ v.v..., nhưng ý vật là sắc y sinh vi tế không có bản chất ấy, do đó sự không thích hợp trong việc chỉ định bằng cách nêu lên thuật ngữ trong phần phân tích các đề mục của bộ ba thiện đã được nói đến.

Sukhumabhāvatoyeva hi taṃ mahāpakaraṇepi ‘‘yaṃ rūpaṃ nissāya manodhātu ca manoviññāṇadhātu ca vattantī’’ti (paṭṭhā. 1.1.8) nissitadhammamukhena dassitanti.

It is precisely because of its subtle nature that it is shown in the Mahāpakaraṇa (Paṭṭhāna) through the medium of dependent phenomena, as in "that form depending on which mind-element and mind-consciousness-element operate."

Chính vì tính chất vi tế mà trong Đại Bộ nó đã được trình bày qua phương pháp của pháp được nương tựa rằng “sắc pháp mà ý giới và ý thức giới nương vào để sanh khởi”.

Veneyyajjhāsayavasena vā hadayavatthu paduddhārena na dassitanti daṭṭhabbaṃ.

Or alternatively, it should be understood that the mind-base is not explicitly mentioned due to the disposition of the trainees.

Hoặc nên hiểu rằng ý vật đã không được trình bày bằng cách nêu lên thuật ngữ là do tùy theo căn cơ của chúng sanh cần được giáo hóa.

Yena pana adhippāyena rūpakaṇḍe hadayavatthu duvidhena rūpasaṅgahādīsu na vuttaṃ, so rūpakaṇḍavaṇṇanāya vibhāvito evāti.

And the intention with which the mind-base was not mentioned in the Section on Form in two ways in the classifications of form, etc., has already been clarified in the commentary on the Section on Form.

Còn với chủ ý nào mà ý vật trong phẩm Sắc Pháp đã không được nói đến trong phần tổng hợp sắc pháp v.v... theo hai cách, điều đó đã được giải thích rõ trong phần chú giải phẩm Sắc Pháp rồi.

Nikkhipitvāti padassa pakkhipitvāti atthoti adhippāyena ‘‘vitthāradesanaṃ antogadhaṃ katvā’’ti vuttaṃ.

With the intention that the meaning of the word nikkhipitvā is pakkhipitvā (having included), it is said, "having included the detailed teaching."

Với ý rằng từ “nikkhipitvā” có nghĩa là đặt vào, nên đã nói “sau khi đã bao hàm bài thuyết giảng chi tiết”.

Mūlādivasena hi desitā kusalādidhammā taṃtaṃcittuppādādivasenapi desitā eva nāma honti taṃsabhāvānativattanatoti.

For indeed, wholesome dhammas, etc., taught in terms of their roots, etc., are also taught in terms of their respective cittuppādas, etc., as their nature does not change.

Bởi vì các pháp thiện v.v... được thuyết giảng theo cách của căn v.v... cũng được xem là đã được thuyết giảng theo cách của các tâm sở sanh khởi v.v..., do không vượt ngoài bản chất của chúng.

582

Mūlavasenāti suppatiṭṭhitabhāvasādhanavasena.

Mūlavasenā means in terms of establishing the state of being well-established.

Theo cách của căn là theo cách chứng minh trạng thái được thiết lập vững chắc.

Etāni hetupadādīni hinoti phalaṃ etasmā pavattatīti hetu, paṭicca etasmā etīti paccayo, janetīti janako, nibbattetīti nibbattakoti sesānaṃ vacanattho.

The meanings of the remaining terms are: these root-words, etc., are hetu because fruit is hinoti (discarded/produced) from them, or arises from them; paccaya because it eti (comes) depending on it; janako because it generates; nibbattako because it produces.

Những từ hetu v.v... này, do nó làm cho quả phát sanh từ đó, nên gọi là hetu (nhân); do duyên vào nó mà quả đến, nên gọi là paccayo (duyên); do nó làm sanh khởi, nên gọi là janako (tác sanh); do nó làm phát sanh, nên gọi là nibbattako (tác thành), đó là ý nghĩa của các từ còn lại.

‘‘Mūlaṭṭhassa…pe… vutta’’nti kasmā vuttaṃ, nanu ‘‘pīḷanaṭṭho’’tiādīsu viya mūlabhāvo mūlaṭṭho, tīṇi kusalamūlānīti ayañca mūlato nikkhepoti?

"Of the root... (etc.) ...stated" — why is this stated? Is not the state of being a root the mūlaṭṭho, as in "the meaning of affliction" (pīḷanaṭṭho), etc., and this is an exposition from the root of the three wholesome roots?

Tại sao lại nói “của ý nghĩa căn…được nói đến”, chẳng phải trạng thái căn là ý nghĩa của căn giống như trong các câu “ý nghĩa bức não” v.v..., và câu “ba căn thiện” này là sự trình bày theo căn hay sao?

Na, mūlassa attho mūlaṭṭho, so eva mūlaṭṭhoti suppatiṭṭhitabhāvasādhanaṭṭhena mūlasabhāvānaṃ alobhādidhammānaṃ kusaladhammesu kiccavisesassa adhippetattā.

No, the meaning of the root is the mūlaṭṭho, and that is indeed the mūlaṭṭho, because a specific function of the dhammas that are the nature of roots, such as non-greed, is intended in relation to wholesome dhammas in the sense of establishing the state of being well-established.

Không phải vậy, ý nghĩa của căn là mūlaṭṭho, chính nó là mūlaṭṭho, bởi vì phận sự đặc biệt trong các pháp thiện của các pháp vô tham v.v... có bản chất là căn được chủ ý đến với ý nghĩa chứng minh trạng thái được thiết lập vững chắc.

Tenevāha ‘‘atthoti dhammakicca’’nti.

For this very reason, it says, "meaning is dhamma-function."

Chính vì thế, ngài đã nói “atthoti dhammakiccaṃ” (ý nghĩa tức là phận sự của pháp).

Atha vā atthavasenāti ‘‘tīṇi kusalamūlānī’’ti vuttānaṃ tesaṃ mūlānaṃ sabhāvasaṅkhātaatthavasena, na gāthāya vuttaatthavasena.

Or alternatively, atthavasena means in terms of the inherent nature of those roots, called "the three wholesome roots," and not in terms of the meaning stated in the verse.

Hoặc là, theo cách của ý nghĩa là theo cách của ý nghĩa được gọi là bản chất của các căn ấy đã được nói trong câu “ba căn thiện”, chứ không phải theo cách của ý nghĩa được nói trong bài kệ.

Yasmā pana so mūlaṭṭhoyeva ca hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘alobhādīna’’ntiādi.

And since that mūlaṭṭho is indeed the root-meaning itself, it is said, "of non-greed, etc."

Tuy nhiên, vì đó chính là ý nghĩa của căn, nên đã nói “của vô tham v.v...” và các câu tiếp theo.

Alobhādayo viya vedanākkhandhādayopi adhikatattā taṃ-saddena paṭiniddisitabbāti vuttaṃ ‘‘te kusalamūlā taṃsampayuttā’’ti.

Just as non-greed, etc., so too the feeling aggregate, etc., are referred to by the word taṃ because they are included, thus it is stated, "those wholesome roots and their concomitants."

Giống như vô tham v.v..., thọ uẩn v.v... cũng nên được chỉ định lại bằng từ “taṃ” do chúng là pháp trội hơn, nên đã nói “các căn thiện ấy và các pháp tương ưng với chúng”.

Tehi alobhādīhīti ettha ādi-saddena vā vedanākkhandhādayopi saṅgahitāti dassetuṃ ‘‘te kusalamūlā taṃsampayuttā’’ti vuttaṃ.

To show that the feeling aggregate, etc., are also included by the word ādi in "by those non-greed, etc.," it is stated, "those wholesome roots and their concomitants."

Ở đây, trong câu “do vô tham v.v... ấy”, để chỉ ra rằng thọ uẩn v.v... cũng được bao gồm bởi từ “ādi”, nên đã nói “các căn thiện ấy và các pháp tương ưng với chúng”.

583

‘‘Katame dhammā kusalā’’ti pucchitvā phassādibhedato cattāro khandhe dassetvā ‘‘ime dhammā kusalā’’ti (dha. sa. 1) vuttatā khandhā ca kusalanti vuttaṃ ‘‘khandhehi sabhāvato kusale pariyādiyatī’’ti.

Having asked "Which dhammas are wholesome?" and having shown the four aggregates differentiated by contact, etc., it is stated "These dhammas are wholesome," thus it is stated that aggregates are also wholesome in "it encompasses wholesome states by their inherent nature through the aggregates."

Sau khi hỏi “Những pháp nào là thiện?” và trình bày bốn uẩn theo sự phân loại xúc v.v... rồi nói “những pháp này là thiện”, các uẩn cũng được gọi là thiện, do đó đã nói “bao gồm các pháp thiện về mặt bản chất bằng các uẩn”.

Vedanākkhandho vāti kusalaṃ…pe… viññāṇakkhandho vāti.

Or the feeling aggregate... (etc.) ...or the consciousness aggregate.

Hoặc là thọ uẩn là thiện…hoặc là thức uẩn.

Aññassa attano phalassa.

Of another, meaning of its own fruit.

Của cái khác là của quả của mình.

Mūlehi kusalānaṃ anavajjatāya hetuṃ dassetīti idaṃ na mūlānaṃ kusalassa anavajjabhāvasādhakattā vuttaṃ, atha kho tassa anavajjatāya suppatiṭṭhitabhāvasādhakattā.

"It shows the reason for the blamelessness of wholesome states by their roots" – this is not stated because the roots establish the blamelessness of wholesome states, but rather because they establish the well-established nature of that blamelessness.

“Chỉ ra nhân của tính vô tội của các pháp thiện bằng các căn”, câu này không được nói vì các căn là tác nhân chứng minh trạng thái vô tội của pháp thiện, mà là vì chúng là tác nhân chứng minh trạng thái được thiết lập vững chắc của tính vô tội ấy.

Yadi hi mūlehi kato kusalānaṃ anavajjabhāvo bhaveyya, taṃsamuṭṭhānarūpassapi so bhaveyya, mūlānaṃ vā tesaṃ paccayabhāvo na siyā, hoti ca so.

For if the blamelessness of wholesome states were produced by roots, then the form arising from them would also have it; or else the roots would not be a condition for them, but they are.

Bởi nếu trạng thái vô tội của các pháp thiện được tạo ra bởi các căn, thì sắc pháp do chúng tạo ra cũng sẽ có trạng thái ấy, hoặc các căn ấy sẽ không có trạng thái làm duyên, nhưng nó vẫn có.

Vuttañhetaṃ ‘‘hetū hetu…pe… paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.1.).

This is stated as, "condition is condition... (etc.) ...condition."

Điều này đã được nói: “nhân là duyên…duyên”.

Kiñca bhiyyo kusalānaṃ viya akusalābyākatānampi tabbhāvo mūlapaṭibaddho bhaveyya, tathā sati ahetukānaṃ akusalābyākatānaṃ tabbhāvo na siyā, tasmā kusalādīnaṃ yonisomanasikārādipaṭibaddho kusalādibhāvo, na mūlapaṭibaddho, mūlāni pana kusalādīnaṃ suppatiṭṭhitabhāvasādhanānīti veditabbaṃ.

Furthermore, just as for wholesome states, their nature would be dependent on roots for unwholesome and indeterminate states; if so, unwholesome and indeterminate states without roots would not have that nature. Therefore, the wholesome, etc., nature of wholesome states, etc., is dependent on appropriate attention, etc., not on roots. But roots are what establish the well-established nature of wholesome states, etc., so it should be understood.

Hơn nữa, giống như các pháp thiện, trạng thái ấy của các pháp bất thiện và vô ký cũng sẽ phụ thuộc vào căn, nếu vậy, các pháp bất thiện và vô ký vô nhân sẽ không có trạng thái ấy, do đó trạng thái thiện v.v... của các pháp thiện v.v... phụ thuộc vào như lý tác ý v.v..., chứ không phụ thuộc vào căn, nên biết rằng các căn là tác nhân chứng minh trạng thái được thiết lập vững chắc của các pháp thiện v.v...

Sahetukā hi dhammā viruḷhamūlā viya pādapā suppatiṭṭhitā thirā honti, na tathā ahetukāti.

For sahetuka dhammas, like well-rooted trees, are well-established and firm, which is not the case for ahetuka ones.

Bởi vì các pháp hữu nhân, giống như cây cối có rễ mọc sâu, được thiết lập vững chắc và kiên cố, còn các pháp vô nhân thì không như vậy.

Taṃsampayogakataṃ anavajjasabhāvanti idampi na anavajjasabhāvassa taṃsampayogena nipphāditattā vuttaṃ, anavajjasabhāvaṃ pana visesetvā dassetuṃ vuttaṃ.

"The blameless nature produced by their concomitance" – this too is not stated because the blameless nature is produced by that concomitance, but it is stated to specifically show the blameless nature.

“Bản chất vô tội được tạo ra bởi sự tương ưng với chúng”, câu này cũng không được nói vì bản chất vô tội được tạo ra bởi sự tương ưng với chúng, mà được nói để làm rõ đặc tính của bản chất vô tội.

Alobhādisampayogato hi kusalādīnaṃ khandhānaṃ anavajjabhāvo suppatiṭṭhito jāyati, na ahetukābyākatānaṃ viya na suppatiṭṭhitoti.

For from the concomitance of non-greed, etc., the blameless nature of wholesome aggregates, etc., arises as well-established, unlike that of ahetuka indeterminate states, which is not well-established.

Bởi do sự tương ưng với vô tham v.v... mà trạng thái vô tội của các uẩn thiện v.v... được thiết lập vững chắc, chứ không phải không được thiết lập vững chắc như các pháp vô ký vô nhân.

Yadi evaṃ na tesaṃ khandhānaṃ kusalādibhāvo dassito siyā?

If so, would the wholesome nature of those aggregates not be shown?

Nếu vậy, trạng thái thiện v.v... của các uẩn ấy sẽ không được chỉ ra?

Na, adhikārato kusalabhāvassa viññāyamānattā.

No, because the wholesome nature is understood from the context.

Không phải, vì trạng thái thiện được hiểu theo bối cảnh.

Kamma-saddo viya vipākadhammatāvācino na mūlakkhandhasaddā, so ca idha avisesato vuttoti āha ‘‘kammehi sukhavipākataṃ dassetī’’ti.

The word kamma is not like the root-aggregate words signifying the nature of result-producing phenomena, and it is stated here without distinction, thus it says, "it shows the nature of producing pleasant results through actions."

Giống như từ “kamma”, các từ “mūla” và “khandha” không chỉ đến bản chất của pháp quả, và từ đó ở đây được nói một cách không phân biệt, do đó ngài nói “chỉ ra tính chất quả an lạc bằng các nghiệp”.

Ādikalyāṇataṃ kusalānaṃ dassetīti yojanā.

The construction is: it shows the initial auspiciousness of wholesome states.

Nên liên kết rằng chỉ ra sự tốt đẹp ban đầu của các pháp thiện.

Anavajjahetusabhāvasukhavipākabhāvanidānādisampattiyo daṭṭhabbā, yonisomanasikāraavajjapaṭipakkhatāiṭṭhavipākatāvasenapi nidānādisampattiyo yojetabbā.

The accomplishments of a blameless causal nature and a pleasant resultant nature, etc., should be understood; and the accomplishments of being a cause, etc., should also be connected in terms of appropriate attention, being opposed to blameworthiness, and having a desirable result.

Nên hiểu sự thành tựu của nhân v.v... là bản chất nhân vô tội và trạng thái quả an lạc, sự thành tựu của nhân v.v... cũng nên được liên kết qua phương diện như lý tác ý, sự đối nghịch với lỗi lầm, và tính chất quả khả ái.

Yonisomanasikārato hi kusalā alobhādimūlakā, alobhādisampayogato ca lobhādipaṭipakkhasukhavipākāva jātāti.

For indeed, wholesome states, originating from appropriate attention, have non-greed, etc., as their roots, and from the concomitance of non-greed, etc., only pleasant results, which are opposed to greed, etc., arise.

Bởi do như lý tác ý mà các pháp thiện có gốc rễ là vô tham v.v..., và do sự tương ưng với vô tham v.v... mà chúng trở thành đối nghịch với tham v.v... và chỉ sanh ra quả an lạc.

584

986. ‘‘Kasmā vutta’’nti anuyuñjitvā codako ‘‘nanū’’tiādinā attano adhippāyaṃ vivarati.

986. The questioner, inquiring "Why is it stated?", clarifies his own intention with "Is it not so...?" etc.

986. Sau khi chất vấn “Tại sao lại nói vậy?”, người hỏi đã làm rõ chủ ý của mình bằng câu bắt đầu bằng “nanū”.

Itaro yathāvuttamohassa idha sampayutta-saddena avuccamānataṃ ‘‘saccameta’’nti sampaṭicchitvā ‘‘tenā’’tiādinā parihāramāha.

The other, accepting "That is true" that the aforementioned delusion is not expressed by the word sampayutta here, gives the rejoinder with "Therefore..." etc.

Người kia, sau khi chấp nhận “đúng vậy” rằng si như đã nói ở đây không được đề cập bằng từ “sampayutta”, đã đưa ra lời giải thích bằng câu bắt đầu bằng “tenā”.

Tassattho – ‘‘taṃsampayuttā’’tipadena kiñcāpi yathāvuttamoho padhānabhāvena na gahito, nānantariyakatāya pana guṇabhāvena gahitoti.

Its meaning is: Although the aforementioned delusion is not taken as primary by the word "its concomitants," it is taken as subsidiary due to its immediate connection.

Ý nghĩa của câu đó là – mặc dù si như đã nói không được nắm bắt một cách chủ yếu bởi từ “taṃsampayuttā”, nhưng nó được nắm bắt một cách phụ thuộc do tính chất không gián đoạn.

Aññattha abhāvāti yathāvuttasampayuttato aññattha abhāvā.

"Because of its non-existence elsewhere" means because of its non-existence apart from the aforementioned concomitant state.

Do không có ở nơi khác là do không có ở nơi khác ngoài sự tương ưng như đã nói.

Na hi vicikicchuddhaccasahagato moho vicikicchuddhaccādidhammehi vinā hotīti.

For indeed, delusion associated with doubt and restlessness does not exist without the dhammas of doubt and restlessness, etc.

Bởi vì si đi kèm với hoài nghi và trạo cử không thể có nếu không có các pháp hoài nghi, trạo cử v.v...

585

987. Uppādādisaṅkhatalakkhaṇavinivattanatthaṃ ‘‘aniccadukkhaanattatā’’ti vuttaṃ.

987. "Impermanence, suffering, and non-self" are stated for the purpose of precluding the characteristics of conditioned phenomena, such as origination, etc.

987. Để loại bỏ các tướng hữu vi như sanh v.v..., đã nói “tính vô thường, khổ, vô ngã”.

Uppādādayo pana tadavatthadhammavikārabhāvato taṃtaṃdhammaggahaṇena gahitāyeva.

But arising, etc., being modifications of those respective phenomena, are indeed understood by grasping those respective phenomena.

Còn các (trạng thái) như sanh, v.v., do là sự biến đổi của các pháp trong trạng thái đó, nên đã được bao gồm bởi sự nắm bắt các pháp tương ứng đó.

Tathā hi vuttaṃ ‘‘jarāmaraṇaṃ dvīhi khandhehi saṅgahita’’nti (dhātu. 71), ‘‘rūpassa upacayo’’ti ca ādi.

Thus it is said, "Aging and death are comprised of two aggregates," and "accumulation of form," etc.

Thật vậy, đã được nói rằng: "già và chết được bao gồm bởi hai uẩn", và "sự tích tập của sắc", v.v.

Kesakumbhādi sabbaṃ nāmaṃ nāmapaññatti, rūpavedanādiupādānā brahmavihārādigocarā upādāpaññatti sattapaññatti, taṃtaṃbhūtanimittaṃ bhāvanāvisesañca upādāya gahetabbo jhānagocaraviseso kasiṇapaññatti.

All names such as 'hair' and 'pot' are name-designation; the designation of clinging (upādāpaññatti) which has form, feeling, etc. as its basis, and has the Brahmavihāras etc. as its object, is being-designation; the specific object of jhāna, grasped by means of a particular real sign (nimitta) and a special kind of development (bhāvanā), is kasiṇa-designation.

Tất cả các danh xưng như tóc, bình, v.v. là danh chế định (nāmapaññatti); chế định do nương vào (upādāya paññatti) có đối tượng là sự chấp thủ sắc, thọ, v.v., các phạm trú, v.v. là chúng sanh chế định (sattapaññatti); đối tượng đặc biệt của thiền cần được nắm bắt nương vào các tướng của các đại chủng tương ứng và sự tu tập đặc biệt là kasiṇa chế định (kasiṇapaññatti).

Paramatthe amuñcitvā vohariyamānāti iminā vihāramañcādipaññattīnaṃ sattapaññattisadisataṃ dasseti, yato tā sattapaññattiggahaṇena gayhanti.

"Being referred to without abandoning the ultimate sense" – by this, it shows the similarity of designations such as 'monastery' and 'couch' to being-designation, because they are included by the grasping of being-designation.

Được sử dụng trong cách nói thông thường mà không tách rời khỏi pháp chân đế, bằng câu này, ngài chỉ ra sự tương đồng của các chế định về trú xứ, giường, v.v. với chúng sanh chế định, do đó chúng được bao gồm bởi sự nắm bắt chúng sanh chế định.

Hutvā abhāvapaṭipīḷanaavasavattanākārabhāvato saṅkhatadhammānaṃ ākārabhāvato saṅkhatadhammānaṃ ākāravisesabhūtāni lakkhaṇāni viññattiādayo viya vattabbāni siyuṃ, tāni pana nissayānapekkhaṃ na labbhantīti paññattisabhāvāneva tajjāpaññattibhāvatoti na vuttāni, sattaghaṭādito visesadassanatthaṃ pana aṭṭhakathāyaṃ visuṃ vuttānīti.

Because they are states of being oppressed by non-existence after having come into being, and states of not being subject to control, the characteristics, being special forms of conditioned phenomena, might be said to be like declarations (viññatti) etc.; but since they are not obtained independently of their underlying causes, and because they are of the nature of designation arising from those, they are not mentioned. However, to show a distinction from 'being', 'pot', etc., they are mentioned separately in the commentaries.

Do là trạng thái bị áp bức bởi sự không tồn tại sau khi đã tồn tại, là trạng thái không tự chủ, các tướng (lakkhaṇa), vốn là sự đặc biệt về trạng thái của các pháp hữu vi, có thể được gọi là giống như viññatti (biểu tri), v.v. Tuy nhiên, chúng không thể có được nếu không nương vào nền tảng, do đó chúng có bản chất là chế định, vì là chế định được tạo ra từ đó nên không được đề cập đến. Nhưng để cho thấy sự khác biệt với chúng sanh, cái bình, v.v., chúng đã được đề cập riêng trong Chú giải.

Na hi ko…pe… vattuṃ yuttaṃ kusalattikassa nippadesattā.

"It is indeed not proper to speak of..." because the 'triad of wholesome' (kusalattika) is indivisible.

Không có ai… v.v… nói là hợp lý, vì tam đề thiện không có phần dư.

586

988. Bhavati etthāti bhūmi, nissayapaccayabhāvato sukhassa bhūmi sukhabhūmi.

988. That in which it exists is a bhūmi (ground/state); being a ground for happiness by way of being a basis and condition, it is a sukhabhūmi (ground of happiness).

988. Là nơi phát sanh, nên gọi là bhūmi (đất, nền tảng); do là duyên nương tựa, nền tảng của lạc là sukhabhūmi (lạc địa).

Sukhavedanāsahitaṃ cittaṃ.

Consciousness accompanied by pleasant feeling.

Tâm tương ưng với lạc thọ.

Tassa bhūmibhedena niddhāraṇatthaṃ taṃnissayabhūtā sampayuttadhammā ‘‘kāmāvacare’’ti vuttā.

For the purpose of determining it by the distinction of its ground, the associated phenomena which are its basis are stated as "in the sensual sphere (kāmāvacare)".

Để xác định nó bằng sự phân chia địa, các pháp tương ưng vốn là nền tảng của nó được gọi là "trong cõi Dục".

Tassa vā ekadesabhūtassa samudāyabhāvato ādhāraṇabhāvena apekkhitvā taṃsamānabhūmi ‘‘kāmāvacare’’ti vuttā.

Or, looking upon it as being a collection (samudāya) that is part of it, and as having the nature of a receptacle, its corresponding sphere is stated as "in the sensual sphere (kāmāvacare)".

Hoặc, do là một phần của nó, vì là một tập hợp, xét về phương diện làm nền tảng, địa tương đồng với nó được gọi là "trong cõi Dục".

Tattha ‘‘sukhabhūmiyaṃ kāmāvacare’’ti dvepi bhummavacanāni bhinnādhikaraṇabhāvena aṭṭhakathāyaṃ vuttānīti ubhayesampi samānādhikaraṇabhāvena atthayogaṃ dassetuṃ ‘‘sukhabhūmīti kāmāvacarādayopi yujjantī’’ti vuttaṃ.

In that context, since both locative cases "in the ground of happiness" and "in the sensual sphere" are stated in the commentary as having different referents, the statement "the sensual sphere and others are also fitting as the ground of happiness" is made to show their connection in meaning as having the same referent.

Trong đó, "trong lạc địa, trong cõi Dục", cả hai từ chỉ địa đều được nói trong Chú giải với ý nghĩa là các nền tảng khác nhau, do đó, để chỉ ra sự liên kết về ý nghĩa của cả hai như là có cùng một nền tảng, đã được nói rằng "sukhabhūmi (lạc địa) cũng hợp với cõi Dục, v.v.".

Yatheva hi cittaṃ, evaṃ sabbepi parittasukhena sampayuttā dhammā tassa nissayabhāvato bhūmi kāmāvacarāti.

For just as consciousness, so too all phenomena associated with slight happiness are the ground of happiness, being its basis, and are in the sensual sphere.

Giống như tâm, tất cả các pháp tương ưng với lạc nhỏ cũng vậy, do là nền tảng của nó, nên địa là cõi Dục.

Aṭṭhakathāyampi vā ayamattho vuttoyevāti daṭṭhabbaṃ.

Or, it should be understood that this meaning is indeed stated in the commentary.

Hoặc, nên hiểu rằng ý nghĩa này cũng đã được nói trong Chú giải.

‘‘Citta’’nti hi cittuppādopi vuccati.

For "consciousness" is also called a cittuppāda (arising of consciousness).

Bởi "tâm" cũng được gọi là tâm sanh.

Tena vuttaṃ ‘‘cittaṃ uppannanti ettha cittameva aggahetvā paropaṇṇāsakusaladhammehi saddhiṃyeva cittaṃ gahita’’nti.

Therefore it is said, "When 'consciousness has arisen' is stated here, consciousness itself is not taken, but consciousness along with about fifty wholesome phenomena."

Do đó đã được nói: "trong câu 'tâm đã sanh', không chỉ nắm bắt riêng tâm, mà tâm được nắm bắt cùng với hơn năm mươi pháp thiện".

Evañca katvāti sukhabhūmiyanti cittuppādassa viññāyamānattā.

And having done so, because the cittuppāda is understood by "in the ground of happiness".

Và làm như vậy, vì tâm sanh được hiểu trong (thuật ngữ) lạc địa.

Vibhāgadassanaṃ visesadassanaṃ.

Vibhāgadassanaṃ means showing distinction.

Sự chỉ ra sự phân chia là sự chỉ ra sự khác biệt.

Bhāsitabbaṃ bhāsitaṃ, tadeva atthoti bhāsitattho.

That which is to be spoken is spoken; that very meaning is the bhāsitattho (spoken meaning).

Điều cần được nói là bhāsita (đã được nói), đó chính là ý nghĩa, nên là bhāsitattho (ý nghĩa đã được nói).

Abhidheyyattho.

The expressed meaning.

Ý nghĩa được biểu thị.

Tadatthaviññāpanenāti tikadukānaṃ kucchitānaṃ salanādiatthadīpakena.

By explaining its meaning means by clarifying the meaning of the triads and dyads as 'defiled' (kucchita), 'shaking' (salana), etc.

Bằng cách làm cho ý nghĩa đó được hiểu, tức là bằng cách giải thích ý nghĩa như đáng chê trách, dao động, v.v. của các tam đề và nhị đề.

587

994. Ko pana vādo khandhārammaṇassāti pubbāparabhāvena vattamāne arahato khandhe ekattanayavasena santānato ‘‘amhākaṃ mātulatthero’’tiādinā ālambitvā pavattamānaṃ upādānaṃ tassa upādānakkhandheyeva gaṇhāti.

994. "What then to speak of an object consisting of aggregates?" This refers to the clinging that arises concerning the aggregates of an arahant, which occur in a past and future sequence, being grasped in terms of the continuity as "our maternal uncle thera," etc., and that clinging indeed takes hold of the clinging-aggregates (upādānakkhandha) themselves.

994. Còn nói gì đến (chấp thủ) có đối tượng là các uẩn, nghĩa là, sự chấp thủ phát sanh bằng cách bắt lấy các uẩn của vị A-la-hán đang diễn tiến theo trình tự trước sau, theo phương pháp nhất thể, từ dòng tương tục, với các cách nói như "trưởng lão cậu của chúng ta", thì sự chấp thủ đó chỉ nắm bắt trong các thủ uẩn mà thôi.

Satipi taṃsantatipariyāpanne lokuttarakkhandhe tattha pavattituṃ asamatthabhāvato kā pana kathā khandhe ārabbha pavattamāne.

Even though there are supramundane aggregates belonging to that continuity, since clinging is unable to arise there, what then is there to say about those aggregates that are objects?

Mặc dù có các uẩn siêu thế thuộc dòng tương tục đó, nhưng do không có khả năng phát sanh ở đó, thì còn nói gì đến (chấp thủ) phát sanh nương vào các uẩn.

Etena natthi maggo visuddhiyā, natthi nibbānanti evamādivasena pavattā micchādiṭṭhiādayo na maggādivisayā taṃtaṃpaññattivisayāti dīpitaṃ hoti.

By this, it is illuminated that wrong views, etc., that arise with statements like "there is no path to purity," "there is no Nibbāna," are not objects of the path etc., but rather objects of their respective designations.

Qua đó, đã được chỉ ra rằng các tà kiến, v.v. phát sanh theo cách như "không có con đường dẫn đến thanh tịnh, không có Niết-bàn" không có đối tượng là đạo, v.v., mà có đối tượng là các chế định tương ứng đó.

588

998. Evaṃ saṃ…pe… lesikāti anupādāniyehi asaṃkilesikānaṃ bhedābhāvamāha.

998. "Thus ... not defiling" refers to the non-difference of the undefiled (asaṃkilesika) from the non-clinging (anupādāniya).

998. Như vậy… v.v… phi nhiễm, ngài nói về sự không khác biệt của các pháp phi nhiễm với các pháp vô thủ.

589

1006. Avijjamāno ca so niccādivipariyāsākāro cāti avi…pe… sākāroti padacchedo.

1006. "And that non-existent characteristic of permanence, etc." is the word division for "avi...pe...sākāro".

1006. Và nó không hiện hữu, và nó là trạng thái sai lạc như thường, v.v., nên phân tích từ là avi… v.v… sākāro.

Diṭṭhiyā niccādiavijjamānākārena gayhamānattepi na tadākāro viya paramatthato avijjamāno, atha kho vijjamāno kāyo sakkāyoti avijjamānaniccādivipariyāsākārato visesananti lokuttarā na idaṃ visesanaṃ arahanti ‘‘santo vijjamāno kāyo sakkāyo’’ti.

Even if grasped by view with the non-existent characteristic of permanence, etc., it is not non-existent in the ultimate sense like that characteristic; rather, the existing body is a sakkāya, hence "supramundane do not deserve this qualification" for the non-existent characteristic of permanence, etc., meaning "the existing, real body is a sakkāya."

Mặc dù được kiến nắm bắt với trạng thái không hiện hữu như thường, v.v., nhưng thân không phải không hiện hữu về mặt chân đế như trạng thái đó, mà trái lại, thân hiện hữu là hữu thân (sakkāya); do đó, để phân biệt với trạng thái sai lạc không hiện hữu như thường, v.v., nên các pháp siêu thế không đáng nhận sự phân biệt này là "thân đang có, đang hiện hữu là hữu thân".

Vatthu avisesitaṃ hotīti idaṃ ‘‘satī kāye’’ti ettha kāya-saddo samūhatthatāya anāmasitavisesaṃ khandhapañcakaṃ vadatīti adhippāyena vuttaṃ.

"The object is unqualified" is stated with the intention that the word 'kāya' (body) in "satī kāye" (mindfulness of the body) refers to the five aggregates as an unspecific collection.

Đối tượng đã không được phân biệt, điều này được nói với ý định rằng trong câu "khi thân có mặt", từ kāya (thân) với ý nghĩa là một tập hợp, chỉ nói đến năm uẩn mà không nêu rõ sự khác biệt.

Pasādakāyo viya kucchitānaṃ rāgādīnaṃ uppattiṭṭhānatāya kāyoti vuccatīti evaṃ pana atthe sati diṭṭhiyā vatthu visesitameva hotīti lokuttarāpi apanītā.

But if the meaning is that the body is called 'kāya' because it is a place for the arising of defilements like lust, just as in 'sense-faculty body' (pasādakāya), then the object of view is indeed qualified, and thus the supramundane are excluded.

Giống như thân tịnh sắc, do là nơi sanh và trú của các pháp đáng chê trách như tham, v.v., nên được gọi là thân; tuy nhiên, khi có ý nghĩa như vậy, đối tượng của kiến đã được phân biệt, do đó các pháp siêu thế cũng bị loại trừ.

Na hi lokuttarā khandhā uppattiṭṭhānatāya ‘‘kāyo’’ti vuccantīti.

For the supramundane aggregates are not called 'kāya' because they are a place of arising.

Bởi các uẩn siêu thế không được gọi là "thân" với ý nghĩa là nơi sanh và trú.

Suddhiyā ahetubhūtenāti gosīlādinā, lokiyasīlena vā lokuttarasīlassa apadaṭṭhānena.

"By that which is not a cause for purity" means by 'cow-vows' (gosīla) etc., or by mundane morality, or by non-proximate cause of supramundane morality.

Bởi điều không phải là nhân cho sự thanh tịnh, tức là bằng giới của bò, v.v., hoặc bằng giới thế gian không phải là nền tảng cho giới siêu thế.

‘‘Avītikkamanīyatāsatataṃcaritabbatāhi vā sīlaṃ, tapocaraṇabhāvena samādinnatāya vataṃ.

Or sīla is "non-transgressibility and constant practice," and vata is "being undertaken with the nature of ascetic practice."

Hoặc, sīla (giới) do không thể vi phạm và do là hạnh phải thực hành thường xuyên, vata (luật) do được thọ trì với bản chất là khổ hạnh.

Attano gavādibhāvādhiṭṭhānaṃ sīlaṃ, gacchantoyeva bhakkhanādigavādikiriyākaraṇaṃ vataṃ.

Sīla is the firm resolve to be like cows etc., vata is performing cow-like actions such as eating while walking.

Sự quyết tâm về bản chất của mình là bò, v.v. là sīla (giới); việc thực hiện các hành động của bò như vừa đi vừa ăn, v.v. là vata (luật).

Akattabbābhimatato nivattanaṃ vā sīlaṃ, taṃsamādānavato vesabhojanakiccacaraṇādivisesapaṭipatti vata’’nti ca sīlabbatānaṃ visesaṃ vadanti.

Or sīla is abstaining from what is considered not to be done, while vata is the specific practice of performing actions like eating grass that are peculiar to one who has undertaken that vow – thus they speak of the distinction between sīla and vata.

Hoặc, sự từ bỏ điều được cho là không nên làm là sīla (giới); sự thực hành đặc biệt như thực hiện các bổn phận ăn uống theo cách khác nhau của người đã thọ trì điều đó là vata (luật), các vị đã nói về sự khác biệt giữa giới và luật như vậy.

590

1007. Imassuppādā idaṃ uppajjatīti uppādoti na jananamattaṃ adhippetaṃ, atha kho anirodhopīti ‘‘avighātaṃ janasaddo vadatī’’ti āha.

1007. "From the arising of this, this arises"—here, 'arising' (uppāda) does not mean mere origination, but also non-cessation; therefore, it is said, "the word 'jana' (generating) refers to non-obstruction".

1007. "Do cái này sanh, cái này sanh khởi", nên uppāda (sanh) không chỉ có ý nghĩa là sự sanh ra, mà còn có ý nghĩa là không bị diệt, do đó ngài nói "từ jana (sanh) nói lên sự không bị cản trở".

Tatthāyaṃ jana-sadde nayo, janitāti janā, avihatāti attho.

In this context, this is the sense of the word jana: they are generated, thus janā, meaning they are not destroyed.

Trong đó, đây là phương pháp của từ jana: sanh ra, nên là janā, nghĩa là không bị cản trở.

Puthū janā etesanti puthujjanāti puthusatthumānino sattā.

"Puthujjanā" means those who have diverse teachers, i.e., ordinary people.

Những người này có nhiều chúng sanh, nên là puthujjanā (phàm phu), tức là những chúng sanh có nhiều sự kiêu mạn về thầy.

Abhisaṅkharaṇādiattho vā jana-saddo anekatthattā dhātūnaṃ.

Or, the word jana has the meaning of 'performing' (abhisaṅkharaṇa) etc., due to verbs having multiple meanings.

Hoặc từ jana có nghĩa là hành, v.v., vì các căn (dhātu) có nhiều nghĩa.

Khandhāyatanādīnaṃ savanādhīnattā paññācakkhupaṭilābhassa tesaṃ savanābhāvadīpakaṃ ‘‘assutavā’’ti idaṃ padaṃ andhataṃ vadati.

The word "assutavā" ("uninstructed") speaks of blindness, indicating the lack of hearing concerning aggregates, sense-bases, etc., since the attainment of the eye of wisdom (paññācakkhu) depends on hearing about them.

Do việc nghe về uẩn, xứ, v.v. là nhân của sự đắc được tuệ nhãn, từ "assutavā" (người chưa nghe) chỉ ra sự không nghe của họ, nói lên sự mù lòa.

591

Kataṃ jānantīti attanā parehi ca kataṃ kusalākusalaṃ tehi nipphāditaṃ sukhadukkhaṃ yāthāvato jānanti.

"They know what has been done": they truly know the wholesome and unwholesome deeds done by themselves and by others, and the happiness and suffering produced by them.

Biết điều đã được làm, tức là biết đúng như thật việc thiện ác do mình và người khác làm, và khổ vui được tạo ra từ đó.

Paresaṃ attanā, attano ca parehi kataṃ upakāraṃ yathāvuttākārena pākaṭaṃ karonti.

They make manifest (pākaṭaṃ karonti) the help rendered by themselves to others and by others to themselves, in the manner described.

Làm cho rõ ràng sự giúp đỡ của người khác đối với mình và của mình đối với người khác theo cách đã nói.

Byādhiādīhi dukkhitassa upaṭṭhānādi kātabbaṃ, saṃsāradukkhadukkhitasseva vā yathāvuttākārena kātabbaṃ karonti.

They do what is to be done (kātabbaṃ karonti), such as attending to one afflicted by sickness etc., or similarly, what is to be done for one afflicted by the suffering of saṃsāra.

Làm điều cần làm như chăm sóc người bị đau khổ vì bệnh tật, v.v., hoặc làm điều cần làm cho người bị đau khổ vì khổ luân hồi theo cách đã nói.

Ariyakaradhammā ariyasaccānīti purimasaccadvayavasena vuttaṃ ‘‘vipassiyamānā aniccādayo’’ti.

"Impermanent and so forth, when seen insightfully" is stated with reference to the first two Noble Truths, which are phenomena practiced by Noble Ones, meaning the Noble Truths.

Các pháp do bậc Thánh làm là các Thánh đế; được nói theo hai đế đầu là "vô thường, v.v. đang được tuệ quán".

Pariññādivisesena vā passiyamānāti atthe sati aniccādayoti ādi-saddena niccampi nibbānaṃ gahitanti catusaccavasenapi yojetabbaṃ, aniccattādayo vā ‘‘aniccādayo’’ti vuttāti daṭṭhabbaṃ.

Or, if the meaning is "when seen by special comprehension etc.", then with the word "ādi" ("and so forth") in "aniccādayo" ("impermanent and so forth"), Nibbāna, which is permanent, is also included, and thus it should be connected with reference to the Four Noble Truths. Or, it should be understood that "impermanence, etc." refers to the characteristics of impermanence, etc.

Hoặc, với ý nghĩa là được thấy bằng sự liễu tri đặc biệt, v.v., thì trong "vô thường, v.v.", từ "v.v." cũng bao gồm cả Niết-bàn là thường, nên cần được kết hợp theo bốn đế; hoặc nên hiểu rằng các trạng thái vô thường, v.v. được gọi là "vô thường, v.v.".

592

Avasesakilesā kilesasotaṃ.

The remaining defilements are the stream of defilements (kilesasota).

Các phiền não còn lại là dòng phiền não.

Ñāṇanti yāthāvato jānanaṃ.

Knowledge means knowing truly.

Ñāṇa (trí) là sự biết đúng như thật.

Yathābhūtāvabodhena hi tassa tāni anuppattidhammataṃ āpāditatāya santāne appavesārahāni ‘‘saṃvutāni pihitānī’’ti ca vuccanti.

For by means of right understanding, those defilements are brought to the state of non-occurrence, and thus, being unfit to enter the mental continuum, they are also called "restrained" (saṃvutāni) and "closed" (pihitāni).

Bởi sự giác ngộ đúng như thật, do làm cho chúng trở thành pháp không thể sanh khởi, chúng không đáng đi vào trong dòng tương tục, nên được gọi là "được phòng hộ, được đóng lại".

Tathāti sabbasaṅkhārānaṃ vippakārassa khamanākārena.

"Likewise" refers to the nature of enduring the various changes of all conditioned things.

Như vậy, tức là bằng cách kham nhẫn sự biến đổi của tất cả các hành.

Aviparītadhammā etāya nijjhāyaṃ khamantīti paññā khantīti.

Because unwavering truths are contemplated and endured by this, it is called wisdom-endurance.

Do trí tuệ này mà các pháp không bị xuyên tạc được kham nhẫn trong sự quán xét, nên gọi là trí tuệ là kham nhẫn.

Aduṭṭhasseva titikkhābhāvato tathāpavattā khandhāti adosappadhānā khandhā vuttāti ‘‘adoso eva vā’’ti tatiyo vikappo vutto.

Because endurance exists only in one who is not malevolent, the aggregates that thus arise are said to be aggregates primarily characterized by non-hatred. Thus, the third alternative, 'or non-hatred itself', is stated.

Do trạng thái nhẫn nại chỉ có ở người không sân hận, các uẩn diễn tiến như vậy là các uẩn có vô sân làm chủ đạo, nên phương án thứ ba được nói là “hoặc chính là vô sân”.

Satipaṭipakkhattā abhijjhādomanassānaṃ ‘‘muṭṭhassacca’’nti vuttā.

Because they are opponents of mindfulness, covetousness and distress are called 'forgetful'.

Do là đối nghịch của niệm, tham và ưu được gọi là “thất niệm”.

Akkhanti doso.

Non-endurance is hatred.

Bất kham nhẫn là sân.

Sassatādiantavinimuttā dhammaṭṭhitīti sassatucchedādigāho tappaṭilomabhāvo vutto.

The established nature of phenomena is free from the extremes of eternalism and so on; thus, the grasping of eternalism and annihilationism, etc., is stated to be its opposite nature.

Pháp trụ tính giải thoát khỏi các cực đoan như thường kiến, nên sự chấp thủ thường kiến đoạn kiến, v.v... là trạng thái đối nghịch được nói đến.

Diṭṭhadhammanibbānavādo nibbāne paṭilomabhāvo.

The doctrine of Nibbāna in this very life is the opposite nature to Nibbāna.

Thuyết hiện tại Niết-bàn là trạng thái đối nghịch trong Niết-bàn.

Carimānulomañāṇavajjhataṇhādiko kilesoti vutto, paṭipadāñāṇadassanañāṇadassanāni viya gotrabhuñāṇaṃ kilesānaṃ appavattikaraṇabhāvena vattati, kilesavisayātilaṅghanabhāvena pana pavattatīti katvā vuttaṃ ‘‘saṅkhāra…pe… pahāna’’nti.

The defilements, such as craving, which are to be abandoned by the final wisdom of conformity, are mentioned. The wisdom of lineage-establishment (gotrabhū-ñāṇa) functions like the wisdom of the path and the wisdom of fruition, in that it causes the defilements not to arise. Furthermore, it functions by transcending the sphere of defilements, which is why it is said, 'the formations... etc.... abandonment'.

Phiền não được nói là ái, v.v... bị trí tùy thuận cuối cùng đoạn trừ; giống như kiến đạo và tu đạo, trí chuyển tánh hoạt động với vai trò làm cho các phiền não không khởi lên, nhưng lại khởi lên với vai trò vượt qua đối tượng của phiền não, do đó đã nói “đoạn trừ…đến…các hành”.

593

Diṭṭhiyādīnaṃ samudayasabhāgatā kammassa vikuppādane sahakārīkāraṇabhāvo, dassanādibyāpāraṃ vā attānañca dassanādikiccaṃ cakkhādīnanti evañhi yathātakkitaṃ attānaṃ rūpanti gaṇhāti.

The causal condition for the alteration of kamma is the conjoined nature of views, etc., in their arising. Or, the activities of seeing, etc., and the functions of seeing, etc., pertain to oneself and the eye, etc. In this way, one grasps the self as form, as speculated.

Sự đồng khởi với kiến, v.v... là vai trò trợ duyên trong việc làm cho nghiệp bị hư hoại, hoặc^* rằng tác vụ thấy biết, v.v... và tự ngã, và phận sự thấy biết, v.v... là của mắt, v.v...; vì như vậy, người ấy chấp thủ tự ngã được suy lường như thế là sắc.

Yathādiṭṭhanti takkadassanena yathopaladdhanti adhippāyo.

As seen means as understood through speculative viewing.

Như đã thấy, ý muốn nói là như đã nhận thức được bằng sự thấy biết đó.

Na hi diṭṭhigatiko rūpāyatanameva attāti gaṇhātīti.

For one holding a view does not grasp merely the form-ayatana as self.

Bởi người có tà kiến không chỉ chấp thủ sắc xứ là tự ngã.

Imissāpavattiyāti sāmaññena rūpaṃ attāti sabbasaṅgāhakabhūtāya pavattiyā.

By this arising means by the arising that generally encompasses all as "form is self".

Của sự diễn tiến này, tức là của sự diễn tiến bao trùm tất cả, rằng sắc là tự ngã một cách tổng quát.

Rūpe…pe… mānanti cakkhādīsu taṃsabhāvo attāti pavattamānaṃ attaggahaṇaṃ.

In form... etc.... conceit refers to the grasping of self as "that nature is self" which arises in the eye, etc.

Trong sắc…đến…mạn, tức là sự chấp thủ tự ngã diễn tiến rằng bản chất ấy trong mắt, v.v... là tự ngã.

Anaññattādiggahaṇanti anaññattaṃ attaniyaattanissitaattādhāratāgahaṇaṃ.

The grasping of non-otherness, etc. means the grasping of non-otherness, self-possession, self-dependence, and self-support.

Sự chấp thủ không khác, v.v..., là sự chấp thủ rằng tự ngã không khác, thuộc về tự ngã, nương vào tự ngã, là nền tảng của tự ngã.

Vaṇṇādīnanti vaṇṇarukkhapupphamaṇīnaṃ.

Of colors, etc. means of colors, trees, flowers, and jewels.

Của màu sắc, v.v..., là của màu sắc, cây cối, hoa lá, ngọc báu.

Nanu ca rukkhapupphamaṇiyo paramatthato na vijjanti?

But do trees, flowers, and jewels not exist in the ultimate sense?

Nhưng chẳng phải cây cối, hoa lá, ngọc báu không tồn tại về phương diện chân đế sao?

Saccaṃ na vijjanti, tadupādānaṃ pana vijjatīti taṃ samuditādippakāraṃ idha rukkhādipariyāyena vuttanti rukkhādinidassanepi na doso chāyārukkhādīnaṃ viya rūpassa attano ca saṃsāmibhāvādimattassa adhippetattā.

It is true they do not exist, but their substratum does. That which is composite, etc., is here referred to by terms like "tree," so there is no fault in the example of trees, etc., just as in the case of shadows and trees, because only the owner-and-owned relationship of form and self is intended.

Đúng là không tồn tại, nhưng cái được chúng làm sở y thì tồn tại, nên cái đó, với các dạng thức như tập hợp, v.v..., ở đây được nói bằng thuật ngữ cây cối, v.v... Do đó, ngay cả trong ví dụ về cây cối, v.v... cũng không có lỗi, vì chỉ có ý nói đến mối quan hệ chủ-sở hữu giữa sắc và tự ngã, giống như bóng và cây, v.v...

594

1008. Jātiādisabhāvanti jātibhavādīnaṃ nibbattinibbattanādisabhāvaṃ, uppādanasamatthatā paccayabhāvo.

1008. The nature of birth, etc. means the nature of production and causing to be produced, of birth and becoming, etc. The capacity to produce is the state of being a condition.

Bản chất của sanh, v.v..., là bản chất sinh khởi và làm sinh khởi của sanh, hữu, v.v...; năng lực làm phát sinh là trạng thái duyên.

595

1009. Sāmaññena ‘‘tadekaṭṭhā kilesā’’ti (dha. sa. 1010), parato ‘‘avaseso lobho’’tiādivacanato (dha. sa. 1011) pārisesato sāmatthiyato vā labbhamānatāya satipi āgatatte sarūpena pabhedena vā diṭṭhiādayo viya anāgatattā lobhādayo ‘‘anāgatā’’ti vuttāti āha ‘‘idha …pe… ssetu’’nti.

1009. Although it is understood generally as "the defilements that have that as their basis" and subsequently as "the remaining greed," etc., and is also found through a process of elimination or by its potential, yet greed, etc., are said to be "not included" because they are not mentioned explicitly or by specific division, like views, etc. Thus it is said, "here... etc.... to establish".

Mặc dù đã được đề cập một cách tổng quát là “các phiền não đồng một nền tảng với nó”, và do các câu sau đó như “tham còn lại” v.v... có thể suy ra được bằng phương pháp loại trừ hoặc bằng năng lực, nhưng vì tham, v.v... không được đề cập trực tiếp bằng bản chất hay bằng sự phân loại như kiến, v.v..., nên chúng được gọi là “không được đề cập”, do đó ngài nói “ở đây…đến…nên hiểu”.

Atthato viññāyati lobhādīhi sahajātā hutvā diṭṭhiyā eva pāḷiyaṃ vuttakilesabhāvato.

It is understood by meaning that they are co-arisen with greed, etc., and that only views are stated in the Pali as defilements.

Được hiểu về mặt ý nghĩa, vì chúng đồng sanh với tham, v.v..., nên chính kiến mới có bản chất phiền não được nói trong Pāḷi.

Itipi attho yujjati saṃyojanakilesānampi paṭiniddesārahattā sampayuttasamuṭṭhānabhāvato ca.

This meaning is also suitable because the defilements of the fetters are also worthy of designation, and because of their co-arisen and originated nature.

Ý nghĩa này cũng hợp lý, vì các kiết sử và phiền não cũng được chỉ định, và do có trạng thái tương ưng và đồng khởi.

Saṃyojanarahitehīti saṃyojanabhāvarahitehi thinauddhaccaahirikānottappehi, thinaahirikānottappehi vā.

By those devoid of fetters means by sloth, restlessness, shamelessness, and fearlessness of wrongdoing, which are devoid of the nature of fetters; or by sloth, shamelessness, and fearlessness of wrongdoing.

Bởi những pháp không có kiết sử, tức là bởi hôn trầm, trạo cử, vô tàm, vô úy không có bản chất kiết sử, hoặc bởi hôn trầm, vô tàm, vô úy.

596

1013. Ekade…pe… vadati avayavenapi samudāyo vuccatīti.

1013. A part... etc.... speaks means that the whole is sometimes referred to by a part.

Một phần…đến…nói, tức là toàn thể cũng được nói đến thông qua một bộ phận.

Hetu etesaṃ atthīti vā hetukā.

Or, with causes, because they have causes.

Hoặc có nhân, vì chúng có nhân.

Aniyatoti na avadhārito.

Undetermined means not fixed.

Không xác định, tức là không được quyết định.

Purimapadāvadhāraṇavasena gahetabbatthattā vivaraṇīyatthavā.

Or an explanatory meaning, because its meaning is to be taken by fixing the preceding word.

Có ý nghĩa cần giải thích, vì ý nghĩa phải được nắm bắt theo cách xác định từ đi trước.

Atthato nikkhipitunti ‘‘tayo kusalahetū alobho adoso amoho’’tiādīsu (dha. sa. 1060) viya purimanayena dassitadhammeyeva hetupahātabbahetukabhedato atthadassanavasena niddisitunti attho.

To describe by meaning means to describe the same phenomena that were shown in the previous method, as in "the three wholesome roots: non-greed, non-hatred, non-delusion," etc., by showing their meaning according to their divisions of roots and roots to be abandoned.

Chỉ ra về mặt ý nghĩa, ý muốn nói là, cũng như trong các câu “ba nhân thiện là vô tham, vô sân, vô si” v.v..., các pháp đã được trình bày theo phương pháp trước đó được chỉ định theo cách trình bày ý nghĩa dựa trên sự phân biệt nhân, pháp cần đoạn trừ, và pháp có nhân.

