‘‘Yadā nibbāyiṃsū’’ti sambandho.
“When they attained Nibbāna” is the connection.
Liên kết với câu “Khi các vị ấy nhập Niết-bàn”.
Jotayitvā ca sabbadhīti tameva saddhammaṃ sabbattha pakāsayitvā.
Jotayitvā ca sabbadhī means having illuminated that same true Dhamma everywhere.
Jotayitvā ca sabbadhī nghĩa là đã làm cho Chánh pháp ấy rạng rỡ khắp mọi nơi.
‘‘Jutimanto’’ti vattabbe gāthābandhavasena ‘‘jutīmanto’’ti vuttaṃ, paññājotisampannāti attho, tejavantoti vā, mahānubhāvāti vuttaṃ hoti.
Instead of saying “Jutimanto,” it is said “jutīmanto” due to metrical requirements; it means endowed with the light of wisdom, or powerful, or of great might, it is said.
Đáng lẽ phải nói là “Jutimanto”, nhưng để phù hợp với thể thơ (gāthābandhavasena), đã nói là “jutīmanto”, có nghĩa là đầy đủ ánh sáng trí tuệ, hoặc có uy lực, tức là có đại oai đức.
Nibbāyiṃsūti anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyiṃsu.
Nibbāyiṃsū means they attained parinibbāna with the element of Nibbāna without any remainder of clinging.
Nibbāyiṃsū nghĩa là các vị ấy đã nhập Đại Niết-bàn với Niết-bàn giới vô dư y (anupādisesāya nibbānadhātuyā).
Pahīnasabbakilesattā natthi etesaṃ katthaci ālayo taṇhāti anālayā, vītarāgāti vuttaṃ hoti.
Because all defilements are abandoned, there is no attachment or craving anywhere for them, thus anālayā means free from craving, it is said.
Vì đã đoạn trừ tất cả các phiền não (pahīnasabbakilesattā), nên các vị ấy không còn chấp trước (ālayo) hay tham ái (taṇhā) vào bất cứ nơi nào, do đó được gọi là anālayā, tức là đã ly tham (vītarāgā).
Vassasataparinibbute bhagavatīti vassasataṃ parinibbutassa assāti vassasataparinibbuto, bhagavā, tasmiṃ parinibbānato vassasate atikkanteti vuttaṃ hoti.
Vassasataparinibbute bhagavatī means when a hundred years had passed since the Blessed One attained parinibbāna, it is said.
Vassasataparinibbute bhagavatī nghĩa là Đức Thế Tôn đã nhập Niết-bàn được một trăm năm, tức là đã một trăm năm trôi qua kể từ khi Ngài nhập Niết-bàn.
Vesālikāti vesālīnivāsino.
Vesālikā means residents of Vesālī.
Vesālikā là những người dân sống ở Vesālī.
Vajjiputtakāti vajjiraṭṭhe vesāliyaṃ kulānaṃ puttā.
Vajjiputtakā means sons of families in Vesālī in the Vajji country.
Vajjiputtakā là con cái của các gia đình ở Vesālī, thuộc xứ Vajji.
Kappati siṅgīloṇakappoti siṅgena loṇaṃ pariharitvā pariharitvā aloṇakapiṇḍapātena saddhiṃ bhuñjituṃ kappati, na sannidhiṃ karotīti adhippāyo.
Kappati siṅgīloṇakappo means it is allowable to carry salt in a horn and consume it with unseasoned food, the intention being that one does not make a store of it.
Kappati siṅgīloṇakappo nghĩa là được phép mang muối trong sừng để ăn với món cơm không muối, ý là không được tích trữ.
Kappati dvaṅgulakappoti dvaṅgulaṃ atikkantāya chāyāya vikāle bhojanaṃ bhuñjituṃ kappatīti attho.
Kappati dvaṅgulakappo means it is allowable to eat food in the afternoon when the shadow has exceeded two fingerbreadths.
Kappati dvaṅgulakappo nghĩa là được phép ăn vào buổi chiều muộn, ngay cả khi bóng đã quá hai ngón tay.
Kappati gāmantarakappoti ‘‘gāmantaraṃ gamissāmī’’ti pavāritena anatirittabhojanaṃ bhuñjituṃ kappatīti attho.