597

1029. Abhiññāyuttavajjānaṃ mahaggatānaṃ parittārammaṇattābhāvā ‘‘mahaggatā vā iddhividhādayo’’ti vuttaṃ.

1029. Because the supramundane (mahaggata) powers of psychic abilities, etc., which are associated with higher knowledge, do not have a limited object, it is said, "or the supramundane psychic abilities, etc.".

Vì các pháp đại hành, ngoại trừ những pháp liên quan đến thắng trí, không có đối tượng nhỏ hẹp, nên đã nói “hoặc các pháp đại hành như thần thông, v.v...”.

Atītaṃsañāṇassa kāmāvacarattā ‘‘ceto…pe… ñāṇasampayuttā’’ti āha.

Because the knowledge of past existences is of the sensuous sphere, it is said, "mind... etc.... associated with knowledge".

Vì trí biết quá khứ thuộc cõi Dục, nên ngài nói “trí…đến…tương ưng với trí”.

598

1035. Anantare niyuttānīti cutianantaraṃ phalaṃ anantaraṃ, tasmiṃ niyuttāni taṃ ekantena nipphādanato anatikkamanakānīti attho.

1035. Appointed to the immediate means that the fruition immediately follows decease; appointed to that, meaning they unfailingly produce it and cannot be surpassed.

Được áp dụng trong sự vô gián, tức là quả vô gián sau khi chết; được áp dụng trong đó có nghĩa là chúng không thể bị vượt qua vì chúng chắc chắn tạo ra quả đó.

Vuttappakārassa anantarassa karaṇaṃ anantaraṃ, taṃ sīlānīti yojetabbaṃ.

It should be connected as: "An immediate action is the causing of an immediate result of the described kind; these are the sīlas."

Việc làm ra sự vô gián theo cách đã nói là vô gián; đó là các giới, cần được liên kết như vậy.

Anekesu ānantariyesu katesu kiñcāpi balavatoyeva paṭisandhidānaṃ, na itaresaṃ, attanā pana kātabbakiccassa teneva katattā tassa vipākassa upatthambhanavasena pavattanato na itarāni tena nivāritaphalāni nāma honti, ko pana vādo paṭipakkhesu kusalesūti vuttaṃ ‘‘paṭipakkhena anivāraṇīyaphalattā’’ti.

Even when many immediate actions are performed, although only the strongest gives rebirth, not the others, yet because the necessary task is performed by that, and because it functions by supporting the result of that, the fruits of the other actions are not suppressed by it. What then to say of opposing wholesome actions? Thus it is said, "because their fruits are not suppressed by an opposing force".

Khi nhiều nghiệp vô gián đã được tạo, mặc dù chỉ có nghiệp mạnh nhất cho quả tái sanh, chứ không phải các nghiệp khác, nhưng vì phận sự phải làm của chính nó đã được thực hiện bởi chính nó, và vì quả của nó diễn tiến theo cách hỗ trợ, nên các nghiệp khác không được gọi là bị nghiệp đó ngăn cản quả. Huống hồ gì là các pháp thiện đối nghịch? Do đó, đã nói “vì có quả không thể bị ngăn cản bởi pháp đối nghịch”.

‘‘Anekasmimpi…pe… natthī’’ti kasmā vuttaṃ, nanu anekesu ānantariyesu katesu balavaṃyeva paṭisandhidāyakanti tena itaresaṃ vipāko paṭibāhito hotīti āha ‘‘na ca tesa’’ntiādi.

"Even in many... etc.... there is not"—why is this said? Is it not the case that when many immediate actions are performed, only the strongest gives rebirth, and by that, the results of the others are suppressed? Thus he says, "And for those..." etc.

Tại sao lại nói “dù trong nhiều…đến…không có”? Chẳng phải khi nhiều nghiệp vô gián được tạo, chỉ có nghiệp mạnh nhất cho quả tái sanh, do đó quả của các nghiệp khác bị nó cản trở sao? Ngài nói “và của chúng…không” v.v...

Tañca tesaṃ aññamaññaṃ appaṭibāhakattaṃ mātikāvaṇṇanāyaṃ vitthārena vicāritameva.

And this non-suppression of each other has been extensively discussed in the commentary on the mātikā.

Và việc chúng không cản trở lẫn nhau đã được thảo luận chi tiết trong bài chú giải về Mātikā.

599

Atthato āpannaṃ aggahetvā yathārutavaseneva pāḷiyā atthaṃ gahetvā tesaṃ vādānaṃ tapparabhāvena pavattiṃ sandhāya ahetukavādādīnaṃ visesaṃ dassetuṃ ‘‘purimavādo’’tiādi vuttaṃ.

To show the distinction of the causal-denial doctrines, etc., by taking the meaning of the Pali literally, without grasping the intended meaning, and referring to the arising of those doctrines as primary, "the former doctrine" etc., is said.

Không nắm bắt ý nghĩa thực sự mà chỉ nắm bắt ý nghĩa của Pāḷi theo văn tự, và nhắm đến sự diễn tiến của các học thuyết đó với khuynh hướng ấy, để trình bày sự khác biệt của các thuyết vô nhân, v.v..., ngài đã nói “học thuyết đầu tiên” v.v...

Aniyyānikaniyyānikabhedaṃ pana sambhārakammaṃ bandhamokkhahetūti bandhamokkhahetuṃ paṭisedhentopi kammaṃ paṭisedheti.

However, even when rejecting the means of bondage and liberation, one who differentiates kamma into non-deliverative and deliverative, rejects kamma itself.

Nhưng nghiệp tích lũy có sự phân biệt giữa không đưa đến giải thoát và đưa đến giải thoát là nhân của sự trói buộc và giải thoát, nên người phủ nhận nhân của sự trói buộc và giải thoát cũng phủ nhận nghiệp.

Sumaṅgalavilāsiniyaṃ pana vipākassa kammakilesasamādhipaññānaṃ hetubhāvato vipākopi bandhamokkhahetūti ‘‘natthi hetūti vadanto ubhayaṃ paṭibāhatī’’ti (dī. ni. aṭṭha. 1.170-172) vuttaṃ.

In the Sumaṅgalavilāsinī, however, it is said that "one who says 'there is no cause' rejects both," because the result itself is a cause of kamma, defilements, concentration, and wisdom, so the result is also a cause of bondage and liberation.

Tuy nhiên, trong Sumaṅgalavilāsinī, vì quả, nghiệp, phiền não, định và tuệ là nhân, nên quả cũng là nhân của sự trói buộc và giải thoát, do đó đã nói “người nói ‘không có nhân’ là phủ nhận cả hai”.

Tattha kammaṃ paṭisedhentenapi vipāko paṭisedhito hoti, vipākaṃ paṭisedhentenapi kammanti tayopi ete vādā atthato ubhayapaṭisedhakāti veditabbā.

In that context, by rejecting kamma, the result is also rejected, and by rejecting the result, kamma is rejected. Thus, all three of these doctrines are to be understood as rejecting both by meaning.

Ở đó, người phủ nhận nghiệp cũng phủ nhận quả, và người phủ nhận quả cũng phủ nhận nghiệp, nên cần hiểu rằng cả ba học thuyết này về mặt ý nghĩa đều phủ nhận cả hai.

Niyatamicchādiṭṭhinti ahetukavādādipaṭisaṃyutte asaddhamme uggahaparipucchāvinicchayapasutassa ‘‘natthi hetū’’tiādinā raho nisīditvā cintentassa tasmiṃ ārammaṇe micchāsati santiṭṭhati, cittaṃ ekaggaṃ hoti, javanāni javanti.

Fixed wrong view means that for one engaged in apprehending, questioning, and determining the false dhamma connected with the causal-denial doctrine, etc., when contemplating privately with "there is no cause," etc., wrong mindfulness becomes established on that object, the mind becomes one-pointed, and the impulsion-moments (javanas) arise.

Tà kiến cố định, tức là đối với người chuyên tâm học hỏi, tra vấn và phán quyết về tà pháp liên quan đến thuyết vô nhân, v.v..., khi ngồi một mình suy tư “không có nhân” v.v..., tà niệm an trú trong đối tượng đó, tâm trở nên nhất tâm, các tốc hành tâm khởi lên.

Paṭhamajavane satekiccho hoti, tathā dutiyādīsu.

At the first impulsion, there is doubt; similarly in the second, etc.

Trong tốc hành tâm đầu tiên, người ấy còn có thể cứu chữa; tương tự trong các tốc hành tâm thứ hai, v.v...

Sattame atekicchabhāvaṃ patto nāma hoti.

At the seventh, one is said to have reached the state of being free from doubt (atekiccha).

Đến tốc hành tâm thứ bảy, người ấy được gọi là đã đạt đến trạng thái không thể cứu chữa.

Yā evaṃ pavattā diṭṭhi, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘niyatamicchādiṭṭhi’’nti.

The view that thus arises is referred to as "fixed wrong view".

Tà kiến khởi lên như vậy, nhắm đến nó mà nói “tà kiến cố định”.

Tato purimabhāvā aniyatā.

States prior to that are unfixed.

Các trạng thái trước đó là không cố định.

600

1039. Sahajāta aññamañña nissaya atthi avigatādivisiṭṭhabhāvepi maggapaccayassa sampayogavisiṭṭhatādīpaneneva sahajātādivisiṭṭhatāpi viññāyatīti pāḷiyaṃ ‘‘sampayutto’’ti vuttanti ‘‘sampayogavisiṭṭhenā’’ti vuttaṃ.

1039. Even though there is a distinguished nature of co-arisen, mutually dependent, supported, present, etc., for the path condition, the distinguished nature of co-arisen, etc., is understood simply by explaining the distinguished nature of co-association. Thus, in the Pali, "associated" is stated, as in "by the distinguished nature of co-association".

Mặc dù có các trạng thái đặc thù như đồng sanh, hỗ tương, bất ly, hiện hữu, bất khứ, v.v..., nhưng chỉ cần làm rõ tính chất đặc thù tương ưng của đạo chi duyên là cũng có thể hiểu được tính chất đặc thù đồng sanh, v.v..., nên trong Pāḷi đã nói “tương ưng”, do đó ngài nói “bởi pháp đặc thù là tương ưng”.

Magga…pe… dassetuṃ, na pana maggaṅgānaṃ aññamaññaṃ maggapaccayabhāvābhāvatoti adhippāyo.

To show the path... etc., but not that the path factors are not path conditions for each other, this is the intention.

Để trình bày…đến…đạo, ý muốn nói là, chứ không phải vì các đạo chi có hay không có trạng thái đạo chi duyên với nhau.

Evaṃ satīti yadi maggaṅgānaṃ maggapaccayalābhitāya pakāsano paṭhamanayo, evaṃ sante.

If that is so, if the first method is to elucidate the path factors as recipients of the path condition, then this is the case.

Nếu như vậy, tức là nếu phương pháp đầu tiên là để làm rõ rằng các đạo chi có được đạo chi duyên, thì trong trường hợp đó.

Maggaṅgānipi vedanādayo viya maggahetukabhāvena vattabbattā amaggasabhāvānaṃ alobhādīnaṃ tadaññesaṃ tadubhayasabhāvānaṃ dhammānaṃ paccayabhāvadīpane tatiyanaye viya na ṭhapetabbānīti āha ‘‘ṭhapetvāti na vattabbaṃ siyā’’ti.

The path factors, like feelings and the rest, since they are said to have the nature of being roots of the path, should not be excluded, just as in the third method where the causal nature of non-path-factors like non-greed, and other things that are both path and non-path factors, is shown. Therefore, it is said: "It should not be said 'excluding'."

Các đạo chi cũng vậy, giống như thọ v.v., vì phải được nói đến với tính cách là nhân của đạo, nên không cần phải được đặt riêng ra như trong phương pháp thứ ba, nơi trình bày tính cách duyên của các pháp có tự tánh không phải là đạo như vô tham v.v., của các pháp khác với chúng, và của các pháp có cả hai tự tánh ấy, (vị ấy) đã nói “không nên nói là ‘đặt riêng ra’”.

Pubbeti purimanaye.

"Formerly" refers to the previous method.

Pubbe có nghĩa là trong phương pháp trước.

601

Dutiyanayepīti pi-saddena paṭhamanayaṃ sampiṇḍeti.

"Also in the second method" – the particle "pi" (also) includes the first method.

Dutiyanayepīti: Bằng từ pi, ngài gộp cả phương pháp thứ nhất.

Tena sammādiṭṭhiyā purimasmiṃ nayadvaye ṭhapitattā tassa sahetukabhāvadassano tatiyanayo āraddhoti dasseti.

By this, it is shown that since right view was excluded in the first two methods, the third method was begun to show its rooted nature.

Qua đó, ngài chỉ ra rằng vì chánh kiến đã được đặt riêng ra trong hai phương pháp trước, nên phương pháp thứ ba được bắt đầu để trình bày tính cách có nhân của nó.

Tatiyanaye sammādiṭṭhiyā sahetukabhāvadassanaṃ anicchanto codako ‘‘kathaṃ dassito’’ti codetvā ‘‘nanū’’tiādinā attano adhippāyaṃ vivarati.

The questioner, not wishing to show the rooted nature of right view in the third method, asks: "How is it shown?" and then clarifies his own intention with "Indeed, isn't it...?" and so on.

Người chất vấn, không muốn chấp nhận việc trình bày tính cách có nhân của chánh kiến trong phương pháp thứ ba, đã chất vấn rằng “được trình bày như thế nào?”, rồi làm sáng tỏ ý định của mình bằng câu “nanū” v.v.

Itaro ‘‘yathā hī’’tiādinā dassanena pahātabbahetubhāvena vuttānampi lobhādīnaṃ aññamaññaṃ sahajekaṭṭhasampayuttasaṅkhārakkhandhapariyāpannato dassanena pahātabbahetukasaṅgaho viya maggahetubhāvena vuttāyapi sammādiṭṭhiyā maggahetukabhāvopi yujjati maggahetusampayuttasaṅkhārakkhandhapariyāpannabhāvatoti dasseti.

The other person shows that just as greed and the rest, though said to be roots to be abandoned by insight, are included in the aggregate of mental formations, being mutually co-arisen, unified, and associated, and are thus considered roots to be abandoned by insight, so too is right view, though said to have the nature of being a root of the path, appropriately considered to have the nature of being a root of the path due to its inclusion in the aggregate of mental formations associated with the roots of the path.

Vị kia, bằng câu “yathā hī” v.v., đã chỉ ra rằng: Giống như các pháp tham v.v., dù được nói là nhân cần được đoạn trừ bằng kiến, vẫn được xếp vào nhóm có nhân cần được đoạn trừ bằng kiến do chúng đồng sanh, có cùng một chỗ nương, tương ưng, và nằm trong uẩn; cũng vậy, chánh kiến, dù được nói là nhân của đạo, cũng hợp lý để có tính cách là nhân của đạo, do nó tương ưng với nhân của đạo và nằm trong uẩn.

602

Tato aññassevāti tato sammādiṭṭhisaṅkhātahetuto aññassa alobhādosasseva.

"Only of another than that" refers to non-greed and non-hatred, which are distinct from that root, right view.

Tato aññassevāti: Của pháp khác với nhân được gọi là chánh kiến ấy, tức là của vô tham, vô sân.

Aññenāti ‘‘maggo hetū’’ti ito aññena.

"By another" means by another than "the path is a root."

Aññenāti: Bằng phương pháp khác với phương pháp “đạo là nhân”.

Alobhādosānaṃyeva adhippetattā tesaṃyeva āveṇikena maggahetūti iminā pariyāyena.

Since only non-greed and non-hatred are intended, their specific (āveṇikena) mode (pariyāyena) is "the path is a root."

Vì chỉ có vô tham và vô sân được nhắm đến, nên bằng phương pháp riêng biệt của chúng là “nhân của đạo”.

Sādhāraṇena pariyāyenāti tiṇṇampi hetūnaṃ adhippetattā maggāmaggasabhāvānaṃ sādhāraṇena maggahetumaggahetūti iminā pariyāyena.

"By a common mode" (sādhāraṇena pariyāyenā) means by the common mode of "path-root, non-path-root," since all three roots, which are either path-factors or non-path-factors, are intended.

Sādhāraṇena pariyāyenāti: Vì cả ba nhân đều được nhắm đến, nên bằng phương pháp chung cho các pháp có tự tánh là đạo và không phải là đạo, tức là “nhân của đạo, nhân của đạo”.

Tesanti hetūnaṃ.

"Of those" refers to the roots.

Tesanti: Của các nhân.

Aññesanti hetusampayuttānaṃ.

"Of others" refers to those associated with the roots.

Aññesanti: Của các pháp tương ưng với nhân.

Atthavisesavasenāti ‘‘maggahetukā’’ti pāḷiyā atthavisesavasena.

"By way of a specific meaning" means by way of the specific meaning of the Pali text "maggahetukā."

Atthavisesavasenāti: Theo ý nghĩa đặc biệt của đoạn Pāḷi “maggahetukā”.

Amohena alobhādosāmohehi ca sesadhammānaṃ sahetukabhāvadassanavasena pavattā dutiyatatiyanayā ‘‘sarūpato hetuhetumantadassana’’nti vuttā.

The second and third methods, which proceed by showing the rooted nature of other phenomena through non-delusion and through non-greed, non-hatred, and non-delusion, are called "showing the root and the rooted in their own nature."

Các phương pháp thứ hai và thứ ba, diễn ra theo cách trình bày tính cách có nhân của các pháp còn lại bởi vô si, và bởi vô tham, vô sân, vô si, được gọi là “sự trình bày nhân và pháp có nhân theo tự thân”.

Tathāadassanatoti sarūpena adassanato.

"Not shown as such" means not shown in their own nature.

Tathāadassanatoti: Do không trình bày theo tự thân.

Atthena…pe… gamanatoti ‘‘maggaṅgāni ṭhapetvā taṃsampayutto’’ti (dha. sa. 1039) vacanato maggasabhāvānaṃ dhammānaṃ maggapaccayatāsaṅkhāto sampayuttānaṃ hetubhāvo sarūpato dassito.

"By meaning... and so on... proceeding" means that by the statement "excluding the path factors, that which is associated with them" (Dhs. 1039), the causal nature of path-factors (dhammā) which are causes for the path, meaning their associated root-nature, is shown in its own nature.

Atthena…pe… gamanatoti: Theo câu “trừ các đạo chi, pháp tương ưng với chúng”, tính cách nhân của các pháp tương ưng, tức là tính cách duyên của đạo đối với các pháp có tự tánh là đạo, đã được trình bày theo tự thân.

Maggahetubhūtāya pana sammādiṭṭhiyā sampayuttānaṃ hetuhetubhāvo atthato ñāpito hotīti attho.

But the root and rooted nature of those associated with right view, which is a root of the path, is understood by meaning; this is the intention.

Ý nghĩa là, tính cách nhân của các pháp tương ưng với chánh kiến, vốn là nhân của đạo, được ngầm hiểu qua ý nghĩa.

603

1040. Asabhāvadhammo garukātabbo na hotīti ‘‘sabhāvadhammo’’ti vuttaṃ.

1040. A non-existent phenomenon should not be emphasized, hence it is called "an existent phenomenon."

Pháp không có tự tánh thì không đáng được xem trọng, nên nói là “sabhāvadhammo”.

Teneva paṭṭhānavaṇṇanāyaṃ (paṭṭhā. aṭṭha. 1.3) ‘‘ārammaṇādhipati jātibhedato kusalākusalavipākakiriyarūpanibbānavasena chabbidho’’ti vakkhati.

For this reason, in the Patthāna Commentary (Paṭṭhā. Aṭṭha. 1.3), it will be stated: "Predominance as object is sixfold according to differences in origin, being wholesome, unwholesome, resultant, functional, material, and Nibbāna."

Chính vì vậy, trong Paṭṭhānavaṇṇanā, sẽ nói rằng: “Trưởng cảnh, xét theo loại sanh, có sáu loại: thiện, bất thiện, quả, duy tác, sắc và Nibbāna”.

Maggādīni ṭhapetvāti maggādīni pahāya.

"Excluding the path factors and so on" means abandoning the path factors and so on.

Maggādīni ṭhapetvāti: Bỏ qua đạo v.v.

Aññesanti maggādito aññesaṃ.

"Of others" means of others apart from the path factors and so on.

Aññesanti: Của các pháp khác với đạo v.v.

Adhi…pe… vassāti ārammaṇādhipatipaccayabhāvassa.

"Predominance... and so on... belonging to" refers to the nature of being a predominant condition of object.

Adhi…pe… vassāti: Của tính cách duyên trưởng cảnh.

Paññuttarattā kusalānaṃ lokuttarakathāya ca paññādhurattā vīmaṃsādhipatissa sesādhipatīnaṃ padhānatā veditabbā.

Since wholesome states are superior, and the supramundane discourse is primarily concerned with wisdom, the pre-eminence of the investigative predominance among the other predominances should be understood.

Nên biết rằng trong các trưởng, trạch trưởng là ưu thế hơn các trưởng còn lại, vì các pháp thiện lấy trí tuệ làm đầu và trong lời dạy về siêu thế, trí tuệ là chủ đạo.

604

1041. Padesasattavisayattā paṭhamavikappassa sakalasattavasena dassetuṃ ‘‘kappasahassātikkamepi vā’’tiādi vuttaṃ.

1041. Since the first alternative has a limited scope, "even after the passing of a thousand eons" and so on is stated to show it with reference to all beings.

Vì trường hợp thứ nhất liên quan đến một phạm vi hữu tình giới hạn, nên câu “hoặc dù trải qua một ngàn kiếp” v.v. được nói ra để trình bày theo cách bao quát toàn thể hữu tình.

Laddhokāsaṃ yaṃ bhavissatīti laddhokāsaṃ yaṃ kammaṃ pāpuṇissati.

"Which will obtain an opportunity" means which kamma will attain an opportunity.

Laddhokāsaṃ yaṃ bhavissatīti: Nghiệp nào có được cơ hội, nghiệp đó sẽ đến.

Kappasahassātikkame avassaṃ uppajjanavipākattā tadapi…pe… vuccatīti.

Since it is certain to produce results after the passing of a thousand eons, "that too... and so on... is said."

Vì sau khi trải qua một ngàn kiếp, quả nhất định phải sanh khởi, nên nói tadapi…pe… vuccatīti.

Aladdhattalābhatāya uppādādikkhaṇaṃ appattassa vipākassa anuppannabhāvo natthibhāvo pākaṭabhāvābhāvatoti vuttaṃ ‘‘natthi nāma na hotīti anuppanno nāma na hotī’’ti.

"There is no non-existent; it is not non-existent, meaning it is not unarisen" is stated to indicate that the result, not having attained its own acquisition (aladdhattalābhatāya) and not having reached the moment of arising and so on, is unarisen, meaning non-existent, meaning it lacks manifestness.

Vì quả chưa đạt được sự thành tựu, chưa đến sát-na sanh v.v., nên tình trạng chưa sanh khởi của nó là không có, do không có sự hiện hữu rõ ràng, nên nói “không phải là không có, không phải là chưa sanh khởi”.

Tatthāti arūpabhavaṅge.

"There" refers to the formless Bhavanga.

Tatthāti: Trong hữu phần vô sắc.

605

Avipakkavipākaṃ kammaṃ sahakārīkāraṇasamavāyālābhena akatokāsaṃ vipākābhimukhabhāvābhāvato vipakkavipākakammasarikkhakanti vuttaṃ ‘‘aladdho…pe… deyyā’’ti.

"Not having obtained... and so on... could give" is stated, meaning that kamma whose result has not ripened, being without opportunity due to not obtaining the concomitant conditions, is similar to kamma whose result has ripened, as it lacks the tendency to ripen.

Nghiệp có quả chưa chín muồi, do không có được sự hội đủ các nhân duyên trợ giúp, nên chưa có cơ hội, chưa hướng đến việc cho quả, được nói là giống như nghiệp có quả đã chín muồi, nên nói “aladdho…pe… deyyā”ti.

Kiccanipphattiyā asati uppannampi kammaṃ anuppannasamānanti ‘‘okāso na bhaveyyā’’ti etassa samatthatā na siyāti atthamāha.

If there is no accomplishment of function, even kamma that has arisen is like unarisen kamma. This explains the meaning of "there would be no opportunity" as "there would be no capacity."

Khi phận sự chưa hoàn thành, nghiệp dù đã sanh khởi cũng giống như chưa sanh khởi, nên ngài giải thích ý nghĩa của câu “okāso na bhaveyyā” là samatthatā na siyā (không có khả năng).

Tena apacayagāmikammakiccassa okāsābhāvo dassito.

By this, the absence of opportunity for kamma that leads to decline is shown.

Qua đó, sự không có cơ hội cho phận sự của nghiệp dẫn đến suy thoái được trình bày.

Pubbe niratthakattā uppattiyā okāso na bhaveyyāti payojanābhāvato kammuppattiyā okāsābhāvo vutto.

It was previously stated that there would be no opportunity for the arising of kamma, meaning the absence of opportunity for the arising of kamma due to its uselessness, because there would be no purpose.

Trước đó, sự không có cơ hội cho sự sanh khởi của nghiệp được nói đến do không có ích lợi, vì sự sanh khởi là vô ích.

‘‘Vipākato aññassa pavattiokāso na bhaveyyā’’ti iminā asambhavatoti ayametesaṃ viseso.

The distinction between these is that "there would be no opportunity for the occurrence of anything other than the result" means it is impossible.

Bằng câu “vipākato aññassa pavattiokāso na bhaveyyā”, đây là sự khác biệt giữa chúng, vì điều đó là không thể xảy ra.

Dhuvavipākassa kammassa vipākena nidassanamattabhūtenāti adhippāyo.

The intention is "by the result" of kamma with "fixed result," which is merely an example.

Ý muốn nói là bằng quả của nghiệp có quả chắc chắn, tức là bằng cá thể tương ứng.

Ariyamaggaānantariyakammānaṃ viya mahaggatakammānaṃ niyatasabhāvatābhāvā aṭṭhasamāpattīnaṃ ‘‘balavavirahe’’tiādinā savisesanadhuvavipākatā vuttā.

The definite nature of the result of the eight attainments, unlike that of the noble path and immediately resultant kamma, is stated with specific conditions as "in the absence of power" and so on.

Vì các nghiệp bậc cao không có tự tánh nhất định như thánh đạo và nghiệp vô gián, nên tính cách quả chắc chắn có điều kiện của tám thiền chứng được nói đến qua câu “balavavirahe” v.v.

Ettha ca ‘‘pañca ānantariyakammānī’’ti nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ niyatamicchādiṭṭhiyāpi dhuvavipākattā.

Here, "the five immediately resultant kammas" should be understood as merely an example, as fixed wrong view also has a fixed result.

Và ở đây, nên hiểu cá thể tương ứng là “năm nghiệp vô gián”, vì tà kiến cố định cũng có quả chắc chắn.

Yassa kammassa katattā yo vipāko niyogato uppajjissati, so tassa anāgatakālepi uppādivohāraṃ labhati.

Whatever result will certainly arise from the performance of a certain kamma, that kamma gains the designation "arising" even in the future.

Nghiệp nào đã được tạo, quả nào nhất định sẽ sanh khởi từ nghiệp đó, thì quả đó, dù ở trong tương lai, cũng nhận được cách gọi là sanh v.v.

So ca uppādivohāro āyūhitakammavasena vuccamāno bhāvinā āyūhitabhāvena maggo anuppannoti ettha vuttoti dassetuṃ ‘‘yaṃ āyūhitaṃ bhavissatī’’tiādi vuttaṃ.

And that designation "arising," when spoken of with reference to accumulated kamma, is stated here as the path not having arisen by way of a future accumulated state. To show this, "that which will have been accumulated" and so on is stated.

Và cách gọi là sanh v.v. đó, khi được nói theo nghiệp đã được tạo tác, được nói ở đây trong câu “đạo chưa sanh khởi” với ý nghĩa là sẽ được tạo tác trong tương lai, để trình bày điều này, câu “yaṃ āyūhitaṃ bhavissatī” v.v. đã được nói.

606

1050. Upādānehi ādinnāti sambandho.

1050. "Taken" is connected with "by the clingings (upādānehi)."

1050. Có sự liên kết là: được nắm giữ bởi các thủ.

Aññeti upādānārammaṇehi aññe anupādāniyāti attho.

"Others" means other things that are not clung to (anupādāniyā) than the objects of clinging; this is the meaning.

Aññeti: Ý nghĩa là, các pháp khác với các cảnh của thủ, tức là các pháp không phải là đối tượng của thủ.

Ādikena gahaṇenāti ‘‘ahaṃ phalaṃ sacchākāsi’’nti evaṃ paccavekkhaṇañāṇasaṅkhātena gahaṇena.

"By the acceptance beginning with" means by the acceptance (gahaṇena) that is called the knowledge of reviewing, as in "I realized the fruit."

Ādikena gahaṇenāti: Bằng sự nắm giữ được gọi là trí quán xét như “ta đã chứng đắc quả”.

Idāni upetatthadīpakassa upa-saddassa vasena upādinna-saddassa atthaṃ vattuṃ ‘‘upādinnasaddena vā’’tiādi vuttaṃ.

Now, to state the meaning of the word "upādinna" by means of the prefix "upa" which indicates closeness, "or by the word upādinna" and so on is stated.

Bây giờ, để nói về ý nghĩa của từ upādinna theo tiếp đầu ngữ upa-, vốn có ý nghĩa chỉ sự đạt đến, câu “upādinnasaddena vā” v.v. đã được nói.

Tattha nibbānassa anajjhattabhāvato ‘‘amaggaphaladhammāyeva vuttā’’ti āha.

In that context, since Nibbāna is not internal, it is said: "Only the non-path-fruit phenomena are meant."

Trong đó, vì Nibbāna không thuộc về nội tại, nên ngài nói “chỉ các pháp không phải là đạo và quả được nói đến”.

Itarehīti ajjhattapadādīhi.

"By the others" refers to the internal terms and so on.

Itarehīti: Bằng các từ như ajjhatta (nội tại) v.v.

607

Tikanikkhepakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Tika-Nikkhepa is concluded.

Phần giải về chương Tika đã kết thúc.

608

Dukanikkhepakathāvaṇṇanā

Commentary on the Duka-Nikkhepa

Phần giải về chương Duka

609

1062. Mettāya ayanaṃ upagamanaṃ mettāyanaṃ, tañca attano santāne mettāya lābho uppādanaṃ sattānaṃ anupagamo atthato majjanamevāti ‘‘mettā, medana’’nti vatvā ‘‘sinehana’’nti āha.

1062. Mettāyanaṃ means the going (ayanaṃ) to mettā, the approach to mettā. This is the obtaining of mettā in one's own continuum, the generation of it, and from a practical perspective, it is truly befriending (majjanameva) beings. So, having said "mettā, medanaṃ (befriending)," it is said "sinehanaṃ (affection)."

1062. Sự đến gần, sự tiếp cận bằng tâm từ là mettāyanaṃ, và đó chính là sự đạt được, sự làm cho sanh khởi tâm từ trong tự thân, không phải là sự đến gần các chúng sanh, về mặt ý nghĩa, đó chính là sự làm cho thấm nhuần, nên sau khi nói “mettā, medana”, ngài nói “sinehana”.

610

1065. Tasmiṃ tasmiṃ visaye cittaṃ saṃrañjatīti cittassa saṃrañjanaṃ.

1065. The mind is completely delighted in that particular object, hence "the mind's complete delight."

1065. Tâm nhuốm màu trong đối tượng này hay đối tượng khác, đó là sự nhuốm màu của tâm.

Taṇhāvicaritādī ti ādi-saddena esanādayo saṅgahitā.

"The wandering of craving, etc." – the word "etc." includes searching and so on.

Taṇhāvicaritādīti: Bằng từ ādi, các pháp như tìm kiếm v.v. được bao gồm.

Taṇhāya vipulatā visayavasena pavattivasena vā veditabbā.

The abundance of craving should be understood in terms of its objects or its mode of occurrence.

Sự rộng lớn của ái nên được hiểu theo phương diện đối tượng hoặc theo phương diện diễn tiến.

Aniccādisabhāvassa rūpādikassa niccādito gahaṇaṃ abhiniveso visesato taṇhāvasena hoti taṇhārahitāya diṭṭhiyā abhāvāti upacāravasena nimittassa kattubhāvamāha ‘‘niccādito gaṇhantī visaṃvādikā hotī’’ti.

The clinging to impermanent phenomena like material form as permanent and so on arises specifically through craving, as there is no view free from craving. Thus, by way of figure of speech, the agentive nature of the sign is stated: "That which grasps permanence, etc., is deceptive."

Sự nắm giữ sắc v.v., vốn có tự tánh vô thường v.v., theo cách thường v.v. là sự chấp chặt, đặc biệt xảy ra do ái, vì không có kiến nào mà không có ái, nên ngài nói về tính cách tác nhân của tướng theo nghĩa ẩn dụ rằng “khi nắm giữ theo cách thường v.v., nó trở thành lừa dối”.

Pākaṭena saddena labbhamānattā yathārutaviññāyamānattā ca visattikāsaddassa visatasabhāvo ‘‘padhāno attho’’ti vutto.

Since it is obtained by a manifest sound and understood according to its literal meaning, the extensive nature of the word visattikā is stated to be "the primary meaning."

Vì có thể hiểu được bằng một từ ngữ rõ ràng và được hiểu theo đúng văn tự, nên tự tánh lan rộng của từ visattikā được gọi là “ý nghĩa chính”.

‘‘Antalikkhacaro pāso, yvāyaṃ carati mānaso.

“The snare that moves in the sky, which is this mind moving.

‘‘Cái bẫy đi trong hư không, cái mà đi trong tâm này.

Tena taṃ bādhayissāmī’’tiādivasena (saṃ. ni. 1.151; mahāva. 33) mārena gahitatāya.

By that I shall bind you,” and so on, because it is seized by Māra.

Với cái bẫy ấy, ta sẽ trói buộc ngươi’’ v.v... theo cách này, do bị Ma vương bắt giữ.

611

1066. Anatthacaraṇādianabhisandhānakatāya aṭṭhānabhūtesu ca vassavātādisaṅkhāresu uppannakopo viya sattesu atthācaraṇādinā āropanādhippāyesuyeva tadajjhāropanavasena pavatto yadipi anāyatanuppattiyā aṭṭhānāghātoyeva hoti, sattavisayattā pana sati cittassa ekantabyāpattiyaṃ kammapathabhedo hotiyevāti sakkā viññātuṃ, aṭṭhānuppattiyaṃ panassa na siyā kammapathabhedoti āha ‘‘sattesu uppanno aṭṭhānakopo karotī’’ti.

1066. Although that which occurs by way of superimposition with the intention of attributing (harm) to beings, through actions of well-being, etc., just as anger arises in insentient phenomena like rain and wind, due to not intending to do harm, etc., is indeed inappropriate resentment arising from an improper basis, nevertheless, because it has beings as its object, if the mind transgresses utterly, it is indeed a breaking of the path of kamma—thus it can be understood. However, if it arises in an improper basis, it would not be a breaking of the path of kamma. Therefore, it is said: “In beings, inappropriate anger brings about” (a breaking of the path of kamma).

1066. Do không có ý định làm điều bất lợi, v.v..., và giống như cơn giận khởi lên đối với các hành (saṅkhāra) như mưa, gió, v.v..., là những thứ không phải là cơ sở (để giận), mà nó diễn tiến đối với chúng sinh theo cách áp đặt điều đó chỉ trong những ý định áp đặt bằng cách làm lợi ích, v.v... Mặc dù do sự khởi lên không phải ở căn xứ, nó chỉ là sự phẫn nộ phi lý (aṭṭhānāghāta), nhưng vì đối tượng là chúng sinh, khi có sự ác ý hoàn toàn của tâm, có thể hiểu rằng sự phá vỡ nghiệp đạo (kammapatha) chắc chắn xảy ra. Tuy nhiên, trong trường hợp khởi lên phi lý, sự phá vỡ nghiệp đạo của nó có thể không xảy ra, nên ngài đã nói ‘‘sự phẫn nộ phi lý khởi lên đối với chúng sinh tạo ra (nghiệp đạo)’’.

Paṭighādipadānaṃ ghaṭṭanāpurimayāmavikāruppattisamaññādīsupi dassanato ‘‘paṭivirodhādipadāni tesaṃ visesanatthānī’’ti vuttaṃ.

Since the words paṭigha (resentment), etc., are seen even in the meanings of striking, the arising of disfigurement, etc., of the first watch (of the night), it is said: “the words paṭivirodha (opposition), etc., are adjectives for them.”

Do các từ như paṭigha (sân) cũng được thấy trong các nghĩa như sự va chạm, sự khởi lên của sự biến đổi ở phần trước của họng, v.v..., nên đã nói ‘‘các từ như paṭivirodha (sự chống đối) có ý nghĩa đặc tả chúng’’.

612

1091. Dve dhammā tayo dhammāti saddantarasannidhānena paricchedavato bahuvacanassa dassanato ‘‘aparicchedena bahuvacanenā’’ti vuttaṃ.

1091. Since the plural form signifying a definite number is seen in the proximity of other words like “two phenomena,” “three phenomena,” it is said: “with an indefinite plural.”

1091. Do thấy số nhiều có sự phân định bởi sự hiện diện của các từ khác như "hai pháp", "ba pháp", nên đã nói ‘‘bằng số nhiều không phân định’’.

Uddeso katoti iti-saddo hetuattho.

The word iti in “uddāh (listing) is done” is causal.

Sự đề-cập đã được thực hiện, ở đây từ iti có nghĩa là nguyên nhân.

Tena bahuvacanena uddesakaraṇaṃ bahuvacanena pucchāya kāraṇanti dīpeti.

By this, it indicates that the performing of the uddāh with a plural is the cause for the question with a plural.

Bằng cách đó, ngài chỉ ra rằng việc đề-cập bằng số nhiều là nguyên nhân cho câu hỏi bằng số nhiều.

Uddesānuvidhāyinī hi pucchāti.

Indeed, the question follows the uddāh.

Vì câu hỏi tuân theo sự đề-cập.

Tathā hi saṅkhāparicchinne uddese ‘‘katame vā tayo’’ti saṅkhāparicchinnāva pucchā karīyatīti.

Thus, in an uddāh with a definite number, the question “which are the three?” is also posed with a definite number.

Thật vậy, khi sự đề-cập được phân định bằng số lượng, câu hỏi được đặt ra cũng được phân định bằng số lượng, như "ba pháp ấy là gì?".

Uddesena dhammānaṃ atthitāmattavacanicchāyaṃ sabhāvabhūmikāraṇaphalādiparicchedo viya saṅkhāparicchedopi na kātabboti adhippāyena ‘‘aniddhāritaparicchede’’tiādi vuttaṃ.

With the intention that when the existence of phenomena is merely stated in the uddāh, a numerical classification should not be made, just as there is no classification of nature, plane, cause, or result, etc., it is said: “in an unclassified enumeration,” and so on.

Với ý định rằng trong sự đề-cập, khi chỉ có ý muốn nói về sự tồn tại của các pháp, thì sự phân định về số lượng cũng không nên được thực hiện, giống như sự phân định về bản chất, nền tảng, nguyên nhân, kết quả, v.v..., nên đã nói ‘‘trong sự phân định không được xác định’’ v.v...

‘‘Apaccayā dhammā’’ti padato pana heṭṭhā anekabhedabhinnā dhammā aparicchedena bahuvacaneneva uddiṭṭhā, uddhañca tathā uddisīyantīti taṃ sotapatitatāya bhedābhāvepi paramatthato appaccayadhammassa asaṅkhatadhammassa ca sopādisesanirupādisesarāgakkhayādiasaṅkhatādivacanavacanīyabhāvena upacaritabhedegahite padadvayena atthi kāci bhedamattāti aparicchedena bahuvacanena uddeso katoti yuttaṃ siyā.

From the phrase “phenomena without conditions,” indeed, below, phenomena of many kinds were listed with an indefinite plural, and above, they are similarly listed. Thus, even if there is no distinction when it falls within the scope of hearing, it would be appropriate to say “the uddāh is done with an indefinite plural” because there is some distinction due to the two terms grasping at a figuratively differentiated state, such as the asankhata-dhamma (unconditioned element) being expressed as sopādisesa (with remainder) and nirupādisesa (without remainder) Nibbāna, and the end of craving, etc., being expressible as asankhata in the ultimate sense.

Tuy nhiên, từ câu "các pháp vô duyên", các pháp được phân chia thành nhiều loại đã được đề-cập bằng số nhiều không phân định, và ở trên cũng sẽ được đề-cập như vậy. Do đó, mặc dù không có sự khác biệt do đã quen tai, nhưng về mặt chân đế, do pháp vô duyên và pháp vô vi có sự khác biệt được gán cho qua các cách nói như pháp vô vi có dư y, vô dư y, sự đoạn tận tham, v.v..., nên việc dùng hai từ để chỉ một sự khác biệt nào đó là hợp lý khi nói sự đề-cập đã được thực hiện bằng số nhiều không phân định.

Uddesānusārīni pucchānigamanānīti tānipi tathā pavattāni.

The questions and conclusions also proceed accordingly, following the uddāh.

Các câu hỏi và kết luận tuân theo sự đề-cập, nên chúng cũng diễn tiến như vậy.

Niddeso pana yathādhippetasabhāvādiparicchedavibhāvanavaseneva kātabboti asaṅkhatā dhātu icceva kato paramatthato bhedābhāvadīpanatthanti daṭṭhabbaṃ.

However, the detailed explanation (niddesa) should be made by way of revealing the intended nature, etc., and its classification. Thus, it should be understood that it is merely stated as asankhatā dhātu (unconditioned element) to show the absence of ultimate distinction.

Tuy nhiên, cần hiểu rằng phần giải-thích phải được thực hiện theo cách trình bày sự phân định về bản chất, v.v... như đã dự định, nên nó chỉ được thực hiện là "vô vi giới" để chỉ ra rằng không có sự khác biệt về mặt chân đế.

Kathetukāmatāvasena pucchanto yassa katheti, tena kātabbapucchāya karaṇato taggataṃ ajānanaṃ saṃsayaṃ vā anuvidhāyayeva pucchatīti ‘‘sabhāva…pe… ajānantassa vasena pucchā karīyatī’’ti vuttaṃ.

It is said: “a question is posed due to one who is ignorant of its nature... or who is in doubt” because the questioner, out of a desire to speak, poses a question that should be asked by the one to whom he is speaking, thus following the ignorance or doubt of that person.

Người hỏi do muốn nói, khi nói với ai, thì việc đặt câu hỏi phải do người đó thực hiện, nên người ấy hỏi theo sự không biết hoặc nghi ngờ của người kia, do đó đã nói ‘‘câu hỏi được đặt ra theo... người không biết... bản chất’’.

Niddesato pubbetiādinā aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ pucchānusandhiṃyeva vibhāveti.

By “before the detailed explanation,” etc., the connection of the question mentioned in the commentary is explained.

Bằng câu Trước phần giải-thích v.v..., ngài chỉ trình bày rõ mối liên hệ của câu hỏi đã được nói trong Chú giải.

613

1101. Bhinditvāti vibhajitvā.

1101. Bhinditvā means having analyzed.

1101. Sau khi phân chia nghĩa là sau khi phân tích.

Rūpāva…pe… viññeyyāti kāmāvacarakusalamahākiriyaviññāṇena mahaggatadhammānaṃ sammasanavasena yathāyogaṃ mahaggatappamāṇadhammānaṃ paccavekkhaṇādivasena rūparāgārūparāgasampayuttena akusalamanoviññāṇena mahaggatadhammānaṃ abhinivesanaassādanavasena taṃtaṃpaññattiyañca taṃtaṃvohāravasena pavattena āvajjanena ca yathāvuttaviññāṇānaṃ purecārikena kāmāvacaradhammā na viññeyyā.

Rūpāva... and viññeyyā (knowable) means that mundane phenomena (kāmāvacara-dhammā) are not knowable by noble (mahaggata) consciousness through contemplating noble phenomena appropriately, by reviewing noble phenomena through perception, etc., by unwholesome mind-consciousness accompanied by sense-desire (rūparāga) and formless-desire (arūparāga) through clinging to and enjoying noble phenomena, and by adverting consciousness (āvajjana) that precedes the aforementioned consciousness, which operates in various conventional terms for specific concepts.

Sắc-giới... cần được hiểu: các pháp dục-giới không thể được biết bởi thức đại-hành thiện và duy tác dục-giới, tùy theo trường hợp, khi quán xét các pháp đại-hành theo cách thẩm sát các pháp đại-hành, khi phản khán, v.v...; bởi thức ý bất thiện tương ưng với sắc ái và vô sắc ái, khi chấp thủ và thưởng thức các pháp đại-hành; và bởi thức hướng tâm diễn tiến theo các cách nói tương ứng trong các chế định tương ứng, là thức đi trước các thức đã nói.

Itarenāti parittārammaṇena.

Itarenā (by the other) means by that which has a limited object.

Bởi cái kia nghĩa là bởi (thức) có đối tượng nhỏ.

Kāmāvacarānameva ārammaṇānanti niddhāraṇe sāmivacanaṃ.

Kāmāvacarānaṃyeva ārammaṇānaṃ (only of objects belonging to the sense-sphere) is a genitive of specification.

Của chính các đối tượng dục-giới: đây là sở hữu cách trong nghĩa xác định.

Rūpārammaṇādīhi viññāṇehi tattha rūpārammaṇena viññāṇenapi saddādīnaṃ aviññeyyatā rūpassa ca viññeyyatā.

With consciousnesses that have visual objects, etc., with consciousness having a visual object, sounds, etc., are unknowable, and form is knowable.

Bởi các thức đối với sắc cảnh, v.v..., trong đó, ngay cả bởi thức đối với sắc cảnh, các đối tượng như thanh, v.v... không thể được biết, còn sắc thì có thể được biết.

Evaṃ sesesupi yojanā daṭṭhabbā.

Similarly, the application should be seen in the remaining cases as well.

Cần hiểu cách áp dụng tương tự trong các trường hợp còn lại.

Cakkhudvārikena saddādīnaṃ aviññeyyatā rūpassa viññeyyatātiādinā dvārabhedavasena yojetabbaṃ.

The unknowability of sounds, etc., by the eye-door and the knowability of form, and so on, should be applied according to the distinction of the doors.

Cần phải áp dụng theo sự phân biệt về môn như sau: bởi (thức) ở nhãn môn, các đối tượng như thanh, v.v... không thể được biết, còn sắc thì có thể được biết, v.v...

Itaranti iṭṭhamajjhattaṃ aniṭṭhamaniṭṭhamajjhattañca.

Itaraṃ (the other) refers to the agreeable, the neutral, the disagreeable, and the disagreeable neutral.

Cái kia nghĩa là đối tượng khả hỷ-trung bình, bất khả hỷ và bất khả hỷ-trung bình.

Rūpāvacarādayo kāmāvacaravipākādīhīti rūpāvacarārūpāvacaralokuttarapaññattiyo kāmāvacaravipākehi lokuttarā kāmāvacarato ñāṇavippayuttakusalakiriyehi akusalehi ca aviññeyyāti yojetabbaṃ.

Rūpāvacarādayo kāmāvacaravipākādīhi (Form-sphere, etc., by sense-sphere results, etc.) means that form-sphere, formless-sphere, and supramundane concepts (paññattiyo) are not knowable by sense-sphere results (vipāka), by mundane wholesome and functional (kiriyā) consciousness disconnected from knowledge, and by unwholesome consciousness. This is how it should be construed.

Sắc-giới, v.v... bởi các quả dục-giới, v.v...: cần áp dụng rằng các chế định sắc-giới, vô-sắc-giới, siêu-thế không thể được biết bởi các quả dục-giới; các pháp siêu-thế không thể được biết bởi các (tâm) thiện và duy tác bất tương ưng trí thuộc dục-giới, và bởi các (tâm) bất thiện.

Nibbānassa avijānanasabhāvo eva attasambhavo.

The very nature of not knowing Nibbāna is attasambhavo (self-originating).

Bản chất không thể biết của Nibbāna chính là sự không thể tồn tại của nó (như đối tượng của thức thông thường).

614

1102. Rūpārūpāvacarakammūpapattibhave diṭṭhirahito lobho bhavāsavoti yathāvuttavisayo diṭṭhisahito sabbakāmāvacaradhammavisayo ca lobho kāmāsavo bhavituṃ yuttoti vuttaṃ ‘‘bhavāsavaṃ…pe… siyā’’ti.

1102. It is said: “the canker of becoming (bhavāsava) ... might be” that craving devoid of wrong view in the existences of kamma-originated birth in the form-sphere and formless-sphere, as described, is the canker of becoming (bhavāsava), and craving accompanied by wrong view, whose object is all sense-sphere phenomena, is fit to be the canker of sense-desire (kāmāsava).

1102. Trong cõi hữu nghiệp và hữu sanh thuộc sắc và vô sắc, tham không có tà kiến là hữu lậu; trong khi đó, tham có tà kiến và có đối tượng là tất cả các pháp dục-giới thì hợp lý là dục lậu, do đó đã nói ‘‘hữu lậu... có thể là’’.

Kāmāsavabhavāsavavinimuttassa hi lobhassa abhāvaṃ sayameva vakkhatīti.

For the absence of craving apart from the canker of sense-desire and the canker of becoming will be stated by the text itself.

Vì ngài sẽ nói về sự không có tham nào thoát khỏi dục lậu và hữu lậu.

Pāḷiyanti aṭṭhakathākaṇḍapāḷiyaṃ.

In the Pāḷi refers to the Pāḷi text of the commentary.

Trong Chánh tạng nghĩa là trong phần Chánh tạng của đoạn Chú giải.

Tattha yathā ‘‘kāmāsavo aṭṭhasu lobhasahagatacittuppādesu uppajjatī’’ti vuttaṃ, evaṃ ‘‘bhavāsavo aṭṭhasu lobhasahagatacittuppādesu uppajjatī’’ti avatvā ‘‘catūsudiṭṭhigatavippayuttalobhasahagatacittuppādesu uppajjatī’’ti (dha. sa. 1465) vuttattā ‘‘bhavāsavo…pe… yuttesu eva uppajjatī’’ti pāḷiyaṃ vuttoti sāvadhāraṇaṃ vuttaṃ.

There, just as it is said “the canker of sense-desire arises in the eight consciousnesses accompanied by craving,” similarly, instead of saying “the canker of becoming arises in the eight consciousnesses accompanied by craving,” it is said: “it arises in the four consciousnesses accompanied by craving dissociated from wrong view” (Dhs. 1465). Therefore, it is stated emphatically “in the Pāḷi, the canker of becoming ... arises only in those (four consciousnesses)”.

Trong đó, như đã nói "dục lậu khởi lên trong tám tâm sở hữu tương ưng tham", nhưng không nói tương tự rằng "hữu lậu khởi lên trong tám tâm sở hữu tương ưng tham", mà nói rằng "khởi lên trong bốn tâm sở hữu tương ưng tham bất tương ưng tà kiến", do đó đã nói một cách xác định rằng trong Chánh tạng đã nói ‘‘hữu lậu... chỉ khởi lên trong các (tâm) tương ưng’’.

Tathā ca vakkhati ‘‘bhavāsavo catūsu diṭṭhigatavippayuttesu avijjāsavena saddhiṃ ekadhāva ekato uppajjatī’’ti (dha. sa. aṭṭha. 1473).

And thus it will say: “The canker of becoming arises together, as one, with the canker of ignorance in the four consciousnesses dissociated from wrong view” (DhsA. 1473).

Và ngài sẽ nói như vậy: "hữu lậu khởi lên đồng thời, cùng một nơi với vô minh lậu trong bốn tâm bất tương ưng tà kiến".

Sopi rāgoti sassatadiṭṭhisahagato rāgo.

That craving also refers to craving accompanied by eternalist wrong view.

Tham đó nghĩa là tham đi cùng với thường kiến.

Kāmabhavapatthanā viya kāmāsavoti yuttaṃ vattuṃ.

It is proper to call the aspiration for sense-sphere existence the canker of sense-desire.

Hợp lý để nói rằng nó là dục lậu, giống như sự mong cầu cõi dục.

Sassatadiṭṭhisahagatarāgakāmabhavapatthanānampi hi bhavāsavoti vattabbapariyāyo atthīti ‘‘sassatadiṭṭhisahagato rāgo bhavarāgavasena patthanā bhavāsavo nāmā’’ti vuttaṃ, na tesaṃ idha adhippetabhavāsavabhāvadassanatthanti aṭṭhakathāyaṃ adhippāyo daṭṭhabbo.

Indeed, there is a way of speaking of the aspirations for sense-sphere existence and form-sphere existence accompanied by eternalist wrong view as the canker of becoming. Thus, it is said: “Craving accompanied by eternalist wrong view, aspiration by way of bhavarāga (craving for becoming), is called the canker of becoming.” It should be understood that this is not meant to show that they are the intended canker of becoming here in the commentary.

Vì ngay cả sự mong cầu cõi dục và cõi hữu với tham đi cùng thường kiến cũng có một cách nói là hữu lậu, nên đã nói "tham đi cùng thường kiến, do là tham ái cõi hữu, sự mong cầu được gọi là hữu lậu", chứ không phải để chỉ ra rằng chúng có bản chất là hữu lậu được đề cập ở đây. Cần hiểu ý định trong Chú giải là như vậy.

Tathā hi ‘‘rūpārūpasaṅkhāte kammato ca upapattito ca duvidhepi bhave āsavo bhavāsavo’’ti vuttanti.

Thus, it is said: “The canker that is in the two kinds of becoming, that is, kamma-born and rebirth-born, which are called form-sphere and formless-sphere, is the canker of becoming.”

Thật vậy, đã nói rằng "trong cả hai loại cõi hữu, được gọi là cõi hữu do nghiệp và cõi hữu do sanh, thuộc sắc và vô sắc, lậu hoặc là hữu lậu".

Tattha kāmabhavapatthanāya tāva kāmāsavabhāvo hotu, rūpārūpabhavesu sassatābhinivesasahagatarāgassa kathanti?

In that context, let the aspiration for sense-sphere becoming be indeed the canker of sense-desire. But what about the craving accompanied by clinging to eternality in the form-sphere and formless-sphere existences?

Trong đó, sự mong cầu cõi dục thì cứ cho là có bản chất dục lậu, nhưng tham đi cùng với sự chấp thủ thường kiến trong các cõi sắc và vô sắc thì sao?

Sopi yathāvuttavisaye kāmanavasena pavattito kāmāsavoyeva nāma.

That too, when it operates by way of desire (kāma) in the specified object, is indeed called the canker of sense-desire.

Tham đó, do diễn tiến theo cách ham muốn đối tượng đã nói, cũng được gọi là dục lậu.

Sabbepi hi tebhūmakā dhammā kamanīyaṭṭhena kāmāti.

For all phenomena in the three planes are kāma (sense-objects) in the sense of being desirable (kamanīya).

Vì tất cả các pháp trong ba cõi, do có tính chất đáng ham muốn, được gọi là dục.

Na cettha aniṭṭhappasaṅgo diṭṭhivippayuttalobhassa bhavāsavabhāvena visuṃ uddhaṭattā.

And there is no undesirable implication here, as craving dissociated from wrong view is separately highlighted as the canker of becoming.

Và ở đây không có trường hợp bất khả hỷ, vì tham bất tương ưng tà kiến đã được nêu riêng với bản chất là hữu lậu.

Avassañcetamevaṃ viññātabbaṃ, itarathā rūpārūpabhavesu ucchedadiṭṭhisahagatassapi lobhassa bhavāsavabhāvo āpajjeyyāti.

And this must certainly be understood in this way; otherwise, the craving accompanied by annihilationist wrong view in the form-sphere and formless-sphere existences would also become the canker of becoming.

Và điều này chắc chắn phải được hiểu như vậy, nếu không, ngay cả tham đi cùng với đoạn kiến trong các cõi sắc và vô sắc cũng sẽ trở thành hữu lậu.

Kāmāsavādayo eva diṭṭhadhammikasamparāyikāsavabhāvena dvidhā vuttā.

The cankers of sense-desire, etc., are thus stated in two ways, as cankers pertaining to this present life and cankers pertaining to the next life.

Chính các lậu hoặc như dục lậu, v.v... đã được nói thành hai loại theo bản chất là lậu hoặc trong hiện tại và lậu hoặc trong tương lai.

615

1103. Idha pāḷiyāpi bhavāsavavinimuttalobhassa kāmāsavabhāvo na na sakkā yojetunti dassetuṃ ‘‘kāmāsavaniddese cā’’tiādi vuttaṃ.

1103. Here, to show that even in the Pāḷi, the nature of craving, when free from the canker of becoming, as the canker of sense-desire, can indeed be construed, it is said: “and in the explanation of the canker of sense-desire,” and so on.

1103. Để chỉ ra rằng ở đây, ngay cả trong Chánh tạng, cũng không phải là không thể áp dụng bản chất dục lậu cho tham đã thoát khỏi hữu lậu, nên đã nói ‘‘Và trong phần giải-thích về dục lậu’’ v.v...

‘‘Dhammacchando saddhā’’ti keci.

Some say that "Dhammacchanda is faith."

Một số người nói rằng “Dhammacchando là saddhā (niềm tin)”.

616

1105. Upādānakkhandhesveva pavattati tabbinimuttassa dhammassa jīvaggahaṇavisayassa paramatthato abhāvā.

1105. It arises only in the aggregates of clinging because, in the ultimate sense, there is no phenomenon distinct from them that serves as an object of apprehension as a living entity.

1105. Chỉ phát sinh trong các uẩn chấp thủ (upādānakkhandha), vì một pháp nằm ngoài chúng, đối tượng của sự nắm giữ sinh mạng, không tồn tại theo nghĩa tối hậu (paramattha).

Rūpe…pe… viññāṇe vā pana na patiṭṭhāti rūpādīnaṃ aviparītasabhāvamatte aṭṭhatvā sayaṃ samāropitassa tesu parikappanāmattasiddhassa kassaci ākārassa abhinivesanato.

It does not become established in form... consciousness, because one clings to some imagined aspect, superimposed by oneself and existing merely as a concept within them, without penetrating the true, unperverted nature of form and so on.

Trong sắc…pe… hoặc trong thức thì không an trú, vì sự chấp thủ vào một hình thái nào đó chỉ được giả định trong chúng, được tạo ra bởi chính mình, mà không bám vào bản chất không sai lệch của sắc v.v.

Tenevāha ‘‘tato aññaṃ katvā’’ti.

Therefore, it is said, "making it other than that."

Chính vì vậy, đã nói “tạo ra một cái khác từ đó”.

Tato upādānakkhandhato.

That means from the aggregates of clinging.

Từ đó (tato) có nghĩa là từ các uẩn chấp thủ.

Vedanādayopi hi keci diṭṭhigatikā aniccāti passantīti.

For some holding wrong views see even feeling and so on as impermanent.

Thật vậy, một số người theo tà kiến thấy rằng thọ (vedanā) v.v. là vô thường.

Tatoti vā sarīrasaṅkhātarūpakkhandhato.

Or that means from the aggregate of form, which is the body.

Hoặc từ đó (tato) có nghĩa là từ sắc uẩn được gọi là thân.

‘‘Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīra’’nti hi vuttaṃ.

For it is said, "the living entity is one, the body is another."

Thật vậy, đã nói “một chúng sinh khác, một thân thể khác”.

Hotīti bhavati sassataṃ attāti attho.

Is means 'it becomes an eternal self'.

Là (hoti) có nghĩa là “tự ngã (atta) là thường hằng”.

Aññanti brahmaissarādito aññaṃ.

Other means other than Brahmā, Isvara, and so on.

Khác (aññaṃ) có nghĩa là khác với Phạm thiên, Thượng đế v.v.

617

Arūpabhavo viya rūparāgappahānena rūpabhavo kāmarāgappahānena pattabbo.

Like the formless existence, the form existence is to be attained by abandoning sensual craving (kāmarāga), by abandoning craving for form (rūparāga).

Sự tồn tại trong cõi sắc (rūpabhava) phải đạt được bằng cách từ bỏ tham ái cõi dục (kāmarāga), giống như sự tồn tại trong cõi vô sắc (arūpabhava) bằng cách từ bỏ tham ái cõi sắc (rūparāga).

Rūpībrahmānañca pañcakāmaguṇiko rāgo pahīyati, na vimānādīsu rāgoti so akāmarāgoti katvā kāmāsavo na hotīti aṭṭhakathāyaṃ paṭikkhittaṃ.

And the sensual craving of form Brahmās is abandoned in relation to the five strands of sensuality, not in relation to their mansions and so on; therefore, it is said that such craving is not sensual craving (kāmarāga), and thus the sensual defilement (kāmāsava) does not arise—this is rejected in the Aṭṭhakathā.

Và đối với các Phạm thiên sắc giới, tham ái đối với năm dục trần đã được đoạn trừ, nhưng tham ái đối với cung điện v.v. thì chưa đoạn trừ, nên tham ái đó được coi là không phải tham ái dục giới (akāmarāga), và do đó, lậu hoặc dục giới (kāmāsava) không phát sinh. Điều này đã bị bác bỏ trong Chú giải.

Ṭīkākārehi pana kāmāsavabhavāsavavinimuttalobhābhāvadassanena rūpībrahmānaṃ vimānādirāgassapi kāmacchandādibhāvato diṭṭhivippayuttarūpārūpabhavarāgavinimutto sabbo lobho kāmāsavoti dassito.

However, the Ṭīkā authors, by showing the absence of craving (lobha) that is free from sensual defilement (kāmāsava) and defilement of existence (bhavāsava) in form Brahmās, demonstrate that craving for their mansions and so on is also a form of sensual desire (kāmacchanda) and the like. Thus, all craving (lobha) that is free from defilement of existence (bhavāsava) for form and formless realms, disconnected from wrong views, is shown to be sensual defilement (kāmāsava).

Tuy nhiên, các nhà Chú giải phụ (ṭīkākāra) đã chỉ ra rằng tất cả tham ái (lobha) không liên quan đến tà kiến và vô minh, không bị lậu hoặc dục giới và lậu hoặc hữu (bhavāsava) chi phối, đều là lậu hoặc dục giới, bằng cách chỉ ra rằng tham ái của các Phạm thiên sắc giới đối với cung điện v.v. cũng là dục lạc (kāmacchanda) v.v., và bằng cách chứng minh rằng tham ái tà kiến là lậu hoặc dục giới qua việc dẫn chứng đoạn kinh “kāmāsavo” v.v.

Tattha yuttaṃ vicāretvā gahetabbaṃ.

What is appropriate there should be considered and accepted.

Ở đây, điều gì hợp lý thì nên xem xét và chấp nhận.

Siyā āsavasampayutto kāmarāgena bhavarāgena vā sahuppattiyaṃ, siyā āsavavippayutto tadaññarāgena sahuppattiyaṃ, ‘‘catūsu diṭṭhigatā’’tiādipāḷiyā abhāvadassanena kāmāsavabhavāsavavinimuttalobhābhāvaṃ dassetvā ‘‘kāmāsavo’’tiādipāḷidassanena diṭṭhirāgassa kāmāsavabhāvaṃ sādheti.

It might be conjoined with defilements, arising together with sensual craving (kāmarāga) or defilement of existence (bhavarāga); it might be disjoined from defilements, arising together with other craving (rāga). By showing the absence of craving (lobha) that is free from sensual defilement (kāmāsava) and defilement of existence (bhavāsava) through the Pāḷi passage beginning with "in four wrong views," and then by showing the Pāḷi passage beginning with "sensual defilement (kāmāsava)," it demonstrates that craving conjoined with wrong view is a form of sensual defilement (kāmāsava).

Có thể có sự đồng phát sinh với lậu hoặc, với tham ái dục giới hoặc tham ái hữu; có thể có sự đồng phát sinh với tham ái khác không liên quan đến lậu hoặc. Bằng cách chỉ ra sự không tồn tại của tham ái không liên quan đến lậu hoặc dục giới và lậu hoặc hữu qua đoạn kinh “catūsu diṭṭhigatā” v.v., và bằng cách chỉ ra lậu hoặc dục giới qua đoạn kinh “kāmāsavo” v.v., đã chứng minh rằng tham ái tà kiến là lậu hoặc dục giới.

Pahātabbadassanatthanti pahātabbatādassanatthaṃ.

To show what is to be abandoned means to show its abandonable nature.

Để chỉ ra điều cần đoạn trừ (pahātabbadassanatthaṃ) có nghĩa là để chỉ ra tính chất cần đoạn trừ.

Pahāneti pahānanimittaṃ.

In abandonment means as a cause for abandonment.

Trong sự đoạn trừ (pahāne) có nghĩa là dấu hiệu của sự đoạn trừ.

618

1121. Jātiyāti khattiyasabhāvādijātisampattiyā.

1121. By birth means by the attainment of birth such as that of a Khattiya.

1121. Do chủng tộc (jātiyā) có nghĩa là do sự thành tựu của chủng tộc như tính chất của Sát đế lỵ v.v.

Gottenāti gotamagottādiukkaṭṭhagottena.

By clan means by a noble clan such as the Gotama clan.

Do dòng dõi (gottena) có nghĩa là do dòng dõi cao quý như dòng dõi Gotama v.v.

Kolaputtiyenāti mahākulabhāvena.

By family background means by being of a great family.

Do xuất thân từ gia đình quý tộc (kolaputtiyenā) có nghĩa là do thuộc về một gia đình lớn.

Vaṇṇapokkharatāyāti vaṇṇasampannasarīratāya.

By bodily charm means by having a beautiful body.

Do sắc diện đẹp đẽ (vaṇṇapokkharatāyā) có nghĩa là do thân thể có sắc diện tốt.

‘‘Pokkhara’’nti hi sarīraṃ vuccatīti.

For "pokkhara" here refers to the body.

Thật vậy, “pokkhara” được dùng để chỉ thân thể.

Mānaṃ jappetīti mānaṃ pavatteti karoti.

Generates conceit means produces or causes conceit to arise.

Khiến kiêu mạn phát sinh (mānaṃ jappetī) có nghĩa là làm cho kiêu mạn phát triển, tạo ra kiêu mạn.

Pavatto māno pavattamāno.

Conceit that has arisen is arisen conceit.

Kiêu mạn đang phát triển là kiêu mạn đang phát triển (pavattamāno).

Puggalavisesanti seyyassa seyyotiādibhedaṃ puggalavisesaṃ.

Regarding a particular person means a particular person such as "better than the better," and so on.

Loại người đặc biệt (puggalavisesaṃ) có nghĩa là loại người đặc biệt như người hơn người, v.v.

Seyyaṃ bhinditvā pavattamāno seyyamāno.

Conceit that arises by breaking the "better" is conceit of the better.

Kiêu mạn phát sinh bằng cách vượt qua người hơn mình là kiêu mạn hơn người (seyyamāno).

Tiṇṇanti seyyassa seyyādīnaṃ tiṇṇaṃ ‘‘seyyohamasmī’’tiādinā aññaṃ puggalaṃ anissāya vuttānaṃ.

Of the three means of the three such as "better than the better," which are stated without relying on another person, as in "I am better."

Ba loại (tiṇṇaṃ) có nghĩa là ba loại kiêu mạn như “tôi hơn người” v.v., được nói đến mà không dựa vào người khác.

Seyyādivasena attano mananaṃ paggaho māno, tassa karaṇaṃ seyyohamasmītiādipavattiyevāti vuttaṃ ‘‘seyyoti ādikiccakaraṇa’’nti.

The mind's assumption or grasping based on being better, etc., is conceit. The action of making it so, as in "I am better," is what is meant by "the action of making, such as 'I am better'."

Sự suy nghĩ, sự kiêu hãnh của tự ngã theo cách hơn người v.v. là kiêu mạn (māna); việc tạo ra nó chính là sự phát sinh “tôi hơn người” v.v. Do đó, đã nói “hành động tạo ra khởi đầu bằng ‘tôi hơn người’”.

619

1140. Sabbopi lobho abhijjhāsabhāvoti abhijjhā āsavadvayasabhāvā, kāmarāgo kāmāsavasabhāvo evāti āsavadvayaekāsavabhāvo abhijjhākāmarāgānaṃ viseso vutto.

1140. Since all craving (lobha) is by nature covetousness (abhijjhā), covetousness is by nature two defilements (āsava), and sensual craving (kāmarāga) is by nature only sensual defilement (kāmāsava)—thus, the distinction between covetousness and sensual craving as having the nature of two defilements or one defilement is stated.

1140. Vì tất cả tham ái đều có bản chất là tham lam (abhijjhā), nên tham lam có bản chất của hai loại lậu hoặc, và tham ái dục giới (kāmarāga) có bản chất của lậu hoặc dục giới. Do đó, đã nói về sự khác biệt của tham lam và tham ái dục giới là bản chất của hai lậu hoặc và một lậu hoặc.

Na abhijjhā ca dhammā ṭhapetvā diṭṭhiṃ avijjañca noāsavasabhāvā.

Not all phenomena that are covetousness, excluding wrong view and ignorance, are by nature not defilements.

Và tham lam cùng các pháp khác, trừ tà kiến và vô minh, không có bản chất của lậu hoặc.

Abhijjhā ca āsavadvayasabhāvā eva, naabhijjhāsabhāvo ca lobho natthīti adhippāyena ‘‘noāsavalobhassa sabbhāvo vicāretabbo’’ti āha.

Covetousness itself is by nature only two defilements; and there is no craving (lobha) that is not by nature covetousness—with this intention, it is said, "the existence of craving that is not a defilement should be investigated."

Tham lam chỉ có bản chất của hai lậu hoặc, và không có tham ái nào không có bản chất tham lam. Với ý định này, đã nói “sự tồn tại của tham ái không phải lậu hoặc cần được xem xét”.

Gaṇanāya hetuyā sattāti vuttanti pañhāvārapāṭhaṃ sandhāya vuttaṃ.

"Seven by calculation in terms of cause" is stated with reference to the Pāḷi passage of the question section.

Đã nói có bảy loại theo cách đếm trong nhân duyên (gaṇanāya hetuyā sattāti vuttaṃ) là ám chỉ đến đoạn văn trong Pañhāvāra.

Tattha hi ‘‘āsavo dhammo āsavassa dhammassa hetupaccayena paccayo.

For there, "A phenomenon that is a defilement (āsava) is a condition for a phenomenon that is a defilement by way of the root cause condition.

Ở đó, đã nói: “Pháp lậu hoặc là duyên nhân cho pháp lậu hoặc.

Āsavo dhammo noāsavassa dhammassa.

A phenomenon that is a defilement is for a phenomenon that is not a defilement.

Pháp lậu hoặc cho pháp không phải lậu hoặc.

Āsavo dhammo āsavassa ca noāsavassa ca.

A phenomenon that is a defilement is for both a defilement and a non-defilement.

Pháp lậu hoặc cho pháp lậu hoặc và pháp không phải lậu hoặc.

Noāsavo dhammo noāsavassa.

A phenomenon that is not a defilement (noāsava) is for a non-defilement.

Pháp không phải lậu hoặc cho pháp không phải lậu hoặc.

Noāsavo dhammo āsavassa.

A phenomenon that is not a defilement is for a defilement.

Pháp không phải lậu hoặc cho pháp lậu hoặc.

Noāsavo dhammo āsavassa ca noāsavassa ca.

A phenomenon that is not a defilement is for both a defilement and a non-defilement.

Pháp không phải lậu hoặc cho pháp lậu hoặc và pháp không phải lậu hoặc.

Āsavo ca noāsavo ca dhammā noāsavassa hetupaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 3.3.16) imesaṃ vārānaṃ vasena ‘‘gaṇanāya sattā’’ti vuttaṃ.

Phenomena that are both a defilement and a non-defilement are a condition for a phenomenon that is a non-defilement by way of the root cause condition" (Paṭṭhāna 3.3.16) – according to these modes, it is stated, "seven by calculation."

Pháp lậu hoặc và pháp không phải lậu hoặc là duyên nhân cho pháp không phải lậu hoặc” (Paṭṭhāna 3.3.16). Theo các loại này, đã nói “có bảy loại theo cách đếm”.

Tattha yadi noāsavasabhāvopi lobho siyā, diṭṭhisampayuttacittassa vasena ‘‘āsavo ca noāsavo ca dhammā mohayathāvuttalobhā āsavassa dhammassa diṭṭhiyā hetupaccayena paccayo’’ti sattamo, pāḷiyaṃ āgataṃ sattamaṃ aṭṭhamaṃ katvā ‘‘āsavo ca noāsavo ca dhammā āsavassa ca noāsavassa ca dhammassa hetupaccayena paccayo’’ti navamo pañho vucceyya, na pana vuttoti.

If there were craving (lobha) that is also of the nature of a non-defilement, then on account of consciousness conjoined with wrong view, the seventh^* in the Pāḷi, "Phenomena that are both a defilement and a non-defilement (the delusion and the aforementioned craving) are a condition for the phenomenon that is a defilement (wrong view) by way of the root cause condition," would be made the eighth, and the ninth question, "Phenomena that are both a defilement and a non-defilement are a condition for both a defilement and a non-defilement by way of the root cause condition," would be stated, but it is not stated.

Ở đó, nếu tham ái cũng có bản chất không phải lậu hoặc, thì theo tâm tương ưng với tà kiến, câu thứ bảy trong kinh điển “Pháp lậu hoặc và pháp không phải lậu hoặc, tức là si và tham ái đã nói, là duyên nhân cho pháp lậu hoặc, tức là tà kiến” sẽ trở thành thứ tám, và câu hỏi thứ chín “Pháp lậu hoặc và pháp không phải lậu hoặc là duyên nhân cho pháp lậu hoặc và pháp không phải lậu hoặc” sẽ được nói đến, nhưng điều này đã không được nói.

Evaṃ diṭṭhisampayuttalobhassa noāsavabhāvābhāvaṃ dassetvā itarassapi taṃ dassetuṃ ‘‘diṭṭhivippayutte cā’’tiādi vuttaṃ.

Thus, after showing the absence of the nature of a non-defilement in craving conjoined with wrong view, "and in that disconnected from wrong view" and so on are stated to show the same for the other.

Như vậy, sau khi chỉ ra rằng tham ái tương ưng với tà kiến không có bản chất không phải lậu hoặc, để chỉ ra điều đó cho loại kia, đã nói “và trong cái không tương ưng với tà kiến” v.v.

620

1162. Yathārūpe rūpappabandhe vattamāne puggalo gacchati tiṭṭhati nisīdatīti vuccati, tathā visadarūpassa uppādakaṃ cittaṃ iriyāpathūpatthambhakaṃ.

1162. Just as a person is said to walk, stand, or sit when acting in a certain series of forms, so too the consciousness that produces clear forms is that which supports the bodily postures (iriyāpatha).

1162. Giống như khi một sự tiếp nối của sắc (rūpappabandha) đang diễn ra mà một người được gọi là đi, đứng, ngồi, thì tâm tạo ra sắc rõ ràng là hỗ trợ oai nghi (iriyāpathūpatthambhakaṃ).

Taṃ pana kusalato kiriyato ca pañcamajjhānacittaṃ abhiññāppattaṃ appattañca bhinditvā sattapaññāsa javanāni voṭṭhabbanañcāti aṭṭhapaññāsavidhaṃ.

That consciousness, however, breaking down into the fifth jhāna consciousness, whether attained or not attained, from wholesome or functional states, along with fifty-seven impulsion-moments (javana) and one determining-moment (voṭṭhabbana), amounts to fifty-eight types.

Tâm đó, từ thiện và hành vi, là tâm thiền thứ năm, đã đạt được thần thông và chưa đạt được thần thông, bằng cách phân chia ra bảy mươi lăm tốc hành tâm (javanāni) và tâm xác định (voṭṭhabbana), nên có năm mươi tám loại (aṭṭhapaññāsavidhaṃ).

Sahajātadhammānaṃ akammaññabhāvakarattā thinamiddhasahagatacittaṃ visadāni rūpāni na samuṭṭhapeti na upatthambheti cāti vuttaṃ ‘‘iriyāpathaṃ sandhāretuṃ asakkonta’’nti.

Because it makes co-arisen phenomena unworkable, consciousness accompanied by sloth and torpor does not generate clear forms, nor does it support them – thus it is said, "unable to sustain the bodily posture."

Tâm tương ưng với hôn trầm và thụy miên (thinamiddha) không tạo ra và không hỗ trợ các sắc rõ ràng, vì nó khiến các pháp đồng sinh không có khả năng hoạt động. Do đó, đã nói “không thể duy trì oai nghi”.

621

1163. Vipakkhepi bhāvato anekantikattā rūpattāsādhakattaṃ.

1163. Because it occurs even in the opposite, it is not a proof of the form-state, due to being inconclusive.

1163. Vì nó tồn tại ngay cả trong trường hợp đối lập, nên nó là không thể chứng minh được tính chất của sắc (rūpattāsādhakattaṃ).

Garubhāvappatti lahutāviraho daṭṭhabbo.

Attaining heaviness should be understood as the absence of lightness.

Sự đạt được tính nặng nề (garubhāvappatti) nên được hiểu là sự thiếu vắng tính nhẹ nhàng.

Satipi aññesampi akusalādīnaṃ lahutāvirahe thinamiddhānaṃ ekantato lahutāpaṭipakkhattā kāraṇānurūpattā ca phalassa ‘‘thinamiddhasamuṭṭhitarūpehī’’ti vuttaṃ.

Even though other unwholesome states also lack lightness, it is said "by forms arisen from sloth and torpor" because sloth and torpor are absolutely antithetical to lightness and because the result is congruent with the cause.

Mặc dù sự thiếu vắng tính nhẹ nhàng cũng có ở các pháp bất thiện khác v.v., nhưng vì hôn trầm và thụy miên hoàn toàn đối lập với tính nhẹ nhàng và vì quả phù hợp với nguyên nhân, nên đã nói “do các sắc phát sinh từ hôn trầm và thụy miên”.

Na jāgara…pe… santatinti etena nāmakāye supanassa asiddhataṃ dasseti.

"Not waking... continuity" by this, it shows the non-establishment of sleep in the mental aggregate.

Không thức dậy…pe… sự tiếp nối (na jāgara…pe… santati) bằng điều này chỉ ra sự không tồn tại của giấc ngủ trong danh thân.

Middhassa phalattāti ettha middhaṃyeva niddākāraṇanti nāyaṃ niyamo icchito, niddākāraṇameva pana middhanti niyamo icchitoti daṭṭhabbo.

In "due to being the result of torpor (middha)," it should be understood that it is not intended as a strict rule that torpor alone is the cause of sleep; rather, the rule is intended that sleep's cause is indeed torpor.

Do là quả của thụy miên (middhassa phalattā) ở đây, không phải là quy tắc rằng chỉ có thụy miên là nguyên nhân của giấc ngủ, mà nên hiểu rằng nguyên nhân của giấc ngủ chính là thụy miên.

Tathā hi khīṇāsavānaṃ niddāya middhato aññaṃ kāraṇaṃ karajakāyassa dubbalabhāvo aṭṭhakathāyaṃ dassitoti.

Thus, in the Aṭṭhakathā, the weakness of the physical body is shown as a cause of sleep for Arahants, distinct from torpor.

Thật vậy, trong Chú giải đã chỉ ra rằng đối với các bậc A-la-hán, nguyên nhân của giấc ngủ khác với thụy miên là do sự suy yếu của thân thể do nghiệp sinh ra.

622

Chādanaṃ, avattharaṇaṃ vā onāho, so rūpasseva sabhāvoti parassa āsaṅkaṃ manasi katvā āha ‘‘tena saha vuttā onāhapariyonāhā cā’’ti.

Onāha means covering or obstructing. Considering the doubt of others that it is only the nature of form, it is said, "onāha and pariyonāha, spoken of together with it."

Che đậy, hoặc phủ lên là sự bao bọc (onāha). Suy nghĩ trong tâm rằng đó chỉ là bản chất của sắc, nên đã nói “onāha và pariyonāha được nói cùng với nó”.

Asaṅkocavasena visadā pavatti vipphārikabhāvo.

Unrestricted arising is expansion.

Sự phát triển rõ ràng không bị co rút là tính chất lan tỏa (vipphārikabhāvo).

Āvaraṇabhāvo viyāti etena āvaraṇasabhāvattepi middhassa tabbidhuro anaññasādhāraṇattā onahanādibhāvoti dasseti.

Like the nature of an obstruction means that even though torpor has the nature of an obstruction, its state of hindering and so on, being exclusive and not common to others, indicates this.

Giống như tính chất che đậy (āvaraṇabhāvo viyā) bằng điều này chỉ ra rằng mặc dù thụy miên có tính chất che đậy, nhưng sự bao bọc v.v. là độc đáo, không chung với cái khác, vì nó không có tính chất che đậy.

Sāmaññañhi pañcannampi kāmacchandādīnaṃ āvaraṇasabhāvoti āvaraṇabhāvasadisassa onahanādibhāvassa nāmakāye labbhamānassa gahitatāti etthādhippāyo.

For all five, beginning with sensual desire, generally have the nature of an obstruction. Thus, the intention here is that the state of hindering and so on, similar to the nature of an obstruction, is taken when it is found in the mental aggregate.

Bởi vì tính chung của năm dục lạc, v.v., có bản chất là chướng ngại, nên ý nghĩa ở đây là cái bản chất che đậy, v.v., giống như bản chất chướng ngại, được tìm thấy trong danh thân, đã được chấp nhận.

623

Pānanti anuyogoti ca taṃkiriyāsādhikā cetanā adhippetāti surāpānassa surā…pe… yogassa ca akusalabhāvena upakkilesadubbalīkaraṇabhāvo yuttoti vutto.

Pāna (drinking) refers to anuyoga (addiction), meaning the volition that causes that action. Thus, it is rightly said that the consumption of liquor and spirits and addiction to heedless states are unwholesome and act as defilements that weaken the mind.

"Uống" (pāna) và "chuyên tâm" (anuyoga) được ám chỉ là ý muốn (cetanā) làm cho hành động đó thành công. Việc làm suy yếu các phiền não là hợp lý, đã được nói, bởi vì việc uống rượu và việc chuyên tâm (vào nó) là bất thiện.

‘‘Surāmerayassa ajjhoharaṇaṃ pānaṃ pamādaṭṭhānānuyogo cā’’ti parassa adhippāyo.

The other's intention is "the imbibing of liquor and spirits, and addiction to states of heedlessness."

Ý nghĩa của người khác là: "Việc nuốt rượu và đồ uống say là uống (pāna), và đó là sự chuyên tâm vào nơi phóng dật."

Nīvaraṇaṃ hutvā vātiādinā idaṃ dasseti ‘‘nīvaraṇasabhāvānaṃ nīvaraṇasampayuttabhāvadassanaparāya codanāya nīvaraṇanti katthaci adiṭṭhapayogassa asampayuttassa rūpassa yathālābhato gahaṇaṃ ñāyoyeva na hoti, siddhanīvaraṇabhāvasampayuttasabhāvānaṃyeva pana gahaṇanti taṃsabhāvā arūpadhammāyeva dassitā, na rūpanti thinaṃ viya middhampi arūpamevāti viññāyatī’’ti.

With "or by being a hindrance," etc., this demonstrates: "It is not proper reasoning to take rūpa, which is neither seen in use nor associated with hindrances, as a hindrance (nīvaraṇa) for the purpose of showing the associated nature of hindrances to those things that are hindrances. Rather, only those arūpa-dharmas (immaterial phenomena) which are already hindrances and associated with hindrances are indicated, not rūpa. Thus, it is understood that just as torpor (thina) is immaterial, so too is dullness (middha)."

Bằng câu “Nīvaraṇaṃ hutvā vā” v.v..., điều này được chỉ ra rằng: “Với sự chất vấn nhằm mục đích chỉ ra rằng các pháp có bản chất triền cái thì có trạng thái tương ưng với triền cái, việc nắm bắt sắc pháp không tương ưng, vốn không thấy được cách dùng ở đâu đó, theo như đã có được, là không hợp lý; nhưng chỉ nên nắm bắt các pháp có bản chất tương ưng với trạng thái triền cái đã thành tựu, do đó, các pháp vô sắc có bản chất ấy đã được chỉ ra, chứ không phải sắc pháp. Vì vậy, được hiểu rằng, cũng như hôn trầm (thina), thụy miên (middha) cũng là pháp vô sắc”.

Yanti yena vacanena.

By which means, by which word.

Yan: là bằng lời nói nào.

Asambhavavacanatoti asambhavavacanabhāvato.

From the statement of impossibility means from the nature of being a statement of impossibility.

Asambhavavacanato: là do trạng thái của lời nói không thể có được.

624

Tenāti tena rūpārammaṇassa chandarāgassa pahānavacanena.

By that means, by that statement of abandoning sensual desire (chandarāga) for a visible object (rūpārammaṇa).

Tenā: là bằng lời nói về sự đoạn trừ dục tham đối với sắc cảnh ấy.

Rūpappahānato aññoti katvā rūpe chandarāgappahānaṃ ‘‘añño kāro’’ti vuttaṃ.

Having made the abandonment of sensual desire for rūpa (materiality) distinct from the abandonment of rūpa, it is called "another action."

Vì cho rằng sự đoạn trừ dục tham đối với sắc là khác với sự đoạn trừ sắc, nên được nói là “añño kāro” (một việc làm khác).

Yaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘aññathā’’ti vuttaṃ.

Which in the commentary is stated as "otherwise."

Điều mà trong sớ giải được nói là “aññathā” (một cách khác).

Idantiādinā ‘‘taṃ pajahathā’’ti pāḷiyā na nippariyāyappahānaṃ adhippetanti dasseti.

With "this," etc., it is shown that "abandon that" in the Pāḷi does not imply an absolute abandonment.

Bằng câu “Idaṃ” v.v..., ngài chỉ ra rằng câu Pāḷi “taṃ pajahatha” (hãy từ bỏ điều đó) không có ý chỉ sự đoạn trừ một cách không ẩn ý.

Arūpasseva yujjatīti sududdasaṃ dūraṅgamādippavattakaṃ cittaṃ taṃsampayutto arūpadhammoyeva vibandhituṃ samatthoti dasseti.

It is applicable only to the immaterial means it shows that only the immaterial phenomenon associated with the mind, which is very difficult to see and far-ranging, is capable of binding it.

Arūpasseva yujjatī: chỉ ra rằng tâm, vốn rất khó thấy, đi xa v.v..., và pháp vô sắc tương ưng với nó, mới có khả năng trói buộc.

Cetaso pariyuṭṭhānanti kusalacittassa gahaṇaṃ.

The obsession of the mind refers to the grasping of a wholesome mind.

Cetaso pariyuṭṭhānaṃ: là sự chiếm lấy tâm thiện.

Nīvaraṇāni hi uppajjamānāni uppajjituṃ appadānena kusalavāraṃ gaṇhantīti vuccanti.

For hindrances, when they arise, they are said to occupy the wholesome sphere by not allowing it to arise.

Vì rằng các triền cái khi khởi sanh, do không cho (tâm thiện) khởi sanh, nên được gọi là chiếm lấy phần thiện.

Gahaṇañcettha pariyuṭṭhānaṃ ‘‘corā magge pariyuṭṭhiṃsū’’tiādīsu viya.

And here, obsession is like in "thieves ambushed on the road," etc.

Và ở đây, sự chiếm lấy (pariyuṭṭhānaṃ) cũng giống như trong các câu “corā magge pariyuṭṭhiṃsu” (bọn cướp đã chiếm lấy con đường) v.v...

625

1176. Uddhaccaṃ kukkuccañca saha vuttanti uddesapucchānigamane sandhāya vuttaṃ.

1176. Restlessness and remorse are stated together with reference to the enumeration, question, and conclusion.

1176. Uddhaccaṃ kukkuccañca saha vuttaṃ: được nói như vậy là nhắm đến phần đề mục, phần câu hỏi và phần kết luận.

Yaṃ pana aṭṭhakathāyaṃ uddhaccassa kukkuccena vinābhāvakāraṇaṃ vatvā ‘‘bhinditvā vutta’’nti vuttaṃ, taṃ ‘‘nīvaraṇā ceva nīvaraṇasampayuttā cā’’ti padassa niddese uddhaccakukkuccānaṃ visuṃ niddiṭṭhataṃ sandhāya vuttaṃ.

But what is stated in the commentary as "stated separately" after giving the reason for restlessness being separated from remorse, refers to the separate enumeration of restlessness and remorse in the explanation of the phrase "both hindrances and associated with hindrances."

Còn điều được nói trong sớ giải, sau khi nói về lý do trạo cử (uddhacca) không đi cùng với hối quá (kukkucca), là “bhinditvā vutta” (được nói tách ra), điều đó được nói nhắm đến việc trạo cử và hối quá được chỉ rõ riêng biệt trong phần diễn giải của cụm từ “nīvaraṇā ceva nīvaraṇasampayuttā cā” (vừa là triền cái, vừa tương ưng với triền cái).

Kāmacchandassa ukkaṭṭhanīvaraṇatā orambhāgiyabhāvo.

The extreme hindrance nature of sensual desire (kāmacchanda) is its being a lower fetter (orambhāgiya).

Trạng thái triền cái ưu thế của dục tham (kāmacchanda) là trạng thái thuộc hạ phần.

So hi rūparāgārūparāgappakārakāmacchandaṃ upādāya tato tibbakiccatāya ‘‘ukkaṭṭhanīvaraṇa’’nti vuccati.

Indeed, that, taking as its basis sensual desire of the type of lust for form (rūparāga) and lust for the formless (arūparāga), is called "extreme hindrance" due to its intense activity.

Bởi vì, so với dục tham thuộc loại sắc ái và vô sắc ái, do có tác dụng mạnh mẽ hơn, nên nó được gọi là “triền cái ưu thế”.

Kāmacchandanīvaraṇantveva lobho vutto, na bhinditvā.

Greed (lobha) is called the hindrance of sensual desire, not separately.

Chỉ có tham mới được gọi là dục tham triền cái, chứ không nói tách ra.

Kāmacchandanīvaraṇassa ca anavasesato anāgāmimaggena pahāne vuccamāne catutthamaggavajjho lobho anīvaraṇasabhāvo āpajjatīti āha ‘‘yadi…pe… siyā’’ti.

And if the complete abandonment of the hindrance of sensual desire by the non-returner path is stated, then greed, which is to be abandoned by the fourth path, would become non-hindrance in nature, therefore it is said: "if... etc... it were."

Và khi nói về việc dục tham triền cái được đoạn trừ không còn sót lại bởi đạo A-na-hàm, thì tham, vốn bị diệt bởi đạo thứ tư, sẽ trở thành pháp không có bản chất triền cái, do đó ngài nói “yadi…pe… siyā” (nếu… thì sẽ là).

Nonīvaraṇo rūparāgārūparāgappakāro lobhadhammo nīvaraṇassa avijjādikassa.

Non-hindrance is the phenomenon of greed of the type of lust for form and lust for the formless of the hindrance of ignorance (avijjā), etc.

Nonīvaraṇo: pháp tham thuộc loại sắc ái và vô sắc ái, nīvaraṇassa: của (pháp) triền cái là vô minh v.v...

Ādi-saddena ‘‘nonīvaraṇo dhammo nīvaraṇassa ca nonīvaraṇassa ca dhammassa.

The word "etc." includes these five questions: "The non-hindrance phenomenon is a condition for the hindrance phenomenon and the non-hindrance phenomenon by way of the root condition.

Bằng từ ādi, ngài bao gồm các câu hỏi này: “pháp không phải triền cái đối với pháp là triền cái và pháp không phải triền cái.

Nīvaraṇo ca nonīvaraṇo ca dhammā nīvaraṇassa dhammassa.

The hindrance phenomenon and the non-hindrance phenomenon are a condition for the hindrance phenomenon.

Pháp là triền cái và pháp không phải triền cái đối với pháp là triền cái.

Nīvaraṇo ca nonīvaraṇo ca dhammā nonīvaraṇassa dhammassa.

The hindrance phenomenon and the non-hindrance phenomenon are a condition for the non-hindrance phenomenon.

Pháp là triền cái và pháp không phải triền cái đối với pháp không phải triền cái.

Nīvaraṇo ca nonīvaraṇo ca dhammā nīvaraṇassa ca nonīvaraṇassa ca dhammassa hetupaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 3.8.25) ime pañhe saṅgaṇhāti.

The hindrance phenomenon and the non-hindrance phenomenon are a condition for the hindrance phenomenon and the non-hindrance phenomenon by way of the root condition."

Pháp là triền cái và pháp không phải triền cái đối với pháp là triền cái và pháp không phải triền cái, là duyên theo hetupaccaya (nhân duyên)”.

Cattārīti vuttaṃ nīvaraṇapadamūlakānaṃ tiṇṇaṃ nonīvaraṇamūlakassa ekassa vasena.

It is stated as four according to the three rooted in the hindrance term and the one rooted in the non-hindrance term.

Cattārīti vuttaṃ: được nói là bốn, dựa trên ba câu có gốc là triền cái và một câu có gốc là không phải triền cái.

Nīvaraṇanonīvaraṇatadubhayamūlakānaṃ pana tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ vasena navāti vuttaṃ.

But it is stated as nine according to the three rooted in hindrance, non-hindrance, and both.

Còn navāti vuttaṃ: được nói là chín, dựa trên ba nhóm, mỗi nhóm ba câu, có gốc là triền cái, không phải triền cái, và cả hai.

Tasmāti yathādassitanayāya pāḷiyā abhāvā nonīvaraṇalobhābhāvā.

Therefore, due to the absence of Pāḷi in the manner shown, due to the absence of non-hindrance greed.

Tasmā: là vì không có trong Pāḷi theo cách đã chỉ ra, vì không có tham không phải triền cái.

626

1219. Tenevāti purimadiṭṭhiākāreneva uppajjamānena.

1219. By that very thing means by the very former view arising.

1219. Tenevā: là do khởi sanh với chính hình thức của tà kiến trước đó.

Diṭṭhigatikehi vuccamānānaṃ ‘‘niccaṃ subha’’nti evamādivacanānaṃ, diṭṭhirahitehi vuccamānānaṃ gaganakusumādilokavohāravacanānañca vatthūni vācāvatthumattānīti āha ‘‘vācā…pe… vā’’ti.

He says "speech... etc... or" because the objects of statements like "eternal, beautiful," etc., made by those with views, and the conventional worldly expressions like "sky-flower," made by those without views, are merely objects of speech.

Ngài nói “vācā…pe… vā” để chỉ rằng đối tượng của những lời nói như “thường, lạc” v.v... được nói bởi những người có tà kiến, và đối tượng của những lời nói thuộc thế gian thông thường như “đóa hoa trên trời” v.v... được nói bởi những người không có tà kiến, chỉ là đối tượng của lời nói mà thôi.

627

1221. Cittena paraloke ṭhitoti yasmiṃ loke nibbattivasena sayaṃ ṭhito, tato aññaṃ lokaṃ paralokoti cittena gahetvā ṭhito.

1221. One who stands in the other world with his mind means one who, being established by rebirth in a certain world, grasps another world as the other world with his mind.

1221. Cittena paraloke ṭhito: là người ấy đứng ở thế giới nào do sự tái sanh, rồi dùng tâm nắm bắt một thế giới khác với thế giới đó là thế giới khác và đứng ở đó.

628

1236. Na hi purimehītiādinā paṭhamamaggādīhi samugghāṭitaapāyagamanīyabhāvādikā eva rāgādayo dutiyamaggādīhi pahīyantīti dasseti.

1236. With "For not by the former," etc., it is shown that only those lusts (rāga), etc., whose state of leading to a woeful destination, etc., has been eradicated by the first path, etc., are abandoned by the second path, etc.

1236. Bằng câu “Na hi purimehī” v.v..., ngài chỉ ra rằng chính những tham v.v... có trạng thái dẫn đến ác đạo đã được nhổ lên bởi đạo thứ nhất v.v... mới được đoạn trừ bởi đạo thứ hai v.v...

629

1287. Upaṭṭhitepi duggatinimittādike na tathā tibbo lobho uppajjati, yathā sugatinimittādiketi āha ‘‘balavanikantivirahenā’’ti.

1287. Even when signs of a woeful destination, etc., are present, such intense greed does not arise as it does for signs of a happy destination, etc.; therefore, he says "due to the absence of strong attachment."

1287. Ngay cả khi các tướng ác thú v.v... hiện khởi, tham không khởi sanh mạnh mẽ như khi các tướng thiện thú v.v... hiện khởi, do đó ngài nói “balavanikantivirahenā” (do không có sự ham muốn mạnh mẽ).

630

1301. Ekasmiṃ cittuppāde uppannānaṃ viya ekasmiṃ santāne uppannānampi sahapavattipariyāyo atthīti pahānekaṭṭhena rāgaraṇena vicikicchuddhaccasahagatamohassa saraṇatā vuttā.

Just as there is a connection of co-arising among those that arise in a single mind-moment, so too there is a connection of co-arising among those that arise in a single continuum. Thus, the rootedness of delusion (moha) accompanied by doubt (vicikicchā) and restlessness (uddhacca) is stated to be with lust (rāga) in the sense of being one in abandonment.

1301. Giống như các pháp sanh trong một tâm sanh, các pháp sanh trong cùng một dòng tương tục cũng có cách đồng diễn tiến, do đó, sự tương quan của si đồng hành với hoài nghi và trạo cử được nói đến thông qua sự tương quan với tham trong việc có cùng một đối tượng đoạn trừ.

Uddhaccavicikicchāhi yo moho sahajāto bhave, sopi rāgena saraṇo pahānekaṭṭhabhāvatoti.

And that delusion (moha) which is co-arisen with restlessness and doubt is also rooted in lust due to being one in abandonment.

Si nào đồng sanh với trạo cử và hoài nghi, si đó cũng tương quan với tham do có cùng một đối tượng đoạn trừ.

Lobhadosamohatadekaṭṭhakilesataṃsampayuttakkhandhataṃsamuṭṭhānakammabhedato sabbassapi akusalassa saṅgahaṇavasena pavatto saraṇapadaniddeso araṇavibhaṅgasuttenapi aññadatthu saṃsandatīti dassetuṃ ‘‘araṇavibhaṅgasutte’’tiādimāha.

He states "in the Araṇavibhaṅga Sutta" etc., to show that the explanation of the term 'rooted' (saraṇa), which encompasses all unwholesome phenomena based on the division of greed, hatred, delusion, and the defilements, aggregates, and karma arising from them that are one with them, also corresponds to the Araṇavibhaṅga Sutta.

Để chỉ ra rằng phần diễn giải về từ “saraṇa” (tương quan), vốn được tiến hành theo cách bao gồm tất cả các pháp bất thiện do sự phân biệt về tham-sân-si, các phiền não có cùng đối tượng, các uẩn tương ưng với chúng, và nghiệp do chúng tạo ra, cũng hoàn toàn tương hợp với kinh Araṇavibhaṅga, ngài đã nói “araṇavibhaṅgasutte” v.v...

Yaṃ pana aṭṭhakathāyaṃ sampayogappahānekaṭṭhabhāvadīpanena rāgādīnaṃ sabbesaṃ vā akusaladhammānaṃ saraṇabhāvadassanaṃ, taṃ pāḷiyā yathādassitadhammānaṃ aññamaññasaraṇabhāvadassanaparaṃ, tadaññadhammānaṃ saraṇabhāvapaṭisedhanaparanti araṇavibhaṅgasuttavirodhoti daṭṭhabbaṃ.

But what is shown in the commentary as the rootedness of lust (rāga), etc., or all unwholesome phenomena, by explaining their co-arising and their oneness in abandonment, is intended to show the mutual rootedness of the phenomena presented in the Pāḷi, and to deny the rootedness of other phenomena. Therefore, it should be seen that there is a contradiction with the Araṇavibhaṅga Sutta.

Còn việc chỉ ra trạng thái tương quan của tất cả các pháp bất thiện như tham v.v... bằng cách trình bày về trạng thái có cùng đối tượng đoạn trừ trong tương ưng, điều này trong sớ giải, là nhằm chỉ ra trạng thái tương quan lẫn nhau của các pháp đã được chỉ ra trong Pāḷi, chứ không nhằm phủ định trạng thái tương quan của các pháp khác, nên cần hiểu rằng có sự mâu thuẫn với kinh Araṇavibhaṅga.

Suttantadesanāya vā pariyāyakathābhāvato nippariyāyato saraṇabhāvo viya araṇabhāvopi akusaladhammānaṃyevāti tathāpavattāya aṭṭhakathāya na koci suttavirodhoti daṭṭhabbaṃ.

Or, since the Sutta teaching is a conventional discourse, just as the rootedness is not absolute, so too the non-rootedness applies only to unwholesome phenomena; therefore, it should be seen that there is no contradiction with the Sutta in the commentary which proceeds thus.

Hoặc vì bài thuyết giảng trong kinh tạng có tính cách trình bày theo ẩn ý, nên trạng thái không tranh cãi cũng như trạng thái tương quan một cách không ẩn ý chỉ thuộc về các pháp bất thiện, do đó cần hiểu rằng không có mâu thuẫn nào với kinh trong sớ giải đã được tiến hành như vậy.

631

Suttantikadukanikkhepakathāvaṇṇanā

Commentary on the Exposition of the Suttanta Dyads

Chú giải về phần trình bày song đề thuộc Kinh Tạng

632

1313. Ahaṃ-saddena hetubhūtena yo atthoti ettha ahaṃ-saddo atthoti adhippeto.

1313. In "the meaning that is the cause by the word 'I'," the word "I" is intended to mean 'meaning'.

1313. Ahaṃ-saddena hetubhūtena yo attho: ở đây, từ ahaṃ được hiểu là ý nghĩa.

Atthāvabodhanattho hi saddappayogo.

For the use of a word is for understanding a meaning.

Bởi vì việc sử dụng từ ngữ là để làm cho ý nghĩa được hiểu rõ.

Atthaparādhīno kevalo atthapadatthako, so padatthavipariyesakārinā pana iti-saddena parato payuttena saddapadatthako jāyati yathā gāvīti ayamāhāti go-saddaṃ āhāti viññāyati.

A mere word-meaning, dependent on the meaning, is an object-meaning. But when the word "iti" is used after it, changing the word's meaning, it becomes a word-meaning, just as in "Gāvī'ti ayamāhā" (He says 'cow'), it is understood as "He says the word 'go'."

Ý nghĩa của từ đơn thuần phụ thuộc vào ý nghĩa; nhưng khi người tìm kiếm ý nghĩa của từ đặt từ “iti” (rằng) theo sau, nó trở thành ý nghĩa của từ ngữ, như khi nói “gāvīti ayamāha” (người này nói rằng ‘con bò’), được hiểu là “nói từ ‘go’”.

Tena viññattivikārasahito saddo paññattīti dasseti.

By that, it is shown that a word accompanied by a verbal expression is a concept (paññatti).

Qua đó, ngài chỉ ra rằng từ ngữ cùng với sự biến đổi trong cách biểu đạt chính là chế định (paññatti).

Tathā hi ‘‘buddhassa bhagavato vohāro lokiyasote paṭihaññatī’’tiādinā (kathā. 347) paññattiyā vacanabhāvaṃ sādhayati.

Thus, with "The Buddha's conventional usage is obstructed in the worldly ear," etc., it establishes that a concept is a verbal expression.

Thật vậy, bằng câu “buddhassa bhagavato vohāro lokiyasote paṭihaññatī” (cách nói của Đức Phật, bậc Thế Tôn, vang dội trong tai của thế gian) v.v..., ngài chứng minh rằng chế định có bản chất là lời nói.

Aññathātiādinā paññattiyā asaddasabhāvatte dosamāha.

With "Otherwise," etc., it states the fault if a concept were not the nature of a word.

Bằng câu “Aññathā” v.v..., ngài chỉ ra lỗi lầm nếu chế định không có bản chất là từ ngữ.

Adhivacanāditā siyā, tathā ca adhivacanādīnaṃ adhivacanapathādito viseso na siyāti dukoyeva na sambhaveyyāti adhippāyo.

There would be a conventional designation (adhivacana) etc., and thus there would be no distinction between conventional designations, etc., and the paths of conventional designation, etc., and so the dyad itself would be impossible, this is the intention.

Adhivacanāditā siyā, và như vậy, sẽ không có sự khác biệt giữa danh xưng v.v... và đường lối của danh xưng v.v..., do đó, ý muốn nói rằng song đề sẽ không thể tồn tại.

Aṭṭhakathāyaṃ pana sakasantatipariyāpanne rūpādayo dhamme samūhato santānato ca ekattavasena gahetvā ahanti vohariyamānā upādāpaññatti saṅkhāyati voharīyatīti saṅkhāti adhippetā.

In the commentary, however, the conceptual designation (upādāpaññatti) that is conventionally designated as 'I' by taking phenomena like rūpa, which are included in one's own continuum, collectively and as a continuum in the sense of oneness, is intended.

Tuy nhiên, trong sớ giải, upādāpaññatti (chế định nương theo), vốn được gọi là “tôi” (ahaṃ) bằng cách nắm bắt các pháp như sắc v.v... thuộc về dòng tương tục của chính mình một cách hợp nhất theo nhóm và theo dòng tương tục, được hiểu là saṅkhā (sự gọi tên), vì nó được gọi tên, được nói đến.

Tathā sesesu yathāsambhavaṃ daṭṭhabbaṃ.

Similarly, in the remaining cases, it should be understood as appropriate.

Tương tự, cần hiểu như vậy trong các trường hợp còn lại tùy theo khả năng.

Tenevāha ‘‘dattoti ettāvatā sattapaññattiṃ dassetvā aññampi upādāpaññattiṃ dassetu’’ntiādi.

Therefore, he says, "By 'dattoti' (given), having shown the concept of being, he shows another conceptual designation" and so on.

Chính vì vậy, ngài nói “dattoti ettāvatā sattapaññattiṃ dassetvā aññampi upādāpaññattiṃ dassetuṃ” (bằng cách chỉ ra chế định về chúng sanh qua từ “Datto”, để chỉ ra một chế định nương theo khác) v.v...

Padatthassāti ahaṃ-saddādipadābhidheyyassa, paramatthassa vā.

Of the word-meaning means that which is denoted by the word "I," etc., or the ultimate truth (paramattha).

Padatthassā: của ý nghĩa được chỉ bởi các từ như “ahaṃ” v.v..., hoặc của chân nghĩa.

Adhivacanaṃ saddoti adhippāyena ‘‘vadantenā’’tiādi vuttaṃ.

The term "saddo" (word) implies "by speaking," and so forth, as stated.

Với ý rằng danh xưng là âm thanh, (nên) đã nói ‘‘vadantenā’’ (bởi người nói) v.v...

So hi attanā ñāpetabbamatthaṃ sayaṃ ñāto eva ñāpetīti aggahitasambandhassa na saddo atthappakāsanasamatthoti vuttaṃ ‘‘pubbe gahitasaññenā’’ti.

For it makes known the meaning to be understood by itself only after it has been understood by itself. Thus, for one who has not grasped the connection, the word is not capable of revealing the meaning, as stated in "by one who has previously grasped the concept."

Vì rằng người ấy chỉ làm cho biết ý nghĩa cần được làm cho biết bởi mình khi tự mình đã biết, nên đối với người chưa nắm bắt được mối liên hệ thì âm thanh không có khả năng làm sáng tỏ ý nghĩa, do đó đã nói ‘‘pubbe gahitasaññenā’’ (bởi người đã nắm bắt được dấu hiệu từ trước).

Visesena ñāyatīti samaññāti saṃ-saddassa visesatthataṃ āha.

"It is known specifically" means "samaññā" (designation); this explains the special meaning of the prefix "saṃ-".

(Ngài) đã nói về ý nghĩa đặc biệt của từ saṃ rằng: Samaññā là được biết một cách đặc biệt.

633

Karīyatīti idaṃ imassatthassa adhivacananti evaṃ nikkhipīyati.

"It is made"; this is a designation for this meaning; thus it is concluded.

Karīyati (được làm ra) là được thiết lập như vầy: đây là danh xưng của ý nghĩa này.

Nāmabhūtaṃ vacanameva taṃ taṃ atthaṃ niddhāretvā sahetukaṃ katvā vadati byañjayati cāti āha ‘‘nāmamicceva vuttaṃ hotī’’ti.

The word that is a name, having determined a particular meaning and made it with a cause, both speaks and expresses it. Therefore, it is said: "It is called a name."

Chính lời nói đã trở thành tên gọi, sau khi xác định ý nghĩa này hay ý nghĩa kia và tạo ra một cách có nguyên nhân, đã nói lên và biểu hiện, do đó (ngài) nói ‘‘nāmamicceva vuttaṃ hoti’’ (chỉ có tên gọi được nói đến).

Tenevāha ‘‘na hi pathavī’’tiādi.

It is for this reason that it is stated: "Indeed, earth" and so forth.

Chính vì vậy, ngài đã nói ‘‘na hi pathavī’’ (vì đất không...) v.v...

Pathavīsaṅkhātanti pathavī-saddābhidheyyaṃ.

"Pathavīsaṅkhātaṃ" means that which is designated by the word "pathavī" (earth).

Pathavīsaṅkhātaṃ là đối tượng được gọi bằng từ đất.

634

Ācariyāti aṭṭhakathāya saṃvaṇṇanakā ācariyā, na aṭṭhakathācariyāti adhippāyena vadati.

Ācariyā refers to the teachers who explain the Aṭṭhakathā, not the Aṭṭhakathā teachers themselves; this is the intended meaning.

Ācariyā (các vị Trưởng lão) là các vị Trưởng lão soạn giải Chú giải, chứ không phải các vị Trưởng lão Chú giải, ngài nói với ý này.

Mātikāyanti mātikāvaṇṇanāyaṃ.

Mātikāyaṃ refers to the explanation of the Mātikā.

Mātikāyaṃ là trong phần giải thích về mātikā (đề mục).

Tenāti mātikāvaṇṇanāvacanena.

Tenā refers to the words of the Mātikā explanation.

Tenā là bởi lời nói trong phần giải thích về mātikā.

Imissā pāḷiyā aṭṭhakathāya ca atthadassanassa etassa yathāvuttassa ācariyavādassa virodho siyā, tameva virodhaṃ ‘‘na hī’’tiādinā vivarati.

There would be a contradiction between the explanation of the meaning of this Pāḷi text and the Aṭṭhakathā, and this aforementioned view of the teachers. He clarifies that contradiction with "na hī" (for it is not) and so forth.

Có thể có sự mâu thuẫn giữa việc trình bày ý nghĩa của bản Pāḷi và Chú giải này với quan điểm của các vị Trưởng lão đã được nói đến. Chính sự mâu thuẫn đó được ngài làm sáng tỏ bằng câu ‘‘na hī’’ (vì không) v.v...

Tattha adhivacanapathādibhāvena vuttānaṃ dhammānaṃ pakāsakassa sabhāvassa viññattivikārasahitasaddasseva vacanamattaṃ adhikāraṃ katvā pavattiādi yujjati, na asabhāvassāti adhippāyena ‘‘uppādavayakiccarahitassā’’tiādi vuttaṃ.

In that context, the statement "uppādavayakiccarahitassā" (for that which is devoid of the function of arising and passing away) and so forth, implies that only the utterance of a word endowed with the nature of manifestation and transformation, which reveals the dhammas stated as adhivacana-patha (path of designation) and so on, is relevant as an authority and leads to practical application, not that which lacks such nature.

Trong đó, với ý rằng việc phát sinh v.v... chỉ phù hợp khi lấy chính lời nói của âm thanh cùng với sự biến đổi của thân biểu tri và khẩu biểu tri, vốn là cái làm sáng tỏ các pháp được nói đến với tư cách là adhivacanapatha (lộ trình danh xưng) v.v..., làm đối tượng, chứ không phải của cái không có tự tánh, nên đã nói ‘‘uppādavayakiccarahitassā’’ (của cái không có phận sự sanh diệt) v.v...

Tattha aniddhāritasabhāvassāti paramatthato anupaladdhasabhāvassa.

In that context, aniddhāritasabhāvassā means that whose nature is not ascertained in the ultimate sense.

Trong đó, aniddhāritasabhāvassā là của cái có tự tánh không thể tìm thấy được theo chân đế.

635

Duvidhāti paññāpanapaññāpitabbabhedato duvidhā.

Duvidhā (twofold) means twofold in terms of the distinction between the designating and the designated.

Duvidhā (hai loại) là hai loại theo sự phân biệt giữa cái chế định và cái được chế định.

Yathāvuttappakārāti uppādavayakiccarahitātiādippakārā.

Yathāvuttappakārā means of the aforementioned kind, such as being devoid of the function of arising and passing away.

Yathāvuttappakārā là loại đã được nói đến như là không có phận sự sanh diệt v.v...

Aṭṭhakathāyaṃ puggalapaññattivaṇṇanāyaṃ.

Aṭṭhakathāyaṃ refers to the commentary on the Puggalapaññatti.

Aṭṭhakathāyaṃ là trong phần giải thích về Puggalapaññatti (Nhân chế định).

Nanu ca tattha upanidhāpaññattiādayo aparāpi paññattiyo vuttā, atha kasmā ‘‘cha paññattiyova vuttā’’ti vuttaṃ?

But aren't other designations like upanidhā-paññatti mentioned there? Why then is it stated: "only six designations are mentioned"?

Nhưng chẳng phải trong đó còn có các chế định khác như upanidhāpaññatti (chế định so sánh) v.v... cũng được nói đến sao, vậy tại sao lại nói ‘‘cha paññattiyova vuttā’’ (chỉ có sáu chế định được nói đến)?

Saccaṃ vuttā, tā pana vijjamānapaññattiādīsu chasu eva antogadhāti ‘‘aṭṭhakathāyaṃ vijjamānapaññattiādayo cha paññattiyova vuttā’’ti vuttaṃ.

It is true that they are mentioned, but they are included within the six, such as vijjamāna-paññatti and so forth. Therefore, it is stated: "in the Aṭṭhakathā, only six designations are mentioned, namely vijjamāna-paññatti and so forth."

Đúng là có nói đến, nhưng chúng được bao hàm trong sáu loại như vijjamānapaññatti (chế định hiện hữu) v.v..., nên đã nói ‘‘aṭṭhakathāyaṃ vijjamānapaññattiādayo cha paññattiyova vuttā’’ (trong Chú giải, chỉ có sáu chế định là vijjamānapaññatti v.v... được nói đến).

636

Tattha rūpādi viya avijjamānattā paññāpitabbattā ca avijjamānapaññatti, avijjamānassa ca sattarathādiatthassa paññāpanato avijjamānapaññattīti evaṃ avijjamānapaññattivacanena yathāvuttā duvidhāpi paññatti saṅgahitāti āha ‘‘avijjamāna…pe… vuttā’’ti.

Just as there is avijjamāna-paññatti because it is non-existent like rūpa and so forth, and is to be designated, and because it designates non-existent meanings like "being" and "chariot," so too the aforementioned twofold designation is encompassed by the term avijjamāna-paññatti. Therefore, he states: "avijjamāna... (and so on) ... is said."

Trong đó, vì không hiện hữu như sắc v.v... và vì cần được chế định, nên gọi là avijjamānapaññatti (chế định không hiện hữu), và vì chế định ý nghĩa không hiện hữu của chúng sanh, cỗ xe v.v..., nên gọi là avijjamānapaññatti; như vậy, bằng từ avijjamānapaññatti, cả hai loại chế định đã nói đều được bao gồm, do đó ngài nói ‘‘avijjamāna…pe… vuttā’’ (chế định không hiện hữu... được nói đến).

Itarehīti vijjamānapaññattiādīhi avasesehi pañcahi, rūpavedanādīnaṃ sattarathādīnañca atthānaṃ pakārehi ñāpanato taṃtaṃvācako saddoyeva visayabhedato vijjamānapaññattiādibhedā paññatti saṅkhādīhi dasahi padehi vuttāti ayaṃ purimo attho, so ca yathārutavaseneva pāḷiyā viññāyamānattā ‘‘pāḷianugato ujuko’’ti ca vutto.

Itarehi (by the others) refers to the remaining five, such as vijjamāna-paññatti. The previous meaning is that the word designating particular meanings, by revealing the kinds of meanings of rūpa, vedanā, etc., and also of "being," "chariot," etc., is a designation distinguished by various aspects, such as vijjamāna-paññatti and so forth, expressed by the ten terms like saṅkhā. And because this is understood directly from the Pāḷi text, it is also called "pāḷianugato ujuko" (straightforward, conforming to the Pāḷi).

Itarehī là bởi năm loại còn lại như vijjamānapaññatti v.v...; vì làm cho biết các ý nghĩa của sắc, thọ v.v... và của chúng sanh, cỗ xe v.v... bằng nhiều cách, nên chính âm thanh làm tên gọi cho chúng, do sự khác biệt về đối tượng, đã được gọi là chế định với các loại như vijjamānapaññatti v.v... bằng mười thuật ngữ như saṅkhā v.v... Đây là ý nghĩa thứ nhất, và vì ý nghĩa này được hiểu theo văn tự của bản Pāḷi, nên được gọi là ‘‘pāḷianugato ujuko’’ (thẳng thắn, theo đúng Pāḷi).

Yadi cātiādīsu sattādikā yathāvuttappakārā upādāpaññatti yadi avijjamānapaññatti, sā atthīti na vattabbā.

In "yadi cā" (and if), if the aforementioned upādāya-paññatti, such as "being," is avijjamāna-paññatti, then it should not be said to exist.

Trong câu ‘‘Yadi cā’’ (Và nếu) v.v..., nếu upādāpaññatti (chế định nương theo) thuộc loại đã nói như chúng sanh v.v... là chế định không hiện hữu, thì sā atthīti na vattabbā (không nên nói rằng nó có).

Avijjamānā ca sā paññāpitabbato paññatti cāti tesaṃ ācariyānaṃ laddhīti adhippāyo.

The intention is that it is non-existent, and being designated, it is a designation, according to the doctrine of those teachers.

Ý muốn nói rằng, đó là học thuyết của các vị Trưởng lão ấy: nó vừa không hiện hữu, vừa là chế định vì cần được chế định.

Idāni tassā laddhiyā vasena paññattipathāti vuttadhammānampi vijjamānapaññattibhāvāpatticodanena tattha dosaṃ dasseti ‘‘yathā cā’’tiādinā.

Now, by raising the objection that even the dhammas stated as paññatti-patha would become vijjamāna-paññatti according to that doctrine, he points out a fault there with "yathā cā" (just as) and so forth.

Bây giờ, ngài chỉ ra lỗi trong học thuyết đó bằng cách chất vấn rằng các pháp được gọi là paññattipatha (lộ trình chế định) cũng sẽ trở thành vijjamānapaññatti (chế định hiện hữu) dựa trên học thuyết ấy, qua câu ‘‘yathā cā’’ (Và như) v.v...

Tatoti yasmā avijjamānattā paññāpitabbattā ca sattarathādīnaṃ avijjamānapaññattibhāvo viya vijjamānattā paññāpitabbattā ca sabbesaṃ sabhāvadhammānaṃ vijjamānapaññattibhāvo āpajjati, tasmāti attho.

Tato (from that) means: just as "being" and "chariot" are avijjamāna-paññatti because they are non-existent and to be designated, similarly, all inherent dhammas would become vijjamāna-paññatti because they exist and are to be designated. This is the meaning.

Tato có nghĩa là: bởi vì, cũng như chúng sanh, cỗ xe v.v... trở thành chế định không hiện hữu do không hiện hữu và cần được chế định, thì tất cả các pháp có tự tánh cũng sẽ trở thành chế định hiện hữu do hiện hữu và cần được chế định, cho nên.

637

‘‘Athā’’tiādinā paññattipathaniddesato visiṭṭhassa paññattidhammaniddesassa sayameva kāraṇamāsaṅkati.

Athā (now) and so forth, suggests the reason for a specific designation of paññatti-dhamma, distinct from the designation of paññatti-patha.

Bằng câu ‘‘Athā’’ (Vậy thì) v.v..., ngài nêu lên nghi vấn về lý do tại sao lại có phần trình bày về các pháp chế định riêng biệt với phần trình bày về lộ trình chế định.

‘‘Nāpī’’tiādinā tassa kāraṇassa asiddhataṃ dasseti.

Nāpī (nor) and so forth, indicates the impossibility of that reason.

Bằng câu ‘‘Nāpī’’ (Cũng không) v.v..., ngài chỉ ra rằng lý do đó không vững chắc.

‘‘Purisoti saṅkhā’’tiādīsu saṅkhādayopi nāmādīhi atthato avisiṭṭhā vuttāti āha ‘‘saṅkhādisaddānaṃ samānatthattā’’ti.

In "Purisoti saṅkhā" (the term 'man'), saṅkhā and so forth are stated as not distinct in meaning from nāma and so forth; thus, he says "saṅkhādisaddānaṃ samānatthattā" (because words like 'saṅkhā' have the same meaning).

Trong các câu như ‘‘Purisoti saṅkhā’’ (Người là một danh hiệu) v.v..., saṅkhā v.v... cũng được nói là không khác biệt về ý nghĩa so với nāma (tên gọi) v.v..., do đó ngài nói ‘‘saṅkhādisaddānaṃ samānatthattā’’ (vì các từ saṅkhā v.v... có cùng ý nghĩa).

Vacanaggahaṇaṃ vacanuccāraṇaṃ.

Vacanaggahaṇaṃ means the utterance of words.

Vacanaggahaṇaṃ là sự phát âm lời nói.

Aññassāti nāmapaññattiṃ sandhāyāha.

Aññassā (of another) refers to nāma-paññatti.

Aññassā (của cái khác), ngài nói đến nāmapaññatti (chế định danh xưng).

Tesanti saṅketaggahaṇavacanaggahaṇānaṃ.

Tesaṃ refers to the grasping of convention and the uttering of words.

Tesaṃ là của việc nắm bắt ước hiệu và việc phát âm lời nói.

Asamatthatā na sambhavatīti yojanā.

The phrase means that their inability (to make known) is impossible.

Cách nối câu là: sự bất khả năng không xảy ra.

Tameva asambhavaṃ ‘‘yadi hī’’tiādinā vivarati.

He clarifies that impossibility with "yadi hī" (for if) and so forth.

Chính sự không xảy ra đó được ngài làm sáng tỏ bằng câu ‘‘yadi hī’’ (Vì nếu) v.v...

Paññattiyāti nāmapaññattiyā.

Paññattiyā refers to nāma-paññatti.

Paññattiyā là của nāmapaññatti (chế định danh xưng).

Paññattipaññāpaneti yāya nāmapaññattiyā upādāyapaññatti rūpādayo ca paññāpīyanti, yā ca sotadvāraviññāṇasantānānantaramuppannena gahitapubbasaṅketena manodvāraviññāṇasantānena gayhati, sā ayaṃ nāmāti tassā paññāpane asaṅkarato ṭhapane.

Paññattipaññāpane refers to the clear establishment of that name, without confusion, for that nāma-paññatti by which upādāya-paññatti and rūpa and so forth are designated, and which is grasped by the mind-door consciousness continuum that arises immediately after the ear-door consciousness continuum and has previously grasped the convention.

Paññattipaññāpane là trong việc chế định, tức là trong việc xác lập không nhầm lẫn rằng: đây là tên gọi, mà nhờ chế định danh xưng đó, upādāyapaññatti (chế định nương theo) và sắc v.v... được chế định, và cái mà được nắm bắt bởi dòng tâm lộ ý khởi lên sau dòng tâm lộ nhĩ thức đã từng nắm bắt ước hiệu trước đây.

Atha vā sotadvāraviññāṇasantānānantaramuppannena manodvāraviññāṇasantānena paññattiyā gāhāpane paricchindane.

Alternatively, it means the designation and delimitation of paññatti by the mind-door consciousness continuum that arises immediately after the ear-door consciousness continuum.

Hoặc là, trong việc làm cho dòng tâm lộ ý khởi lên sau dòng tâm lộ nhĩ thức nắm bắt, tức là phân định, chế định.

Tassā aññā paññatti vattabbā siyāti tassā nāmapaññattiyā ñāpane saṅketaggahaṇavacanaggahaṇānaṃ sahakārīkāraṇabhūtā aññā nāmapaññatti atthīti vattabbā anuññātabbā siyā.

Tassā aññā paññatti vattabbā siyā means that another nāma-paññatti, which is a co-operative cause for the grasping of convention and the uttering of words in making that nāma-paññatti known, should be said or accepted to exist.

Tassā aññā paññatti vattabbā siyā có nghĩa là: để làm cho biết chế định danh xưng đó, phải nói rằng, phải thừa nhận rằng có một chế định danh xưng khác làm nhân trợ duyên cho việc nắm bắt ước hiệu và phát âm lời nói.

Tato atthavijānanameva na siyāti kevalāni saṅketaggahaṇavacanaggahaṇāni atthapaññāpane viya paññattiñāpanepi asamatthāni, paññatti ca ñātāyeva tesaṃ sahakārīkāraṇaṃ taṃjānanatthaṃ paññattianantaraparikappane ca anavatthānāpattīti atthādhigamassa sambhavo eva na bhaveyya.

Tato atthavijānanameva na siyā means that grasping of convention and uttering of words alone, just as they are incapable of designating meaning, are also incapable of making paññatti known; and paññatti, once known, is a co-operative cause for them. And if another paññatti were to be posited immediately after for the purpose of knowing that, it would lead to an infinite regress, so the attainment of meaning would not even be possible.

Tato atthavijānanameva na siyā có nghĩa là: cũng như việc nắm bắt ước hiệu và phát âm lời nói đơn thuần không đủ khả năng để chế định ý nghĩa, chúng cũng không đủ khả năng để làm cho biết chế định; và vì chế định chỉ trở thành nhân trợ duyên cho chúng khi nó đã được biết, và nếu giả định một chế định khác để biết nó thì sẽ dẫn đến tình trạng vô cùng tận, nên việc liễu tri ý nghĩa sẽ không thể xảy ra.

638

Saṅketo rūpādīsu na kiñci hoti, bhūtādinimittaṃ bhāvanāvisesañca upādāya vohariyamānā kasiṇādipaññatti viya taṃ taṃ saṅketitabbaṃ saṅketakaraṇañca upādāya vohāramatto, tassa ca paññāpikā nāmapaññattīti yathāvuttadosāpattiṃ dassento ‘‘nāpi saṅketaggahaṇa’’nti avoca.

Convention is nothing in rūpa and so forth; it is merely a conventional expression based on the sign of a kasina and so forth, which are used based on the bhūta (elements) and other signs, and specific developments (bhāvanā). The nāma-paññatti designates it. Pointing out the resulting fault as aforementioned, he said "nāpi saṅketaggahaṇaṃ" (nor is the grasping of convention).

Ước hiệu không phải là cái gì trong sắc v.v...; nó chỉ là một cách nói nương vào việc ước định đối tượng cần ước định và việc tạo ra ước hiệu, giống như kasiṇapaññatti (chế định kasiṇa) được nói đến nương vào nimitta (tướng) của đất v.v... và một sự tu tập đặc biệt; và cái chế định nó là nāmapaññatti (chế định danh xưng). Ngài đã nói ‘‘nāpi saṅketaggahaṇa’’ (cũng không phải việc nắm bắt ước hiệu) để chỉ ra rằng sẽ mắc phải lỗi đã nói.

Nanu ca atthavijānanāsambhavacodaneneva saṅketaggahaṇābhavopi dassitoti?

But isn't the non-existence of the grasping of convention also shown by the objection regarding the impossibility of understanding meaning?

Nhưng chẳng phải việc không thể nắm bắt ước hiệu cũng đã được chỉ ra qua sự chất vấn về việc không thể liễu tri ý nghĩa sao?

Saccametaṃ, saṅkete pana ācariyānaṃ matibhedo vijjati.

That is true, but there is a difference of opinion among teachers regarding convention.

Điều này đúng, nhưng về ước hiệu, có sự khác biệt quan điểm giữa các vị Trưởng lão.

Tattha ekapakkhiko ayaṃ dosoti dassanatthaṃ tassa visuṃ vacanaṃ vuccamānā rūpādayo dhammāvacanatthā paññāpitabbā ca, tadabhidhāyako saddo paññattīti.

To show that this fault belongs to one side, he states that the dhammas like rūpa, being expressed, are the meaning of the word and are to be designated, and the word expressing them is the designation.

Để chỉ ra rằng lỗi này thuộc về một phái, ngài đã nói riêng về nó. Các pháp như sắc v.v... được nói đến là đối tượng của lời nói và cần được chế định, còn âm thanh gọi tên chúng là chế định.

Ettāvatā sabbavohāro sijjhatīti adhippāyena ‘‘vacana…pe… janaṃ natthī’’ti āha.

With this much, all conventional usage is accomplished; with this intention, he states: "vacana... (and so forth) ...there is nothing else."

Với ý rằng, chỉ cần như vậy là mọi cách nói đều thành tựu, ngài đã nói ‘‘vacana…pe… janaṃ natthī’’ (lời nói... không có ích lợi).

Paññattiyā vacanabhāvo siddho paṭihananasotabbatādīpakattā tesaṃ pāṭhānanti adhippāyo.

The verbal nature of paññatti is established because those texts illuminate resistance and audibility; this is the intention.

Paññattiyā vacanabhāvo siddho (tính chất lời nói của chế định đã được xác lập), ý muốn nói rằng các đoạn kinh văn đó có tính chất đối ngại, có thể nghe được v.v...

Ādi-saddena ‘‘atthi keci buddhassa bhagavato vohāraṃ suṇanti, niruttipaṭisambhidā paccuppannārammaṇā’’ti evamādiṃ saṅgaṇhāti.

The word ādi (and so forth) includes such statements as, "There are some who hear the Buddha's speech, whose knowledge of language is present as the object of their attention."

Bằng từ ādi (v.v...), ngài bao gồm cả câu như ‘‘atthi keci buddhassa bhagavato vohāraṃ suṇanti, niruttipaṭisambhidā paccuppannārammaṇā’’ (có những người nghe lời nói của Đức Phật, bậc Thế Tôn, có Niruttipaṭisambhidā với đối tượng hiện tại) v.v...

Tasmāti yasmā ‘‘paññattidhammā’’ti padassa yathāvuttapaññattiyo atthoti etasmiṃ pakkhe mātikāvaṇṇanāya virodho, aṭṭhakathāyaṃ avuttatā, imissā pāḷiyā ananugamo, sabbe dhammā paññattīti niddisitabbatā, paññattipathapadassa navattabbatā, anavatthānāpattito atthavijānanāsambhavoti aneke dosā, viññattivikārasahitassa pana saddassa paññattibhāve yathāvuttadosābhāvo anekesaṃ pāṭhappadesānañca anulomanaṃ, tasmā.

Therefore (Tasmā): since, in this view that the aforementioned concepts are the meaning of the term "paññatti-dhamma", there is a contradiction with the commentary on the mātikā, (there is) non-mention in the Aṭṭhakathā, non-conformity with this Pāli text, the necessity of stating that all phenomena are concepts, the undesirability of the term "paññatti-patha", and the impossibility of knowing the meaning due to the occurrence of inconsistency—thus there are many faults. But in the case where sound, accompanied by an intimation and modification, is a concept, there is no such aforementioned fault, and it conforms with many Pāli passages; therefore.

Tasmā có nghĩa là: Bởi vì trong quan điểm rằng ý nghĩa của từ “paññattidhammā” là các khái niệm đã được nói đến, có sự mâu thuẫn với phần giải thích mātikā, không được đề cập trong Aṭṭhakathā, không phù hợp với bản Pāḷi này, cần phải chỉ rõ rằng tất cả các pháp là paññatti, không cần phải nói đến thuật ngữ paññattipathapada, và do rơi vào lỗi lầm vô tận nên không thể biết được ý nghĩa — có nhiều lỗi lầm như vậy. Nhưng trong trường hợp âm thanh cùng với sự biến đổi của biểu tri là khái niệm, thì không có các lỗi lầm đã nói trên và lại còn phù hợp với nhiều đoạn văn bản khác, vì thế.

Tattha yuttaṃ gahetabbanti adhippāyenāha ‘‘pāḷi…pe… tabbo’’ti.

With the intention that what is appropriate should be taken there, it is said "Pāli...etc....be".

Với ý định rằng trong đó nên chấp nhận điều hợp lý, ngài nói “pāḷi…được”.

639

Yadi sattātiādinā saddassa paññattibhāve aṭṭhakathāya virodhamāha.

It states the contradiction with the Aṭṭhakathā regarding the sound being a concept, starting with "If beings...".

Bằng câu “Yadi sattā” v.v..., ngài chỉ ra sự mâu thuẫn với Aṭṭhakathā trong trường hợp âm thanh là khái niệm.

Evaṃ paññattibhāve yadi saddassa paññattibhāvo, tassa paramatthato vijjamānattā rūpādiatthassa ca paññāpanato vijjamānapaññattibhāvo eva siyā, na avijjamānapaññattibhāvo.

If, in this way of being a concept, sound is a concept, then because it exists in an ultimate sense and because it indicates the meaning of form (rūpa) and so forth, it would only be a concept of what exists, not a concept of what does not exist.

Như vậy, về bản chất khái niệm, nếu âm thanh là khái niệm, vì nó hiện hữu về mặt chân đế và vì nó làm cho biết ý nghĩa của sắc v.v..., nên nó phải là khái niệm hiện hữu, chứ không phải là khái niệm không hiện hữu.

Na hi te sattādayo paññattīti.

For those beings, etc., are not concepts.

Bởi chúng sinh v.v... ấy không phải là các khái niệm.

Evañca avijjamānapaññattiyā abhāvo eva siyā.

And in this case, there would only be an absence of concepts of what does not exist.

Và như vậy, khái niệm không hiện hữu sẽ không có.

Vuttā ca aṭṭhakathāyaṃ (pa. pa. aṭṭha. 1 mātikāvaṇṇanā) ‘‘avijjamānapaññattī’’ti.

And it is stated in the Aṭṭhakathā "concept of what does not exist".

Nhưng trong Aṭṭhakathā có nói là “khái niệm không hiện hữu”.

Itaro visayassa avijjamānattā tassa avijjamānapaññattibhāvoti yathāvuttavirodhābhāvaṃ dassento ‘‘avijjamānāna’’ntiādimāha.

The other, showing the absence of the aforementioned contradiction due to the non-existence of the object, states "of what does not exist..." and so forth.

Vị kia, để chỉ ra rằng không có sự mâu thuẫn đã nói trên vì đối tượng của nó không hiện hữu nên nó có bản chất là khái niệm không hiện hữu, đã nói “avijjamānānaṃ” v.v...

Idāni sattādivisayassa kenacipi pariyāyena atthitāya abhāvadassanena tabbisayāya paññattiyā avijjamānapaññattibhāvaṃyeva vavatthapeti ‘‘ayañca vādo’’ti.

Now, by showing the non-existence of the object of beings etc., by any mode whatsoever, he determines that the concept pertaining to that object is indeed a concept of what does not exist, saying "And this assertion...".

Bây giờ, bằng cách chỉ ra sự không tồn tại của đối tượng chúng sinh v.v... theo bất kỳ phương diện nào, ngài xác lập rằng khái niệm có đối tượng ấy chính là khái niệm không hiện hữu, qua câu “ayañca vādo”.

Vijjamānā eva sattādayo rūpādisabhāvābhāvavasena ‘‘avijjamānā’’ti vuccanti, na sabbathā abhāvato.

It is because beings, etc., are existent but are called "non-existent" in the sense of the absence of their own nature as form (rūpa) etc., not due to their absolute non-existence.

Chính chúng sinh v.v... đang hiện hữu được gọi là “không hiện hữu” theo nghĩa không có tự tánh của sắc v.v..., chứ không phải vì hoàn toàn không có.

Tathā hi tathā tathā paññāpiyamānabhāvena viññāyantīti yathāvuttarūpo vādo ‘‘rūpaṃ atthīti?

For indeed, an assertion of the aforementioned kind is understood as being indicated in such and such a way, in the assertion of existence (hevatthi-kathā) that proceeds thus: "Is there form (rūpa)?

Thật vậy, vì chúng được nhận biết qua việc được chế định theo cách này cách khác, nên quan điểm đã nói trên, trong hevatthikathā đã diễn ra như sau: “Sắc có phải không? Vừa có vừa không. Chính nó có, chính nó không. Không nên nói như vậy. Chính nó có, chính nó không. Phải. Nghĩa có là nghĩa không”.

Hevatthi heva natthīti.

Yes, it is, and it is not.

Vừa có vừa không.

Sevatthi seva natthīti.

It is itself, and it is not itself.

Chính nó có, chính nó không.

Na hevaṃ vattabbe.

It should not be said thus.

Không nên nói như vậy.

Sevatthi seva natthīti.

It is itself, and it is not itself.

Chính nó có, chính nó không.

Āmantā.

Yes, it is.

Phải.

Atthaṭṭho natthaṭṭho’’ti (kathā. 306) evaṃ pavattāya hevatthikathāya.

It exists, and it does not exist."

Nghĩa có là nghĩa không, trong hevatthikathā đã diễn ra như vậy.

Tattha hi rūpādayo dhammā rūpādisabhāvena atthi, vedanādisabhāvena natthi, tasmā sabbamevidaṃ evaṃ atthi evaṃ natthīti evaṃladdhike sandhāya ‘‘rūpaṃ atthī’’ti pucchā sakavādissa.

Here, phenomena such as form exist in their own nature as form, but do not exist in the nature of feeling etc. Therefore, referring to those who hold that everything exists thus and does not exist thus, the question "Is there form?" is for one's own side.

Ở đó, các pháp như sắc v.v... có theo tự tánh của sắc v.v..., và không có theo tự tánh của thọ v.v... Do đó, tất cả những điều này đều vừa có như thế này, vừa không có như thế kia. Nhắm đến chủ thuyết như vậy, câu hỏi “Sắc có phải không?” là của người theo chủ trương của mình.

‘‘Hevatthi heva natthī’’ti vissajjanaṃ paravādissa.

The answer "Yes, it is, and it is not" is for the opponent's side.

Câu trả lời “Vừa có vừa không” là của người theo chủ trương đối lập.

Atha naṃ sakavādī yadi rūpameva evaṃ atthi evaṃ natthīti laddhi, evaṃ sante so eva atthi so eva natthi nāmāti pucchanto ‘‘sevatthī’’ti āha.

Then, if the doctrine is that form itself exists thus and does not exist thus, the questioner asks, "If it is so, is it the same that exists and the same that does not exist?" and says "It is itself".

Sau đó, người theo chủ trương của mình, nếu chủ thuyết là chính sắc vừa có như thế này, vừa không có như thế kia, thì trong trường hợp đó, có phải chính nó có, chính nó không có hay không? — hỏi như vậy, ông ta nói “sevatthī”.

Itaro teneva sabhāvena atthitaṃ, teneva natthitaṃ sandhāya paṭikkhipati.

The other rejects it, referring to its existence in its own nature and its non-existence in that same nature.

Vị kia, nhắm đến sự tồn tại theo cùng một tự tánh và sự không tồn tại theo cùng một tự tánh ấy, đã bác bỏ.

Dutiyaṃ puṭṭho sakabhāvena atthitaṃ, parabhāvena natthitaṃ sandhāya paṭijānāti.

When asked a second time, he acknowledges it, referring to its existence in its own nature and its non-existence in another's nature.

Khi được hỏi lần thứ hai, vị ấy, nhắm đến sự tồn tại theo tự tánh của chính nó và sự không tồn tại theo tự tánh của cái khác, đã chấp nhận.

Tato sakavādī ‘‘atthaṭṭho natthaṭṭho’’tiādinā atthitā vā natthitā vā aññamaññaviruddhā ekasmiṃ dhamme vinā kālabhedena asambhavattāti kiṃ ekattaṃ āpajjatīti dassento paravādiṃ niggaṇhātīti.

Thereupon, the questioner, starting with "it exists, it does not exist," rebukes the opponent, showing that existence or non-existence, being mutually contradictory, cannot exist in a single phenomenon without a difference in time, asking what sort of unity it comes to.

Từ đó, người theo chủ trương của mình, bằng câu “nghĩa có là nghĩa không” v.v..., đã chỉ ra rằng sự tồn tại hay không tồn tại là những điều trái ngược nhau, không thể xảy ra trong cùng một pháp mà không có sự khác biệt về thời gian, rồi hỏi rằng liệu chúng có trở thành một hay không, và qua đó bác bỏ người theo chủ trương đối lập.

Paṭisiddhoti ca ‘‘rūpaṃ ‘rūpa’nti hevatthi, rūpaṃ ‘vedanā’ti heva natthī’’tiādinā (kathā. 306) vuttāya rūpavedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇānaṃ sakabhāvena atthitāya parabhāvena natthitāya ca paṭisedhanena sattādīnampi tathābhāvo paṭisedhito hotīti katvā vuttaṃ.

And refuted (paṭisiddho) is said because, by refuting the existence of form in its own nature as form and its non-existence as feeling etc., as stated, "Form as 'form' exists, form as 'feeling' certainly does not exist" and so forth, the similar nature of beings etc. is also refuted.

Và “bị bác bỏ” được nói ra vì, qua việc bác bỏ sự tồn tại của sắc, thọ, tưởng, hành, và thức theo tự tánh của chính chúng và sự không tồn tại của chúng theo tự tánh của cái khác, như đã được nói trong câu “sắc là ‘sắc’ thì vừa có, sắc là ‘thọ’ thì vừa không” v.v..., thì tình trạng tương tự của chúng sinh v.v... cũng đã bị bác bỏ.

640

Rūpādayo na hontīti rūpādisabhāvā na honti.

Forms etc. do not exist means the natures of form etc. do not exist.

Rūpādayo na hontī có nghĩa là không phải là tự tánh của sắc v.v...

Tathā tathāti samūhasantānādivasena.

In such and such a way means in the sense of aggregation, continuum, etc.

Tathā tathā có nghĩa là theo cách thức của tập hợp, dòng tương tục v.v...

Vicittasaññā parikappavasena uppajjati.

Diverse perception arises by way of conceptualization.

Vicittasaññā (tưởng sai khác) khởi sinh do sự tưởng tượng.

Yadi sattarathādisaññāvalambito vacanattho vijjamāno na hoti, nanu sattarathādiabhilāpā anariyavohārā jāyantīti āha ‘‘na ca te abhilāpā’’tiādi.

If the verbal meaning based on the perception of a being or a chariot etc. does not exist, then would not the expressions for a being, a chariot, etc., become ignoble usages? It is said: "And those expressions..." etc.

Nếu ý nghĩa của lời nói, vốn dựa vào tưởng về chúng sinh, cỗ xe v.v..., không hiện hữu, thì chẳng phải các cách nói về chúng sinh, cỗ xe v.v... sẽ trở thành cách nói không thuộc bậc Thánh sao? Ngài nói “na ca te abhilāpā” v.v...

Attano vasena kiñci ahontaṃ paññāpakassa vacanasseva vasena paññāpitabbattā paññattivohāraṃ labhati.

As something non-existent in itself must be indicated by virtue of the word that indicates it, it receives the designation of a concept-utterance.

Nó có được cách nói chế định là vì điều được chế định, vốn không là gì cả theo tự thân nó, phải được chế định chỉ bằng lời nói làm cho biết.

Imināva adhippāyenātiādi ‘‘sayaṃ avijjamāno’’tiādinā vuttamevatthaṃ sandhāyāha.

It states this with the same intention mentioned by "being non-existent in itself" and so forth.

Imināva adhippāyenā v.v... — ngài nói điều này nhắm đến chính ý nghĩa đã được trình bày qua câu “tự nó không hiện hữu” v.v...

Tanti sattādiggahaṇaṃ.

That (taṃ) refers to the apprehension of beings etc.

Taṃ là sự nắm bắt chúng sinh v.v...

‘‘Brahmavihāracatukkaṃ sattapaññattiṃ ārabbha pavattattā navattabbārammaṇaṃ nāma hotī’’tiādinā aṭṭhakathāyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 1421) tattha tattha na vattabbanti vuttaṃ.

In the Aṭṭhakathā, it is said in various places "should not be mentioned", as in "The fourfold Brahmavihāra, having arisen by focusing on the concept of a being, is called an object that should not be mentioned."

Trong Aṭṭhakathā, ở nhiều nơi đã nói rằng không nên nói, qua các câu như “Tứ Vô Lượng Tâm, vì khởi lên bằng cách lấy chúng sinh paññatti làm đối tượng, nên được gọi là có đối tượng không nên nói” v.v...

Yadi parittādibhāvena na vattabbaṃ, kathaṃ avijjamānassa sattādikassa paccayabhāvoti āha ‘‘khandhasamūhasantāna’’ntiādi.

If it should not be mentioned as a limited thing etc., how can a non-existent being etc. be a condition? It is said: "A collection of aggregates, a continuum..." etc.

Nếu không nên nói theo nghĩa là nhỏ v.v..., thì làm sao chúng sinh v.v... vốn không hiện hữu lại có thể là duyên được? Ngài nói “khandhasamūhasantāna” v.v...

Tanti khandhasamūhasantānaṃ.

That (taṃ) refers to the collection of aggregates, the continuum.

Taṃ là tập hợp và dòng tương tục của các uẩn.

Tadupādānabhūtanti puggaloti gahaṇapaññattīnaṃ kāraṇabhūtaṃ.

Being the basis for that means being the cause for the concepts of apprehension, such as "person."

Tadupādānabhūtaṃ có nghĩa là làm nhân cho các khái niệm nắm bắt là “chúng sinh”.

Yadi puggalasaññāya sevamānassa kusalādiuppatti hoti, kathaṃ puggaladassanaṃ micchādassananti paṭisiddhanti āha ‘‘yasmā panā’’tiādi.

If wholesome states arise for one who attends to the concept of a person, how is the view of a person refuted as a wrong view? It is said: "But since..." etc.

Nếu thiện v.v... khởi sinh nơi người thực hành tưởng về chúng sinh, tại sao cái thấy về chúng sinh lại bị bác bỏ là tà kiến? Ngài nói “yasmā panā” v.v...

Pathavīdhātu upalabbhatīti puggalābhāve vipakkhavasena nidassanamāha.

The earth element is found states an example in terms of the opposite, in the absence of a person.

Pathavīdhātu upalabbhatī — ngài đưa ra ví dụ theo cách đối lập, trong trường hợp không có chúng sinh.

Idañhettha anumānaṃ.

Here, this is the inference:

Và đây là suy luận trong trường hợp này.

Na rūpādayo vivecetvā puggalo upalabbhati tesaṃ aggahaṇe tathārūpāya buddhiyā abhāvato sevanādayo viyāti.

A person is not found apart from the forms etc., because in the absence of these, such a concept does not exist, like attendance etc.

Chúng sinh không được tìm thấy khi tách rời khỏi sắc v.v... vì khi không nắm bắt những thứ ấy, thì không có trí tuệ như vậy, giống như việc thực hành v.v...

Puggalo upalabbhati sacchikaṭṭhaparamatthena yo chaviññāṇaviññeyyoti saṃsarati muccati cāti evaṃ diṭṭhiyā parikappitapuggalova paṭisedhito, na vohārapuggaloti dassento ‘‘paṭise…pe… diṭṭhī’’ti āha.

The "refuted...etc....view" is said to show that it is only the person conceived by a view—namely, one who is perceptible by the sixfold consciousness as ultimately real and who transmigrates and is liberated—that is refuted, not the person in conventional usage.

Chỉ có chúng sinh được tưởng tượng bởi tà kiến, rằng “chúng sinh được tìm thấy theo nghĩa chân thực tối hậu, người có thể được nhận biết bởi sáu thức, người luân hồi và được giải thoát”, mới bị bác bỏ, chứ không phải chúng sinh trong cách nói thông thường — để chỉ ra điều này, ngài nói “paṭise…pe… diṭṭhī”.

641

Gāthāya pañcasu khandhesu rūpaṃ vedanā saññā cetanā viññāṇanti etesu kaṃ nāma dhammaṃ sattoti jānāsi nu, etesu ekampi sattoti gaṇhituṃ nārahatīti dasseti.

In the verse, it shows regarding which phenomenon among the five aggregates—form, feeling, perception, volition, consciousness—one knows as a being, (and that) not even one of these should be taken as a being.

Trong bài kệ, ngài chỉ ra rằng: Trong năm uẩn là sắc, thọ, tưởng, hành, và thức, ngươi có biết pháp nào là chúng sinh không? Không thể xem bất kỳ pháp nào trong số này là chúng sinh cả.

Atha etehi añño eko satto atthīti paccesi.

Then, if you believe that there is another being apart from these.

Vậy ngươi có tin rằng có một chúng sinh khác ngoài những pháp này không?

Evampi māra diṭṭhigataṃ nu te.

Even so, is it Māra's view for you?

Dù vậy, này Māra, đó có phải là tà kiến của ngươi không?

Nu-saddo diṭṭhigatameveti avadhāraṇattho.

The particle 'nu' (indeed) has the meaning of emphasis, that it is precisely a view.

Từ “nu” có nghĩa nhấn mạnh, rằng đó chính là tà kiến.

Kasmā?

Why?

Tại sao?

Yasmā suddhasaṅkhārapuñjoyaṃ.

Because this is merely a heap of formations.

Bởi vì đây chỉ là một khối các hành thuần túy.

Tamevatthaṃ vivarati ‘‘nayidha sattūpalabbhatī’’ti.

It elaborates on that very meaning: "No being is found here".

Ngài giải thích rõ ý nghĩa đó: “nayidha sattūpalabbhatī” (ở đây không tìm thấy chúng sinh).

Yasmā paccakkhato vā anumānato vā anupaladdhito natthi ettha koci satto nāmāti adhippāyo.

The intention is that since no being whatsoever is found here, either directly or by inference, there is no such thing as a being.

Ý định là: Bởi vì không tìm thấy bất kỳ chúng sinh nào ở đây, dù bằng trực giác hay suy luận, nên nó không có.

Yadi satto natthi, kathaṃ satto saṃsāramāpādītiādi nīyatīti.

If there is no being, how is it said that a being entered into saṃsāra, etc.?

Nếu chúng sinh không có, làm sao lại nói rằng chúng sinh tạo ra luân hồi v.v...?

Kimettha netabbaṃ, sattoti vohārasatto adhippeto, yasmā satta-saddo vohāre pavattatīti.

What is to be understood here is that a conventional being is intended, because the word 'satta' (being) is used in conventional speech.

Cần phải hiểu điều gì ở đây? Chúng sinh được nói đến là chúng sinh trong cách nói thông thường, bởi vì từ “chúng sinh” được dùng trong cách nói thông thường.

Dutiyagāthāya sambandhaṃ dassento ‘‘satto panā’’tiādimāha.

Showing the connection with the second verse, it states "But a being..." etc.

Để chỉ ra mối liên hệ với bài kệ thứ hai, ngài nói “satto panā” v.v...

Aṅgasambhārāti aṅgasambhārato akkhacakkaīsādiaṅgasambhāramupādāyāti attho.

Assemblage of parts means "by taking an assemblage of parts such as the spokes and axle of a chariot."

Aṅgasambhārā có nghĩa là từ sự tập hợp của các bộ phận, tức là dựa vào sự tập hợp của các bộ phận như trục, bánh xe, càng xe v.v...

Sattoti vohāro.

A being is a designation.

Satto là cách nói thông thường.

642

Avijjamānassāti accantaṃ avijjamānassa sasavisāṇādikassa.

Of what does not exist refers to something utterly non-existent, like a rabbit's horn.

Avijjamānassā có nghĩa là của cái hoàn toàn không hiện hữu, như sừng thỏ v.v...

Yadi accantaṃ avijjamānaṃ, kathaṃ taṃ gayhatīti āha ‘‘parikappita’’nti.

If it is utterly non-existent, how is it grasped? It is said: "conceptualized".

Nếu nó hoàn toàn không hiện hữu, làm sao nó có thể được nắm bắt? Ngài nói “parikappitaṃ”.

Lokasaññātaṃ ghaṭādi.

That which is a worldly perception is a pot, etc.

Lokasaññātaṃ là cái bình v.v...

Ettha pana yathā attānaṃ ārabbha uppajjamānakadhammānaṃ taṃsantatipatitānañca kilesupatāpābhāvena assatthabhāvapaccayatāya uppādādirahitampi nibbānaṃ ‘‘assāsanakarasa’’nti vuccati, evaṃ attānaṃ ārabbha pavattanakadhammavasena uppādādirahitāpi paññatti pavattāti vuttā.

Here, just as Nibbāna, which is devoid of origination etc., is called "having the taste of bringing solace" because of the absence of defilement-suffering for phenomena arising dependent on oneself and for those falling within that continuum, and because it is the cause for solace; similarly, it is stated that a concept (paññatti) arises, even though devoid of origination etc., by way of phenomena that operate dependent on oneself.

Ở đây, cũng như Niết-bàn, dù không có sự sanh khởi v.v..., vẫn được gọi là “có bản chất an ủi” vì là nhân duyên cho trạng thái an ổn do không có sự thiêu đốt của các phiền não đối với các pháp đang sanh khởi liên quan đến tự thân và các pháp thuộc dòng tương tục ấy, cũng vậy, chế định, dù không có sự sanh khởi v.v..., được nói là “hiện hành” theo nghĩa là các pháp hiện hành liên quan đến tự thân.

Hetuattho vā antonītoti pavattitā vohāritāti attho daṭṭhabbo.

Or, the meaning of 'cause' is implicitly included, and thus the meaning should be understood as 'being used' or 'being conventionally expressed'.

Hoặc nên hiểu rằng, ý nghĩa của nhân được bao hàm bên trong, nên “hiện hành” có nghĩa là “được nói đến theo quy ước”.

Tathā nāmapaññatti paññapetabbamatthaṃ gahitāyeva paññāpeti, viññatti viya adhippāyaṃ viññāpetīti sā gahetabbābhāvato vuccamānatthadvārena vuccamānāti vuttā.

Similarly, a name-concept (nāmapaññatti), having already grasped the object to be designated, designates it, just as an intimation (viññatti) intimates an intention. It is said to be spoken through the door of the spoken meaning, because it itself does not need to be grasped.

Tương tự, danh chế định (nāmapaññatti) chỉ làm cho biết đối tượng cần được chế định sau khi đã nắm bắt nó; giống như sự biểu lộ (viññatti) làm cho biết ý định, nên nó được nói là “được nói đến qua cánh cửa của ý nghĩa đang được nói” vì tự nó không có gì để nắm bắt.

Paññāpitabbapaññattiyā pana vuccamānabhāve vattabbameva natthi.

However, regarding a concept (paññatti) that is to be designated, there is nothing further to be said about its state of being spoken.

Còn đối với chế định cần được làm cho biết (paññāpitabbapaññatti), thì không có gì để nói về trạng thái được nói đến của nó.

Tathā pakārato ñāpanabhāvena ñāpetabbañāpananti katvā gahetabbattāyeva ca tassā aniddhāritasabhāvatā paṭikkhittā daṭṭhabbā.

Similarly, because it is to be grasped by being a designation (ñāpana) that makes known (ñāpetabba) by way of aspect (pakāra), its nature as not being definitively established (aniddhāritasabhāvatā) should be understood as rejected.

Tương tự, nên hiểu rằng, bởi vì nó là “sự làm cho biết đối tượng cần được biết theo nhiều cách”, và cũng vì nó phải được nắm bắt, nên trạng thái tự tánh không xác định của nó đã bị bác bỏ.

Na hi sabhāvadhammānaṃ kakkhaḷaphusanādi sarūpato saddena vacanīyabhāvaṃ bhajati, apica kho nesaṃ kāladesādibhedabhinnānaṃ vinivattaaññajātiyako sajātiyasādhāraṇo pubbasaṅketānurūpaṃ ajjhāropasiddho sāmaññākāro vacanīyo.

For indeed, intrinsic phenomena do not come to be expressible by sound in their own nature, such as hardness or tangibility. Rather, what is expressible is a general aspect (sāmaññākāra) of those phenomena, which are differentiated by variations in time and place, distinguishable from other classes, common to their own class, and established by superimposition in accordance with prior convention.

Bởi vì, tự tánh của các pháp thực tại (sabhāvadhammā) như sự cứng, sự xúc chạm, v.v..., không thể được diễn tả bằng lời nói theo đúng bản chất của chúng; mà đúng hơn, cái có thể diễn tả được là một hình thái phổ quát (sāmaññākāro) được thiết lập do sự áp đặt phù hợp với quy ước có trước, chung cho đồng loại, và khác biệt với các loại khác, đối với các pháp ấy vốn được phân biệt bởi thời gian, không gian, v.v...

Tatthāpi na vinā kenaci pavattinimittena saddo pavattatīti tassa pavattinimittabhūto lokasaṅketasiddho taṃtaṃvacanatthaniyato sāmaññākāraviseso nāma paññattīti pubbācariyā.

Even in that, a word does not function without some operative cause. So, that operative cause, which is a specific general aspect (sāmaññākāravisesa) established by worldly convention and regulated by the meaning of each respective word, is called a concept (paññatti) – say the former teachers.

Ngay cả ở đó, một từ ngữ không thể hiện hành mà không có một cơ sở nào đó cho sự hiện hành của nó (pavattinimitta). Do đó, các vị cổ sư nói rằng: Cái hình thái đặc thù phổ quát, vốn là cơ sở cho sự hiện hành của từ ngữ ấy, được xác định bởi ý nghĩa của từng từ ngữ, và được thiết lập bởi quy ước của thế gian, chính là danh chế định (nāma paññatti).

So hi tasmiṃ tasmiṃ atthe saddaṃ nāmeti, tassa tassa vā atthassa nāmasaññaṃ karotīti nāmaṃ, pakārehi ñāpanato paññatti cāti.

For it directs the word to that particular meaning, or it creates the name-appellation for that particular meaning; thus it is a name (nāma), and because it makes known by aspects, it is a concept (paññatti).

Bởi vì nó đặt tên (nāmeti) cho từ ngữ trong đối tượng này hay đối tượng kia, hoặc tạo ra sự nhận biết tên (nāmasañña) cho đối tượng này hay đối tượng kia, nên nó là danh (nāma); và vì nó làm cho biết theo nhiều cách (pakārehi ñāpanato), nên nó là chế định (paññatti).

643

Kassa pana so ākāravisesoti?

To whom does that specific aspect belong?

Vậy, hình thái đặc thù đó thuộc về cái gì?

Paññāpetabbatthassāti veditabbaṃ.

It should be understood as belonging to the object to be designated (paññāpetabbatthassa).

Nên biết rằng, nó thuộc về đối tượng cần được chế định.

Anekākārā hi atthāti.

For objects (attha) are of many aspects.

Bởi vì các đối tượng có nhiều hình thái.

Evañca katvā tassā paññattiyā gahetabbatāvacanañca samatthitaṃ bhavati, avassañca etamevaṃ sampaṭicchitabbaṃ.

And having understood it thus, the statement that this concept (paññatti) is to be grasped becomes appropriate, and this must necessarily be accepted.

Và khi làm như vậy, lời nói về khả năng được nắm bắt của chế định ấy trở nên có cơ sở, và điều này nhất thiết phải được chấp nhận như vậy.

Aññathā vacanavacanīyabhedānaṃ saṅkaro siyā, sabbopi attho sabbassa saddassa vacanīyo, sabbo ca saddo sabbassa atthassa vācakoti na cettha saṅketaggahaṇeneva tesaṃ pavattāti sakkā vattuṃ vavatthitesu eva tesu saṅketaggahaṇassa pavattito.

Otherwise, there would be a confusion of word and what is designated by the word; (it would imply that) every object is designated by every word, and every word expresses every object. And here, it cannot be said that they function merely by the grasp of convention, because the grasp of convention functions only when they are already established.

Nếu không, sẽ có sự hỗn loạn giữa sự phân biệt của từ ngữ và đối tượng được diễn tả; mọi đối tượng đều có thể được diễn tả bởi mọi từ ngữ, và mọi từ ngữ đều có thể diễn tả mọi đối tượng. Và ở đây, không thể nói rằng chúng hiện hành chỉ do việc nắm bắt quy ước, bởi vì việc nắm bắt quy ước chỉ xảy ra đối với những cái đã được xác định.

644

Apare pana ‘‘yathā dhūmato aggianumāne na kevalena dhūmeneva aggi viññāyati, dhūmassa pana agginā avinābhāvasaṅkhāto sambandho viññāyamāno dhūmena aggi viññāyati, evaṃ saddena atthavijānane na kevalena saddena tadattho viññāyati.

Others, however, explain: ‘‘Just as in inferring fire from smoke, fire is not understood by mere smoke; rather, when the connection called 'inseparability' (avinābhāva) of smoke with fire is understood, then fire is understood by smoke. Similarly, in understanding an object by a word, that object is not understood by the mere word.

Một số vị khác thì giải thích rằng: “Giống như trong việc suy luận có lửa từ khói, lửa không được biết đến chỉ bằng khói đơn thuần, mà là mối liên hệ được gọi là sự bất khả phân ly (avinābhāva) giữa khói và lửa được biết đến, rồi nhờ khói mà biết có lửa; cũng vậy, trong việc nhận biết ý nghĩa qua từ ngữ, ý nghĩa của nó không được biết đến chỉ bằng từ ngữ đơn thuần.

Taṃtaṃsaddassa pana tena tena atthena avinābhāvasaṅkhāto sambandho viññāyamāno tena tena saddena atthaṃ ñāpetīti veditabbaṃ.

Rather, when the connection called 'inseparability' of each respective word with that respective object is understood, then the object is made known by that respective word.

Nên biết rằng, mối liên hệ được gọi là sự bất khả phân ly giữa từ ngữ này với ý nghĩa kia được biết đến, rồi nhờ từ ngữ này mà nó làm cho biết ý nghĩa kia.

Aññathā aggahitasambandhenapi saddasavanamattena tadattho viññāyeyyāti.

Otherwise, by the mere hearing of a word, its object would be understood even without grasping the connection.’

Nếu không, ngay cả người chưa nắm bắt được mối liên hệ cũng sẽ biết được ý nghĩa của nó chỉ bằng cách nghe từ ngữ.”

Yo yamettha yathāvuttarūpo sambandho, so tassa tassa atthassa saññāpanabhāvena nāmanti paramatthato abhāvā lokasaṅketavasena lokasaṅketoti vā siddho ñātoti lokasaṅketasiddhoti, saddena pakāsiyamānānaṃ atthappakārānaṃ adhigamahetutāya pakārato ñāpanato paññattīti ca vutto’’ti vaṇṇayanti.

The connection of the aforementioned kind, which is found therein, is called 'name' (nāma) by virtue of its signifying function for that particular object. And because it does not exist in the ultimate sense, it is said to be 'established by worldly convention' (lokasaṅketasiddha) by way of worldly convention, or 'known by worldly convention.' And it is called 'concept' (paññatti) because it is a cause for the comprehension of the aspects of objects revealed by a word, making them known by their aspects.”

Ở đây, mối liên hệ như đã nói, do có bản chất làm cho biết (saññāpanabhāva) ý nghĩa của đối tượng này hay đối tượng kia, nên được gọi là danh (nāma); vì nó không tồn tại theo chân đế, nên nó được gọi là “được thiết lập bởi quy ước thế gian” (lokasaṅketasiddha) theo nghĩa là được thiết lập hoặc được biết đến theo quy ước thế gian; và vì nó là nhân để thấu hiểu các loại ý nghĩa được biểu thị bằng từ ngữ, nên nó được gọi là chế định (paññatti) do làm cho biết theo nhiều cách.

645

Saṅkhatāsaṅkhatavinimuttassapi ñeyyavisesassa abhāve ghaṭādisaddābhidheyyā viya pathavīphassādisaddavacanīyopi na labbhatiyevāti sabbavohāralopo siyā.

In the absence of any specific knowable (ñeyyavisesa) distinct from the conditioned and unconditioned, just as objects denoted by words like 'pot' are not found, so too are objects designated by words like 'earth-touch' not found, and thus all conventional usage (vohāra) would cease.

Nếu không có một đối tượng đặc thù để biết, vốn tách rời khỏi pháp hữu vi và vô vi, thì ngay cả đối tượng được diễn tả bởi các từ như đất, xúc, v.v... cũng sẽ không thể có được, giống như đối tượng được chỉ định bởi các từ như cái bình, v.v...; và như vậy, mọi quy ước sẽ bị hủy bỏ.

Yasmā ca rūpārūpadhammā pabandhasaṅkhātataṃtaṃvisesākāravaseneva pavattanti, na kevalā, tasmā tesaṃ te saṇṭhānasamūhaavatthāvisesākārā yadipi paramatthato kiñci na honti, paramatthato pana vijjamānānaṃ rūpādīnaṃ upādānānaṃ vasena vijjamānabhāvaṃ labhitvā taṃtaṃgahaṇānurūpaṃ taṃtaṃabhilāpādhikaraṇaṃ bhavati.

And because material and immaterial phenomena (rūpārūpadhammā) function only by way of specific aspects of arrangements (pabandhasaṅkhātataṃtaṃvisesākāravaseneva) and not as mere isolated entities, therefore, those specific aspects of configurations, aggregates, and conditions, even though they are not ultimately anything in themselves, gain existence through the underlying material and other (paramattha) realities and become the basis for various designations in accordance with the grasping of those (realities).

Và bởi vì các pháp sắc và phi sắc chỉ hiện hành dưới hình thái đặc thù này hay hình thái đặc thù kia được gọi là dòng tương tục, chứ không phải đơn lẻ, cho nên các hình thái đặc thù về hình dạng, tập hợp, và trạng thái của chúng, mặc dù không là gì cả theo chân đế, nhưng lại có được sự tồn tại nhờ vào các pháp thủ (upādāna) như sắc v.v... vốn tồn tại theo chân đế, và trở thành cơ sở cho các ngôn từ tương ứng, phù hợp với cách nắm bắt tương ứng.

Upādāyapaññatti hi upādānato yathā aññā anaññāti ca na vattabbā, evaṃ sabbathā atthi natthīti ca na vattabbā.

For a dependent concept (upādāyapaññatti) should not be described as either different or not different from its basis (upādāna), just as it should not be described as absolutely existing or not existing.

Bởi vì y sinh chế định (upādāyapaññatti) không thể được nói là khác hay không khác với pháp sở y (upādāna), cũng vậy, nó không thể được nói là hoàn toàn có hay không có.

Tayopi hi ete santāyevāti evaṃ tāva mātikāvaṇṇanāya na koci virodho.

Indeed, all three of these exist; thus, there is no contradiction in the explanation of the matrix (mātikāvaṇṇanāya).

Bởi vì cả ba trường hợp ấy đều chỉ tồn tại. Như vậy, trước hết, không có mâu thuẫn nào với phần giải thích về đề mục.

Saṅkhāyati saṃkathīyatīti saṅkhāti ayamattho kathetabbabhāvena vacanattheyeva niruḷho, na vacanasminti vacanapakkhassa ujukatā sambhavati.

The meaning that "saṅkhāyati" means "it is reckoned, it is conversed about" is established in the sense of being expressible by words, not in the sense of being the word itself. Thus, the side of the word (vacanapakkhassa) can be straightforward.

“Saṅkhāyati saṃkathīyati” (được tính đếm, được nói đến) nên là saṅkhā (sự tính đếm); ý nghĩa này đã trở nên cố định trong nghĩa của “cái được nói đến” (vacanattha), chứ không phải trong “cái nói” (vacana), nên quan điểm về “cái nói” không thể đúng được.

Vacanapakkhoyeva pāḷianugato, na paramparāgato yathāvutto atthoti kuto panetaṃ labbhā.

But how can it be obtained that "the side of the word is in accordance with the Pāḷi, and the aforementioned meaning is not from the tradition"?

Quan điểm về “cái nói” mới phù hợp với Pāḷi, còn ý nghĩa được truyền lại như đã nói thì không. Nhưng làm sao có thể có được điều này?

Na hi anīto attho pāḷiananugato, nāpi sabbā pāḷinītatthā evāti yathāvuttā duvidhā paññattiyo aṭṭhakathāyaṃ chahi paññattīhi yathāsambhavaṃ vuttāyevāti siddhametaṃ atthīti na vattabbāti.

For the unmentioned meaning is not against the Pāḷi, nor are all Pāḷi meanings explicit. Thus, it cannot be said that "it is proven that the two kinds of concepts mentioned are indeed stated in the commentaries as the six concepts according to possibility."

Bởi vì ý nghĩa không được dẫn ra không phải là không phù hợp với Pāḷi, và cũng không phải tất cả Pāḷi đều có ý nghĩa được dẫn ra. Do đó, hai loại chế định như đã nói đã được trình bày trong Chú giải qua sáu loại chế định tùy theo trường hợp. Vì vậy, điều này được xác lập, và không cần phải nói rằng “nó không tồn tại”.

646

Yadi paramatthato atthitāpaṭisedho, iṭṭhametaṃ.

If it is a denial of ultimate existence, that is acceptable.

Nếu đó là sự phủ định sự tồn tại theo chân đế, thì điều này được chấp nhận.

Atha vohārato, sattarathaghaṭādīhi sattarathādivacanappayogoyeva na sambhaveyyāti.

But if it is a denial of conventional existence, then the application of terms like 'being', 'chariot', and 'pot' to 'beings', 'chariots', etc., would not be possible.

Nếu là theo quy ước, thì việc sử dụng các từ như chúng sanh, cỗ xe, cái bình, v.v... cho các đối tượng như chúng sanh, cỗ xe, cái bình, v.v... sẽ không thể xảy ra.

Na hi vacanīyarahito vacanappayogo atthīti.

For there is no application of a word without something to be designated by it.

Bởi vì không có việc sử dụng từ ngữ mà không có đối tượng được diễn tả.

Paramatthadhammānaṃ asabhāvadhammabhūtāya paññattiyā vibhāgadassanatthā adhivacanādidukattayadesanāti na paramatthadhammānaṃ rūpādīnaṃ paññattibhāvāpattīti.

The teaching of the two pairs beginning with 'adhivacana' is for showing the distinction between ultimate phenomena and concept, which is a non-intrinsic phenomenon, and not to imply that ultimate phenomena such as material form become concepts.

Việc thuyết giảng ba cặp như adhivacana v.v... là để chỉ ra sự phân biệt của chế định, vốn không phải là pháp thực tại, với các pháp chân đế. Do đó, không có chuyện các pháp chân đế như sắc v.v... trở thành chế định.

Na ca paññattipathapaññattidhammaniddesānaṃ avisesavacanaṃ yuttaṃ, saddasseva pana paññattibhāve siyā kāci tesaṃ visesamattā.

And it is not proper to speak of 'concept-path', 'concept', and 'designation of phenomena' as indistinct. If the word itself were a concept, then there might be some degree of distinction among them.

Và việc nói không phân biệt về các chỉ dẫn của paññattipatha (phạm vi của chế định) và paññattidhamma (pháp chế định) là không hợp lý; nhưng nếu chỉ có từ ngữ là chế định, thì có thể có một sự khác biệt nào đó giữa chúng.

Paññāpitabbassa aparamatthasabhāvasseva paññattibhāvo adhippetoti na sabbo paññattipatho paññattisaddena vutto, paññatti ca paññāpetabbabhāvena vuttāti paññattipathapadaṃ vattabbameva.

The concept-ness is intended only for that which has a non-ultimate nature and is to be designated. Thus, not every concept-path is referred to by the term 'concept', and 'concept' is used in the sense of 'that which is to be designated'. Therefore, the term 'concept-path' is indeed to be spoken.

Ý muốn nói rằng, chính đối tượng cần được làm cho biết, vốn không phải là thực tại chân đế, mới có bản chất là chế định. Do đó, không phải tất cả paññattipatha đều được gọi bằng từ paññatti, và paññatti được nói đến với ý nghĩa là đối tượng cần được làm cho biết. Vì vậy, thuật ngữ paññattipatha là cần thiết.

Evañcetaṃ icchitabbaṃ.

And it should be desired thus.

Và nên mong muốn như vậy.

Itarathā saddassa ca paññāpitabbatāya paññattipathabhāvoti paññattipadaṃ na vattabbaṃ siyāti ca sakkā vattuṃ, nikkhepakaṇḍe vibhattāyeva paññatti ‘‘puriso māgaṇḍiyo’’ti etthāpi dassitāti na na sakkā vattuṃ.

Otherwise, it could be said that because a word is to be designated, it is a concept-path, and thus the term 'concept' should not be used. It can also be said that the concept differentiated in the Nikkhepakaṇḍa is shown even in cases like "Puriso Māgaṇḍiyo."

Nếu không, có thể nói rằng, vì từ ngữ cũng có thể được làm cho biết và là paññattipatha, nên thuật ngữ paññatti không cần phải nói đến. Chế định đã được phân tích trong phẩm Nikkhepakaṇḍa cũng đã được chỉ ra ở câu “puriso māgaṇḍiyo”. Do đó, không phải là không thể nói.

Tathāpi hi yathāvuttaupādāyapaññattināmapaññattīnaṃ sabhāvasambhavatoti saṅkhādisaddānaṃ samānatthatāpi tesaṃ matimattameva, viññatti viya adhippāyaṃ viññāpentā sayaṃ ñātāyeva nāmapaññatti paññāpetabbamatthaṃ paññāpeti gahitasarūpatāya padīpo viya rūpagatavidhaṃsaneti na paññattiantaraparikappanena payojanaṃ atthi paññāpetabbatthapaññāpane, nāmapaññattipaññāpane pana upādānabhedabhinnā upādāyapaññatti viya taṃtaṃvacanavacanatthabhedabhinnā nāmapaññattīti aññā paññatti icchitā eva.

Nonetheless, even so, the similarity of meaning of terms like 'saṅkhā' is merely their opinion regarding the possibility of the nature of the aforementioned dependent concepts (upādāyapaññatti) and name-concepts (nāmapaññatti). Just as an intimation (viññatti) intimates an intention, a name-concept (nāmapaññatti), being itself known, designates the object to be designated, like a lamp illuminating visible objects by virtue of its grasped nature. Thus, there is no purpose in hypothesizing another concept (paññattiantara) for designating the object to be designated. However, for designating the name-concept (nāmapaññatti), another concept (paññatti) is indeed desired, similar to how a dependent concept (upādāyapaññatti) is differentiated by various bases (upādāna), a name-concept (nāmapaññatti) is differentiated by various words and their designated meanings.

Tuy nhiên, sự đồng nghĩa của các từ như saṅkhā v.v... chỉ là quan điểm của họ, bởi vì y sinh chế định và danh chế định như đã nói có thể có tự tánh. Giống như sự biểu lộ (viññatti) làm cho biết ý định, danh chế định, sau khi tự nó đã được biết, mới làm cho biết đối tượng cần được chế định; vì bản chất của nó đã được nắm bắt, nó giống như ngọn đèn phá tan bóng tối bao phủ hình sắc. Do đó, không cần phải giả định một chế định khác để làm cho biết đối tượng cần được chế định. Nhưng để làm cho biết danh chế định, một chế định khác là cần thiết, giống như y sinh chế định được phân biệt bởi sự khác biệt của pháp sở y, thì danh chế định cũng được phân biệt bởi sự khác biệt của từ ngữ và ý nghĩa tương ứng.

Na ca anavatthānadoso taṃtaṃvacanassa tadatthavibhāvane sahakārīkāraṇabhāvena paṭiniyatasarūpattā.

And there is no fault of infinite regress because each respective word has a regulated nature as a contributing cause in manifesting its meaning.

Và không có lỗi vô tận, vì mỗi từ ngữ có một bản chất được xác định trước như là một nhân duyên hỗ trợ trong việc làm rõ ý nghĩa của nó.

Etena saṅketaggahaṇābhāvopi paṭisiddho daṭṭhabbo, tathā nāmapaññattiyā payojanābhāvo.

By this, the absence of grasping convention (saṅketaggahaṇābhāva) should also be understood as refuted, as is the absence of purpose for name-concepts (nāmapaññatti).

Qua đó, nên hiểu rằng sự thiếu vắng việc nắm bắt quy ước cũng bị bác bỏ, và tương tự, sự vô dụng của danh chế định cũng vậy.

Dassitappayojanā hi sā pubbeti.

For its purpose has been shown previously.

Bởi vì công dụng của nó đã được chỉ ra trước đây.

647

‘‘Vohāro lokiyasote paṭihaññatī’’tiādīsu sotabbassa saddassa vasena tabbisayabhūtā vohārādayo paṭihananasotabbatāpariyāyena vuttāti daṭṭhabbā.

In phrases like "convention is hindered in the worldly stream," conventions and so forth, which are objects of the sound to be heard, should be understood as stated by way of the synonym for "hindered and to be heard."

Trong các câu như ‘‘Vohāra (cách nói) bị va chạm vào tai thế gian’’, cần hiểu rằng các pháp như vohāra, vốn là đối tượng của âm thanh có thể nghe được, đã được nói theo nghĩa bóng là sự va chạm và có thể nghe được, thông qua âm thanh có thể nghe được.

Saddoyeva vā tattha vohārādisahacāritāya tathā vutto.

Or, the sound itself is stated thus there due to its association with conventions and so forth.

Hoặc chính âm thanh ở đó đã được nói như vậy do đồng hành với vohāra, v.v.

Na hi sakkā sabbattha ekarasā desanā pavattīti vattuṃ.

For it is not possible to say that the teaching always proceeds with a single flavor.

Vì không thể nói rằng lời dạy ở mọi nơi đều diễn ra đồng nhất.

Tathā hi katthaci sukhā dukkhā, sukhāpi vedanā dukkhāti vuccanti, dukkhā sukhā, dukkhāpi sukhāti, evaṃ yathāvuttā duvidhāpi paññatti adhivacanādipāṭhassa atthabhāvena aṭṭhakathāyaṃ vuttāyevāti.

Thus, sometimes pleasant is called painful, and even pleasant feeling is called painful; painful is called pleasant, and even painful is called pleasant. In this way, both types of designations as stated are indeed mentioned in the commentaries as having the meaning of adhivacana (designation) and so forth.

Thật vậy, ở một số nơi, thọ lạc được gọi là khổ, và thọ khổ cũng được gọi là lạc; thọ khổ được gọi là lạc, và thọ lạc cũng được gọi là khổ. Như vậy, cả hai loại chế định đã được nói đến, với tư cách là ý nghĩa của đoạn văn về adhivacana v.v., đều đã được đề cập trong Chú giải.

Ayaṃ saṅkhatāsaṅkhatavinimuttaṃ ñeyyavisesaṃ icchantānaṃ vasena vinicchayo.

This is the determination according to those who desire a specific knowable (ñeyya) distinct from the conditioned and unconditioned.

Đây là sự phân định theo quan điểm của những người mong muốn một đối tượng có thể biết đặc biệt, tách rời khỏi pháp hữu vi và vô vi.

648

1316. Satipi paresaṃ sāmaññādināmakārakānaṃ nāmakaraṇabhāve parānapekkhatāya tato ativiya yutto idha nāmakaraṇasabhāvo ukkaṃsaparicchedena nāmakaraṇatthoti adhippetoti dassetuṃ ‘‘aññaṃ anapekkhitvā’’tiādimāha.

1316. Even though others may also engage in naming things like common characteristics, in order to show that the intrinsic nature of naming here, due to its independence from others, is extremely appropriate and signifies naming in the highest sense, it states "without depending on another," and so forth.

Để chỉ ra rằng, mặc dù các pháp như sāmañña (tính phổ quát) v.v. của các quan điểm khác có vai trò đặt tên, nhưng ở đây, bản chất của sự đặt tên là vô cùng thích hợp hơn so với chúng vì không phụ thuộc vào cái khác, và do đó, nó có ý nghĩa đặt tên theo cách phân định tối thượng, ngài nói ‘‘không phụ thuộc vào cái khác’’ v.v.

Nāmakaraṇasabhāvatā na hoti asabhāvikatāya kadācideva pavattito cāti adhippāyo.

The intrinsic nature of naming does not exist, because it occurs only sometimes due to its unsubstantial nature—this is the intention.

Ý muốn nói: Bản chất của sự đặt tên không tồn tại vì nó không phải là bản chất tự nhiên và chỉ thỉnh thoảng mới khởi lên.

Sabhāvasiddhattāti vedanādīnaṃ vedanādināmakaraṇadhammataṃ āha.

Due to being naturally established refers to the characteristic of feelings and so forth being named as feelings and so forth.

Với câu ‘‘vì được thành tựu do bản chất’’, ngài nói về đặc tính đặt tên của thọ v.v. là thọ v.v.

Yadi vedanādīnaṃ kenaci akataṃ sakanāmaṃ ādāyayeva pavattanato opapātikanāmānaṃ nāmakaraṇaṭṭhena nāmabhāvo, evaṃ sati pathavīādīnampi nāmabhāvo āpajjati, aññathā pathavīādinidassanameva na siyāti anuyogaṃ manasi katvā āha ‘‘pathavīādinidassanenā’’tiādi.

If feelings and so forth are names because their own names, unmade by anyone, arise as if spontaneous names for the purpose of naming, then the same should apply to earth and so forth. Otherwise, the illustration of earth and so forth would not be valid. Bearing this objection in mind, it states "by the illustration of earth and so forth".

Nếu thọ v.v. có bản chất là danh do ý nghĩa đặt tên của các tên gọi tự sinh, vì chúng khởi lên mang theo tên riêng của mình mà không do ai tạo ra, thì trong trường hợp đó, đất v.v. cũng sẽ có bản chất là danh; nếu không, ví dụ về đất v.v. sẽ không tồn tại. Với sự nghi vấn này trong tâm, ngài nói ‘‘với ví dụ về đất v.v.’’

Ekadesasāmaññena hi yathādhippetena upamā hoti, na sabbasāmaññenāti.

For an analogy is made by partial commonality as intended, not by complete commonality.

Vì sự so sánh được thực hiện dựa trên sự tương đồng một phần theo ý muốn, chứ không phải dựa trên sự tương đồng hoàn toàn.

Evampi yadi sabhāvasiddhanāmattā vedanādayo nāmaṃ, pathavīādīnampi anivattanīyo nāmabhāvoti āha ‘‘niruḷhattā’’tiādi.

Even so, if feelings and so forth are names due to having naturally established names, then the name-nature of earth and so forth is also unavoidable, it states "due to being well-established" and so forth.

Ngay cả như vậy, nếu thọ v.v. là danh do có tên gọi được thành tựu do bản chất, thì bản chất là danh của đất v.v. cũng không thể tránh khỏi. Do đó, ngài nói ‘‘vì đã trở nên thông dụng’’ v.v.

Tena yaṃnimittaṃ vedanādīsu nāmasaddappavatti, satipi tadaññesaṃ taṃnimittayoge go-saddo viya kukkuṭādisattapiṇḍe niruḷhato vedanādīsu nāma-saddo pavattoti dasseti.

Thereby, it shows that the word "nāma" (name) is applied to feelings and so forth due to a certain characteristic, and even if others possess that characteristic, the word "nāma" applies to feelings and so forth because it is well-established there, like the word "go" (cow) for a lump of flesh of a chicken and so forth.

Qua đó, ngài chỉ ra rằng, dù có dấu hiệu nào khiến từ ‘danh’ khởi lên đối với thọ v.v., và dù các pháp khác cũng có dấu hiệu đó, từ ‘danh’ vẫn khởi lên đối với thọ v.v. do tính thông dụng, giống như từ ‘bò’ đối với khối chúng sinh như gà v.v.

Tathā hi anekesu suttapadesesu tesaṃyeva nāmavohāro dissati.

Thus, in many suttas, the usage of "nāma" (name) for these very things is seen.

Thật vậy, trong nhiều đoạn kinh, cách gọi ‘danh’ chỉ được thấy đối với chúng.

Nāmatānāpatti vuttā kesakumbhādināmantarāpajjanato.

The non-applicability of name-ness is stated due to the possibility of becoming other names like hair-jar.

Sự không phải là danh đã được nói đến vì chúng có thể trở thành các danh khác như tóc, bình v.v.

Etamevatthaṃ nidassanabhāvena ‘‘na hī’’tiādinā vivarati.

This very meaning is explained as an illustration with "for not," and so forth.

Ngài làm rõ chính ý nghĩa này bằng ví dụ qua câu ‘‘vì không’’ v.v.

Yadipi samūhādighanavinibbhogābhāvato vedanādiarūpadhammesupi piṇḍākārena gahaṇaṃ pavattati, taṃ pana yebhuyyena atthātiparikappamukhena ekadhammavaseneva, na samūhavasenāti vuttaṃ ‘‘aññena…pe… natthī’’ti.

Although the perception of form in a lump occurs even in formless phenomena like feelings and so forth, due to the absence of substantial analysis of aggregates, this is mostly by way of conceiving a meaning as a single phenomenon, not as an aggregate. This is stated by "by another...pe...there is not."

Mặc dù sự nắm bắt theo dạng khối cũng diễn ra đối với các pháp vô sắc như thọ v.v. do không có sự phân tách khỏi khối dày đặc như nhóm v.v., nhưng điều đó chủ yếu diễn ra thông qua sự tưởng tượng quá mức về thực tại, chỉ dựa trên một pháp duy nhất, chứ không phải dựa trên nhóm. Do đó, đã nói ‘‘với cái khác… không có’’.

649

Pakāsakapakāsitabbabhāvo visayivisayabhāvo eva.

The state of illuminator and that which is to be illuminated is simply the state of subject and object.

Bản chất của cái soi sáng và cái được soi sáng chính là bản chất của đối tượng và chủ thể.

Adhivacanasamphasso manosamphasso.

Mental contact as designation is mind-contact.

Adhivacanasamphassa là ý xúc.

So nāmamantarena gahetuṃ asakkuṇeyyatāya pākaṭoti nidassanabhāvena vutto.

It is stated as an illustration because it is evident, being impossible to grasp without a name.

Nó được nêu ra làm ví dụ vì nó rõ ràng do không thể nắm bắt được nếu không có danh.

‘‘Adhivacanasamphasso viyā’’ti vacanena manosamphassatappakārānameva nāmabhāvo siyā, na paṭighasamphassatappakārānanti āsaṅkāya nivattanatthaṃ ‘‘paṭighasamphassopī’’tiādimāha.

The statement "like mental contact as designation" might imply that only mind-contact and its kinds have the nature of a name, and not impact-contact and its kinds. To avert this apprehension, it states "impact-contact also," and so forth.

Với câu nói ‘‘giống như adhivacanasamphassa’’, có thể nảy sinh nghi vấn rằng chỉ có ý xúc và các loại của nó mới có bản chất là danh, chứ không phải paṭighasamphassa (xúc va chạm) và các loại của nó. Để loại bỏ nghi vấn đó, ngài nói ‘‘cả paṭighasamphassa cũng’’ v.v.

Tattha pañcaviññāṇasahagato phasso paṭighasamphasso.

Therein, contact accompanied by the five consciousnesses is impact-contact.

Trong đó, xúc đồng sinh với năm thức là paṭighasamphassa.

Pi-saddo sambhāvane.

The particle "pi" is for possibility.

Từ pi (cũng) có nghĩa là khả năng.

Idaṃ vuttaṃ hoti – visayīvisayasaṅghaṭṭanasamuppattiyā aññaphassato oḷārikopi paṭighasamphasso na rūpadhammā viya vibhūtākāro, tato nāmāyattagahaṇiyabhāvo nāmassevāti.

This is what is meant: even impact-contact, which is grosser than other contacts due to its arising from the collision of subject and object, is not as distinctly manifest as material phenomena, so its graspability dependent on a name belongs to the name itself.

Điều này được nói đến: Mặc dù paṭighasamphassa, do sự sinh khởi từ sự va chạm giữa chủ thể và đối tượng, là thô hơn so với các loại xúc khác, nhưng nó không có hình tướng rõ ràng như các pháp sắc; do đó, bản chất có thể nắm bắt phụ thuộc vào danh là của chính danh.

Arūpatāya vātiādinā sāmaññato visesato ca paṭighasamphassassa upacāravasena nāmabhāvamāha.

By "or due to being formless," and so forth, it speaks of the name-nature of impact-contact by way of metaphorical usage, both generally and specifically.

Bằng câu ‘‘hoặc do tính vô sắc’’ v.v., ngài nói về bản chất là danh của paṭighasamphassa theo cách chuyển dụng, cả một cách tổng quát lẫn một cách cụ thể.

Pacchimapurimānanti ‘‘nāmañca rūpañcā’’ti imaṃ anupubbiṃ sandhāya vuttaṃ.

Of the latter and former is stated with reference to the sequence "name and form."

Của cái sau và cái trước được nói đến liên quan đến thứ tự này: ‘‘danh và sắc’’.

Satipi rūpassātiādinā nāmavohārahetuṃ anaññasādhāraṇaṃ nibbānassa adhipatipaccayabhāvaṃ eva vibhāveti, yato ariyānaṃ aññavisayavinissaṭaṃ ninnapoṇapabbhārabhāvena asaṅkhatadhātuyaṃ eva cittaṃ pavattatīti.

By "even though form exists," and so forth, it explains the unique cause for the designation of Nibbāna as the condition of dominance, because the minds of noble ones, being disengaged from other objects, incline, tend, and lean only towards the unconditioned element.

Bằng câu ‘‘mặc dù sắc có’’ v.v., ngài làm rõ chính bản chất là duyên trưởng của Niết-bàn, vốn là nguyên nhân không chung cho cách gọi ‘danh’, bởi vì tâm của các bậc Thánh, thoát khỏi các đối tượng khác, chỉ hướng đến, xuôi theo, nghiêng về yếu tố vô vi.

650

1318. Vaṭṭasmiṃ ādīnavapaṭicchādanato tadassādanābhinandanato ca vaṭṭassa mūlaṃ padhānakāraṇanti vaṭṭamūlaṃ.

1318. The root of saṃsāra (vaṭṭamūlaṃ) means the principal cause of saṃsāra, due to covering up its drawbacks and delighting in and relishing it.

Do che giấu sự nguy hại trong vòng luân hồi và do thưởng thức, hoan hỷ với nó, nên nó là gốc rễ, là nguyên nhân chính của vòng luân hồi, gọi là vaṭṭamūla (gốc rễ của luân hồi).

651

1320. Ekekasmiṃ rūpādike yathābhiniviṭṭhe vatthusmiṃ ahaṃmānādhāranimittataṃ kusalākusalatabbipākalokādhāratañca samāropetvā pavattaggahaṇaviseso.

1320. A specific grasping that occurs by imposing the characteristic of being a basis for ego-conceit and the basis for wholesome, unwholesome, and their results, and for the world, upon each individual object such as form, as conceived.

Trong mỗi một đối tượng như sắc v.v. đã bị chấp thủ, bằng cách gán cho nó đặc tính là cơ sở của ngã mạn và là cơ sở cho thế gian thiện, bất thiện và quả của chúng, đó là sự nắm bắt đặc biệt đang diễn ra.

Yā kāci diṭṭhi nivisamānā dhammasabhāvaṃ aticcaparāmasanākāreneva nivisatīti vuttaṃ ‘‘parāmasantīti attho’’ti.

Any view that takes hold, takes hold by way of clinging excessively to the nature of phenomena. This is the meaning of "clinging excessively."

Bất kỳ tà kiến nào, khi bám víu, đều bám víu theo cách chấp thủ sai lệch, vượt qua bản chất của các pháp. Do đó, đã nói ‘‘có nghĩa là chấp thủ sai lệch’’.

652

1332. Cetanāppadhāno saṅkhārakkhandhoti katvā ‘‘yāya cetanāyā’’tiādi vuttaṃ.

1332. Since volition is predominant in the aggregate of mental formations, "by which volition," and so forth, is stated.

Vì hành uẩn có tư tác làm chủ đạo, nên đã nói ‘‘bởi tư tác nào’’ v.v.

653

1333. Dunnāmaṃ gārayhanāmaṃ.

1333. Dunnāmaṃ is a blameworthy name.

Dunnāmaṃ là tên gọi đáng bị khiển trách.

Anupasaṅkamantassātiādinā sevanabhajanānaṃ visesamāha.

By "for one who does not approach," and so forth, it states the distinction between associating and frequenting.

Bằng câu ‘‘của người không đến gần’’ v.v., ngài chỉ ra sự khác biệt giữa việc phục vụ và thân cận.

654

1336. Āpattiāpattivuṭṭhānaparicchedajānanūpāyadassanaṃ saha vatthunā saha kammavācāyādivacananti imamatthaṃ dassento ‘‘vatthuvītikkamato’’tiādimāha.

1336. To show the meaning that displaying the means of knowing the limits of an offense and its arising (from it), together with the ground (vatthu), and together with the formal declaration (kammavācā), it states "due to transgression of the ground," and so forth.

Để chỉ ra ý nghĩa này: sự trình bày phương pháp biết cách phân định việc phạm tội và việc ra khỏi tội, cùng với vật, cùng với lời nói như kammavācā v.v., ngài nói ‘‘từ sự vi phạm vật’’ v.v.

‘‘Āpattikusalatā āpattivuṭṭhānakusalatā’’ti (dha. sa. dukamātikā 119) hi vuttanti.

For it is stated, "Skill in offenses, skill in arising from offenses."

Vì đã được nói rằng: ‘‘sự thiện xảo về tội, sự thiện xảo về việc ra khỏi tội’’.

Kāraṇajānanena phalaṃ suṭṭhu ñātaṃ hotīti taṃ dassetuṃ ‘‘āpattiyā vā’’tiādimāha.

To show that the result is well known by knowing the cause, it states "or of an offense," and so forth.

Vì khi biết nguyên nhân, quả sẽ được biết rõ. Để chỉ ra điều đó, ngài nói ‘‘hoặc của tội’’ v.v.

655

1342. Tassāti manasikārakusalatāya.

1342. Of that refers to skill in attention (manasikāra).

Của nó là của sự thiện xảo trong tác ý.

656

1344. Anuppajjamānāneva anuppajjantāneva.

1344. Anuppajjamānāneva means "not arising at all."

Anuppajjamānāneva chính là đang không sinh khởi.

657

1348. Akaraṇena anādaravasenāti adhippāyo.

1348. By not doing means by way of disregard; this is the intention.

Akaraṇena có nghĩa là do không chú ý.

658

1350. Pheggurukkhassa sigguādikassa.

1350. Of the pheggu tree means of the siggu (moringa) and so forth.

Pheggurukkhassa là của cây chùm ngây v.v.

659

1352. Cakkhundriyāsaṃvarassāti cakkhundriyāsaṃvaraṇassa.

1352. Of the non-restraint of the eye-faculty means the non-restraining of the eye-faculty.

Cakkhundriyāsaṃvarassāti là của sự không phòng hộ nhãn căn.

Asaṃvutacakkhundriyasseva hetūti cakkhudvārikassa abhijjhādianvāssavanassa taṃdvārikaviññāṇassa viya cakkhundriyaṃ padhānakāraṇaṃ.

The eye-faculty itself is the cause of non-restraint means that the eye-faculty is the principal cause of covetousness and so forth that permeate through the eye-door, just as it is for the consciousness associated with that door.

Chính là nhân của người có nhãn căn không được phòng hộ, nghĩa là nhãn căn là nguyên nhân chính của việc tham ái v.v. rỉ chảy qua nhãn môn, giống như đối với thức qua môn đó.

Sati hi asaṃvutatte cakkhundriyassa te te anvāssavantīti asaṃvariyamānacakkhundriyahetuko so asaṃvaro tathāvuttoti aṭṭhakathāya adhippāyaṃ dasseti.

For when the eye-faculty is unrestrained, those defilements permeate. Thus, that non-restraint is stated as having the unrestrained eye-faculty as its cause—this is the intention of the commentary.

Khi có sự không phòng hộ nhãn căn, các pháp ấy mới rỉ chảy. Do đó, sự không phòng hộ đó được gọi như vậy vì có nhãn căn không được phòng hộ làm nhân. Ngài chỉ ra ý của Chú giải như vậy.

Idāni yathāvutte adhippāye ṭhatvā ‘‘yatvādhikaraṇanti hī’’tiādinā pāḷiyā yojanaṃ dasseti.

Now, standing on the aforementioned intention, it explains the Pāli with "for by what basis," and so forth.

Bây giờ, đứng trên quan điểm đã nói, ngài chỉ ra cách kết hợp với bản Pāḷi qua câu ‘‘vì yatvādhikaraṇanti’’ v.v.

Kassa cāti pakāraṃ pucchati, kathaṃvidhassa kathaṃsaṇṭhitassāti attho.

Of what kind asks for the type, meaning "of what sort, of what form?"

Của cái gì là hỏi về loại, có nghĩa là của loại nào, có hình thái nào.

Na hi sarūpe vutte puna sarūpapucchāya payojanaṃ atthi.

For there is no purpose in asking for the essence again after the essence has been stated.

Vì khi bản chất đã được nói đến, việc hỏi lại về bản chất không còn có ích lợi gì.

Anvāssavanti abhijjhādayo.

Anvāssavanti means "covetousness and so forth permeate."

Anvāssavanti là tham ái v.v. rỉ chảy.

Tadupalakkhitanti anvāssavūpalakkhitaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutanti yojanā.

Tadupalakkhitaṃ means "the eye-faculty characterized by permeation is unrestrained"—this is the construction.

Tadupalakkhitanti, cách kết hợp là: nhãn căn được đặc trưng bởi sự rỉ chảy đó là không được phòng hộ.

660

Yathāsambhavanti dussīlyāsaṃvaro manodvāravasena, sesāsaṃvaro chadvāravasena yojetabbo.

As is possible: non-restraint of immorality should be interpreted by way of the mind-door, while other non-restraints should be interpreted by way of the six doors.

Tùy theo khả năng, nghĩa là sự không phòng hộ do phá giới cần được kết hợp theo ý môn, các sự không phòng hộ còn lại cần được kết hợp theo sáu môn.

Muṭṭhassaccādīnaṃ satipaṭipakkhākusaladhammādibhāvato siyā pañcadvāre uppatti, na tveva kāyikavācasikavītikkamabhūtassa dussīlyassa tattha uppatti pañcadvārikajavanānaṃ aviññattijanakattāti tameva yathāsambhavaṃ ‘‘na hi pañcadvāre’’tiādinā vivarati.

Due to forgetfulness and so forth being unwholesome states opposed to mindfulness, they might arise in the five doors. However, immorality, which consists of physical and verbal transgressions, does not arise there, because the impulsion at the five doors does not produce uncommunicative action. Thus, it explains "for not in the five doors," and so forth, as far as possible.

Các pháp như thất niệm v.v., do có bản chất là các pháp bất thiện đối nghịch với niệm v.v., có thể sinh khởi ở năm môn. Tuy nhiên, sự phá giới, vốn là sự vi phạm qua thân và lời, không thể sinh khởi ở đó, vì các tốc hành tâm ở năm môn không tạo ra thân biểu tri và khẩu biểu tri. Do đó, để làm rõ chính sự tùy theo khả năng đó, ngài nói ‘‘vì không ở năm môn’’ v.v.

661

Yathā kinti yena pakārena javane uppajjamāno asaṃvaro ‘‘cakkhundriye asaṃvaro’’ti vuccati, taṃ nidassanaṃ kinti attho.

How is it that the uncontrol arising in the impulsion is called "uncontrol in the faculty of eye," what is the meaning of that example?

"Yathā ki" có nghĩa là: Bằng cách nào mà sự vô phòng hộ (asaṃvara) phát sinh trong tâm tốc hành (javana) được gọi là "sự vô phòng hộ nơi nhãn căn"? Ý nghĩa là ví dụ đó là gì.

Tatthāyaṃ pavattikkamo – pañcadvāre rūpādiārammaṇe āpāthagate niyamitādivasena kusalākusalajavane uppajjitvā bhavaṅgaṃ otiṇṇe manodvārikajavanaṃ taṃyevārammaṇaṃ katvā bhavaṅgaṃ otarati, puna tasmiṃyeva dvāre ‘‘itthipuriso’’tiādinā vavatthapetvā javanaṃ bhavaṅgaṃ otarati.

The sequence of occurrence here is this: when visible objects etc. come into the range of the five sense doors, and wholesome or unwholesome impulsions arise in a determined manner and descend into the bhavaṅga, the mind-door impulsion, taking that very object, descends into the bhavaṅga; again, in that very door, after determining "this is a woman, this is a man," etc., the impulsion descends into the bhavaṅga.

Ở đây, tiến trình diễn ra như sau: khi các tâm tốc hành thiện hoặc bất thiện phát sinh do các đối tượng như sắc, v.v., đi vào cửa ngũ môn theo cách đã định, v.v., rồi chìm vào tâm hữu phần (bhavaṅga); sau đó, tâm tốc hành thuộc ý môn (manodvārikajavana) lấy chính đối tượng đó làm đối tượng rồi chìm vào tâm hữu phần; rồi, ở chính cửa đó, sau khi phân định là "đàn ông hay đàn bà", v.v., tâm tốc hành phát sinh rồi chìm vào tâm hữu phần.

Puna vāre pasādarajjanādivasena javanaṃ javati.

Again, in its turn, the impulsion arises due to delight in the sense faculty, etc.

Hoặc, tâm tốc hành lại chạy theo cách làm cho tịnh sắc căn, v.v., bị nhiễm ô.

Puna yadi taṃ ārammaṇaṃ āpāthaṃ āgacchati, taṃsadisameva pañcadvārādīsu javanaṃ tadā uppajjamānakaṃ sandhāya ‘‘evameva javane dussīlyādīsu uppannesu tasmiṃ asaṃvare sati dvārampi agutta’’ntiādi vuttaṃ.

Again, if that object comes into range, in relation to the impulsion of that kind arising at that time in the five sense doors, etc., it is said: "likewise, when uncontrol arises in the impulsions, in that uncontrol, the door is also unguarded," etc.

Sau đó, nếu đối tượng đó lại đi vào tầm nhận thức, thì khi tâm tốc hành tương tự phát sinh ở cửa ngũ môn, v.v., lúc đó, đã được nói rằng: "Cũng vậy, khi sự vô phòng hộ phát sinh trong tâm tốc hành, thì cửa cũng không được bảo vệ," v.v.

Ayaṃ pana ukkaṭṭhanayo paricitārammaṇaṃ sandhāya vutto, aparicite antarantarā pañcadvāre uppajjitvā tadanurūpaṃ manodvārepi uppajjatīti.

This exalted method is stated in relation to a familiar object, but with an unfamiliar object, it arises in the five sense doors intermittently, and accordingly, it also arises in the mind-door.

Tuy nhiên, quy tắc tối thượng này được nói đến khi đề cập đến đối tượng quen thuộc; đối với đối tượng không quen thuộc, nó phát sinh xen kẽ ở cửa ngũ môn, rồi phát sinh tương ứng ở ý môn.

Dvārabhavaṅgādīnaṃ javanena sambandho ekasantatipariyāpannato daṭṭhabbo.

The connection of the doors, bhavaṅga, etc., with the impulsion should be understood as being part of one continuum.

Sự liên kết giữa cửa, tâm hữu phần, v.v., với tâm tốc hành cần được hiểu là do chúng thuộc cùng một dòng tương tục.

662

Sati dvārabhavaṅgādiketi paccayabhāvena purimanipphannaṃ javanakāle asantampi bhavaṅgādi cakkhādi viya phalanipphattiyā santaññeva nāmāti vuttaṃ.

"When there is a door, bhavaṅga, etc." — it is said that bhavaṅga, etc., which arose previously as a condition and is not present at the time of impulsion, is nevertheless considered existent for the manifestation of the fruit, just like the eye, etc.

"Sati dvārabhavaṅgādike" có nghĩa là: Mặc dù tâm hữu phần, v.v., đã phát sinh trước đó như một nhân duyên và không tồn tại vào thời điểm tâm tốc hành, nhưng nó được nói là "có" giống như nhãn căn, v.v., khi kết quả phát sinh.

Na hi dharamānaṃyeva santanti vuccatīti.

For it is not only that which is existing that is called existent.

Bởi vì không chỉ cái đang tồn tại mới được gọi là "có".

Bāhiraṃ viya katvāti paramatthato javanassa bāhirabhāve itarassa ca abbhantarabhāve asatipi ‘‘pabhassaramidaṃ, bhikkhave, cittaṃ, tañca kho āgantukehi upakkilesehi upakkiliṭṭha’’ntiādivacanato (a. ni. 1.49) āgantukabhūtassa kadāci kadāci uppajjamānassa javanassa bāhirabhāvo tabbidhurasabhāvassa itarassa abbhantarabhāvo pariyāyato vuttoti dasseti.

"Treating it as external" — Although, in ultimate reality, the impulsion is not external and the other is not internal, it is shown that, by analogy, the externality of the impulsion, which is adventitious and arises occasionally, and the internality of the other, which is of an opposite nature, are spoken of, as in the saying: "This mind, bhikkhus, is luminous, but it is defiled by adventitious defilements."

"Bāhiraṃ viya katvā" có nghĩa là: Mặc dù trên thực tế, tâm tốc hành không phải là bên ngoài và cái kia không phải là bên trong, nhưng từ lời dạy như "Này các Tỳ-kheo, tâm này là sáng chói, nhưng nó bị ô nhiễm bởi các phiền não ngoại lai" (A.N. 1.49), sự ngoại lai của tâm tốc hành, vốn là khách thể và thỉnh thoảng mới phát sinh, và sự nội tại của cái kia, vốn có bản chất đối lập, được nói đến một cách gián tiếp.

Asaṃvarahetubhāvāpattitoti dvārādīnaṃ asaṃvarahetubhāvāpajjanassa pākaṭabhāvaṃ sandhāyāha.

"Due to becoming a cause of uncontrol" — This is said referring to the obviousness of the doors, etc., becoming a cause of uncontrol.

"Asaṃvarahetubhāvāpattito" được nói đến để chỉ rõ sự hiển nhiên của việc cửa, v.v., trở thành nhân duyên của sự vô phòng hộ.

Uppanne hi asaṃvare dvārādīnaṃ tassa hetubhāvo paññāyatīti.

For when uncontrol arises, its causal relation to the doors, etc., becomes evident.

Bởi vì khi sự vô phòng hộ phát sinh, nhân duyên của nó ở cửa, v.v., được nhận biết.

Dvārabhavaṅgādimūsananti dvārabhavaṅgādīsu mūsanaṃ.

"Loss of the door, bhavaṅga, etc." means loss concerning the door, bhavaṅga, etc.

"Dvārabhavaṅgādimūsanaṃ" là sự lừa dối ở cửa, tâm hữu phần, v.v.

Yasmiñhi dvāre asaṃvaro uppajjati, so tattha dvārādīnaṃ saṃvarūpanissayabhāvaṃ upacchindantoyeva pavattatīti.

For when uncontrol arises in a door, it operates by severing the support for control of the doors, etc., there.

Bởi vì khi sự vô phòng hộ phát sinh ở cửa nào, nó hoạt động bằng cách phá hủy bản chất của cửa, v.v., như là nơi nương tựa cho sự phòng hộ.

Tenevāha ‘‘kusalabhaṇḍavināsana’’nti.

Therefore, it is said, "destruction of wholesome goods."

Vì vậy, đã nói "kusalabhaṇḍavināsanaṃ" (sự hủy hoại tài sản thiện).

663

Ettha ca ‘‘cakkhunā rūpaṃ disvā’’tiādipāḷiyaṃ saṃvaro, saṃvaritabbaṃ, saṃvaraṇupāyo, yato ca so saṃvaro, yattha ca so saṃvaroti imaṃ pabhedaṃ dassetvā yojetabbā.

Here, in the Pali phrase "having seen a visible object with the eye," etc., the division into control, that which should be controlled, the means of control, that from which control arises, and the sphere of control, should be shown and applied.

Ở đây, trong đoạn kinh "Khi thấy sắc bằng mắt" (cakkhunā rūpaṃ disvā), v.v., cần phải phân loại và kết nối các khía cạnh sau: sự phòng hộ (saṃvara), cái cần phòng hộ (saṃvaritabbaṃ), phương tiện phòng hộ (saṃvaraṇupāyo), nơi từ đó có sự phòng hộ (yato ca so saṃvaro), và nơi có sự phòng hộ (yattha ca so saṃvaro).

Kathaṃ?

How?

Như thế nào?

‘‘Rakkhati…pe… saṃvaraṃ āpajjatī’’ti etena saṃvaro vutto.

Control is spoken of by "protects... etc. ...attains control."

Sự phòng hộ (saṃvaro) được nói đến qua câu "Bảo vệ... và đạt được sự phòng hộ".

Satiṃ paccuṭṭhapetīti ayañhettha atthoti.

"One reestablishes mindfulness"—this is the meaning here.

Ý nghĩa ở đây là: "Thiết lập lại chánh niệm."

Cakkhādi saṃvaritabbaṃ.

The eye, etc., should be controlled.

Mắt, v.v., là cái cần phòng hộ.

Na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhīti saṃvaraṇupāyo.

"One is not a perceiver of signs, not a perceiver of details" is the means of control.

"Không nắm giữ tướng chung, không nắm giữ tướng riêng" là phương tiện phòng hộ.

‘‘Yatvādhikaraṇa’’ntiādinā saṃvaraṇāvadhi.

"From which standpoint," etc., is the limit of control.

"Yatvādhikaraṇa" (nơi nương tựa nào), v.v., là giới hạn của sự phòng hộ.

Rūpādayo saṃvaravisayoti.

Visible objects, etc., are the sphere of control.

Sắc, v.v., là phạm vi của sự phòng hộ.

Kiñca paṭisaṅkhābhāvanābalasaṅgahitabhāvena duvidhopi indriyasaṃvaro?

And what is the two-fold sense-faculty control, encompassing both reflection-cultivation and power?

Hơn nữa, sự phòng hộ các căn, được bao gồm bởi sức mạnh của sự quán xét (paṭisaṅkhābhāvanā) và sự tu tập (bhāvanā), có hai loại?

Tattha purimena visayesu ādīnavadassanaṃ, itarena ādīnavappahānaṃ.

Of these, by the former, the seeing of danger in objects; by the latter, the abandonment of danger.

Trong đó, loại thứ nhất là thấy sự nguy hiểm trong các đối tượng, loại thứ hai là từ bỏ sự nguy hiểm.

Tathā purimena pariyuṭṭhānappahānaṃ, itarena anusayappahānaṃ.

Likewise, by the former, the abandonment of obsessions; by the latter, the abandonment of underlying tendencies (anusaya).

Cũng vậy, loại thứ nhất là từ bỏ sự bao vây (pariyuṭṭhāna), loại thứ hai là từ bỏ tùy miên (anusaya).

Tathā purimo lokiyamaggasaṅgahito, dutiyo lokuttaramaggasaṅgahitoti ayampi viseso veditabbo.

Likewise, the former is included in the mundane path, the second is included in the supramundane path—this distinction should also be understood.

Cũng vậy, loại thứ nhất được bao gồm trong đạo lộ thế gian (lokiyamagga), loại thứ hai được bao gồm trong đạo lộ siêu thế (lokuttaramagga). Sự khác biệt này cũng cần được biết.

664

1353. Davatthādiabhilāsoti davo eva attho payojananti davattho, so ādi yesaṃ te davatthādayo.

1353. "Desire for immediate gain, etc." — that which has immediate gain (dava) as its purpose or meaning is davattha. Those that have davattha as their beginning are davatthādayo. Desire in or for these, or that which has immediate gain as its purpose, is davattha. What is that, he asks, "desire."

1353. Davatthādiabhilāso: "Dava" là ý nghĩa, mục đích (attha). Những gì có "dava" là mục đích, v.v., là davatthādi. Hoặc, "dava" là mục đích của cái này, thì đó là davattho, và cái đó là davatthādi. Vậy cái đó là gì? Nên đã nói "abhilāso" (sự khao khát).

Tesu, tesaṃ vā abhilāso, davo vā attho etassāti davattho, tadādiko davatthādi, ko pana soti āha ‘‘abhilāso’’ti.

Among those, or of those, what has craving or desire as its meaning is 'davattho', and 'davatthādi' means 'beginning with that'. And who is that? It is said: "craving".

"Dava" là ý nghĩa, mục đích (attha). Những gì có "dava" là mục đích, v.v., là davatthādi. Hoặc, "dava" là mục đích của cái này, thì đó là davattho, và cái đó là davatthādi. Vậy cái đó là gì? Nên đã nói "abhilāso" (sự khao khát).

Āhāraparibhoge asantussanāti āhāraparibhoge atitti.

"Dissatisfaction in consuming food" means insatiety in consuming food.

"Āhāraparibhoge asantussanā" là sự không thỏa mãn trong việc thọ dụng thức ăn.

Bahuno uḷārassa ca patthanāvasena pavattā bhiyyokamyatā asantussanāti evamettha attho yujjati.

The meaning here is that the desire for more, the covetousness that arises as a longing for much and excellent food, is dissatisfaction.

Ở đây, ý nghĩa phù hợp là: sự khao khát nhiều hơn, phát sinh do mong muốn có nhiều và tốt hơn, là sự không thỏa mãn.

665

1355. Majjanākārena pavatti mānassevāti katvā ‘‘mānova mānamado’’ti vuttaṃ.

1355. Since it functions in the manner of intoxication, it is said, "conceit is the intoxication of pride."

1355. Vì sự kiêu mạn (māna) phát sinh theo cách làm cho say mê (majjanākārena), nên đã nói "mānova mānamado" (chính là kiêu mạn, kiêu mạn là sự say mê).

Tathā hi jātimadādayo ‘‘māno maññanā’’tiādinā mānabhāveneva vibhattāti.

Thus, birth-pride, etc., are distinguished as forms of conceit in "conceit is supposing oneself superior," etc.

Cũng vậy, sự say mê về dòng dõi (jātimada), v.v., được giải thích là bản chất của kiêu mạn (māna) qua các câu như "kiêu mạn là sự tưởng tượng" (māno maññanā), v.v.

Khudā nāma kammajatejo.

"Hunger" is the vitality born of kamma.

Đói (khudā) là nhiệt năng do nghiệp (kammajatejo).

Taṃ pana abhutte bhutte ca uppajjatīti yaṃ tattha āmāsayasaṅkhātassa sarīradesassa pīḷanato vihiṃsāsaddavacanīyaṃ, tadeva dassetabbaṃ, itarañca nivattetabbanti abhuttapaccayā uppajjanakattena khudā visesitāti āha ‘‘khudāya visesana’’nti.

Since it arises whether one has eaten or not, that which is described as painful due to the affliction of the stomach, which is the part of the body, should alone be pointed out as the harm, and the other should be excluded. Hence, hunger is specifically characterized as "arising due to not having eaten," and he says, "specific characterization of hunger."

Cái đó phát sinh cả khi chưa ăn và đã ăn. Do đó, cái gì ở đó được gọi là sự đau khổ, sự làm hại do áp lực lên phần cơ thể được gọi là dạ dày, thì chỉ cái đó cần được chỉ ra, và cái kia cần được loại bỏ. Do đó, sự đói được đặc trưng là cái phát sinh do chưa ăn, nên đã nói "khudāya visesana" (sự đặc trưng của đói).

Ye pana ‘‘kammajatejapaccayā dukkhā vedanā khudā’’ti vadanti, tesaṃ abhuttapaccayā uppajjanakāti visesanameva na yujjati.

However, for those who say, "painful feeling due to the vitality born of kamma is hunger," the specific characterization "arising due to not having eaten" is not appropriate.

Còn những ai nói rằng "cảm thọ khổ do nhiệt năng do nghiệp là đói," thì sự đặc trưng "phát sinh do chưa ăn" không phù hợp với họ.

Satipi tasmiṃ bhūtatthakathane vihiṃsūparatipurāṇavedanāpaṭihananānaṃ visesābhāvo āpajjatīti purimoyevettha attho.

Even if that refers to existing conditions, there would be no distinction between the prevention of harm and the overcoming of old feelings. Therefore, the former meaning is applicable here.

Mặc dù có cách giải thích đó, nhưng không có sự khác biệt giữa việc làm hại, việc chấm dứt cảm thọ cũ, và việc chống lại cảm thọ mới. Do đó, ý nghĩa trước đó là đúng ở đây.

Etāsaṃ ko visesoti abhuttapaccayā uppajjanakavedanā, bhuttapaccayā na uppajjanakavedanāti dvepi cetā vedanā yāvatā anāgatāyevāti adhippāyo.

"What is the distinction between these?" — the feeling that arises due to not having eaten and the feeling that does not arise due to having eaten. The intention is that both of these feelings are in the future.

"Etāsaṃ ko viseso" (Sự khác biệt giữa chúng là gì?) Ý nghĩa là cả hai cảm thọ này, cảm thọ phát sinh do chưa ăn và cảm thọ không phát sinh do đã ăn, đều là những gì chưa đến.

Satipi anāgatatte purimā uppannasadisī, itarā pana ataṃsadisī accantaṃ anuppannāvāti ayamettha viseso.

Even though both are future, the former is like an arisen one, while the latter is not like that, being entirely unarisen—this is the distinction here.

Mặc dù đều là chưa đến, cảm thọ trước giống như đã phát sinh, còn cảm thọ sau thì không giống như vậy, hoàn toàn chưa phát sinh. Đây là sự khác biệt ở đây.

Teneva ‘‘yathāpavattā’’ti purimāyaṃ vuttaṃ, itarattha ca ‘‘appavattā’’ti.

Therefore, for the former, it is said "as it arises," and for the latter, "not arising."

Vì vậy, đối với cảm thọ trước đã nói "yathāpavattā" (như đã phát sinh), và đối với cảm thọ sau đã nói "appavattā" (không phát sinh).

Atha vā abhuttapaccayā uppajjanakavedanā pubbe katakammassa vipākattā purāṇavedanā nāma.

Alternatively, the feeling that arises due to not having eaten, being the result of past kamma, is called "old feeling."

Hoặc, cảm thọ phát sinh do chưa ăn được gọi là cảm thọ cũ (purāṇavedanā) vì nó là quả của nghiệp đã làm trước đó.

Appaccavekkhaṇādiayuttaparibhogapaccayā paccavekkhaṇādiyuttaparibhogato āyatiṃ na uppajjissatīti bhuttapaccayā na uppajjanakavedanā navavedanā nāma.

The feeling that does not arise due to having eaten, which arises from consumption without proper reflection, etc., and will not arise in the future due to consumption with proper reflection, etc., is called "new feeling."

Cảm thọ không phát sinh do đã ăn được gọi là cảm thọ mới (navavedanā), bởi vì do việc thọ dụng không quán xét, v.v., nó sẽ không phát sinh trong tương lai so với việc thọ dụng có quán xét, v.v.

Vihiṃsānimittatā vihiṃsānibbattatā.

"Being a cause of harm" means giving rise to harm.

Vihiṃsānimittatā là sự làm hại, sự gây ra sự làm hại.

666

Yāpenti etenāti yāpanāti vuttassa sarīrayāpanakāraṇassa jīvitindriyassapiyāpanakāraṇanti imassa visesassadassanatthaṃ ‘‘jīvitindriyayāpanatthāyā’’ti vatvā na kevalaṃ jīvitindriyasseva yāpanakāraṇamāhāro, atha kho ṭhānādipavattiākāravisesayuttassa sakalasarīrassapi yāpanakāraṇanti taṃdīpanatthaṃ yātrāti vacananti yāpanā me bhavissatīti avisesena vuttanti dassento ‘‘catunnaṃ iriyāpathānaṃ avicchedasaṅkhātā yāpanā yātrā’’ti āha.

By this they subsist, thus for showing the special meaning of "subsistence of the body," which is called subsistence, and also the subsistence of the life-faculty, by saying "for the purpose of the subsistence of the life-faculty," and that food is not merely the cause of the subsistence of the life-faculty, but rather it is also the cause of the subsistence of the entire body, which is characterized by specific modes of standing, etc. For elucidating that, the term "yātrā" (subsistence) is used, meaning that it is spoken of without distinction as "my subsistence will be." Thus he says, "Yātrā is subsistence, characterized by the uninterrupted continuation of the four postures."

"Yāpenti etenāti yāpanā" (họ duy trì bằng cái này, nên đó là sự duy trì) – để chỉ rõ sự đặc biệt của cái được gọi là sự duy trì thân thể, tức là nó cũng là nguyên nhân duy trì sinh mạng (jīvitindriyaṃ), sau khi nói "jīvitindriyayāpanatthāya" (vì mục đích duy trì sinh mạng), và để làm rõ rằng thức ăn không chỉ là nguyên nhân duy trì sinh mạng mà còn là nguyên nhân duy trì toàn bộ thân thể với các tư thế và trạng thái đặc biệt, nên đã nói "yātrā". Điều này cho thấy rằng "yāpanā me bhavissatīti" (sự duy trì của tôi sẽ xảy ra) được nói một cách không phân biệt, nên đã nói "catunnaṃ iriyāpathānaṃ avicchedasaṅkhātā yāpanā yātrā" (yātrā là sự duy trì được gọi là sự không gián đoạn của bốn oai nghi).

Aṭṭhānayojanaaparibhogadupparibhogādivasena saddhādeyyassa vināsanaṃ saddhādeyyavinipātanaṃ.

The destruction of offerings given in faith (saddhādeyya) due to improper application of resources, improper consumption, etc., is "the ruin of offerings given in faith."

Sự hủy hoại tài vật cúng dường (saddhādeyya) do việc thọ dụng không đúng chỗ, không đúng cách, thọ dụng sai, v.v., là saddhādeyyavinipātanaṃ (sự hủy hoại tài vật cúng dường).

Yenāti gaṇabhojanalakkhaṇappattassa thūpīkatādikassa vā paṭiggahaṇena.

"By which" means by receiving communal meals or piled-up offerings, etc.

Yenā (bằng cái mà) là bằng sự thọ nhận thức ăn đã đạt đặc tính của bữa ăn tập thể hoặc những thứ như thức ăn chất đống.

Sāvajjaṃ sanindaṃ paribhogaṃ karotīti vā attho.

Or the meaning is that one consumes in a blameworthy and censurable manner.

Hoặc là ý nghĩa rằng người ấy thọ dụng một cách có lỗi, đáng quở trách.

667

Iriyā…pe… vuttanti sukhaṃ pavattamānehi iriyāpathehi tesaṃ tathāpavattiyā kāraṇanti gahitattā viditattā yathāvuttabhuñjanapivanāni pubbakālakiriyābhāvena vuccamānāni iriyāpathakattukāni viya vuttānīti attho.

"Postures...etc....said" means that since the postures that are flowing smoothly are taken and understood as the cause of their smooth flow, the acts of eating and drinking, which are referred to as prior actions, are spoken of as if they were the agents of the postures, and so forth, is the meaning.

Iriyā…pe… vutta (oai nghi…pe… được nói) là vì đã được hiểu và biết rằng các oai nghi diễn ra một cách an lạc là nguyên nhân của sự diễn ra như vậy, nên việc ăn uống đã được nói đến như là hành động trong thời gian trước đó, được nói như thể chúng là tác nhân của các oai nghi.

Yathā hi ‘‘paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā hontī’’ti (ma. ni. 1.271; 2.182) dassanassa khayahetutā, ‘‘ghataṃ pivitvā balaṃ bhavati, sīhaṃ disvā bhayaṃ bhavatī’’ti ca pānadassanānaṃ balabhayahetutā vuccati, evaṃ bhuñjanapivanānaṃ iriyāpathasukhappavattihetubhāvo vuttoti evamettha attho daṭṭhabbo.

Just as it is said that "by seeing with wisdom, his taints (āsavā) are exhausted" (which indicates seeing as a cause of exhaustion), and "by drinking ghee, one becomes strong; by seeing a lion, fear arises" (which indicates drinking and seeing as causes of strength and fear), so too the act of eating and drinking is stated as a cause for the comfortable continuance of postures. This is how the meaning here should be understood.

Như việc nói rằng “nhờ thấy bằng tuệ mà các lậu hoặc của vị ấy được đoạn tận” (Ma. Ni. 1.271; 2.182) là nguyên nhân đoạn tận của sự thấy, và “uống bơ thì có sức mạnh, thấy sư tử thì có sợ hãi” là nguyên nhân của sức mạnh và sợ hãi của việc uống và thấy, thì cũng vậy, việc ăn uống được nói là nguyên nhân của sự diễn ra an lạc của các oai nghi; ý nghĩa ở đây nên được hiểu như vậy.

Sulabhānavajjabhāvo viya appabhāvopi paccayānaṃ paramasallekhavuttīnaṃ sukhavihārāya pariyattoti cīvarasenāsanānaṃ appabhāvukkaṃsānujānanavasena pavattāhi anantaragāthāhi idhāpi dhammasenāpatinā sukhavihārāya pariyatto appabhāvukkaṃso anuññātoti viññāyatīti ‘‘punapī’’tiādinā ‘‘bhutvānā’’ti pāṭhaṃ samatthayati.

Just as the condition of being easily obtainable and blameless (sulabhānavajjabhāva) is sufficient for the comfortable dwelling of those who practice extreme austerity (paramasallekhavutti), so too the condition of being moderate (appabhāva) is sufficient. Thus, it is understood that here too, the Dhamma-general (dhammasenāpati), by means of the immediately following verses that allow for the praise of moderation in robes, almsfood, dwellings, and medicines, has permitted the praise of moderation as sufficient for comfortable dwelling. In this way, he validates the reading "bhutvānā" with "punapī" and so on.

Sự không có lỗi và dễ kiếm, cũng như sự ít ỏi của các vật dụng, là đủ cho sự an trú của những vị có hạnh thanh tịnh tột bậc; và từ các bài kệ liền sau đó đã cho phép sự ít ỏi và sự ưu việt của y, trú xứ, và sàng tọa, thì ở đây cũng vậy, bậc Pháp tướng quân đã cho phép sự ít ỏi và sự ưu việt đủ cho sự an trú, điều này được hiểu. Do đó, với “punapī” (lại nữa) v.v… thì từ “bhutvānā” (sau khi ăn) được xác nhận.

668

1368. Satiādidhammāti satipaññāsamādhivīriyasammāvācādidhammā, ye chahi dukehi pariggahitā.

1368. Qualities such as mindfulness (sati) refers to qualities such as mindfulness (sati), wisdom (paññā), concentration (samādhi), effort (vīriya), and right speech (sammāvācā), which are encompassed by the six duos.

1368. Satiādidhammā (các pháp niệm v.v…) là các pháp như niệm, tuệ, định, tinh tấn, chánh ngữ v.v… được bao gồm bởi sáu cặp.

669

1373. Paṭivijjhitabbehi paṭivedho vutto.

1373. Penetration (paṭivedha) is spoken of through what is to be penetrated (paṭivijjhitabbehi).

1373. Paṭivedho vutto paṭivijjhitabbehi (sự thể nhập được nói bằng những gì cần thể nhập).

Visayenapi hi visayī vuccati sahacarabhāvato.

Indeed, the 'percipient' (visayī) is spoken of through the 'object' (visaya) due to their association.

Quả thật, chủ thể cũng được nói bằng đối tượng do sự đồng hành.

Yathā –

For example:

Ví dụ –

670

‘‘Uppādetvāna saṃvegaṃ, dukkhenassa ca hetunā;

"Having generated spiritual urgency (saṃvega) through suffering and its cause,

“Sau khi sinh khởi sự xúc động, do khổ và nguyên nhân của nó;

671

Vaḍḍhayitvā sammasitvā, muttiyā maggamabravī’’ti

Having developed and contemplated, he declared the path to liberation."

Sau khi phát triển và quán xét, Ngài đã nói về con đường giải thoát,”

672

‘‘Saccapariyosāne’’ti ca.

And "at the culmination of the Truths."

và “Saccapariyosāne” (khi các sự thật được kết thúc).

673

Yathā dukkhādīnaṃ pariññādivasena pavattamānaṃ paṭivedhañāṇaṃ asammohato te avilometvā avirodhetvā pavattati nāma, evaṃ tadupanissayabhāvaṃ vipassanāñāṇampi yathābalaṃ te avilometvā pavattatīti catunnaṃ saccānaṃ anulomanti vuttanti dutiyo atthavikappo vutto.

Just as the knowledge of penetration (paṭivedhañāṇa), proceeding by way of comprehending suffering and so on, operates without confusion, without distorting or opposing them, so too the insight-knowledge (vipassanāñāṇa), being its foundation, operates according to its capacity, without distorting them. Thus, "conforming to the four Noble Truths (saccānaṃ anuloma)" is stated, indicating the second interpretive option.

Như việc tuệ thể nhập diễn ra bằng cách thấu triệt khổ v.v… diễn ra mà không nhầm lẫn, không làm rối loạn hay mâu thuẫn với chúng, thì cũng vậy, tuệ quán là nhân duyên của tuệ thể nhập cũng diễn ra tùy theo sức mạnh mà không làm rối loạn chúng. Do đó, catunnaṃ saccānaṃ anulomanti vutta (được nói là thuận theo bốn sự thật) là cách giải thích thứ hai được nói đến.

Ettha ca ‘‘catunnaṃ saccāna’’nti padaṃ vinā upacārena vuttaṃ, purimasmiṃ upacārenāti daṭṭhabbaṃ.

Here, the phrase "catunnaṃ saccānaṃ" is used metaphorically without the term, and in the former instance, it should be understood as metaphorical.

Và ở đây, từ “catunnaṃ saccānaṃ” (của bốn sự thật) được nói đến một cách ẩn dụ, trong trường hợp trước đó cũng nên hiểu là ẩn dụ.

Sammādiṭṭhippadhānattā vā sesamaggaṅgānaṃ maggasaccekadesassa paṭivedhassa anulomaṃ samudāyānulomaṃ vuttaṃ, catusaccekadesassa maggassa vā.

Or, due to the preeminence of right view (sammādiṭṭhi), the conformity of the penetration of a part of the path-truth is stated as the conformity of the whole, or a part of the path of the four Noble Truths.

Hoặc do chánh kiến là chủ yếu, sự thuận theo sự thể nhập của một phần của đạo đế được nói là sự thuận theo toàn bộ, hoặc là một phần của đạo đế của bốn sự thật.

674

1380. Khayasamayeti khayasamūhe.

1380. At the time of exhaustion (khayasamaye) refers to the multitude of exhaustions.

1380. Khayasamaye (vào thời điểm đoạn tận) là tập hợp của sự đoạn tận.

‘‘Kilesānaṃ khayavasena pavattadhammapuñje’’ti ca vadanti.

They also say, "in the collection of qualities (dhamma) that proceed by way of the exhaustion of defilements (kilesa)."

Và họ cũng nói “tập hợp các pháp diễn ra bằng cách đoạn tận các phiền não.”

675

1381. Aparibandhabhāvena nirāsaṅkā, ārammaṇe abhiratibhāvena ca pavatti adhimuccanaṭṭhoti āha ‘‘ani…pe… ttanaṭṭhenā’’ti.

1381. He says "ani...pe...ttanaṭṭhenā" (by way of not clinging) due to freedom from attachment, being fearless, and the state of inclination (adhimuccanaṭṭha) which is the activity of not being delighted in the object.

1381. Sự không bị ràng buộc (aparibandhabhāvena) là không có nghi ngờ, và sự diễn ra do không có sự thích thú đối với đối tượng là nơi quyết định. Do đó, Ngài nói “ani…pe… ttanaṭṭhenā” (không…pe… bằng nghĩa của sự quyết định).

676

1382. Ariyamaggappavattiyā uttarakālaṃ pavattamānaṃ phalañāṇaṃ taṃtaṃmaggavajjhakilesānaṃ khayapariyosāne pavattattā ‘‘khīṇante ñāṇa’’nti vuttaṃ.

1382. The fruition-knowledge (phalañāṇa) that arises after the Noble Path (ariyamagga) is called "knowledge at the end of exhaustion (khīṇante ñāṇa)" because it arises at the culmination of the exhaustion of the defilements (kilesa) overcome by that particular path.

1382. Tuệ quả diễn ra sau khi đạo Thánh diễn ra được gọi là “khīṇante ñāṇa” (tuệ về sự đoạn tận) vì nó diễn ra khi các phiền não bị đoạn tận bởi đạo tương ứng đã kết thúc.

Yasmā pana taṃ maggānantaraṃ uppajjati, tasmā maggena ṭhānaso khīṇesu kilesesu tesaṃ khīṇabhāvānantaraṃ pavattamānaṃ khīṇabhāvānaṃ paṭhamakāle pavattantipi vuccatīti dutiyo vikappo vutto.

However, since it arises immediately after the path, it is also said to arise at the initial moment of the state of exhaustion, as it occurs immediately after the defilements have been utterly exhausted by the path. Thus, the second interpretive option is stated.

Tuy nhiên, vì nó sinh khởi ngay sau đạo, nên nó cũng được nói là diễn ra vào thời điểm đầu tiên của sự đoạn tận các phiền não, ngay sau khi các phiền não đã bị đoạn tận một cách triệt để bởi đạo. Đây là cách giải thích thứ hai được nói đến.

677

Dukanikkhepakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Explanation of Duos (Dukanikkhepakathāvaṇṇanā) is concluded.

Chú giải về phần Dukanikkhepa đã hoàn tất.

678

Nikkhepakaṇḍavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Section of Explanations (Nikkhepakaṇḍavaṇṇanā) is concluded.

Chú giải về phần Nikkhepa đã hoàn tất.

679

4. Aṭṭhakathākaṇḍaṃ

4. Commentary Section (Aṭṭhakathākaṇḍaṃ)

4. Phần Aṭṭhakathā (Chú giải)

680

Tikaatthuddhāravaṇṇanā

Commentary on the Exposition of Trios (Tikaatthuddhāravaṇṇanā)

Chú giải về Tikaatthuddhāra

681

1384. Nayagamananti nīyati, neti, nīyanti vā etenāti nayo, gammati etenāti gamanaṃ, nayova, nayassa vā gamanaṃ nayagamanaṃ.

1384. Methodical procedure (Nayagamana): that by which one is led, leads, or is led is a method (naya); that by which one proceeds is a procedure (gamana). It is simply the method, or the procedure of the method, which is methodical procedure.

1384. Nayagamana (cách thức vận hành) là “nayo” (cách thức) vì được dẫn dắt, dẫn dắt, hoặc được dẫn dắt bởi nó; “gamanaṃ” (sự vận hành) vì được đi theo bởi nó; “nayagamanaṃ” là chính cách thức, hoặc sự vận hành của cách thức.

Gati eva vā gamanaṃ.

Or, movement itself is a procedure.

Hoặc chính sự đi là sự vận hành.

Paṭhamena ādi-saddena abhidhammabhājanīyādisaṅgahāsaṅgahādiekakādisuddhikasacchi kaṭṭhādimūlamūlādikā pañcapakaraṇikā nayagati saṅgayhati.

By the first term "ādi" (beginning), the fivefold methodical procedure (nayagati) beginning with the Abhidhamma classification, the inclusion and exclusion of single-unit (ekaka) and so on, and the root-roots (mūlamūlādika) of perception and so on, are encompassed.

Với từ ādi (v.v…) đầu tiên, cách thức vận hành của năm bộ sách được bao gồm, như abhidhammabhājanīyādisaṅgahāsaṅgahādiekakādisuddhikasacchi kaṭṭhādimūlamūlādikā (việc bao gồm và không bao gồm các phần phân tích Abhidhamma v.v…, các phần thanh tịnh theo từng đơn vị v.v…, các phần gốc và gốc của gốc v.v…).

Anulomādīti pana paccanīyaanulomapaccanīyapaccanīyānulomapakārā ekamūlādippakārā ca.

And "anulomādī" (conforming and so on) refers to the categories of reverse (paccanīya), conforming (anuloma), reverse-reverse (paccanīyapaccanīya), conforming-reverse (anulomapaccanīya), and those beginning with a single root (ekamūlādi).

Còn Anulomādī (thuận v.v…) là các loại nghịch, thuận nghịch, nghịch thuận, và các loại bắt đầu bằng một gốc v.v…

Ettha atthesu nicchitesūti etasmiṃ aṭṭhakathākaṇḍe cittuppādavasena bhūmantaravisesayogato sabbesaṃ mātikāpadānaṃ atthesu saṅkhepato vavatthāpitesu.

When the meanings are determined here (ettha atthesu nicchitesu): in this Commentary Section, when the meanings of all the mātikā terms have been concisely defined, according to the distinction of cittuppāda (arising of consciousness) and the excellence of the different planes of existence.

Ettha atthesu nicchitesū (khi các ý nghĩa được xác định ở đây) là khi các ý nghĩa của tất cả các từ trong đề mục được xác định một cách tóm tắt trong phần Aṭṭhakathā này, theo sự khác biệt của các cảnh giới và sự kết hợp của các tâm sinh.

682

Pañhuddhārantiādīsu ‘‘siyā kusalaṃ dhammaṃ paṭicca kusalo dhammo uppajjeyya hetupaccayā’’tiādinā (paṭṭhā. 1.1.25) kusalapadaṃ ādiṃ katvā kusalākusalābyākatantā tisso kusalādikā, kusalābyākataakusalābyākatakusalākusalantā tisso, kusalākusalābyākatantā ekāti kusalādikā satta pucchā, tathā akusalādikā, abyākatādikā, kusalābyākatādikā, akusalābyākatādikā, kusalākusalādikā, kusalākusalābyākatādikāti sattannaṃ sattakānaṃ vasena dhammānulome kusalattikaṃ nissāya hetupaccaye ekūnapaññāsa pucchā, tathā sesapaccayesu sesatikesu dhammapaccanīyādīsu ca.

In "Pañhuddhāra" (exposition of questions) and so on, starting with the term 'wholesome' (kusala) as in "Siyā kusalaṃ dhammaṃ paṭicca kusalo dhammo uppajjeyya hetupaccayā" (There might be a wholesome phenomenon arising dependent on a wholesome phenomenon, by way of the root condition), there are seven sets of questions based on 'wholesome' (kusala) and so on, extending to wholesome-unwholesome-indeterminate (kusalākusalābyākatantā), namely three of wholesome and so on, three of wholesome-indeterminate-unwholesome-indeterminate (kusalābyākataakusalābyākatakusalākusalantā), and one of wholesome-unwholesome-indeterminate (kusalākusalābyākatantā). Similarly, for unwholesome (akusala) and so on, indeterminate (abyākata) and so on, wholesome-indeterminate (kusalābyākata) and so on, unwholesome-indeterminate (akusalābyākata) and so on, wholesome-unwholesome (kusalākusalādikā), and wholesome-unwholesome-indeterminate (kusalākusalābyākatādikā), there are forty-nine questions in the root condition (hetupaccaya) based on the trio of wholesome (kusalattika) in the Dhamma-conforming (dhammānuloma), according to seven sevens. And likewise for the remaining conditions and the remaining trios, and in Dhamma-reverse (dhammapaccanīya) and so on.

Pañhuddhāra (sự trích dẫn câu hỏi) v.v… là: “Siyā kusalaṃ dhammaṃ paṭicca kusalo dhammo uppajjeyya hetupaccayā” (Có thể pháp thiện sinh khởi do duyên thiện, do duyên hệ) v.v… (Paṭṭhā. 1.1.25). Bắt đầu với từ kusala (thiện), có ba nhóm bắt đầu bằng thiện (kusalādikā) là thiện, bất thiện, vô ký; ba nhóm là thiện vô ký, bất thiện vô ký, thiện bất thiện; và một nhóm là thiện bất thiện vô ký. Tổng cộng có bảy câu hỏi bắt đầu bằng thiện. Tương tự, có bảy nhóm bắt đầu bằng bất thiện, vô ký, thiện vô ký, bất thiện vô ký, thiện bất thiện, thiện bất thiện vô ký. Do đó, trong phần thuận theo pháp, có bốn mươi chín câu hỏi trong duyên hệ, dựa vào bộ ba thiện. Tương tự, trong các duyên còn lại, các bộ ba còn lại, các phần nghịch theo pháp v.v…

Taṃ sandhāya ‘‘ekūnapaññāsāya ekūnapaññāsāyā’’ti vuttaṃ.

Referring to this, it is said "by forty-nine, by forty-nine".

Liên quan đến điều đó, “ekūnapaññāsāya ekūnapaññāsāyā” (bốn mươi chín đối với bốn mươi chín) được nói đến.

‘‘Siyā hetuṃ dhammaṃ paṭicca hetudhammo uppajjeyya hetupaccayā’’tiādinā (paṭṭhā. 3.1.1) ‘‘hetuṃ paṭicca hetu, hetuṃ paṭicca nahetu, hetuṃ paṭicca hetu ca nahetu ca.

Beginning with "Siyā hetuṃ dhammaṃ paṭicca hetudhammo uppajjeyya hetupaccayā" (There might be a root phenomenon arising dependent on a root phenomenon, by way of the root condition), "Dependent on a root, a root; dependent on a root, a non-root; dependent on a root, both a root and a non-root.

“Siyā hetuṃ dhammaṃ paṭicca hetudhammo uppajjeyya hetupaccayā” (Có thể pháp nhân sinh khởi do duyên nhân, do duyên hệ) v.v… (Paṭṭhā. 3.1.1). “Nhân do duyên nhân, nhân do duyên phi nhân, nhân và phi nhân do duyên nhân.

Nahetuṃ paṭicca nahetu, nahetuṃ paṭicca hetu, nahetuṃ paṭicca hetu ca nahetu ca.

Dependent on a non-root, a non-root; dependent on a non-root, a root; dependent on a non-root, both a root and a non-root.

Phi nhân do duyên phi nhân, phi nhân do duyên nhân, phi nhân do duyên nhân và phi nhân.

Hetuñca nahetuñca paṭicca hetu, hetuñca nahetuñca paṭicca nahetu, hetuñca nahetuñca paṭicca hetu ca nahetu cā’’ti ekekasmiṃ duke hetupaccayādīsu ekamekasmiṃ paccaye nava nava pucchā honti.

Dependent on a root and a non-root, a root; dependent on a root and a non-root, a non-root; dependent on a root and a non-root, both a root and a non-root"—in each duo, in each condition such as the root condition, there are nine questions.

Nhân và phi nhân do duyên nhân, nhân và phi nhân do duyên phi nhân, nhân và phi nhân do duyên nhân và phi nhân.” Trong mỗi cặp, trong mỗi duyên như duyên hệ v.v…, có chín câu hỏi.

Tā sandhāya ‘‘navasu navasu pañhesū’’ti vuttaṃ.

Referring to these, it is said "in nine questions each".

Liên quan đến điều đó, “navasu navasu pañhesū” (trong chín câu hỏi đối với chín câu hỏi) được nói đến.

683

Labbhamānassāti kusalattike tāva paṭiccavāre hetupaccaye ‘‘kusalaṃ dhammaṃ paṭicca kusalo dhammo uppajjati hetupaccayā, kusalaṃ ekaṃ khandhaṃ paṭicca tayo khandhā’’tiādinā (paṭṭhā. 1.1.53) kusalena kusalaṃ, kusalena abyākataṃ, kusalena kusalābyākataṃ, akusalena akusalaṃ, akusalena abyākataṃ, akusalena akusalābyākataṃ, abyākatena abyākataṃ, kusalābyākatena abyākataṃ, akusalābyākatena abyākatanti navannaṃ navannaṃ pañhānaṃ atthato sambhavantassa pañhassa vissajjanavasena uddharaṇaṃ, tathā sesapaccayavārattikādīsu.

Of what is obtainable (labbhamānassa): in the trio of wholesome (kusalattika), in the dependent relation (paṭiccavāra), in the root condition (hetupaccaya), by way of answering the questions that are actually possible in meaning, for nine times nine questions, such as "A wholesome phenomenon arises dependent on a wholesome phenomenon by way of the root condition; three aggregates dependent on one wholesome aggregate," wholesome by wholesome, wholesome by indeterminate, wholesome by wholesome-indeterminate, unwholesome by unwholesome, unwholesome by indeterminate, unwholesome by unwholesome-indeterminate, indeterminate by indeterminate, wholesome-indeterminate by indeterminate, unwholesome-indeterminate by indeterminate. This is the exposition (uddharaṇaṃ). Likewise in the remaining condition-sections (paccayavāra) and trios (tika) and so on.

Labbhamānassā (của những gì có thể đạt được) là trong bộ ba thiện, trong phần duyên hệ, “kusalaṃ dhammaṃ paṭicca kusalo dhammo uppajjati hetupaccayā, kusalaṃ ekaṃ khandhaṃ paṭicca tayo khandhā” (Pháp thiện sinh khởi do duyên thiện, do duyên hệ; một uẩn thiện do duyên ba uẩn) v.v… (Paṭṭhā. 1.1.53). Uddharaṇaṃ (sự trích dẫn) là bằng cách giải đáp các câu hỏi có thể xảy ra về ý nghĩa của chín câu hỏi: thiện do duyên thiện, thiện do duyên vô ký, thiện do duyên thiện vô ký, bất thiện do duyên bất thiện, bất thiện do duyên vô ký, bất thiện do duyên bất thiện vô ký, vô ký do duyên vô ký, thiện vô ký do duyên vô ký, bất thiện vô ký do duyên vô ký. Tương tự, trong các phần duyên và bộ ba còn lại.

Tesuyevāti yathāvuttesu eva pañhesu atthasambhavato yathāvibhattānaṃ pañhavissajjanānaṃ ‘‘hetuyā navā’’tiādinā gaṇanāṭhapanaṃ.

And in those very same (tesuyeva) questions, the enumeration (gaṇanāṭhapanaṃ) of the question-answers, which are analyzed according to their actual possibility, as in "nine by way of root condition" and so on.

Tesuyevā (chính trong những điều đó) là gaṇanāṭhapanaṃ (sự thiết lập số lượng) của các giải đáp câu hỏi đã được phân tích, có thể xảy ra về ý nghĩa trong chính các câu hỏi đã nói, bằng cách nói “hetuyā navā” (chín trong duyên hệ) v.v…

Pasaṭe dhammeti yathā heṭṭhā kaṇḍadvaye ‘‘yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ citta’’ntiādinā (dha. sa. 1) vippakiṇṇe muttapupphe viya phassādayo dhamme.

Scattered qualities (pasaṭe dhamme) refers to qualities like contact (phassa) and so on, which are dispersed like scattered flowers, as in "at the time when wholesome consciousness in the sense-sphere (kāmāvacaraṃ kusalaṃ citta)" in the two preceding sections.

Pasaṭe dhamme (các pháp được trải rộng) là các pháp như xúc v.v… được trải rộng như những bông hoa rời rạc, như đã nói trong hai phần trước: “yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ” (vào thời điểm tâm thiện thuộc cõi dục) v.v… (Dhs. 1).

Avisiṭṭhaniddeso sāmaññaniddeso.

An unspecific designation is a general designation.

Avisiṭṭhaniddeso (sự chỉ định không đặc biệt) là sự chỉ định chung.

Viññātadhammassa puggalassāti adhippāyo.

Of a person who understands the Dhamma (viññātadhammassa puggalassa): this is the intention.

Ý nghĩa là viññātadhammassa (của người đã hiểu pháp) puggalassāti (của người).

684

Yadi cittuppādarūpakaṇḍesu catubhūmicittuppādādivasena viññātadhammassa atthuddhāradesanā āraddhā, evaṃ sante idha kasmā kusalattikaniddeso vuttoti āha ‘‘yadipi kusalattikavitthāro’’tiādi.

If the teaching for the exposition of meaning was begun for one who understands the Dhamma by way of the four-plane consciousness and so on in the sections on consciousness and physical form, then why is the exposition of the trio of wholesome (kusalattika) mentioned here? He says "even though the extensive treatment of the trio of wholesome" and so on.

Nếu việc trình bày ý nghĩa của các pháp đã được biết đến, theo cách thức các tâm sinh khởi thuộc bốn cõi, v.v., đã được bắt đầu trong các chương về tâm sinh khởi và sắc pháp, thì tại sao ở đây lại nói đến sự trình bày về bộ ba thiện pháp? – để trả lời câu hỏi đó, tác giả nói: "Mặc dù sự trình bày chi tiết về bộ ba thiện pháp" v.v.

Dhammavisesanabhāvatoti ‘‘dhammā’’ti padassa padhānabhāvaṃ dasseti.

Due to being a qualifier of qualities (dhammavisesanabhāvato): this shows the principal nature of the word "dhammā" (qualities).

"Vì là trạng thái đặc biệt của các pháp" – điều này cho thấy từ "dhammā" (các pháp) là chính yếu.

Ato hi tadabhidheyyā pucchitabbā jātā.

Hence, the phenomena referred to by it are those to be questioned.

Do đó, những gì được chỉ định bởi từ đó đã trở thành đối tượng cần được hỏi.

Viññātāhīti bhūmīnaṃ visesanalakkhaṇayogamāha.

By understanding (viññātāhi): this refers to the quality of possessing distinguishing characteristics of the planes (bhūmīnaṃ visesanalakkhaṇayoga).

"Bởi vì đã được biết" – điều này nói lên sự phù hợp với đặc tính đặc biệt của các cõi.

Ettha padhānanti kiñcāpi uddese kusalapadena dhammā visesitabbā, ‘‘catūsu bhūmīsu kusala’’nti imasmiṃ pana niddese bhūmīhi visesitabbattā kusalapadaṃ padhānanti visesanabhāvena vacanicchāya abhāvato satipi visesitabbadhammānaṃ kāmāvacarādiphassādibhede tadanapekkhaṃ anavajjasukhavipākatāsaṅkhātaṃ attano kusalākārameva gahetvā pavattamānattā ‘‘ekattameva upādāya pavattatī’’ti vuttaṃ.

Here, "primary" refers to the fact that although in the enumeration, the dhammas should be qualified by the term "wholesome," in this particular definition, "wholesome in the four planes," due to being qualified by the planes, the term "wholesome" is considered primary. Since there is no desire to speak of it in a qualifying sense, and even though the dhammas to be qualified have distinctions such as sensual-sphere contact and so on, it proceeds by taking its own wholesome nature, characterized by blameless and pleasant results, without depending on those distinctions. Thus, it is said: "It operates by taking on a single essence."

"Ở đây, là chính yếu" – mặc dù trong phần tóm tắt, các pháp cần được đặc biệt hóa bằng từ "kusala" (thiện), nhưng trong phần trình bày chi tiết này, vì chúng cần được đặc biệt hóa bằng các cõi, nên từ "kusala" là chính yếu. Do không có ý định nói về trạng thái đặc biệt, và mặc dù có các pháp cần được đặc biệt hóa như xúc thuộc Dục giới, v.v., nhưng từ "kusala" vẫn tự nó nắm giữ hình thái thiện pháp của chính nó, được gọi là vô tội và có quả là an lạc, không phụ thuộc vào các pháp đó, nên đã nói "chỉ dựa vào một trạng thái duy nhất mà vận hành".

Sabbepi hi kusalā dhammā anavajjasukhavipākatāya ekasabhāvāyevāti.

Indeed, all wholesome dhammas are of a single nature due to their blameless and pleasant results.

Tất cả các pháp thiện đều có một trạng thái duy nhất là vô tội và có quả là an lạc.

685

1385. Yathāyogaṃ yojetabbanti catūhi bhūmīhi ādhārabhūtāhi visesetvā samayaphassādibhedaṃ anāmasitvā vipākabhāvena ekattaṃ netvā ‘‘catūsu bhūmīsu vipāko’’ti vuttanti yojetabbaṃ.

1385. "It should be construed appropriately" means that it should be construed as: after qualifying by the four planes as the basis, and without touching upon distinctions like contact at a given time, it is brought to a single essence by way of results, and thus it is said: "result in the four planes."

1385. "Cần phải phối hợp cho phù hợp" – điều này có nghĩa là: đã đặc biệt hóa bằng bốn cõi làm cơ sở, và không đề cập đến sự khác biệt của xúc tương ứng, v.v., mà đưa về một trạng thái duy nhất là quả, nên đã nói "quả trong bốn cõi".

Esa nayo ‘‘tīsu bhūmīsu kiriyābyākata’’ntiādīsupi.

This method also applies to phrases such as "functional-indeterminate in the three planes" and so on.

Cách này cũng tương tự trong các trường hợp như "hành và vô ký trong ba cõi" v.v.

686

Uppajjati etthāti uppādo, cetasikā.

"Uppāda" (arising) means where they arise, referring to mental factors.

"Nơi đây sinh khởi là sự sinh khởi" – đó là các tâm sở.

Te hi cittassa sabbathāpi nissayādipaccayabhāvato ettha ca uppattiyā ādhārabhāvena apekkhitā.

For they are, in all respects, the condition of basis and so on for consciousness, and here they are expected as the basis for arising.

Bởi vì chúng là những yếu tố hỗ trợ, v.v., của tâm trong mọi phương diện, và ở đây chúng được xem là cơ sở cho sự sinh khởi.

Yathā ca cetasikā cittassa, evaṃ cittampi cetasikānaṃ nissayādipaccayabhāvato ādhārabhāvena vattabbataṃ arahatīti yathāvuttaṃ uppādasaddābhidheyyataṃ na vinivattati.

And just as mental factors are for consciousness, so too consciousness, being the condition of basis and so on for mental factors, deserves to be spoken of as a basis, and thus the aforementioned meaning of the word "uppāda" does not cease.

Và cũng như các tâm sở đối với tâm, thì tâm cũng xứng đáng được gọi là cơ sở vì là yếu tố hỗ trợ, v.v., của các tâm sở, nên ý nghĩa được gọi là "sự sinh khởi" như đã nói vẫn không thay đổi.

Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘cittuppādo’’ti ettha uppādassa visesanabhāvena pavattamānampi cittaṃ attani yathāvuttauppādaatthasambhavato apariccattavisesitabbabhāvameva hutvā tassa visesanabhāvaṃ paṭipajjatīti.

This is what is meant: even though citta (consciousness) functions as a qualifier for uppāda in "cittuppādo" (arising of consciousness), due to the possibility of the aforementioned meaning of uppāda in itself, it (citta) becomes a qualifier without relinquishing its nature as that which is to be qualified.

Điều này có nghĩa là: trong từ "cittuppādo" (tâm sinh khởi), mặc dù "citta" (tâm) đang vận hành trong trạng thái đặc biệt, nhưng vì ý nghĩa "sự sinh khởi" như đã nói có thể tồn tại trong chính nó, nên nó không từ bỏ trạng thái của cái được đặc biệt hóa mà đảm nhận trạng thái đặc biệt của cái đó.

Yadāha ‘‘avayavena samudāyopalakkhaṇavasena attho sambhavatī’’ti.

As it is said: "The meaning is possible by way of indicating the whole through a part."

Như đã nói: "Ý nghĩa có thể tồn tại theo cách thức dùng một phần để biểu thị toàn thể".

Cittasamānagatikassa idha cittaggahaṇena gahetabbatāya ‘‘dvepañcaviññāṇānī’’ti nidassanena vakkhamānattā ‘‘citta…pe… gahaṇaṃ kata’’nti vuttaṃ.

Since that which proceeds similarly to consciousness is to be understood by the grasping of consciousness here, and this will be explained by the example of "the two five-fold consciousnesses," it is said: "the grasping of consciousness...etc...has been made."

Vì những gì đồng hành với tâm cần được hiểu ở đây bằng cách dùng từ "tâm", và vì sẽ được nói đến bằng ví dụ "hai thức ngũ song", nên đã nói "việc dùng từ tâm... v.v... đã được thực hiện".

Tattha aññassāti rūpassa.

Here, "of another" refers to matter.

Ở đó, "của cái khác" – tức là của sắc pháp.

687

1420. Pañcadvāre vattabbameva natthi ekantaparittārammaṇattā pañcadvārikacittānaṃ.

1420. There is nothing to be said regarding the five doors because the consciousnesses of the five doors have exclusively limited objects.

1420. "Không có gì để nói ở ngũ môn" – vì các tâm ngũ môn chỉ có đối tượng nhỏ hẹp.

Iṭṭhāniṭṭhārammaṇānubhavananti vipākassa pakappetvā ārammaṇaggahaṇābhāvamāha.

"Experiencing agreeable and disagreeable objects" refers to the absence of conceiving and grasping an object for the result.

"Kinh nghiệm đối tượng khả ái và bất khả ái" – điều này nói lên rằng quả không có sự nắm giữ đối tượng theo cách thức suy xét.

Tato kammānurūpaṃ pavattamāno vipāko parittakammavipākatāya parittārammaṇeyeva pavattitumarahati, na mahaggatappamāṇārammaṇeti adhippāyo.

Therefore, the result, operating in accordance with kamma, being the result of limited kamma, is only capable of operating with a limited object, and not with a vast and immeasurable object; this is the intention.

Do đó, quả vận hành phù hợp với nghiệp chỉ có thể vận hành trên đối tượng nhỏ hẹp do quả nghiệp nhỏ hẹp, chứ không phải trên đối tượng rộng lớn và vô lượng – đó là ý nghĩa.

Samādhippadhānassapi kassaci kammassa appanāappattassa ekantena sadisavipākatāabhāvato ‘‘appanāppattassā’’ti kammaṃ visesitaṃ.

Kamma is qualified as "which has not attained jhāna" because there is no absolute similarity of result for any kamma that is dominant in concentration but has not attained jhāna.

Vì quả của một số nghiệp mà sự định là chính yếu, nhưng chưa đạt đến định an chỉ, không hoàn toàn có quả tương tự, nên nghiệp đã được đặc biệt hóa là "chưa đạt đến định an chỉ".

Vaṇṇalakkhaṇādiṃ aggahetvā lokasaññānurodheneva gahite pathavādike parikammasaññāya samuppāditattā paṭibhāganimittasaṅkhātaṃ saññāvasaṃ ārammaṇaṃ assāti saññāvasārammaṇaṃ.

"An object due to perception" (saññāvasārammaṇaṃ) means that the object, called the counter-sign (paṭibhāganimitta), is produced by the perception of preliminary work (parikamma-saññā) in regard to earth elements and so on, which are grasped according to worldly convention without grasping their characteristics of color and form, etc.

"Đối tượng tùy thuộc vào tưởng" – nghĩa là đối tượng được gọi là tướng đối phần, vì nó được sinh ra bởi tưởng chuẩn bị trên đất, v.v., được nắm giữ theo sự quy ước của thế gian mà không nắm giữ đặc điểm về màu sắc, v.v.

Tādisenevāti samādhippadhānatāya appanāppattīhi viya saññāvasārammaṇatāya ca nibbiseseneva.

"In the same way" means without any distinction, just as with kamma dominant in concentration and having attained jhāna, and also by way of an object due to perception.

"Cũng như vậy" – nghĩa là không có sự khác biệt, giống như sự định là chính yếu và chưa đạt đến định an chỉ, và cũng giống như đối tượng tùy thuộc vào tưởng.

Sopīti pi-saddo sampiṇḍanattho.

"Sopi" (he also/that also) — the word "pi" (also) has the sense of aggregation.

"Cái đó cũng" – từ "pi" (cũng) có nghĩa là tổng hợp.

Tenetaṃ dasseti ‘‘attano kammassa samānabhūmikadhammārammaṇatāya viya tassa ārammaṇārammaṇatāyapi vipāko kammānurūpoyeva nāma hotī’’ti.

Thereby it shows: "Just as the result of one's kamma can have an object of the same plane, so too, by having the object as its object, the result is truly in accordance with the kamma."

Với từ đó, điều này được chỉ ra: "quả được gọi là phù hợp với nghiệp, không chỉ vì nó có đối tượng là các pháp đồng cõi với nghiệp của chính nó, mà còn vì nó có đối tượng là đối tượng của cái đó."

688

Yadi evaṃ kasmā mahaggatappamāṇārammaṇassa parittakammassa vipāko tadārammaṇārammaṇo na hotīti?

If so, why is it that the result of limited kamma with a vast and immeasurable object does not have that object as its object?

Nếu vậy, tại sao quả của nghiệp nhỏ hẹp có đối tượng rộng lớn và vô lượng lại không có đối tượng là đối tượng của cái đó?

Appanāppattakammavipākassa viya tassa kammārammaṇārammaṇatāya niyamābhāvato kammānurūpatāya ca anekarūpattā.

Because, unlike the result of kamma that has attained jhāna, there is no fixed rule for it to have the object of kamma as its object, and its conformity with kamma is of various forms.

Vì không có quy luật về việc có đối tượng là đối tượng của nghiệp, giống như quả của nghiệp chưa đạt đến định an chỉ, và vì sự phù hợp với nghiệp có nhiều hình thái.

Yathā attano kammasadisassa mahaggatajavanassa parittārammaṇassapi tadārammaṇaṃ nānubandhakaṃ paricayābhāvato, evaṃ attano kammassa nimittabhūtepi tassa sahakārīkāraṇāhi apariyādinne mahaggatappamāṇe ārammaṇe paricayābhāvato parittavipāko na pavattati, kammanimittārammaṇo pana jāyamāno paritteneva tena hotīti āha ‘‘paṭisandhiādibhūto’’tiādi.

Just as a vast mental impulsion, similar to one's kamma, even with a limited object, is not accompanied by that object due to lack of familiarity, so too, a limited result does not arise when the vast and immeasurable object, being the sign of one's kamma, has not been exhausted by co-operative conditions, due to lack of familiarity. However, when it arises as an object of a kamma sign, it does so with a limited one, hence it is said: "being related to re-linking," and so on.

Như đối với sự vận hành nhanh đồng cõi với nghiệp của chính nó, mặc dù có đối tượng nhỏ hẹp, nhưng đối tượng của nó không liên tục vì không có sự quen thuộc; cũng vậy, đối với đối tượng rộng lớn và vô lượng chưa được hoàn thành bởi các yếu tố hỗ trợ trong tướng của nghiệp của chính nó, quả nhỏ hẹp không vận hành vì không có sự quen thuộc. Nhưng khi quả sinh khởi có đối tượng là tướng của nghiệp, nó chỉ sinh khởi với cái nhỏ hẹp đó – đó là ý nghĩa, nên đã nói "là cái bắt đầu như tái sinh" v.v.

Yasmā panātiādinā pāḷiyāva yathāvuttamatthaṃ nicchinoti.

"Because" and so on, by this Pali text, it is confirmed that the aforementioned meaning.

"Bởi vì" v.v. – với điều này, tác giả xác định ý nghĩa đã nói bằng chính bản văn Pali.

Nānākkhaṇikakammapaccayo hi ettha adhippeto paccayapaccayuppannānaṃ bhinnārammaṇatāya vuttattā.

For here, kamma condition occurring at different moments is intended, as it is stated that the conditions and their results have different objects.

Ở đây, nghiệp duyên khác thời được đề cập, vì đã nói rằng duyên và pháp do duyên sinh có đối tượng khác nhau.

Na cātiādinā parittavipākā eva idha paccayuppannabhāvena vuttāti dasseti.

"And not" and so on, shows that only limited results are spoken of here as generated conditions.

"Và không" v.v. – với điều này, tác giả chỉ ra rằng ở đây chỉ có các quả nhỏ hẹp được nói đến trong trạng thái pháp do duyên sinh.

Idhāti imasmiṃ atthuddhārakaṇḍe.

"Here" refers to this section of meaning analysis.

"Ở đây" – trong chương trình bày ý nghĩa này.

689

Sativepullappattānaṃ sativirahitassa kāyakammassa sambhavaṃ dassetuṃ ‘‘vāsanāvasenā’’ti vuttaṃ.

To show the possibility of bodily kamma devoid of mindfulness, even when mindfulness has reached fullness, it is said: "by way of habituation."

Để chỉ ra khả năng tồn tại của thân nghiệp không có chánh niệm, mặc dù đã đạt đến sự rộng lớn của chánh niệm, nên đã nói "do năng lực của khuynh hướng".

Avītarāgānaṃ aparittepi katthaci ārammaṇe siyā cetaso uppilāvitattanti ‘‘kilesavirahe’’ti visesetvā vuttaṃ.

It is said with the qualification "in the absence of defilements" because for those who are not free from lust, there might be mental agitation even in some unlimited object.

Đối với những người chưa đoạn trừ tham ái, tâm có thể dao động trên một số đối tượng không nhỏ hẹp, nên đã đặc biệt hóa và nói "khi không có phiền não".

Ādarākaraṇavasenevāti ādarākaraṇamattavasenevāti visesanivattiattho eva-saddo tameva nivattetabbaṃ visesaṃ dasseti, nāññathā.

"Simply by not paying attention" — the word "eva" (only) here serves to negate the specific nuance that should be negated, and not otherwise, meaning "solely by not paying sufficient attention."

"Chỉ do năng lực của sự không quan tâm" – từ "eva" (chỉ) có nghĩa là loại bỏ sự đặc biệt, và nó chỉ ra sự đặc biệt cần được loại bỏ đó, chứ không phải theo cách khác.

Kosajjādīti ādi-saddena dosādayo saṅgaṇhāti.

"Sloth, etc." — the word "ādi" (etc.) includes faults and so on.

"Sự lười biếng, v.v." – từ "ādi" (v.v.) bao gồm các lỗi lầm, v.v.

Ādarākaraṇaṃ nirussukkatā evāti ādaraṃ karontā nirussukkabhāveneva na honti, na pana ādaraṃ na karontiyevāti daṭṭhabbaṃ.

"Not paying attention is simply being unconcerned" should be understood as: those who pay attention are not unconcerned; rather, it is not that they do not pay attention.

"Sự không quan tâm chính là sự vô tâm" – cần phải hiểu rằng những người quan tâm không phải là vô tâm, nhưng họ không phải là những người không quan tâm.

Ekacce pana ‘‘akammaññasarīratāya aññavihitatāya ca khīṇāsavānaṃ asakkaccadānādipavatti na anādaravasenā’’ti vadanti.

Some, however, say that "for Arahants, the practice of giving without respect, etc., is not due to disrespect, but due to bodily unsuitability or preoccupation with other matters."

Tuy nhiên, một số người nói rằng "đối với các bậc A-la-hán, việc bố thí, v.v., không được thực hiện một cách cẩn trọng không phải do sự không quan tâm, mà do thân không thích hợp và do bận rộn với việc khác."

690

1421. Atipaguṇānanti subhāvitānaṃ suṭṭhutaraṃ vasippattānaṃ.

1421. "Extremely perfected" refers to those who are well-developed, who have reached a very high level of mastery.

1421. "Rất thành thạo" – nghĩa là đã được tu tập tốt, đã đạt được sự thuần thục cao độ.

Evaṃ paguṇajjhānesupi pavatti hoti tattha vicāraṇussāhassa mandabhāvatoti adhippāyo.

"Even in such perfected jhānas, such a progression occurs" is the intention, because the energy for investigation there is weak.

"Ngay cả trong các thiền định đã thành thạo cũng có sự vận hành" – đó là ý nghĩa, vì sự nỗ lực suy xét ở đó yếu kém.

Pubbe dassitanti ‘‘tīṇi lakkhaṇānīti ahanti vā’’tiādinā pubbe dassitaṃ.

"Shown previously" refers to what was shown previously with "three characteristics, such as 'I am'" and so on.

"Đã chỉ ra trước đây" – đã chỉ ra trước đây bằng cách nói "ba đặc tính" hoặc "ta" v.v.

‘‘Avijjamāno aparamatthabhāvato, vijjamāno ca lokasaṅketasiddhiyā sammutisaccabhāvato attho arīyati cittena gammati ñāyatī’’ti ācariyā vadanti.

"Non-existent" because of its ultimate non-existence; "and existent" because of its conventional reality through worldly designation. "The object" is comprehended and known by the mind — so say the teachers.

Các vị đạo sư nói: "Ý nghĩa" là cái "không tồn tại" vì không có trạng thái thực tại tối hậu, và "tồn tại" vì là chân lý quy ước được thiết lập theo quy ước thế gian, được tâm "tiếp cận", được tâm "biết".

Yato tabbisayā cittuppādā navattabbaṃ ārammaṇaṃ etesanti navattabbārammaṇāti aññapadatthasamāsavasena vuccanti.

From this, the consciousnesses pertaining to that are called "navattabbārammaṇā" (having an unmentionable object) by way of a compound indicating another meaning.

Do đó, các tâm sinh khởi có đối tượng đó được gọi là "navattabbārammaṇā" (có đối tượng không thể nói) theo cách thức hợp chất aññapadattha (chỉ cái khác), nghĩa là "có đối tượng mà cái đó không thể nói".

Ayaṃ pana vādo hevatthikavādo viya hotīti tassa accantaṃ avijjamānataṃ maññanto ito ca aññathā avijjamānapaññattiṃ dassetuṃ ‘‘sammutisacce panā’’tiādimāha.

This view, however, is like a nihilistic view (hevatthikavādo). Therefore, believing in its absolute non-existence, and to show a different kind of non-existent concept, he states "but in conventional truth" and so on.

Tuy nhiên, lập luận này giống như lập luận về sự tồn tại (hevatthikavāda), và vì cho rằng nó hoàn toàn không tồn tại, tác giả đã nói "nhưng trong chân lý quy ước" v.v. để chỉ ra một sự không tồn tại khác.

Kathaṃ pana tassa accantamavijjamānatte tabbisayānaṃ dhammānaṃ pavatti navattabbārammaṇabhāvo cāti āha ‘‘avijjamānampī’’tiādi.

But how, if it is absolutely non-existent, can the dhammas pertaining to it operate and have an unmentionable object? He says: "even though non-existent" and so on.

Nhưng làm thế nào mà các pháp có đối tượng đó lại vận hành và có trạng thái đối tượng không thể nói khi nó hoàn toàn không tồn tại? – để trả lời, tác giả nói "ngay cả cái không tồn tại" v.v.

Parittādiārammaṇāti na vattabbāti vuttāti parittādayo viya tassa visuṃ vavatthitabhāvaṃ nisedheti.

"It is said that they are not to be called limited objects and so on" means it denies that it has a distinct, established nature like limited objects and so on.

Không nên nói là đối tượng nhỏ v.v... được nói ra là để phủ định tình trạng được thiết lập riêng biệt của nó giống như các đối tượng nhỏ v.v.

691

Vikkhipanaṃ nānārammaṇesu cittassa pavattanaṃ.

"Distraction" is the mind's activity on various objects.

Sự phóng dật (vikkhipanaṃ) là sự diễn tiến của tâm trên nhiều đối tượng khác nhau.

Anavaṭṭhānaṃ ekasmiṃyeva pavattituṃ appadānaṃ.

"Unsteadiness" is not allowing it to operate on just one object.

Sự không an trú (anavaṭṭhānaṃ) là sự không thể diễn tiến chỉ trên một đối tượng duy nhất.

Dutiyādimaggapurecārikaṃ phalasamāpattipurecārikañca kāmāvacarañāṇaṃ nibbānārammaṇatāya lokuttaracittassa āvajjanaṭṭhāniyatāya ca paṭhamamaggapurecārikañāṇena samānanti katvā vuttaṃ ‘‘gotrabhuvodāne gotrabhūti gahetvā’’ti.

The knowledge in the sensual sphere that precedes the second and subsequent paths, and precedes the attainment of fruition, is considered similar to the knowledge preceding the first path, due to its object being Nibbāna and its function as the avenue for supramundane consciousness. Thus, it is said: "taking gotrabhū as gotrabhūvodāna."

Trí cõi Dục đi trước đạo thứ hai v.v., và đi trước quả định, do có Níp-bàn làm đối tượng và do là nơi hướng tâm của tâm siêu thế, nên được xem là tương đồng với trí đi trước đạo đầu tiên. Do đó đã nói rằng “trong phần chuyển tộc và thanh tịnh, được hiểu là chuyển tộc”.

692

Sabbatthapādakanti nipphādetabbe, payojane vā bhummaṃ ‘‘cetaso avūpasame’’tiādīsu viya.

‘Sabbatthapādaka’ refers to the locative case, as in "in the non-pacification of the mind" and so forth, in what is to be accomplished or in its application.

Nền tảng trong tất cả là cách dùng ở địa cách đối với điều cần được thành tựu, hoặc trong mục đích, giống như trong các câu “trong sự không lắng dịu của tâm” v.v.

Tena sabbesu vipassanādīsu nipphādetabbesūti attho.

The meaning is, therefore, in all things to be accomplished, such as vipassanā and so on.

Do đó, ý nghĩa là trong tất cả những điều cần được thành tựu như minh sát v.v.

Tenevāha ‘‘sabbesū’’tiādi.

Therefore, it is said "in all" and so forth.

Chính vì thế, ngài nói “trong tất cả” v.v.

Atītaṃsañāṇassa kāmāvacarattā iddhividhādīsu tassa aggahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.

It should be understood that the knowledge of the past is not included in the various kinds of psychic power, etc., because it belongs to the kāma-bhava (sense-sphere).

Cần hiểu rằng, do trí về quá khứ thuộc cõi Dục, nên nó không được đề cập đến trong các pháp như thần thông v.v.

Tassa pana atītasattadivasato heṭṭhā yāva paccuppannapaṭisandhi, tāva visayoti vadanti.

They say that its range extends from seven days in the past down to the present rebirth-linking consciousness.

Người ta nói rằng, đối tượng của trí ấy là từ bảy ngày trong quá khứ trở về trước cho đến khi tái sanh ở hiện tại.

Atītasattadivasesupi khandhapaṭibaddhānaṃ tassa visayabhāvo yutto viya dissati.

However, it seems appropriate that its range includes what is connected to the aggregates even in the past seven days.

Dường như có vẻ hợp lý rằng những gì liên quan đến các uẩn trong bảy ngày quá khứ cũng là đối tượng của trí ấy.

693

Pādakajjhānacittaṃ parikammehi gahetvāti pādakajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya ‘‘idaṃ cittaṃ viya ayaṃ kāyo sīghagamano hotū’’ti pubbabhāgaparikammehi rūpakāyassa viya pādakajjhānacittassapi gahetabbataṃ sandhāya vuttaṃ.

"Having taken the base-jhāna consciousness with preliminary actions" is said referring to the idea that just as this physical body is made to go swiftly by preliminary actions like "May this body be swift-moving like this consciousness" after emerging from the base-jhāna, so too the base-jhāna consciousness itself is to be taken.

Lấy tâm thiền nền tảng bằng các chuẩn bị được nói đến với ý rằng, sau khi nhập thiền nền tảng rồi xuất ra, cần phải nắm bắt cả tâm thiền nền tảng giống như thân sắc bằng các chuẩn bị ở giai đoạn đầu, với ý niệm “mong rằng thân này di chuyển nhanh như tâm này”.

Idaṃ pana adhiṭṭhānaṃ evaṃ pavattatīti veditabbaṃ.

This adhiṭṭhāna (determination) is to be understood as operating in this way.

Cần biết rằng, sự chú nguyện này diễn tiến như sau.

Adhippetaṭṭhānapāpuṇanatthaṃ gantukāmataṃ purakkhatvā pādakajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya ‘‘idaṃ cittaṃ viya ayaṃ kāyo sīghagamano hotū’’ti karajakāyārammaṇaṃ parikammaṃ katvā bhavaṅgaṃ otaritvā vuṭṭhāya pādakajjhānaṃ samāpajjitvā puna bhavaṅge otiṇṇe manodvārāvajjanaṃ rūpakāyaṃ ārammaṇaṃ katvā uppajjati anulomāni ca.

Having prioritized the desire to go to the desired place, one enters the base-jhāna, emerges, performs a preliminary action focused on the physical body, saying, "May this body be swift-moving like this consciousness," descends into the bhavaṅga, emerges, enters the base-jhāna, and when it descends into the bhavaṅga again, the mind-door adverting consciousness arises, taking the physical body as its object, along with the અનુલોમ (anuloma) thoughts.

Để đạt đến nơi mong muốn, với ý muốn đi làm đầu, vị ấy nhập thiền nền tảng rồi xuất ra, thực hiện chuẩn bị với thân do nghiệp sanh làm đối tượng rằng “mong rằng thân này di chuyển nhanh như tâm này”, rồi chìm vào hữu phần, sau khi xuất khỏi hữu phần, vị ấy nhập thiền nền tảng, rồi lại chìm vào hữu phần, tâm hướng môn ý khởi lên lấy thân sắc làm đối tượng, và các tâm thuận thứ cũng vậy.

Tato adhiṭṭhānacittampi tamevārammaṇaṃ katvā uppajjati.

Then the adhiṭṭhāna-consciousness also arises, taking that same object.

Sau đó, tâm chú nguyện cũng khởi lên lấy chính đối tượng ấy.

Tassānubhāvena yathādhippetaṭṭhānaṃ gatoyeva hoti.

By its power, one arrives at the desired place.

Nhờ oai lực của tâm ấy, vị ấy đã đến được nơi mong muốn.

Evaṃ adissamānena kāyena gacchanto panāyaṃ kiṃ tassa adhiṭṭhānacittassa uppādakkhaṇe gacchati, udāhu ṭhitikkhaṇe bhaṅgakkhaṇe vāti?

When one goes with an invisible body in this manner, does one go at the moment of the arising of that adhiṭṭhāna-consciousness, or at its static moment, or at its dissolution moment?

Vậy khi đi bằng thân không thể thấy được như thế, vị ấy đi vào sát-na sanh của tâm chú nguyện ấy, hay vào sát-na trụ, hay sát-na diệt?

Tīsu khaṇesu gacchatīti icchanti.

They desire to say that one goes in all three moments.

Người ta cho rằng vị ấy đi trong cả ba sát-na.

Citteti pādakajjhānacitte.

"In the consciousness" means in the base-jhāna consciousness.

Trong tâm là trong tâm thiền nền tảng.

Samodahatīti cittānugatikaṃ cittaṃ viya sīghagamanaṃ karotīti attho.

"He applies" means he makes it swift-moving, following the consciousness, like the consciousness itself.

Hợp nhất có nghĩa là làm cho nó di chuyển nhanh như tâm, theo sau tâm.

Yathā hi cittaṃ icchitakkhaṇe atidūrepi visayaṃ ārabbha pavattati, evaṃ rūpakāyassapi lahuparivattibhāvāpādanaṃ cittavasena kāyapariṇāmanaṃ.

Just as consciousness operates taking an object even very far away at the desired moment, so too the transformation of the body according to the consciousness is the production of lightness in the physical body.

Giống như tâm, trong khoảnh khắc mong muốn, có thể bắt lấy đối tượng ở rất xa và diễn tiến, việc biến đổi thân theo tâm cũng là việc làm cho thân sắc có được trạng thái biến chuyển nhanh chóng.

Na cettha rūpadhammānaṃ dandhaparivattibhāvato ekacittakkhaṇena desantaruppatti na yujjatīti vattabbā adhiṭṭhānacittena rūpakāyassa lahuparivattibhāvassa āpāditattā.

Here, it should not be said that the arising of a distant place in a single moment of consciousness is not appropriate due to the slow movement of rūpa-dhammas, because the lightness of the physical body has been brought about by the adhiṭṭhāna-consciousness.

Ở đây, không nên nói rằng sự sanh khởi ở một nơi khác trong một sát-na tâm là không hợp lý do các pháp sắc có bản chất biến chuyển chậm chạp, vì trạng thái biến chuyển nhanh chóng của thân sắc đã được tạo ra bởi tâm chú nguyện.

Tenevāha ‘‘cittavasena kāyaṃ adhiṭṭhahitvā sukhasaññañca lahusaññañca okkamitvā adissamānena kāyena brahmalokaṃ gacchatī’’ti (visuddhi. 2.397).

Therefore, it is said: "Having determined the body according to consciousness, and having entered into sukha-saññā and lahu-saññā, he goes to the Brahma-world with an invisible body" (Vism. 2.397).

Chính vì thế, ngài đã nói: “chú nguyện thân theo tâm, thâm nhập lạc tưởng và khinh tưởng, đi đến cõi Phạm thiên bằng thân không thể thấy được”.

Acinteyyo hi iddhimantānaṃ iddhivisayoti.

For those endowed with psychic power, the scope of psychic power is indeed inconceivable.

Vì cảnh giới thần thông của những người có thần thông là không thể nghĩ bàn.

694

Cittasantānaṃ rūpakāye samodahitanti yattakehi cittehi dissamānena kāyena yathādhippetaṭṭhānappatti, tattakānaṃ cittānaṃ pabandhassa dandhagamanakaraṇato imassa adhiṭṭhānassa karajakāye āropitaṃ tadanuguṇanti attho.

"Applying the stream of consciousness to the physical body" means that the application of this determination to the physical body is appropriate, due to the slow movement of the stream of consciousness for all those consciousnesses by which the desired place is reached with a visible body.

Hợp nhất dòng tâm vào thân sắc có nghĩa là, việc đến được nơi mong muốn bằng thân có thể thấy được cần bao nhiêu tâm, thì sự chú nguyện này được áp đặt vào thân do nghiệp sanh để làm cho dòng tâm tương ứng đó di chuyển chậm lại, điều đó là phù hợp.

Idampi adhiṭṭhānapādakajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya ‘‘ayaṃ kāyo viya idaṃ cittaṃ dandhagamanaṃ hotū’’ti samāpajjitvā vuṭṭhitajjhānacittārammaṇaṃ parikammaṃ katvā bhavaṅgaṃ otaritvā bhavaṅgato vuṭṭhāya pādakajjhānaṃ samāpajjitvā puna bhavaṅge otiṇṇe manodvārāvajjanaṃ pādakajjhānaṃ ārammaṇaṃ katvā uppajjati anulomāni ca.

This adhiṭṭhāna (determination) is also understood as follows: having entered the adhiṭṭhāna-base-jhāna, emerged, performed a preliminary action focused on the jhāna-consciousness, saying, "May this consciousness be slow-moving like this body," descended into the bhavaṅga, emerged from the bhavaṅga, entered the base-jhāna, and when it descends into the bhavaṅga again, the mind-door adverting consciousness arises, taking the base-jhāna as its object, along with the anuloma thoughts.

Sự chú nguyện này cũng được thực hiện như sau: sau khi nhập thiền nền tảng rồi xuất ra, vị ấy thực hiện chuẩn bị với tâm thiền đã xuất làm đối tượng, rằng “mong rằng tâm này di chuyển chậm như thân này”, rồi chìm vào hữu phần, sau khi xuất khỏi hữu phần, vị ấy nhập thiền nền tảng, rồi lại chìm vào hữu phần, tâm hướng môn ý khởi lên lấy thiền nền tảng làm đối tượng, và các tâm thuận thứ cũng vậy.

Tato adhiṭṭhānacittampi tamevārammaṇaṃ katvā uppajjati.

Then the adhiṭṭhāna-consciousness also arises, taking that same object.

Sau đó, tâm chú nguyện cũng khởi lên lấy chính đối tượng ấy.

Tassānubhāvena antarā pañcaviññāṇādīsu uppannesupi apatanto icchitaṭṭhānaṃ gacchati.

By its power, even if the five sense-consciousnesses, etc., arise in between, he reaches the desired place without falling.

Nhờ oai lực của tâm ấy, vị ấy đi đến nơi mong muốn mà không bị rơi rớt, ngay cả khi năm thức v.v. khởi lên ở giữa chừng.

Evaṃ gacchanto ca sace icchati, pathavīkasiṇavasena ākāse maggaṃ nimminitvā padasā gacchati.

When going in this way, if he wishes, he creates a path in the sky by means of the earth kasiṇa and goes on foot.

Khi đi như vậy, nếu muốn, vị ấy hóa hiện một con đường trên không trung bằng biến xứ đất và đi bộ.

Sace icchati, vāyokasiṇavasena vāyuṃ adhiṭṭhahitvā tūlapicu viya vāyunā gacchati.

If he wishes, by means of the air kasiṇa, he determines the air and goes carried by the wind like a tuft of cotton.

Nếu muốn, vị ấy chú nguyện gió bằng biến xứ gió và đi bằng gió như một cụm bông gòn.

Apica gantukāmatāva ettha pamāṇaṃ.

Moreover, here the desire to go is the measure.

Hơn nữa, ý muốn đi chính là yếu tố quyết định ở đây.

Sati hi gantukāmatāya evaṃ katādhiṭṭhāno adhiṭṭhānavegakkhittoveso issāsapakkhitto saro viya dissamāno gacchatīti.

For, when there is a desire to go, one who has made such a determination, propelled by the force of that determination, goes appearing like an arrow shot by an archer.

Vì khi có ý muốn đi, người đã thực hiện chú nguyện như vậy sẽ đi trong khi vẫn được nhìn thấy, giống như một mũi tên được bắn đi bởi sức mạnh của sự chú nguyện.

Tattha ākāse maggaṃ nimminitvā gacchanto vināpi abhiññāñāṇena pakatipathaviyaṃ viya gacchati.

In that regard, when going by creating a path in the sky, he walks as if on ordinary ground, even without abhiññā knowledge.

Trong đó, khi đi bằng cách hóa hiện con đường trên không trung, vị ấy đi như trên mặt đất bình thường, ngay cả khi không có trí thần thông.

Teneva ‘‘padasā gacchatī’’ti vuttaṃ.

Therefore, it is said "he goes on foot."

Chính vì thế, đã nói là “đi bộ”.

Vāyuṃ adhiṭṭhahitvā gacchanto abhiññāñāṇasamuṭṭhitavāyodhātuparamparāya gacchati.

When going by determining the air, he goes by a continuous succession of the wind element arisen from abhiññā knowledge.

Khi đi bằng cách chú nguyện gió, vị ấy đi bằng một chuỗi các yếu tố gió được tạo ra bởi trí thần thông.

Ubhayatthāpi antarā vanarāmaṇīyakādīni pekkhamāno āpāthagate sadde ca suṇamāno gacchatīti vadanti.

They say that in both cases, he goes looking at forests, beautiful groves, etc., and hearing sounds that come within earshot.

Người ta nói rằng, trong cả hai trường hợp, vị ấy đi trong khi vẫn ngắm nhìn vẻ đẹp của rừng v.v. ở giữa chừng và nghe những âm thanh lọt vào tầm tai.

Keci pana ‘‘adissamānena kāyena ekacittakkhaṇeneva icchitaṭṭhānagamane dissamānena kāyena padasā vāyunā ca gamane abhiññācittasamuṭṭhitakāyaviññattivipphārena gamana’’nti vadanti.

Some, however, say that "going to the desired place in a single moment of consciousness with an invisible body, and going on foot or by wind with a visible body, is going by the spread of kāya-viññatti (body-intimation) arisen from abhiññā-consciousness."

Tuy nhiên, một số người nói rằng “khi đi đến nơi mong muốn bằng thân không thể thấy được chỉ trong một sát-na tâm, và khi đi bằng thân có thể thấy được bằng cách đi bộ hoặc bằng gió, đó là sự di chuyển bằng sự lan tỏa của thân biểu tri do tâm thần thông tạo ra”.

Apare ‘‘abhiññācittassa viññattinibbattanakiccaṃ natthī’’ti vadanti.

Others say that "the abhiññā-consciousness has no function of producing viññatti."

Những người khác lại nói rằng “tâm thần thông không có nhiệm vụ tạo ra biểu tri”.

695

Adhiṭṭhānadvayanti cittakāyavasena kāyacittapariṇāmanabhūtaṃ rūpakāyapādakajjhānacittārammaṇaṃ ubhayaṃ adhiṭṭhānaṃ.

"The two kinds of determination" refer to the two determinations, both the transformation of the physical body and the consciousness according to the mind and body, which take the physical body and the base-jhāna consciousness as their object.

Hai loại chú nguyện là cả hai sự chú nguyện lấy thân sắc và tâm thiền nền tảng làm đối tượng, vốn là sự biến đổi thân theo tâm và tâm theo thân.

Taṃsampayuttāyāti yathāvuttaadhiṭṭhānadvayasampayuttāya.

"Connected with them" means connected with the aforementioned two kinds of determination.

Do tương ưng với nó là do tương ưng với hai loại chú nguyện đã nói.

Sukhasaññālahusaññābhāvatoti sukhasaññālahusaññāsabbhāvato, tabbhāvaṃ āpajjanatoti attho.

"Due to the presence of sukha-saññā and lahu-saññā" means due to the existence of sukha-saññā (perception of happiness) and lahu-saññā (perception of lightness), i.e., attaining that state.

Do trạng thái của lạc tưởng và khinh tưởng có nghĩa là do sự hiện hữu của lạc tưởng và khinh tưởng, do đạt đến trạng thái đó.

Sukhasaññāti cettha upekkhāsampayuttā saññā.

Here, sukha-saññā is the perception associated with upekkhā (equanimity).

Lạc tưởng ở đây là tưởng tương ưng với xả.

Upekkhā hi ‘‘santaṃ sukha’’nti vuttā.

Upekkhā is indeed called "peaceful happiness."

Vì xả được gọi là “an lạc tịch tịnh”.

Sāyeva ca saññā nīvaraṇehi ceva vitakkādīhi paccanīkehi ca vimuttattā ‘‘lahusaññā’’tipi veditabbā.

And that very perception, being freed from the hindrances and from their adversaries such as vitakka (initial application), etc., is also to be understood as "lahu-saññā."

Cũng chính tưởng ấy, do đã giải thoát khỏi các triền cái và các pháp đối nghịch như tầm v.v., nên cũng cần được biết là “khinh tưởng”.

Tāhi samokkantāhi rūpakāyopi tūlapicu viya sallahuko hoti.

When these are entered into, the physical body also becomes very light, like a tuft of cotton.

Khi đã thâm nhập bởi các tưởng ấy, thân sắc cũng trở nên nhẹ nhàng như một cụm bông gòn.

So evaṃ vātakkhittatūlapicunā viya sallahukena ekacittakkhaṇena adissamānena ca kāyena yathāruci gacchatīti.

So, with such a very light and invisible body, like a tuft of cotton carried by the wind, one goes as one wishes in a single moment of consciousness.

Như vậy, vị ấy đi đến bất cứ đâu tùy thích bằng thân nhẹ nhàng như một cụm bông gòn bị gió thổi, và bằng thân không thể thấy được trong một sát-na tâm.

696

‘‘Mutto vatamhi tāya anatthasaṃhitāya dukkarakārikāya, sādhu vatamhi sammāsambodhiṃ sambujjha’’nti (saṃ. ni. 1.137) pavattaṃ bhagavato cetoparivitakkamaññāya māro ‘‘amuttabhāvamassa karissāmī’’ti,

It is said that Māra, knowing the Blessed One's thought, which arose as: "Indeed, I am freed from that profitless, difficult ascetic practice; indeed, it is good that I shall awaken to perfect self-awakening" (Saṃ. Ni. 1.137), intending "I will make him unfree,"

Biết được tầm về tâm của Đức Thế Tôn khởi lên rằng: “Ta đã thoát khỏi khổ hạnh vô ích ấy, hay thay ta đã giác ngộ Chánh Đẳng Giác”, Ma vương, với ý định “ta sẽ làm cho vị ấy không thoát được”,

697

‘‘Tapokammā apakkamma, yaṃ na sujjhanti māṇavā;

"Departing from ascetic practice, by which people are not purified;

“Từ bỏ khổ hạnh, điều mà các thanh niên không thể thanh tịnh;

698

Asuddho maññasi suddho, suddhimaggā aparaddho’’ti.(saṃ. ni. 1.137) –

You think yourself pure, though impure, you have strayed from the path to purity" (Saṃ. Ni. 1.137) –

Tưởng mình thanh tịnh khi chưa thanh tịnh, ngươi đã lạc khỏi con đường thanh tịnh.”

699

Āhāti evamādiṃ sandhāya ‘‘mārādīnampi bhagavato cittajānanaṃ vutta’’nti vuttaṃ.

It is said that he spoke, referring to such passages as this, that "even Māra and others' knowledge of the Blessed One's mind is stated."

đã nói. Dựa vào điều này v.v., nên đã nói rằng “việc biết tâm của Đức Thế Tôn bởi Ma vương v.v. cũng đã được nói đến”.

Nibbānapaccavekkhaṇañca pubbenivāsānussatiñāṇena nibbānā…pe… ñātesu pavattatīti sambandho.

And the contemplation of Nibbāna, by means of the knowledge of previous existences, operates with respect to Nibbāna... etc.... and the known objects. This is the connection.

Và sự phản khán Níp-bàn diễn tiến trên những gì đã được biết... bởi trí Túc Mạng Minh. Đây là mối liên hệ.

Nibbānā…pe… ñātesūti idaṃ abhiññāñāṇassa parato pavattamānaṃ paccavekkhaṇaṃ abhiññāñāṇassa visaye viya abhiññāñāṇavisayavisayepi kadāci pavattituṃ arahatīti katvā vuttaṃ.

The phrase "Nibbāna... etc.... and the known objects" is stated because the contemplation, operating beyond abhiññā knowledge, can sometimes operate in the sphere of abhiññā knowledge and even in the sphere of the objects of abhiññā knowledge.

Nibbānā…pe… ñātesūti (trong Nibbāna…v.v… những điều đã biết) lời này được nói vì sự quán xét (paccavekkhaṇa) diễn tiến sau Abhiññāñāṇa (trực quán trí) này có thể đôi khi diễn tiến trong đối tượng của Abhiññāñāṇa, giống như trong phạm vi của Abhiññāñāṇa.

Appamāṇārammaṇatanti appamāṇakhandhārammaṇatanti attho.

"Having an immeasurable object" means having an immeasurable aggregate as its object.

Appamāṇārammaṇatanti (có đối tượng vô lượng) có nghĩa là có các uẩn (khandha) vô lượng làm đối tượng.

Tasmāti yasmā pubbenivāsānussatiñāṇassa nibbānārammaṇabhāvadīpako koci pāṭho natthi, tasmā.

"Therefore" means because there is no passage that indicates the knowledge of previous existences as having Nibbāna as its object.

Tasmāti (do đó) là vì không có đoạn kinh nào chỉ ra rằng Pubbenivāsānussatiñāṇa (Túc mạng tùy niệm trí) có Nibbāna làm đối tượng, do đó.

Paccavekkhaṇakicce vuccamāneti ruḷhiṃ aggahetvā maggādīnaṃ atītānaṃ pati pati avekkhanaṃ anussaraṇaṃ paccavekkhaṇanti pubbenivāsānussatiñāṇassa kiccaṃyeva paccavekkhaṇanti vuccamāneti attho.

When the function of review (paccavekkhaṇa) is spoken of, not taking the conventional meaning, 'review' is the repeated contemplation or recollection of past paths (magga) and so on. Thus, it means that when the function of review is spoken of, it refers only to the function of the knowledge of recollecting past existences (pubbenivāsānussatiñāṇa).

Paccavekkhaṇakicce vuccamāneti (khi nói về chức năng quán xét) có nghĩa là khi sự xem xét lại, sự hồi tưởng về những điều đã qua như Đạo (Magga) v.v… không chấp nhận nghĩa thông thường, được gọi là quán xét (paccavekkhaṇa), thì chính chức năng của Pubbenivāsānussatiñāṇa được gọi là quán xét.

Anuññātāti dissatīti ‘‘maggaphalanibbānapaccavekkhaṇato’’ti idameva sandhāya vuttaṃ.

‘‘It appears to be permitted’’—this was said with reference to ‘‘from the review of path, fruit, and Nibbāna.’’

Anuññātāti dissatīti (được cho phép, được thấy) được nói để chỉ điều này: ‘‘maggaphalanibbānapaccavekkhaṇato’’ (từ sự quán xét Đạo, Quả, Nibbāna).

Ayañhettha attho – pubbenivāsānussatiñāṇena nibbānārammaṇe khandhe disvā ‘‘ime dhammā kiṃ nu kho ārabbha pavattā’’ti āvajjentassa pubbenivāsānussatiñāṇaṃ nibbānārammaṇe pavattatīti.

The meaning here is: when one, by the knowledge of recollecting past existences, sees the aggregates (khandha) whose object is Nibbāna and reflects, ‘‘Concerning what have these phenomena arisen?’’—then the knowledge of recollecting past existences operates with Nibbāna as its object.

Đây là ý nghĩa ở đây – khi một người quán tưởng ‘‘những pháp này khởi lên dựa trên điều gì?’’ sau khi thấy các uẩn có Nibbāna làm đối tượng bằng Pubbenivāsānussatiñāṇa, thì Pubbenivāsānussatiñāṇa đó diễn tiến với Nibbāna làm đối tượng.

Anāgataṃsañāṇepi eseva nayo.

The same method applies to the knowledge of future existences (anāgataṃsañāṇa).

Đối với Anāgataṃsañāṇa (Tri kiến về vị lai) cũng theo cùng một phương pháp này.

700

Yadi evaṃ kasmā parittattike ‘‘appamāṇo dhammo mahaggatassa dhammassa ārammaṇapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 2.12.58) ettha ‘‘appamāṇā khandhā cetopariyañāṇassa pubbenivāsaanāgataṃsañāṇassa ārammaṇapaccayena paccayo’’ti ajjhattattike ca ‘‘bahiddhādhammo bahiddhādhammassa, bahiddhādhammo ajjhattassa dhammassa ārammaṇapaccayena paccayo’’ti etesaṃ vibhaṅgesu ‘‘bahiddhā khandhā iddhividhañāṇassa cetopariyapubbenivāsayathākammūpagaanāgataṃsaāvajjanāya ārammaṇapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 2.20.29) ettakameva vuttaṃ, na vuttaṃ nibbānanti.

If so, why in the chapter on the limited (paritta) wherein it is said, ‘‘Limitless phenomena are a condition for exalted phenomena by way of object condition (ārammaṇapaccaya)’’—is it not stated, ‘‘Limitless aggregates are a condition for cetopariyañāṇa, pubbenivāsānussatiñāṇa, and anāgataṃsañāṇa by way of object condition’’; and in the chapter on internal (ajjhatta), why is it not stated in the analyses of ‘‘External phenomena are a condition for external phenomena, external phenomena are a condition for internal phenomena by way of object condition’’ that ‘‘External aggregates are a condition for iddhi-vidhañāṇa, cetopariyañāṇa, pubbenivāsānussatiñāṇa, yathākammūpagañāṇa, anāgataṃsañāṇa, and āvajjana by way of object condition’’—only this much is stated, and Nibbāna is not mentioned?

Nếu vậy, tại sao trong phần Parittattika (ba loại pháp nhỏ) ở chỗ ‘‘appamāṇo dhammo mahaggatassa dhammassa ārammaṇapaccayena paccayo’’ (Pháp vô lượng là duyên đối tượng cho pháp quảng đại) (Paṭṭhā. 2.12.58) và trong phần Ajjhattattika (ba loại pháp nội) ở chỗ ‘‘bahiddhādhammo bahiddhādhammassa, bahiddhādhammo ajjhattassa dhammassa ārammaṇapaccayena paccayo’’ (Pháp ngoại là duyên đối tượng cho pháp ngoại, pháp ngoại là duyên đối tượng cho pháp nội) trong các phần phân tích của chúng, chỉ nói là ‘‘bahiddhā khandhā iddhividhañāṇassa cetopariyapubbenivāsayathākammūpagaanāgataṃsaāvajjanāya ārammaṇapaccayena paccayo’’ (Các uẩn ngoại là duyên đối tượng cho thần thông trí, tha tâm thông trí, túc mạng tùy niệm trí, như nghiệp thọ sanh trí, vị lai trí, và tâm hướng) (Paṭṭhā. 2.20.29), mà không nói Nibbāna?

Cetopariyaiddhividhādiñāṇehi saha vuttattāti ce, evampi visuṃ vibhajitabbaṃ siyā.

If you say it is because it is mentioned together with cetopariyañāṇa and iddhi-vidhañāṇa, then even so, it should be analyzed separately.

Nếu nói là vì được đề cập cùng với Cetopariya (tha tâm thông), Iddhividha (thần thông) v.v… thì cũng nên phân tích riêng.

Na hi visuṃ vibhajanārahaṃ saha vibhajatīti?

For something not suitable for separate analysis is not analyzed together, is it?

Há không phải điều gì đáng được phân tích riêng thì không nên phân tích chung sao?

Na, avacanassa aññakāraṇattā.

No, for there is another reason for not mentioning it.

Không, vì có lý do khác cho sự không đề cập.

Yāni hi puthujjanānaṃ pubbenivāsaanāgataṃsañāṇāni, tesaṃ avisayo eva nibbānaṃ.

For Nibbāna is certainly not the object of the pubbenivāsānussatiñāṇa and anāgataṃsañāṇa of ordinary people (puthujjana).

Thật vậy, đối với Pubbenivāsa (túc mạng trí) và Anāgataṃsañāṇa (vị lai trí) của phàm nhân (puthujjana), Nibbāna hoàn toàn không phải là đối tượng.

Ariyānaṃ pana maggaphalapaccavekkhaṇehi sacchikatanibbānānaṃ imehi ñāṇehi paccakkhakaraṇe payojanaṃ natthīti sādhāraṇena iddhividhañāṇādīnaṃ gahitattā nibbānaṃ na vuttanti daṭṭhabbaṃ.

However, for Noble Ones, who have realized Nibbāna through the review of the path and fruit, there is no purpose in direct perception (paccakkhakaraṇa) by these knowledges. Thus, it should be understood that Nibbāna is not mentioned because it is covered by the general inclusion of iddhi-vidhañāṇa and so on.

Còn đối với các bậc Thánh (Ariya), Nibbāna đã được chứng ngộ qua sự quán xét Đạo và Quả, không có mục đích gì khi trực nhận Nibbāna bằng những trí này; do đó, cần phải hiểu rằng Nibbāna không được đề cập vì nó được bao gồm chung với Iddhividhañāṇa (thần thông trí) v.v…

Nibbattakkhandhajānanamāha, na nibbattakakkhandhajānanaṃ.

It speaks of the knowledge of the produced aggregates, not the knowledge of the aggregates that produce.

Nibbattakkhandhajānanamāha, (nói về sự biết các uẩn đã sanh) chứ không phải nibbattakakkhandhajānanaṃ (sự biết các uẩn sẽ sanh).

Yathākammūpagañāṇakiccañhi tanti.

For that is the function of the knowledge of the course of actions (yathākammūpagañāṇa).

Vì đó là chức năng của Yathākammūpagañāṇa (như nghiệp thọ sanh trí).

Attho sambhavatīti idaṃ anāgataṃsañāṇassapi anibbānārammaṇataṃ sandhāya vuttaṃ.

This statement, ‘‘The meaning is possible,’’ was said with reference to the anāgataṃsañāṇa also not having Nibbāna as its object.

Attho sambhavatīti (ý nghĩa có thể xảy ra) lời này được nói để chỉ ra rằng Anāgataṃsañāṇa (vị lai trí) cũng không có Nibbāna làm đối tượng.

701

1429. Maggārammaṇattike yasmā cittuppādakaṇḍe bodhitesu cittuppādesu ekantato maggārammaṇāyeva keci natthi, maggārammaṇāyeva pana kadāci maggādhipatino honti, tasmā ‘‘katame dhammā maggārammaṇā’’ti ekameva pucchaṃ katvā tayopi koṭṭhāsā labbhamānavasena vibhattā.

In the chapter on objects of the path (maggārammaṇattika), since in the section on mind-states (cittuppādakaṇḍa), among the mind-states explained, none are exclusively objects of the path, but rather sometimes they become predominant objects of the path, the single question, ‘‘Which phenomena are objects of the path?’’ was posed, and all three categories were analyzed as being obtainable.

1429. Trong phần Maggārammaṇattika (ba loại pháp có Đạo làm đối tượng), vì trong phần Cittuppādakaṇḍa (phần các tâm sanh) không có bất kỳ tâm sanh nào hoàn toàn có Đạo làm đối tượng, nhưng đôi khi chúng có Đạo làm chủ tể, do đó, chỉ đặt một câu hỏi ‘‘katame dhammā maggārammaṇā’’ (những pháp nào có Đạo làm đối tượng?) và phân loại cả ba phần theo cách có thể đạt được.

Iminā nayena paratopi evarūpesu ṭhānesu attho veditabbo.

By this method, the meaning should be understood in similar places elsewhere.

Theo phương pháp này, ý nghĩa ở những chỗ tương tự về sau cũng nên được hiểu như vậy.

‘‘Cittuppādā’’ti, ‘‘maggārammaṇā’’ti ca vuttadhammānaṃyeva maggahetukattābhāvaṃ sādhetuṃ ‘‘asahajātattā’’ti idaṃ hetuvacananti ‘‘asampayuttattāti attho’’ti vuttaṃ.

To establish the absence of path-causality for the phenomena described as ‘‘mind-states’’ and ‘‘objects of the path,’’ the word ‘‘asahajātattā’’ (not arisen together) is used as a reason, and so it is stated, ‘‘meaning, due to not being associated.’’

Để chứng minh rằng các pháp được nói là ‘‘Cittuppādā’’ (các tâm sanh) và ‘‘Maggārammaṇā’’ (có Đạo làm đối tượng) không có Đạo làm nhân đồng sanh, lời ‘‘asahajātattā’’ti (vì không đồng sanh) là một lời chỉ nguyên nhân, và ‘‘asampayuttattāti attho’’ti (có nghĩa là vì không tương ưng) đã được nói.

Tenevāha ‘‘na hi arūpadhammāna’’ntiādi.

Therefore, it is said, ‘‘For immaterial phenomena,’’ etc.

Chính vì thế mà nói ‘‘na hi arūpadhammāna’’ntiādi (thật vậy, không phải của các pháp vô sắc) v.v…

‘‘Aññadhammārammaṇakāle evā’’ti avadhāraṇassa aggahitattā garuṃ akatvā maggārammaṇakālepi maggādhipatibhāvena na vattabbāti ayampi attho aṭṭhakathāyaṃ pariggahitoyevāti daṭṭhabbaṃ.

It should be understood that because the emphasizing of ‘‘only when other phenomena are the object’’ was not taken, and without making it a prominent object, it should not be said that they are dominant objects of the path (maggādhipati) even when the path is the object—this meaning is also accepted in the commentary.

Vì sự nhấn mạnh ‘‘Aññadhammārammaṇakāle evā’’ (chỉ vào lúc có đối tượng khác) không được chấp nhận, và không xem trọng, nên không nên nói là có Đạo làm chủ tể ngay cả vào lúc có Đạo làm đối tượng; ý nghĩa này cũng đã được chấp nhận trong Chú giải (Aṭṭhakathā).

‘‘Garuṃ katvā paccavekkhaṇakāle’’ti hi vuttattā garuṃ akatvā paccavekkhaṇakālepi atthi eva.

For, as it is stated, ‘‘during the time of reviewing with prominence,’’ it exists even during the time of reviewing without prominence.

Vì đã nói ‘‘Garuṃ katvā paccavekkhaṇakāle’’ (vào lúc quán xét một cách quan trọng), nên ngay cả vào lúc quán xét không quan trọng thì cũng có.

Tadā ca maggādhipatibhāvena na vattabbā te dhammāti bhiyyopi siddhovāyamattho.

And then, those phenomena should not be called predominant objects of the path, so this meaning is further established.

Và vào lúc đó, những pháp ấy không nên được nói là có Đạo làm chủ tể; ý nghĩa này càng được chứng minh thêm.

702

1434. Atītārammaṇāvāti uddhaṭaṃ, ‘‘atītārammaṇā’’ti pana aṭṭhakathāpāṭho bahūsu potthakesu dissati.

‘‘Atītārammaṇāvā’’ is extracted, but the reading of the commentary in many manuscripts is ‘‘atītārammaṇā’’.

1434. Atītārammaṇāvāti (hay có đối tượng quá khứ) là trích dẫn, nhưng trong nhiều bản kinh, bản Chú giải (Aṭṭhakathā) lại có đoạn ‘‘atītārammaṇā’’ (có đối tượng quá khứ).

Tasmāti yasmā paṭiccasamuppādavibhaṅgavaṇṇanāyaṃ (vibha. a. 227) ‘‘maraṇasamaye ñātakā ‘ayaṃ, tāta, tavatthāya buddhapūjā karīyati, cittaṃ pasādehī’ti vatvā’’tiādinā pañcadvāre rūpādiārammaṇūpasaṃharaṇaṃ tattha tadārammaṇapariyosānānaṃ cuddasannaṃ cittānaṃ pavattiñca vatvā tasmiṃyeva ekacittakkhaṇaṭṭhitike ārammaṇe paṭisandhicittaṃ uppajjatīti paccuppannārammaṇabhāvaṃ paṭisandhiyā vakkhati, tasmāti attho.

‘‘Therefore’’ means: because in the analysis of dependent origination (paṭiccasamuppādavibhaṅgavaṇṇanā), it will be stated that the rebirth consciousness (paṭisandhicitta) arises with a present object when relatives say at the time of death, ‘‘Dear one, a Buddha-puja is being performed for your benefit, gladden your mind,’’ and so on, bringing forth objects like form at the five doors, and describing the occurrence of fourteen cittas ending with tadārammaṇa, and then the rebirth consciousness arises on that very object that lasts for a single moment of citta, thus making the rebirth consciousness have a present object.

Tasmāti (do đó) có nghĩa là vì trong Paṭiccasamuppādavibhaṅgavaṇṇanā (Vibha. A. 227) sau khi nói về việc đưa các đối tượng như sắc v.v… vào năm cửa, ví dụ như ‘‘vào lúc chết, người thân nói ‘Này con, đây là cúng dường Phật vì lợi ích của con, hãy làm cho tâm thanh tịnh’’, và về sự diễn tiến của mười bốn tâm kết thúc bằng tadārammaṇa (tùy thuộc đối tượng) vào lúc đó, sẽ nói về trạng thái có đối tượng hiện tại của tâm tái sanh (paṭisandhi) khi tâm tái sanh khởi lên trên đối tượng tồn tại trong một sát na tâm đó; do đó.

Dve bhavaṅgāni āvajjanaṃ maraṇassāsannabhāvena mandībhūtavegattā pañca javanāni dve tadārammaṇāni cuticittanti ekādasa cittakkhaṇā atītāti āha ‘‘pañcacittakkhaṇāvasiṭṭhāyuke’’ti.

He says ‘‘with a remaining lifespan of five mind-moments’’ because two bhavaṅgas, āvajjana, five javanas (impulsive consciousnesses) whose speed is dulled by the imminent approach of death, and two tadārammaṇas (registering consciousnesses), and the cuticitta (death consciousness) are past, making eleven mind-moments.

Hai tâm bhavaṅga (hộ kiếp), tâm āvajjanā (hướng tâm), năm tâm javana (tốc hành) có tốc độ chậm lại do cái chết sắp đến, hai tâm tadārammaṇa (tùy thuộc đối tượng), và tâm cuti (tử tâm) – mười một sát na tâm đã qua; do đó nói ‘‘pañcacittakkhaṇāvasiṭṭhāyuke’’ti (trong tuổi thọ còn lại năm sát na tâm).

Itaratthāti aññatadārammaṇāya cutiyā.

‘‘In the other case’’ refers to a death consciousness (cuti) without tadārammaṇa.

Itaratthāti (ở chỗ khác) có nghĩa là trong cuti (tử tâm) không có tadārammaṇa (tùy thuộc đối tượng).

Idāni tameva ‘‘itaratthā’’ti saṅkhepato vuttamatthaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘yadā hī’’tiādimāha.

Now, to explain in detail the meaning briefly stated as ‘‘in the other case,’’ he says, ‘‘When indeed,’’ etc.

Bây giờ, để trình bày chi tiết ý nghĩa đã được nói tóm tắt là ‘‘itaratthā’’ (ở chỗ khác), lời ‘‘yadā hī’’tiādimāha (khi nào) v.v… được nói.

Cutiyā tadārammaṇarahitattā paṭisandhiyā ca paccuppannārammaṇattā ‘‘rūpā…pe… jjantassā’’ti udāhaṭaṃ.

‘‘Forms... for one arising...’’ is cited because the death consciousness is without tadārammaṇa, and the rebirth consciousness has a present object.

Vì cuti (tử tâm) không có tadārammaṇa (tùy thuộc đối tượng) và paṭisandhi (tái sanh tâm) có đối tượng hiện tại, nên ‘‘rūpā…pe… jjantassā’’ti (sắc…v.v… của người sanh) đã được trích dẫn.

Cha bhavaṅgāni paccuppannārammaṇāni honti, nava cittakkhaṇā atītāti sattacittakkhaṇāvasiṭṭhāyuke gatinimitte paṭisandhiyā pavattattāti daṭṭhabbaṃ.

‘‘Six bhavaṅgas have present objects,’’ nine mind-moments are past; it should be understood that rebirth occurs with a remaining lifespan of seven mind-moments on the sign of destiny (gatinimitta).

Cha bhavaṅgāni paccuppannārammaṇāni honti, (sáu tâm hộ kiếp có đối tượng hiện tại), chín sát na tâm đã qua; do đó, cần phải hiểu rằng paṭisandhi (tái sanh tâm) diễn tiến trên gatinimitta (tướng cảnh giới) trong tuổi thọ còn lại bảy sát na tâm.

703

Vijjamānameva kāyaṃ ārammaṇaṃ karotīti etena sukhalahusaññokkamanena paccuppannasseva bhūtupādāyarūpasaṅghātassa lahuparivattibhāvāpādanaṃ, na bhāvinoti dasseti.

By this statement, ‘‘It makes the existing body its object,’’ it shows that the light and pliable nature of the body, which consists of the derived material qualities (bhūtupādāyarūpa), is caused to change rapidly by the thought of ease and lightness (sukhalahusaññokkama), and not by future (body).

Vijjamānameva kāyaṃ ārammaṇaṃ karotīti (chỉ lấy thân đang hiện hữu làm đối tượng) điều này chỉ ra rằng sự làm cho các sắc pháp cấu thành từ bhūtupādāyarūpa (sắc đại hiển và sắc sở y) đang hiện hữu có tính chất biến đổi nhanh chóng thông qua sự nhận biết về sự nhẹ nhàng và dễ chịu, chứ không phải các sắc pháp sẽ sanh.

704

Etthantareti apākaṭakālato paṭṭhāya yāva pākaṭakālo, etasmiṃ antare.

‘‘During this interval’’ refers to the period from the time of indistinctness until the time of distinctness, within this interval.

Etthantareti (trong khoảng thời gian này) có nghĩa là trong khoảng thời gian từ lúc không rõ ràng cho đến lúc rõ ràng.

Yasmā pana kassaci kiñci sīghaṃ pākaṭaṃ hoti, kassaci dandhaṃ, tasmā ‘‘ekadvesantativārā’’ti aniyametvā vuttaṃ.

Since, however, something becomes distinct quickly for some, and slowly for others, it is said, ‘‘one or two series of occurrences’’ (ekadvesantativārā) without specific determination.

Tuy nhiên, vì đối với một số người, điều gì đó trở nên rõ ràng nhanh chóng, còn đối với một số người thì chậm, nên đã nói ‘‘ekadvesantativārā’’ti (một hoặc hai chuỗi liên tục) mà không xác định.

‘‘Vacanasiliṭṭhatāvasena vutta’’nti eke, keci pana ‘‘etthantare pavattā rūpadhammā arūpadhammā ca paccuppannāti gahite eko santativāro hoti, taṃ pana dvidhā vibhajitvā apākaṭakālaṃ ādiṃ katvā yebhuyyena pākaṭakālato orabhāvo eko koṭṭhāso yebhuyyena pākaṭakālaṃ ādiṃ katvā yāva supākaṭakālo ekoti ete dve santativārā.

Some say, ‘‘It is stated according to the closeness of expression.’’ Others say, ‘‘When the material and immaterial phenomena occurring in this interval are taken as present, there is one series of occurrences. This is then divided into two: one part is mostly the period from the beginning of the indistinct time to before the distinct time; and the other part is mostly from the beginning of the distinct time up to the very distinct time. These are two series of occurrences. In this way, other divisions of series of occurrences should also be understood.

Một số người nói rằng ‘‘được nói theo cách diễn đạt ngôn ngữ’’, nhưng một số khác lại nói rằng ‘‘khi các sắc pháp và vô sắc pháp diễn tiến trong khoảng thời gian này được xem là hiện tại, thì có một chuỗi liên tục; nhưng chia nó thành hai phần, một phần là từ lúc không rõ ràng cho đến phần lớn thời gian trước lúc rõ ràng, và phần còn lại là từ phần lớn thời gian rõ ràng cho đến lúc hoàn toàn rõ ràng, đó là hai chuỗi liên tục.

Iminā nayena sesasantativārabhedāpi veditabbā.

By this method, the remaining types of mental continuum should also be understood.

Theo phương pháp này, các loại chuỗi liên tục còn lại cũng nên được hiểu.

Tattha kālavasena sabbesaṃ samānabhāvaṃ aggahetvā dhammānaṃ sadisappavattivasena santatiparicchedo dīpitabbo’’ti vadanti.

Therein, without taking the uniformity of time for all, the delineation of series should be indicated by the similar occurrence of phenomena.’’

Ở đó, không chấp nhận sự giống nhau về thời gian cho tất cả, mà sự phân chia chuỗi liên tục nên được chỉ ra theo sự diễn tiến tương tự của các pháp’’.

Kiñci kiñci kālaṃ sadisaṃ pavattamānāpi hi utucittādisamuṭṭhānā rūpadhammā santativārāti vuccanti.

For material phenomena arising from season, mind, etc., even if occurring similarly for some time, are called series of occurrences.

Thật vậy, các sắc pháp khởi lên từ thời tiết, tâm v.v… dù diễn tiến tương tự trong một khoảng thời gian nào đó, cũng được gọi là santativāra (chuỗi liên tục).

Yadāha ‘‘atiparittā’’tiādinā, arūpasantatipi cettha yathāvuttarūpasantatiparicchinnā saṅgahitāyevāti daṭṭhabbaṃ.

As stated by ‘‘exceedingly small,’’ etc., immaterial series are also included here, delimited by the material series as mentioned, it should be understood.

Vì đã nói ‘‘atiparittā’’tiādinā (rất nhỏ) v.v… nên chuỗi vô sắc pháp ở đây cũng được bao gồm trong sự phân chia chuỗi sắc pháp đã nói.

Paccuppannesu dhammesu saṃhīratīti taṇhādiṭṭhīhi ākaḍḍhanīyaṭṭhānabhāvena vuttaṃ.

‘‘Is drawn to present phenomena’’ is said in terms of being an attractive place for craving (taṇhā) and wrong view (diṭṭhi).

"Paccuppannesu dhammesu saṃhīratī" (bị kéo vào các pháp hiện tại) được nói với ý nghĩa là nơi bị tham ái và tà kiến kéo đến.

‘‘Yo cāvuso, mano ye ca dhammā’’ti visayivisayabhūtā ekabhavabhūtā ca ekasantatipariyāpannā dhammā vibhāgaṃ akatvā gayhamānā addhāpaccuppannaṃ hoti, sati pana vibhāgakaraṇe khaṇasantatipaccuppannatā labbhatīti āha ‘‘addhāpaccuppannaṃ hontaṃ etaṃ ubhayaṃ hotī’’ti.

"When 'whatever mind and whatever phenomena, friends' are taken without making a distinction between objects and subjects, and as belonging to one existence and one continuum, they are present in the time-frame (addhā-paccuppanna). However, if a distinction is made, a momentary-continuum-present (khaṇasantati-paccuppanna) state is obtained." Therefore, it is said, "Both of these are present in the time-frame."

Khi các pháp là chủ thể và đối tượng, cùng một kiếp sống, và thuộc cùng một dòng tương tục – như trong câu ‘‘Này chư hiền, ý và các pháp’’ – được nắm giữ mà không phân chia, thì chúng là hiện tại theo thời gian. Nhưng khi có sự phân chia, thì tính hiện tại theo sát-na và dòng tương tục được đạt đến. Do đó, người ta nói: ‘‘Khi cả hai điều này là hiện tại theo thời gian, thì chúng là hiện tại theo thời gian’’.

705

Tassāti mahājanassa.

Tassā means 'of the multitude.'

Tassā (của điều đó) có nghĩa là của đại chúng.

Atītādivibhāgaṃ akatvāti āvajjanādīnaṃ samānākārappavattiyā upāyaṃ dasseti.

Atītādivibhāgaṃ akatvā (without making a distinction between past, etc.) shows the method of the uniform occurrence of adverting (āvajjana) and so forth.

Atītādivibhāgaṃ akatvā (mà không phân chia quá khứ, v.v.) cho thấy phương cách mà sự chú ý, v.v. diễn ra theo cùng một cách.

Siddhaṃ hotīti khaṇapaccuppannārammaṇattepi parikammacetopariyañāṇānaṃ ayaṃ pāḷi suṭṭhu nītā hotīti attho.

Siddhaṃ hotī (it is established) means that even when the objects are momentary-present (khaṇapaccuppanna), this Pāḷi passage is well-applied to preparatory thoughts and knowledge of others' minds (cetopariyañāṇa).

Siddhaṃ hotīti (được thành tựu) có nghĩa là, ngay cả khi đối tượng là hiện tại theo sát-na, đoạn kinh này vẫn được áp dụng một cách đúng đắn cho các tâm chuẩn bị, tâm thiền quán và tâm thần thông.

Atītattiko ca evaṃ abhinno hotīti evaṃ khaṇapaccuppanneyeva dhamme idha paccuppannoti gayhamāne aññapadasaṅgahitasseva anantarapaccayabhāvaṃ pakāsento atītattiko ca paṭṭhāne abhedato sammā atthassa uddhaṭattā avināsito hoti.

And the 'Past Triad' (atītattiko) is thus undifferentiated means that when phenomena are taken as 'present' here, even though they are momentary-present, the 'Past Triad' in the Paṭṭhāna remains unspoiled, due to the meaning being correctly extracted without differentiation, thus revealing the immediate conditionality of what is encompassed by the 'other' term.

Atītattiko ca evaṃ abhinno hotīti (và bộ ba quá khứ cũng không khác biệt như vậy) có nghĩa là, khi các pháp chỉ là hiện tại theo sát-na được nắm giữ ở đây là hiện tại, thì điều này cho thấy tính vô gián duyên của điều được bao gồm trong các từ khác. Do đó, bộ ba quá khứ trong Paṭṭhāna không bị hủy hoại vì ý nghĩa của nó đã được giải thích đúng đắn mà không có sự khác biệt.

Atha vā atītattikoti paṭṭhāne atītattikapāḷi, imāya atītattikapāḷiyā yathāvuttakāraṇatoyeva abhinno avisiṭṭho aññadatthu saṃsandati sametīti attho.

Alternatively, atītattiko refers to the Pāḷi passage of the 'Past Triad' in the Paṭṭhāna; this Pāḷi passage of the 'Past Triad' is undifferentiated, meaning it is not dissimilar, but rather corresponds and agrees, due to the aforementioned reason.

Hoặc atītattiko (bộ ba quá khứ) là đoạn kinh về bộ ba quá khứ trong Paṭṭhāna. Đoạn kinh về bộ ba quá khứ này, vì lý do đã nêu, không khác biệt, không đặc biệt, mà thực sự tương ứng và phù hợp.

706

Yathāsambhavanti āvajjanāya anāgatārammaṇatā, javanānaṃ paccuppannātītārammaṇatā anāgatapaccuppannātītārammaṇatāti yojetabbaṃ.

Yathāsambhavaṃ (as is possible) should be understood as: adverting (āvajjana) having future objects, impulsion (javana) having present and past objects, and having future, present, and past objects.

Yathāsambhavaṃ (tùy theo khả năng) nên được kết hợp như sau: sự chú ý có đối tượng là vị lai; các tâm javana có đối tượng là hiện tại và quá khứ; hoặc vị lai, hiện tại và quá khứ.

Nānārammaṇatā na siyā addhāvasena paccuppannārammaṇattāti adhippāyo.

Nānārammaṇatā na siyā (there would not be diversity of objects) implies that the objects are present in terms of time-frame.

Nānārammaṇatā na siyā (sẽ không có đối tượng khác biệt) là ý nghĩa của việc có đối tượng là hiện tại theo thời gian.

Ayañca attho ekissā javanavīthiyā ekasmiṃyeva citte pavattiyaṃ āvajjanādīnaṃ anāgatādiārammaṇatā sambhavatīti sambhavadassanavasena vuttoti yathādhippetassa abhiññācittassa khaṇapaccuppanne pavattiṃ yojetvā dassetuṃ ‘‘tenā’’tiādimāha.

This meaning, that adverting and so forth having future and other objects is possible in the occurrence of one citta in a single javana thought-process, is stated in terms of showing possibility. To show the occurrence of the aforementioned supernormal knowledge (abhiññā-citta) in the momentary-present by combining it, tenā and so forth is said.

Ý nghĩa này được nói theo cách chỉ ra khả năng rằng trong một lộ trình javana, đối tượng vị lai, v.v. của sự chú ý, v.v. có thể xảy ra trong cùng một tâm. Do đó, để chỉ ra và kết hợp sự diễn ra của tâm thần thông như đã được hiểu với đối tượng là hiện tại theo sát-na, người ta nói ‘‘tenā’’ (do đó), v.v.

Tīṇīti ‘‘atītārammaṇo dhammo atītārammaṇassa dhammassa āsevanapaccayena paccayo, anāgatārammaṇo dhammo anāgatārammaṇassa dhammassa, paccuppannārammaṇo dhammo paccuppannārammaṇassa dhammassa āsevanapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 2.19.34) padantarasaṅgahitadhammānapekkhā dhammā tīṇi pañhavissajjanānīti attho.

Tīṇī (three) means that the phenomena encompassed by other terms, without regard to other phenomena—"A past object phenomenon is a condition by way of repetition condition for a past object phenomenon; a future object phenomenon is a condition by way of repetition condition for a future object phenomenon; a present object phenomenon is a condition by way of repetition condition for a present object phenomenon" (Paṭṭhā. 2.19.34)—are three question-answers.

Tīṇi (ba) có nghĩa là ba câu trả lời cho câu hỏi: ‘‘Pháp có đối tượng quá khứ là duyên cho pháp có đối tượng quá khứ bằng duyên cận y; pháp có đối tượng vị lai là duyên cho pháp có đối tượng vị lai; pháp có đối tượng hiện tại là duyên cho pháp có đối tượng hiện tại bằng duyên cận y’’ (Paṭṭhāna 2.19.34), tức là các pháp không phụ thuộc vào các pháp được bao gồm trong các từ khác.

Anāsevanaṃ natthīti āsevanalābhe sati yathādhammasāsane avacanassa kāraṇaṃ natthīti avacanena tattha itaresaṃ pañhānaṃ paṭisedho viññāyatīti adhippāyo.

Anāsevanaṃ natthī (there is no non-repetition) implies that if repetition is attained, there is no reason for it not to be stated in the Dhamma discourse. It is understood that by its not being stated, the other questions there are negated.

Anāsevanaṃ natthīti (không có không cận y) là ý nghĩa rằng khi có sự cận y, không có lý do gì để không nói theo giáo lý. Do đó, bằng cách không nói, người ta hiểu rằng các câu hỏi khác ở đó bị bác bỏ.

707

Etassa vādassāti ‘‘āvajjanajavanānaṃ anāgatapaccuppannārammaṇattepi cetopariyañāṇaṃ siddha’’nti vādassa.

Etassa vādassā refers to the statement, "Even when adverting (āvajjana) and impulsion (javana) have future and present objects, knowledge of others' minds (cetopariyañāṇa) is established."

Etassa vādassāti (của quan điểm này) có nghĩa là của quan điểm ‘‘ngay cả khi sự chú ý và các tâm javana có đối tượng là vị lai và hiện tại, tâm thần thông vẫn được thành tựu’’.

Nissayabhāvoti atthasambhavato yathāvuttanayassa jotakabhāvo.

Nissayabhāvo (conditionality) means the illuminating nature of the aforementioned method due to the possibility of its meaning.

Nissayabhāvo (tính hỗ trợ) là tính hiển lộ của phương pháp đã nêu do sự khả thi về ý nghĩa.

Yanti cittaṃ.

Yaṃ refers to the citta.

Yaṃ (điều mà) có nghĩa là tâm.

Tassāti āvajjanajavanānaṃ khaṇapaccuppannaniruddhārammaṇatāvacanassa.

Tassā refers to the statement that adverting (āvajjana) and impulsion (javana) have momentarily-present and ceased objects.

Tassā (của điều đó) có nghĩa là của lời nói rằng sự chú ý và các tâm javana có đối tượng là các pháp đã diệt theo sát-na hiện tại.

Ettha ca kālavisesaṃ āmasati, anāgatāyeva ca āvajjanā pavattatīti nayidaṃ yujjamānakaṃ.

Here, it touches upon a specific time, and since adverting (āvajjana) occurs only with future objects, this is not applicable.

Ở đây, người ta đề cập đến một thời điểm đặc biệt. Và sự chú ý chỉ diễn ra đối với đối tượng vị lai, điều này không phù hợp.

Atha ‘‘yaṃ imassa cittaṃ bhavissati, taṃ jānāmī’’ti ābhogaṃ karoti, evaṃ sati parikammābhiññācittānampi anāgatārammaṇattamevāti sabbattha āvajjanajavanānaṃ anāgatapaccuppannārammaṇatā na sijjhatīti āha ‘‘pavatti…pe… vuttattā’’ti.

If, however, one makes the intention, "I will know what this citta will be," then even the preparatory supernormal knowledge cittas would have only future objects, and thus the adverting (āvajjana) and impulsion (javana) having future and present objects would not be established everywhere. Therefore, it is said, pavatti…pe… vuttattā.

Nếu một người có ý định ‘‘Tôi biết tâm này sẽ là gì’’, thì trong trường hợp đó, ngay cả tâm chuẩn bị và tâm thần thông cũng có đối tượng là vị lai. Như vậy, sự chú ý và các tâm javana có đối tượng là vị lai và hiện tại sẽ không được thành tựu ở mọi nơi. Do đó, người ta nói ‘‘pavatti…pe… vuttattā’’ (sự diễn ra…v.v…đã được nói).

Dosāpattiyāti dosāpajjanena, dosāpattito vā.

Dosāpattiyā (by incurring fault) means by the occurrence of fault, or from the incurring of fault.

Dosāpattiyā (do sự phạm lỗi) hoặc do sự phạm lỗi.

Rāsiekadesāvajjanapaṭivedheti yathārutavaseneva purimavādipakkhamāha, sampattasampattāvajjanajānaneti attanā niddhāritapakkhaṃ.

Rāsiekadesāvajjanapaṭivedhe refers to the view of the former proponent just as it is literally expressed. Sampattasampattāvajjanajānane refers to the view determined by oneself.

Rāsiekadesāvajjanapaṭivedhe (trong sự thấu hiểu một phần của sự chú ý về một khối) là cách người ta nói về quan điểm của người tranh luận trước đây theo nghĩa đen. Sampattasampattāvajjanajānane (trong sự biết về sự chú ý đã đạt được và chưa đạt được) là quan điểm do chính mình xác định.

Purimavādino nānujāneyyunti addhāsantatipaccuppannapadatthatā abhidhammamātikāyaṃ āgatapaccuppannapadassa natthīti adhippāye ṭhatvā nānujāneyyuṃ.

Purimavādino nānujāneyyuṃ (the former proponents would not approve) implies that they would not approve, standing on the view that the term 'present' in the Abhidhamma Mātika does not mean 'present in terms of time-frame and continuum.'

Purimavādino nānujāneyyuṃ (những người tranh luận trước đây sẽ không chấp nhận) có nghĩa là họ sẽ không chấp nhận, dựa trên ý nghĩa rằng không có từ hiện tại theo thời gian và dòng tương tục cho từ hiện tại trong Abhidhammamātikā.

Ettha ca satipi sabhāvabhede ākārabhedābhāvato ekattanayavasena āvajjanaparikammābhiññācittānaṃ nānārammaṇatādoso natthīti khaṇapaccuppannārammaṇatā cetopariyañāṇassa purimavādīnaṃ adhippāyavibhāvanamukhena dassitā.

Here, even if there is a difference in intrinsic nature, there is no fault of diversity of objects for adverting (āvajjana), preparatory thoughts, and supernormal knowledge cittas due to the absence of a difference in aspect, according to the principle of oneness. Thus, the momentary-present objective state of knowledge of others' minds (cetopariyañāṇa) is shown through the explanation of the former proponents' intention.

Ở đây, ngay cả khi có sự khác biệt về bản chất, không có sự khác biệt về hình thức. Do đó, không có lỗi về sự khác biệt đối tượng của sự chú ý, tâm chuẩn bị và tâm thần thông theo cách của sự đồng nhất. Như vậy, việc tâm thần thông có đối tượng là hiện tại theo sát-na được chỉ ra thông qua việc làm rõ ý định của những người tranh luận trước đây.

Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘sabhāvabhede sati nānārammaṇatādosābhāvo natthi evāti ekasmiṃ eva citte addhāsantativasena paccuppannārammaṇatā vibhāvitā’’ti dvīsupi vādesu yaṃ yuttaṃ, taṃ vicāretvā gahetabbaṃ.

In the Aṭṭhakathā, however, it is stated that "if there is a difference in intrinsic nature, there is indeed the fault of diversity of objects, and thus the present-object state in terms of time-frame and continuum in a single citta is explained." One should examine and accept whichever is appropriate among these two views.

Tuy nhiên, trong Aṭṭhakathā (Chú giải), người ta nói ‘‘khi có sự khác biệt về bản chất, không phải là không có lỗi về sự khác biệt đối tượng. Do đó, tính hiện tại theo thời gian và dòng tương tục trong cùng một tâm đã được làm rõ’’. Vì vậy, trong cả hai quan điểm, điều gì phù hợp thì nên được xem xét và chấp nhận.

708

Tenevāti yasmā atītattike uppannattike ca cetopariyañāṇassa vattamānadhammārammaṇabhāvajotano pāṭho na dissati, teneva kāraṇena.

Tenevā (for that very reason) means that because no passage is seen in the 'Past Triad' (atītattika) and 'Arisen Triad' (uppannattika) indicating that cetopariyañāṇa (knowledge of others' minds) has existing phenomena as its object, for that very reason.

Tenevāti (chính vì thế) có nghĩa là, vì không thấy đoạn kinh nào chỉ ra rằng tâm thần thông có đối tượng là các pháp hiện tại trong bộ ba quá khứ và bộ ba đã sinh, nên chính vì lý do đó.

Dvīsu ñāṇesūti pubbenivāsacetopariyañāṇesu.

Dvīsu ñāṇesū (in the two knowledges) refers to knowledge of past lives (pubbenivāsā-ñāṇa) and knowledge of others' minds (cetopariyañāṇa).

Dvīsu ñāṇesūti (trong hai loại tri kiến) có nghĩa là trong tri kiến túc mạng và tri kiến tha tâm thông.

Kammamukhena gayhantīti satipi ārammaṇabhāve cattāro khandhā yathākammūpagañāṇena kammadvārena kusalākusalā icceva gayhanti, na pana vibhāgasoti dasseti.

Kammamukhena gayhantī (are taken through the aspect of kamma) shows that even though they are objects, the four aggregates are taken only through the door of kamma, as wholesome or unwholesome, by knowledge of the destiny of kamma (kammūpaga-ñāṇa), and not specifically distinguished.

Kammamukhena gayhantīti (được nắm giữ thông qua nghiệp) có nghĩa là, ngay cả khi có đối tượng, bốn uẩn vẫn được nắm giữ thông qua nghiệp bởi tri kiến tùy nghiệp, tức là thiện hoặc bất thiện, chứ không phải theo cách phân chia.

Lobhādisampayogavisesena duccaritabhāvo, alobhādisampayogavisesena ca sucaritabhāvo lakkhīyatīti duccaritasucaritāni vibhāventaṃ lobhādayopi vibhāvetiyeva nāma hotīti āha ‘‘duccarita…pe… bhāvanaṃ hotī’’ti.

The nature of misconduct is characterized by specific connection with greed and so forth, and the nature of good conduct is characterized by specific connection with non-greed and so forth. Thus, distinguishing misconduct and good conduct necessarily involves distinguishing greed and so forth. Therefore, it is said, duccarita…pe… bhāvanaṃ hotī (it is the discernment of misconduct… and so forth).

Tính ác hạnh được nhận biết bởi sự kết hợp đặc biệt với tham, v.v., và tính thiện hạnh được nhận biết bởi sự kết hợp đặc biệt với vô tham, v.v. Do đó, khi phân biệt ác hạnh và thiện hạnh, người ta cũng phân biệt tham, v.v. Do đó, người ta nói ‘‘duccarita…pe… bhāvanaṃ hotī’’ (ác hạnh…v.v…là sự phát triển).

709

1435. Asabhāvadhammassa ‘‘aha’’ntiādipaññattiyā ajjhattadhammupādānatāya siyā koci ajjhattapariyāyo, na pana sabhāvadhammassa asattasantāneva tassāti vuttaṃ ‘‘sabhāva…pe… ahonta’’nti.

1435. For a non-existent phenomenon, there might be some internal aspect in terms of its appropriation as an internal phenomenon by conceptualizations such as "I." However, for an existent phenomenon, it is not so, as it is without a sentient being's continuum. This is what is meant by sabhāva…pe… ahonta (an existent… and so forth… being non-existent).

1435. Đối với pháp phi bản chất, có thể có một phương cách nội tại nào đó thông qua sự chế định ‘‘tôi’’ và sự chấp thủ các pháp nội tại. Nhưng đối với pháp bản chất, điều đó không thể xảy ra vì không có chúng sinh. Do đó, người ta nói ‘‘sabhāva…pe… ahonta’’ (bản chất…v.v…không có).

Tathā hi ‘‘attano khandhādīni paccavekkhantassā’’ti ettha ‘‘ajjhattārammaṇā’’ti padassa atthavivaraṇavasena ‘‘ajjhattaṃ gayhamānaṃ ahanti paññattiṃ ādi-saddena gaṇhātī’’ti vakkhati.

Indeed, in "for one reflecting on one's own aggregates and so forth," in the explanation of the meaning of the term "internal object" (ajjhattārammaṇā), it will be said that "by the word 'ādi' (etc.), it grasps the conceptualization 'I' which is taken as internal."

Quả thật, trong câu ‘‘khi quán xét các uẩn của mình, v.v.’’, người ta sẽ giải thích ý nghĩa của từ ‘‘ajjhattārammaṇā’’ (có đối tượng nội tại) bằng cách nói ‘‘từ ‘ādi’ (v.v.) bao gồm sự chế định ‘tôi’ khi điều nội tại được nắm giữ’’.

Yadi evaṃ tassa ajjhattattikepi ajjhattabhāvo vattabbo siyā?

If so, should its internal aspect also be stated in the internal triad (ajjhattattika)?

Nếu vậy, trong bộ ba nội tại của nó, tính nội tại của nó cũng nên được nói đến phải không?

Na, bahiddhābhāvassa viya ajjhattabhāvassapi ajjhattattike nippariyāyavasena adhippetattāti.

No, because the internal aspect is intended in the internal triad (ajjhattattika) in a non-figurative sense, just like the external aspect.

Không, vì trong bộ ba nội tại, tính nội tại được hiểu theo nghĩa không có phương cách, giống như tính ngoại tại.

Yadāha ‘‘asabhā…pe… na vutta’’nti.

As it is said, asabhā…pe… na vutta (non-existent… and so forth… not stated).

Điều đó được nói là ‘‘asabhā…pe… na vutta’’ (phi bản chất…v.v…không được nói).

Ākiñcaññāyatanādīti ādi-saddena sāvajjanāni tassa purecārikaupacāracittāni tassa ārammaṇena pavattanakapaccavekkhaṇaassādanādicittāni ca saṅgaṇhāti.

Ākiñcaññāyatanādī (the base of nothingness, etc.)—the word ādi (etc.) includes the adverting (sāvajjanāni) and its preceding preliminary meditative states, as well as the cittas of reflection, enjoyment, and so forth, that function with that as their object.

Ākiñcaññāyatanādīti (cõi vô sở hữu xứ, v.v.) từ ādi (v.v.) bao gồm các tâm chuẩn bị đi trước, các tâm cận hành, và các tâm quán xét, thưởng thức, v.v. diễn ra với đối tượng của nó.

710

Ākiñcaññāyatanaṃ taṃ-saddena ākaḍḍhitvā vadati, na pana taṃ sabbanti vuttaṃ, yañca tassa purecārikanti attho.

Ākiñcaññāyatanaṃ taṃ-saddena ākaḍḍhitvā vadati means that it is drawn forth and spoken of by the word "that," but it is not said to be all of it; rather, it refers to that which precedes it.

Ākiñcaññāyatanaṃ taṃ-saddena ākaḍḍhitvā vadati, (nói bằng cách kéo cõi vô sở hữu xứ bằng từ ‘taṃ’) không có nghĩa là tất cả điều đó, mà là điều đi trước nó.

Lesavacananti ekadesasāruppena samānārammaṇabhāvena ekadesasseva vacanaṃ.

Lesavacanaṃ (partial statement) is the statement of only a part, due to similarity in aspect and having a common object.

Lesavacanaṃ (lời nói một phần) là lời nói chỉ một phần thông qua sự tương đồng một phần, thông qua việc có cùng đối tượng.

Lissati silissati ekadesena allīyatīti hi leso.

For leso means that which clings or adheres to a part.

Leso (một phần) có nghĩa là dính vào, bám vào, gắn chặt vào một phần.

Yesanti kāmāvacarakusalākusalamahākiriyāvajjanacittānaṃ kusalakiriyābhedassa rūpāvacaracatutthassa ca.

Yesaṃ (for which) refers to the kāmāvacara wholesome, unwholesome, and great functional cittas, adverting cittas, the type of wholesome functional cittas, and the fourth rūpāvacara citta.

Yesa (của những điều mà) có nghĩa là của các tâm thiện, bất thiện, đại tác thuộc cõi dục, tâm chú ý, và tâm thiện tác, tâm thiền thứ tư thuộc cõi sắc.

Evaṃ upekkhāsahagataniddesādīsūti yesaṃ adukkhamasukhāya vedanāya sampayuttatā vuttā, tesu ekameva upekkhāsahagataniddesaṃ vatvā itaraṃ na vattabbaṃ siyāti attho.

Evaṃ upekkhāsahagataniddesādīsū (thus in the expositions of cittas accompanied by equanimity, etc.) means that if the concomitant state of neither-painful-nor-pleasant feeling is stated for them, only the exposition of cittas accompanied by equanimity should be stated, and the others should not be stated.

Evaṃ upekkhāsahagataniddesādīsūti (như vậy trong sự chỉ định đi kèm xả, v.v.) có nghĩa là, trong số những điều được nói là đi kèm với thọ không khổ không lạc, nếu chỉ nói một sự chỉ định đi kèm xả, thì điều còn lại sẽ không được nói đến.

Ādi-saddena hetusampayuttakāmāvacarādiniddese saṅgaṇhāti.

The word ādi (etc.) includes the expositions of kāmāvacara cittas connected with roots, and so forth.

Ādi-saddena, bằng từ “ādi” (v.v...), saṅgaṇhāti, (chú giải) bao gồm trong phần chỉ dẫn về các pháp dục giới tương ưng nhân và các pháp khác.

Tatthāpi hi parittasahetukādibhāvena vuttesu dhammesu ekameva vatvā itaraṃ na vattabbaṃ siyāti.

Even there, among the phenomena stated as having slight causes and so forth, it would not be proper to mention only one and not the other.

Bởi vì ở đó, trong các pháp được nói đến qua các trạng thái như hữu nhân nhỏ nhoi v.v..., sau khi nói một pháp, pháp còn lại có thể không cần phải nói.

Abhāvanāniṭṭhappavattiyāti abhāvanāniṭṭhappavattiyā abhāvanākārassa ukkaṃsappavattiyāti attho, abhāvassa vā ukkaṃsappavattiyā.

Due to the pre-eminence of non-existent occurrence means due to the pre-eminence of the non-existent mode of occurrence, or due to the pre-eminence of non-existence.

Abhāvanāniṭṭhappavattiyāti, abhāvanāniṭṭhappavattiyā có nghĩa là sự diễn tiến ở mức độ cao nhất của phương thức không tu tập, hoặc là sự diễn tiến ở mức độ cao nhất của sự không có.

Navattabbaṃ jātaṃ ajjhattārammaṇādibhāvenāti adhippāyo.

The intention is that it should not be said to arise as an internal object and so forth.

Navattabbaṃ jātaṃ, đã trở thành không thể nói được, với ý nghĩa là do các trạng thái như đối tượng bên trong v.v...

Tānīti ākiñcaññāyatanena samānārammaṇāni āvajjanādīni.

Those are the turning-towards and so forth, which have the same object as the base of nothingness (ākiñcaññāyatana).

Tānīti, đó là các pháp như hướng tâm v.v... có cùng đối tượng với Vô Sở Hữu Xứ.

Yadi evaṃ ‘‘abhāvanāsāmaññe’’ti kasmā vuttaṃ.

If so, why was it said, "in the generality of non-existence"?

Nếu vậy, tại sao lại nói là “abhāvanāsāmaññe” (do tính chung của sự không tu tập)?

Na hi ākiñcaññāyatanārammaṇassa paccavekkhaṇaassādanādivasena pavattacittānaṃ abhāvanākārena pavatti atthīti?

For the minds occurring in the mode of reviewing and enjoying the object of the base of nothingness, there is no occurrence in the mode of non-existence, is there?

Phải chăng không có sự diễn tiến theo phương thức không tu tập đối với các tâm diễn tiến qua việc quán xét, thưởng thức v.v... đối tượng của Vô Sở Hữu Xứ?

Na, abhāvetabbatāya adhippetattā.

No, because it is intended to be unproduced (or not developed).

Không phải vậy, vì nó được hiểu theo nghĩa là đối tượng không được tu tập.

Na bhāvīyatīti hi abhāvanaṃ, na na bhāvetīti.

For that which is not brought into being is abhāvana, not that which does not bring into being.

Bởi vì, không được tu tập nên gọi là abhāvanaṃ, chứ không phải là không tu tập.

711

Gahaṇavisesanimmitānītiādīsu ayamadhippāyo – yadipi bhāvanāñāṇanimmitākāramattesu sabhāvato avijjamānesu visayesu yebhuyyena mahaggatā dhammā pavattanti, bahiddhākāraggahaṇavasena pana kasiṇādīnaṃ bahiddhābhāvoti tadārammaṇadhammā bahiddhārammaṇāti vuttaṃ.

In phrases such as " created by specific apprehension," the intention is this: Although mostly exalted (mahaggata) phenomena occur with respect to objects that are merely modes created by meditation-knowledge and do not exist in reality, due to the apprehension of external forms, kasiṇas and the like are external. Therefore, the phenomena whose objects are those are said to be 'external objects'.

Gahaṇavisesanimmitānītiādīsu, trong các câu bắt đầu bằng “gahaṇavisesanimmitāni”, ý nghĩa là như vầy – mặc dù các pháp siêu thế thường diễn tiến trên các đối tượng không hiện hữu về mặt tự tánh, chỉ là các hình thức do trí tuệ tu tập tạo ra, nhưng do việc nắm bắt hình thức bên ngoài, các pháp kasiṇa v.v... được xem là bên ngoài; do đó, các pháp có đối tượng ấy được gọi là có đối tượng bên ngoài.

Kasiṇānañhi santānaṃ muñcitvā upaṭṭhānaṃ visesato vaḍḍhitakasiṇavasena viññāyati, paṭhamāruppaviññāṇābhāvassa pana na bahiddhākāro, nāpi ajjhattākāroti ubhayākāravidhure tasmiṃ anaññasādhāraṇena pavattiyākārena pavattamānaṃ ākiñcaññāyatanameva navattabbārammaṇaṃ vuttaṃ, na itare itarākārappavattitoti.

For the manifestation of kasiṇas, apart from their existence, is understood through kasiṇas that have been specifically developed. However, the non-existence of the first formless consciousness has no external form, nor an internal form. Therefore, with respect to it, being devoid of both forms, the base of nothingness (ākiñcaññāyatana), occurring in a unique mode of occurrence, is called the 'object that should not be spoken of', not the others, as they occur in other modes.

Bởi vì, việc từ bỏ và an trú vào các kasiṇa hiện có được nhận biết một cách đặc biệt qua kasiṇa đã được mở rộng; tuy nhiên, đối với sự không có của thức Sắc Giới thứ nhất, không có hình thức bên ngoài, cũng không có hình thức bên trong; do đó, trong trạng thái không có cả hai hình thức ấy, chỉ có Vô Sở Hữu Xứ, diễn tiến theo một phương thức đặc thù không chung với các pháp khác, được gọi là có đối tượng không thể nói được, chứ không phải các pháp khác diễn tiến theo các hình thức khác.

Kāmāvacarakusalānanti nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ.

" Of wholesome kammas in the sense-sphere" should be seen as merely an example.

Kāmāvacarakusalānanti, nên được xem là một ví dụ.

712

Ākiñcaññāyatanavipākaṃ nevasaññānāsaññāyatanassa vipākādikassāti atthavasena vibhatti pariṇāmetabbā.

The resultant of the base of nothingness (ākiñcaññāyatana) is for the base of neither-perception-nor-non-perception (nevasaññānāsaññāyatana), for its resultant and so forth. Thus, the case ending should be construed according to the meaning.

Quả của Vô Sở Hữu Xứ, đối với quả v.v... của Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ, biến cách cần được chuyển đổi theo ý nghĩa.

Abhinīhārāsambhavatoti samāpatticittassa abhinīharaṇāsambhavato.

Due to the impossibility of directing (the mind) means due to the impossibility of directing the mind of attainment.

Abhinīhārāsambhavatoti, do tâm định không thể hướng đến.

Kusalameva vipākassa ārammaṇanti katvā ‘‘vipākassā’’tiādi vuttaṃ.

Considering that wholesome kamma alone is the object of resultant kamma, the phrase " of the resultant" and so forth was stated.

Cho rằng chỉ có thiện là đối tượng của quả, nên đã nói “vipākassā”tiādi (đối với quả v.v...).

713

Asabhāvadhammattepi bahiddhākārena gahaṇīyabhāvato kasiṇānaṃ bahiddhābhāvo viya ekantato idha ajjhattadhammupādānatāya ahanti paññattiyā siyā ajjhattabhāvoti vuttaṃ ‘‘ajjhatta’’ntiādi.

Even in the case of mere non-existent phenomena, due to their apprehendable nature as an external form, just as kasiṇas have an external aspect, so here, due to the complete apprehension of internal phenomena, there might be an internal aspect through a designation of 'I'. Thus, " internal" and so forth was stated.

Mặc dù là pháp không có tự tánh, nhưng do có thể được nắm bắt theo hình thức bên ngoài, giống như các kasiṇa có tính chất bên ngoài, ở đây, do sự chấp thủ hoàn toàn vào các pháp bên trong, ngã tưởng có thể có tính chất bên trong; do đó đã nói “ajjhatta”ntiādi (bên trong v.v...).

‘‘Khandhādīti ādi-saddena dhātuāyatanādi saṅgayhatī’’ti ca vadanti.

And some say, "By the word ' etcetera' in 'aggregates (khandha) etc.', elements (dhātu) and sense-bases (āyatana) etc. are included."

Và họ nói rằng: “Khandhādīti, bằng từ ādi, các pháp như giới, xứ v.v... được bao gồm”.

Esa nayoti ‘‘arūpakkhandhe khandhāti gahetvā’’tiādikaṃ vaṇṇanānītiṃ āha.

This is the method refers to the method of explanation, such as "taking the formless aggregates as aggregates."

Esa nayoti, ngài chỉ ra phương pháp giải thích như “sau khi nắm bắt các uẩn vô sắc là uẩn” v.v...

Paresaṃ khandhādiggahaṇeti paresaṃ khandhādīti imassa padassa kathane uccāraṇe.

In apprehending the aggregates etc. of others means in stating or uttering the phrase 'the aggregates etc. of others'.

Paresaṃ khandhādiggahaṇeti, trong việc nói, trong việc phát biểu cụm từ “paresaṃ khandhādi” (uẩn v.v... của người khác).

Sabbaṃ upādāpaññattiṃ āha ādisaddenāti sambandho.

It is connected as "by the word 'etcetera' all designations based on appropriation are stated."

Bằng từ ādi, ngài chỉ tất cả các upādāpaññatti (chế định do nương vào); đây là mối liên hệ.

714

Tikaatthuddhāravaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the meaning extraction for the Triplet is concluded.

Phần giải thích về Trích Lục Ý Nghĩa của các Pháp Ba đã kết thúc.

715

Dukaatthuddhāravaṇṇanā

Commentary on the Meaning Extraction for the Duplet

Phần giải thích về Trích Lục Ý Nghĩa của các Pháp Đôi

716

1473. Aññathāti vuttappakārassa dassane.

1473. Otherwise means in the demonstration of the stated manner.

1473. Aññathāti, trong trường hợp thấy khác với cách đã nói.

Vuttappakārassa dassanato eva hi aṭṭhakathāyaṃ sasaṅkhārikānaṃ thinamiddhavirahe asaṅkhārikasadisī yojanā na dassitā.

For if the stated manner had been demonstrated, the analogy for sasaṅkhārika (prompted) states, with the absence of sloth and torpor, being similar to asaṅkhārika (unprompted) states, would not have been shown in the Aṭṭhakathā.

Bởi vì, chính do việc thấy khác với cách đã nói, nên trong chú giải, sự phối hợp các pháp hữu trợ tương tự như các pháp vô trợ khi không có hôn trầm và thụy miên đã không được chỉ ra.

Bhavarāgādīsūti bhavarāgamūlikādīsu yojanāsu.

In attachments to existence etc. means in interpretations rooted in attachment to existence (bhavarāga) and so forth.

Bhavarāgādīsūti, trong các sự phối hợp như bắt nguồn từ hữu ái v.v...

717

1511. Dveti uddhaccāvijjānīvaraṇāni.

1511. Two refers to the defilements of restlessness (uddhacca) and ignorance (avijjā).

1511. Dveti, đó là trạo cử và vô minh triền.

Tīṇīti kāmacchandabyāpādavicikicchāsu ekekena uddhaccāvijjānīvaraṇāni.

Three refers to restlessness (uddhacca) and ignorance (avijjā) with each of sensual desire (kāmacchanda), ill-will (byāpāda), and doubt (vicikicchā).

Tīṇīti, đó là trạo cử và vô minh triền cùng với từng pháp một trong các pháp dục tham, sân và hoài nghi.

Dve vā tīṇi vāti pāḷiyaṃ vā-saddassa luttaniddiṭṭhataṃ āha.

He states that the word 'or' (vā) in the Pāḷi text "two or three" (dve vā tīṇi vā) is understood as elided.

Dve vā tīṇi vāti, trong kinh Pāḷi, ngài chỉ ra rằng từ vā đã được chỉ định một cách ẩn lược.

Atha vā nipātasaddasannidhānepi nāmapadādīhi eva samuccayādiattho vuccati, na nipātapadehi tesaṃ avācakattāti antarenapi nipātapadaṃ ayamattho labbhati.

Alternatively, even when an indeclinable word is present, the meaning of conjunction and so forth is expressed by nominal words and so on, not by the indeclinable words themselves, as they are not denotative. Hence, this meaning is obtained even without an indeclinable word.

Hoặc là, ngay cả khi có sự hiện diện của các tiểu từ, ý nghĩa hợp nhất v.v... chỉ được biểu thị bởi các danh từ v.v..., chứ không phải bởi các tiểu từ, vì chúng không có khả năng biểu thị; do đó, ý nghĩa này vẫn có được ngay cả khi không có tiểu từ.

Tathā vacanicchāya sambhavo eva hettha pamāṇanti pāḷiyaṃ ‘‘dve tīṇī’’ti vuttaṃ.

Similarly, the possibility of the intention to speak is the sole criterion here. Thus, "two, three" is stated in the Pāḷi text.

Như vậy, sự hiện hữu của ý muốn diễn đạt chính là tiêu chuẩn ở đây, nên trong kinh Pāḷi đã nói là “dve tīṇi” (hai, ba).

Yattha sahuppattītiādinā ‘‘dve tīṇī’’ti lakkhaṇavacananti sabbasādhāraṇamatthamāha.

By "where there is co-arising" and so forth, he states the general meaning that "two, three" is a characteristic statement.

Bằng câu yattha sahuppattītiādinā (ở đâu có sự đồng sanh v.v...), ngài chỉ ra ý nghĩa chung cho tất cả rằng “dve tīṇi” là một lời nói mang tính đặc điểm.

Tathā hi ‘‘evañca katvā kilesagocchake cā’’ti vuttaṃ.

Thus, it is stated, " And having done so, in the defilement-group also."

Vì vậy, đã nói rằng “evañca katvā kilesagocchake cā”ti (và làm như vậy, cũng trong nhóm phiền não).

Tassāyamadhippāyo – kilesadvayasahitasseva cittuppādassa abhāvepi pāḷiyaṃ dviggahaṇaṃ kataṃ, kilesānañca sambhavantānaṃ sabbesaṃ sarūpena gahaṇaṃ na katanti dve tayoti lakkhaṇakaraṇanti viññāyatīti.

Its intention is this: Even in the absence of a single mind-moment accompanied by only two defilements, the mention of 'two' is made in the Pāḷi. And a full apprehension of all existing defilements in their intrinsic nature is not made. Thus, it is understood that 'two, three' is a characteristic designation.

Ý nghĩa của câu đó là như vầy – mặc dù không có tâm sở nào đồng sanh với hai phiền não, nhưng trong kinh Pāḷi, việc đề cập đến hai đã được thực hiện, và việc nắm bắt tất cả các phiền não có thể có theo tự tánh của chúng đã không được thực hiện; do đó, được hiểu rằng việc nói hai, ba là để tạo ra một đặc điểm.

718

Yadi sabbākusale uppajjanakassapi uddhaccassa eko eva cittuppādo visayabhāvena vuccati, avijjānīvaraṇassapi tathā vattabbanti adhippāyena ‘‘kasmā vutta’’ntiādinā codeti.

If only one mind-moment of restlessness (uddhacca), which can arise in all unwholesome states, is spoken of as an object, and similarly for the defilement of ignorance, then he objects by saying, " Why is it said" and so forth.

Nếu đối với trạo cử, vốn có thể sanh khởi trong tất cả các tâm bất thiện, chỉ có một tâm sở được nói đến như là đối tượng, thì đối với vô minh triền cũng nên được nói như vậy; với ý nghĩ đó, ngài nêu lên vấn đề bằng câu “kasmā vutta”ntiādinā (tại sao lại nói v.v...).

Itaro uddhaccanīvaraṇasseva tathā vattabbataṃ avijjānīvaraṇassa tathā vattabbatābhāvañca dassetuṃ ‘‘suttante’’tiādimāha.

The other speaker, to show that only the defilement of restlessness (uddhaccanīvaraṇa) should be spoken of in that way, and that there is no such speakability for the defilement of ignorance (avijjānīvaraṇa), states " in the Sutta" and so forth.

Người kia, để chỉ ra rằng chỉ có trạo cử triền mới nên được nói như vậy, và vô minh triền không nên được nói như vậy, đã nói “suttante”tiādimāha (trong kinh tạng v.v...).

Tattha suttante vuttesu pañcasu nīvaraṇesūti uddhaccasahagate uddhaccassa avijjānīvaraṇena nīvaraṇasahitataṃ āsaṅkitvā vuttaṃ.

There, " among the five hindrances mentioned in the Sutta" is stated, suspecting that restlessness (uddhacca) in a state accompanied by restlessness (uddhaccasahagate) is conjoined with the defilement of ignorance.

Trong đó, suttante vuttesu pañcasu nīvaraṇesūti (trong năm triền cái được nói trong kinh tạng), câu này được nói do nghi ngờ rằng trong tâm tương ưng trạo cử, trạo cử có thể đi kèm với vô minh triền.

Nanu ca suttantepi ‘‘avijjānīvaraṇānaṃ sattāna’’ntiādīsu (saṃ. ni. 2.124) avijjā ‘‘nīvaraṇa’’nti vuttāti?

But is it not the case that in the Suttas too, ignorance is referred to as a "hindrance" (nīvaraṇa) in phrases like "beings with hindrances of ignorance" (Saṃ. Ni. 2.124) and so forth?

Nhưng chẳng phải trong kinh tạng, trong các câu như “avijjānīvaraṇānaṃ sattānaṃ” (đối với các chúng sanh có vô minh triền) v.v..., vô minh cũng được gọi là “triền cái” sao?

Saccametaṃ, jhānaṅgānaṃ paṭipakkhabhāvena pana suttante bahulaṃ kāmacchandādayo pañceva nīvaraṇāni vuttānīti yebhuyyavuttivasena etaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ.

That is true, but in the Suttas, primarily the five hindrances of sensual desire and so forth are mentioned repeatedly as opponents of the jhāna factors. Therefore, this should be understood as having been said based on the predominant usage.

Điều đó đúng, nhưng vì là pháp đối nghịch với các thiền chi, nên trong kinh tạng, năm pháp dục tham v.v... thường được gọi là triền cái; do đó, nên hiểu rằng điều này được nói theo cách nói phổ biến.

719

Keci pana ‘‘yathā nikkhepakaṇḍe kusalapaṭipakkhabhūtāni dubbalānipi nīvaraṇāni paṭṭhāne viya dassitāni.

However, some say, "Just as in the Nikkhepa Kaṇḍa, even weak hindrances that are opposed to wholesome states are shown as in the Paṭṭhāna.

Tuy nhiên, một số người cho rằng: “Giống như trong phẩm Nikkhepa, các triền cái yếu, là pháp đối nghịch với thiện, cũng được chỉ ra như trong bộ Paṭṭhāna.

Tathā hi paṭṭhāne (paṭṭhā. 3.8.1) ‘nīvaraṇaṃ dhammaṃ paṭicca nīvaraṇo dhammo uppajjati na purejātapaccayā.

Thus, in the Paṭṭhāna (Paṭṭhā. 3.8.1) it is stated: 'A hindrance phenomenon conditions a hindrance phenomenon by non-pre-nascent condition.

Vì vậy, trong Paṭṭhāna, có nói rằng: ‘Duyên triền cái pháp, triền cái pháp sanh khởi do phi tiền sanh duyên.

Arūpe kāmacchandanīvaraṇaṃ paṭicca thinamiddhanīvaraṇaṃ uddhaccanīvaraṇa’ntiādi vuttaṃ, na evaṃ aṭṭhakathākaṇḍe.

In the formless realms, the hindrance of sloth and torpor, and the hindrance of restlessness, arise conditioned by the hindrance of sensual desire,' and so forth. This is not so in the Aṭṭhakathā Kaṇḍa.

Trong cõi vô sắc, duyên dục tham triền, hôn trầm triền, thụy miên triền, trạo cử triền (sanh khởi)’ v.v..., nhưng trong phẩm Aṭṭhakathā thì không như vậy.

Aṭṭhakathākaṇḍe pana jhānapaṭipakkhabhūtāniyeva nīvaraṇāni niddiṭṭhānīti ‘uddhaccanīvaraṇaṃ uddhaccasahagate cittuppāde uppajjatī’ti vuttaṃ.

In the Aṭṭhakathā Kaṇḍa, however, only those hindrances that are opposed to jhāna are specified; thus, it is stated: 'The hindrance of restlessness arises in a mind-moment accompanied by restlessness.'

Trong phẩm Aṭṭhakathā, chỉ có các triền cái là pháp đối nghịch với thiền mới được chỉ định, nên đã nói rằng ‘trạo cử triền sanh khởi trong tâm sở tương ưng trạo cử’.

Aṭṭhakathāyaṃ pana uddhaccanīvaraṇassa kāmacchandādīhi ekato uppattidassanaṃ nikkhepakaṇḍānusārena kataṃ ekato uppattiyā pabhedadassanatthaṃ.

But in the Aṭṭhakathā, the showing of the co-arising of the hindrance of restlessness with sensual desire and so forth is done in accordance with the Nikkhepa Kaṇḍa, for the purpose of showing the distinction in co-arising.

Tuy nhiên, trong chú giải, việc chỉ ra sự sanh khởi đồng thời của trạo cử triền với dục tham v.v... là được thực hiện theo phẩm Nikkhepa, nhằm mục đích chỉ ra sự phân loại của sự sanh khởi đồng thời.

Tattha hi pāḷiyaṃyeva tāni vitthārato vuttānī’’ti vadanti.

For there, they are stated in detail in the Pāḷi itself."

Bởi vì ở đó, ngay trong kinh Pāḷi, chúng đã được nói một cách chi tiết”.

Ayañca vādo ‘‘uddhaccanīvaraṇaṃ uddhaccasahagate cittuppāde uppajjatī’’ti idameva vacanaṃ ñāpakanti katvā vutto.

And this statement is made taking the very phrase "the hindrance of restlessness arises in a mind-moment accompanied by restlessness" as the indicator.

Và quan điểm này được đưa ra dựa trên việc cho rằng chính câu nói “trạo cử triền sanh khởi trong tâm sở tương ưng trạo cử” này là bằng chứng.

Aññathā avijjānīvaraṇaṃ viya vattabbaṃ siyā.

Otherwise, it would have to be spoken of like the hindrance of ignorance.

Nếu không, nó phải được nói giống như vô minh triền.

Na ti ito aññaṃ pariyuṭṭhānapaṭṭhāyīniyeva nīvaraṇāni atthuddhārakaṇḍe adhippetānīti imassa atthassa sādhakaṃ vacanaṃ atthi, idaṃ vacanaṃ dvetīṇivacanassa sāmaññena sabbanīvaraṇasaṅgāhakattā yathāvuttavacanassa visayavisesappakāsanasaṅkhātena payojanantarena vuttabhāvassa dassitattā ca ñāpakaṃ na bhavatīti dissati, tasmā vicāretvā gahetabbaṃ.

Besides this, there is no statement that proves this meaning, that only the pariyuṭṭhāna-originating hindrances are intended in the Atthuddhāra Kaṇḍa, and this statement is not an indicator, because the "two, three" statement encompasses all hindrances in general, and the aforementioned statement is shown to have been made for another purpose, namely, the clarification of a specific domain of meaning. Therefore, it should be examined and accepted.

Không, ngoài điều này, không có câu nói nào khác chứng minh cho ý nghĩa rằng trong phẩm Atthuddhāra, chỉ có các triền cái ở trạng thái tiềm ẩn mới được đề cập; câu nói này không thể là bằng chứng vì câu nói “hai, ba” bao gồm tất cả các triền cái một cách chung chung, và vì đã chỉ ra rằng câu nói đã được nêu có một mục đích khác, đó là làm rõ một đối tượng cụ thể; do đó, cần phải xem xét kỹ lưỡng trước khi chấp nhận.

720

Aggahetvāti yathārutavaseneva atthaṃ aggahetvā yathā nikkhepakaṇḍapaṭṭhānādīhi na imissā pāḷiyā virodho hoti, evaṃ adhippāyo gavesitabboti yathāvuttamevatthaṃ nigameti.

Without apprehending means without apprehending the meaning merely according to the literal rendering. The intention should be sought in such a way that there is no contradiction with this Pāḷi text from the Nikkhepa Kaṇḍa, Paṭṭhāna, and so forth. Thus, he concludes the meaning as stated.

Aggahetvā nghĩa là không nắm giữ ý nghĩa theo cách phát biểu thông thường, mà phải tìm kiếm ý nghĩa sao cho đoạn kinh Pali này không mâu thuẫn với các phần như Nikkhepakaṇḍa và Paṭṭhāna; như vậy là kết luận ý nghĩa đã nói ở trên.

721

1577. Tesanti lobhādito aññesaṃ.

1577. Of those means of others apart from greed and so forth.

1577. Tesaṃ nghĩa là của những pháp khác ngoài tham (lobha) và các pháp khác.

Dassitāti kathaṃ dassitā?

"Shown" means how is it shown?

Dassitā nghĩa là đã được trình bày như thế nào?

Māno tāva lobhamohauddhaccaahirikānottappehi, lobhamohathinauddhaccaahirikānottappehi, tathā diṭṭhi, vicikicchā mohauddhaccaahirikānottappehi, thinaṃ lobhamohadiṭṭhiuddhaccaahirikānottappehi, lobhamohamānauddhaccaahirikānottappehi, lobhamohauddhaccaahirikānottappehi, dosamohauddhaccaahirikānottappehi, uddhaccaṃ lobhamohadiṭṭhiahirikānottappehi, lobhamohadiṭṭhithinaahirikānottappehi, lobhamohamānaahirikānottappehi, lobhamohamānathinaahirikānottappehi, lobhamohathinaahirikānottappehi, lobhamohaahirikānottappehi, dosamohaahirikānottappehi, dosamohathinaahirikānottappehi, mohavicikicchāahirikānottappehi, mohaahirikānottappehi ekato uppajjati.

First, conceit arises together with greed, delusion, restlessness, shamelessness, and fearlessness of wrongdoing; with greed, delusion, sloth, restlessness, shamelessness, and fearlessness of wrongdoing. Similarly, wrong view arises, and doubt arises with delusion, restlessness, shamelessness, and fearlessness of wrongdoing. Sloth arises with greed, delusion, wrong view, restlessness, shamelessness, and fearlessness of wrongdoing; with greed, delusion, conceit, restlessness, shamelessness, and fearlessness of wrongdoing; with greed, delusion, restlessness, shamelessness, and fearlessness of wrongdoing; with aversion, delusion, restlessness, shamelessness, and fearlessness of wrongdoing. Restlessness arises with greed, delusion, wrong view, shamelessness, and fearlessness of wrongdoing; with greed, delusion, wrong view, sloth, shamelessness, and fearlessness of wrongdoing; with greed, delusion, conceit, shamelessness, and fearlessness of wrongdoing; with greed, delusion, conceit, sloth, shamelessness, and fearlessness of wrongdoing; with greed, delusion, sloth, shamelessness, and fearlessness of wrongdoing; with greed, delusion, shamelessness, and fearlessness of wrongdoing; with aversion, delusion, shamelessness, and fearlessness of wrongdoing; with aversion, delusion, sloth, shamelessness, and fearlessness of wrongdoing; with delusion, doubt, shamelessness, and fearlessness of wrongdoing; with delusion, shamelessness, and fearlessness of wrongdoing.

Trước hết, kiêu mạn (māna) đồng sanh với tham (lobha), si (moha), phóng dật (uddhacca), vô tàm (ahirika), vô quý (anottappa); với tham, si, hôn trầm (thina), phóng dật, vô tàm, vô quý. Tương tự, tà kiến (diṭṭhi) đồng sanh với si, phóng dật, vô tàm, vô quý. Hoài nghi (vicikicchā) đồng sanh với si, phóng dật, vô tàm, vô quý. Hôn trầm đồng sanh với tham, si, tà kiến, phóng dật, vô tàm, vô quý; với tham, si, kiêu mạn, phóng dật, vô tàm, vô quý; với tham, si, phóng dật, vô tàm, vô quý; với sân (dosa), si, phóng dật, vô tàm, vô quý. Phóng dật đồng sanh với tham, si, tà kiến, vô tàm, vô quý; với tham, si, tà kiến, hôn trầm, vô tàm, vô quý; với tham, si, kiêu mạn, vô tàm, vô quý; với tham, si, kiêu mạn, hôn trầm, vô tàm, vô quý; với tham, si, hôn trầm, vô tàm, vô quý; với tham, si, vô tàm, vô quý; với sân, si, vô tàm, vô quý; với sân, si, hôn trầm, vô tàm, vô quý; với si, hoài nghi, vô tàm, vô quý; với si, vô tàm, vô quý.

722

Yathā ca uddhaccaṃ, evaṃ ahirikānottappāni ca yojetvā veditabbāni.

And just as restlessness, so too shamelessness and fearlessness of wrongdoing should be understood by combining them.

Cũng như phóng dật (uddhacca), vô tàm (ahirika) và vô quý (anottappa) cũng phải được phối hợp để hiểu.

Kathaṃ?

How?

Như thế nào?

Ahirikaṃ lobhamohadiṭṭhiuddhaccānottappehi, lobhamohadiṭṭhithinauddhaccānottappehi, lobhamohamānauddhaccānottappehi, lobhamohamānathinauddhaccānottappehi, lobhamohathinauddhaccānottappehi, lobhamohauddhaccānottappehi, dosamohauddhaccānottappehi, dosamohathinauddhaccānottappehi, mohavicikicchāuddhaccānottappehi, mohauddhaccānottappehi ca ekato uppajjati.

Shamelessness arises together with greed, delusion, wrong view, and restlessness and fearlessness of wrongdoing; with greed, delusion, wrong view, sloth, and restlessness and fearlessness of wrongdoing; with greed, delusion, conceit, and restlessness and fearlessness of wrongdoing; with greed, delusion, conceit, sloth, and restlessness and fearlessness of wrongdoing; with greed, delusion, sloth, and restlessness and fearlessness of wrongdoing; with greed, delusion, and restlessness and fearlessness of wrongdoing; with aversion, delusion, and restlessness and fearlessness of wrongdoing; with aversion, delusion, sloth, and restlessness and fearlessness of wrongdoing; with delusion, doubt, and restlessness and fearlessness of wrongdoing; and with delusion, and restlessness and fearlessness of wrongdoing.

Vô tàm đồng sanh với tham, si, tà kiến, phóng dật, vô quý; với tham, si, tà kiến, hôn trầm, phóng dật, vô quý; với tham, si, kiêu mạn, phóng dật, vô quý; với tham, si, kiêu mạn, hôn trầm, phóng dật, vô quý; với tham, si, hôn trầm, phóng dật, vô quý; với tham, si, phóng dật, vô quý; với sân, si, phóng dật, vô quý; với sân, si, hôn trầm, phóng dật, vô quý; với si, hoài nghi, phóng dật, vô quý; với si, phóng dật, vô quý.

Anottappaṃ lobhamohadiṭṭhiuddhaccāhirikehi, lobhamohadiṭṭhithinauddhaccāhirikehi, lobhamohamānauddhaccāhirikehi, lobhamohamānathinauddhaccāhirikehi, lobhamohathinauddhaccāhirikehi, lobhamohauddhaccāhirikehi, dosamohauddhaccāhirikehi, dosamohathinauddhaccāhirikehi, mohavicikicchāuddhaccāhirikehi, mohauddhaccāhirikehi ca ekato uppajjatīti evamettha mānādīnampi ekato uppatti veditabbā.

Fearlessness of wrongdoing arises together with greed, delusion, wrong view, restlessness, and shamelessness; with greed, delusion, wrong view, sloth, restlessness, and shamelessness; with greed, delusion, conceit, restlessness, and shamelessness; with greed, delusion, conceit, sloth, restlessness, and shamelessness; with greed, delusion, sloth, restlessness, and shamelessness; with greed, delusion, restlessness, and shamelessness; with aversion, delusion, restlessness, and shamelessness; with aversion, delusion, sloth, restlessness, and shamelessness; with delusion, doubt, restlessness, and shamelessness; and with delusion, restlessness, and shamelessness. In this way, the co-arising of conceit and the others should be understood here.

Vô quý đồng sanh với tham, si, tà kiến, phóng dật, vô tàm; với tham, si, tà kiến, hôn trầm, phóng dật, vô tàm; với tham, si, kiêu mạn, phóng dật, vô tàm; với tham, si, kiêu mạn, hôn trầm, phóng dật, vô tàm; với tham, si, hôn trầm, phóng dật, vô tàm; với tham, si, phóng dật, vô tàm; với sân, si, phóng dật, vô tàm; với sân, si, hôn trầm, phóng dật, vô tàm; với si, hoài nghi, phóng dật, vô tàm; với si, phóng dật, vô tàm. Như vậy, sự đồng sanh của kiêu mạn và các pháp khác phải được hiểu ở đây.

Sesaṃ uttānatthameva.

The rest is straightforward in meaning.

Phần còn lại chỉ là ý nghĩa rõ ràng.

723

Aṭṭhakathākaṇḍavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Aṭṭhakathā section is concluded.

Chú giải về phần Aṭṭhakathā đã hoàn tất.

724

Iti dhammasaṅgaṇīmūlaṭīkāya līnatthapadavaṇṇanā

Thus concludes the explanation of abstruse terms in the Mūlaṭīkā on the Dhammasaṅgaṇī.

Như vậy, phần giải thích các từ ngữ khó trong Chú giải chính của Dhammasaṅgaṇī,

725

Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā samattā.

The Anuṭīkā on the Dhammasaṅgaṇī is completed.

Phụ chú giải Dhammasaṅgaṇī đã hoàn thành.

Table of Contents