Kappati gāmantarakappo means it is allowable for a bhikkhu who has been invited, thinking “I will go to another village,” to eat food that is not surplus.
Kappati gāmantarakappo nghĩa là được phép ăn thức ăn không phải là đồ dư (anatirittabhojanaṃ) sau khi đã tuyên bố (pavārita) rằng “Tôi sẽ đi đến làng khác”.
Kappati āvāsakappoti ekasīmāyaṃ nānāsenāsanesu visuṃ visuṃ uposathādīni saṅghakammāni kātuṃ vaṭṭatīti attho.
Kappati āvāsakappo means it is allowable to perform Sangha acts such as Uposatha separately in different dwellings within the same boundary.
Kappati āvāsakappo nghĩa là được phép thực hiện các nghi thức Tăng sự như Uposatha riêng biệt ở nhiều chỗ ở khác nhau trong cùng một giới hạn (sīmā).
Kappati anumatikappoti ‘‘anāgatānaṃ āgatakāle anumatiṃ gahessāmī’’ti tesu anāgatesuyeva vaggena saṅghena kammaṃ katvā pacchā anumatiṃ gahetuṃ kappati, vaggakammaṃ na hotīti adhippāyo.
Kappati anumatikappo means it is allowable for a group of bhikkhus to perform a Sangha act in the absence of other bhikkhus, thinking “We will obtain their consent when they arrive,” and then to obtain their consent afterwards; the intention is that it does not become an invalid act of a faction.
Kappati anumatikappo nghĩa là được phép thực hiện một nghi thức Tăng sự bởi một nhóm Tỳ-khưu (vaggena saṅghena) khi các Tỳ-khưu khác chưa đến, với ý định “Chúng tôi sẽ xin phép những vị chưa đến khi họ đến”, và sau đó xin phép họ; ý là đó không phải là một nghi thức Tăng sự bị chia rẽ (vaggakammaṃ).
Kappati āciṇṇakappoti ācariyupajjhāyehi āciṇṇo kappatīti attho.
Kappati āciṇṇakappo means a practice observed by teachers and preceptors is allowable.
Kappati āciṇṇakappo nghĩa là được phép thực hành theo những gì các vị thầy và thầy tế độ đã thực hành.
So pana ekacco kappati dhammiko, ekacco na kappati adhammikoti veditabbo.
It should be understood that some such practices are allowable because they are righteous, while others are not allowable because they are unrighteous.
Tuy nhiên, cần biết rằng có những thực hành được phép (dhammiko) và có những thực hành không được phép (adhammiko).
Kappati amathitakappoti yaṃ khīraṃ khīrabhāvaṃ vijahitaṃ dadhibhāvaṃ asampattaṃ, taṃ bhuttāvinā pavāritena anatirittaṃ bhuñjituṃ kappatīti attho.
Kappati amathitakappo means it is allowable for a bhikkhu who has eaten and is forbidden (to eat more) to consume milk that has lost its milky state but has not yet become curds, if it is not surplus.
Kappati amathitakappo nghĩa là được phép ăn sữa chưa biến thành sữa đông (chưa đạt đến trạng thái sữa đông) mà không cần nghi thức dư thừa (anatirittaṃ), ngay cả khi đã ăn xong và tuyên bố (pavārita).
Kappati jalogiṃ pātunti ettha jalogīti taruṇasurā.
Here, in Kappati jalogiṃ pātuṃ, jalogī means young toddy.
Trong câu Kappati jalogiṃ pātuṃ, jalogī là rượu non.
Yaṃ majjasambhāraṃ ekato kataṃ majjabhāvamasampattaṃ, taṃ pātuṃ vaṭṭatīti adhippāyo.
The intention is that it is allowable to drink alcoholic preparations that have been mixed together but have not yet reached the state of alcohol.
Ý nghĩa là được phép uống rượu non đã được pha chế nhưng chưa đạt đến trạng thái rượu.
Jātarūparajatanti sarasato vikāraṃ anāpajjitvā sabbadā jātaṃ rūpameva hotīti jātaṃ rūpametassāti jātarūpaṃ, suvaṇṇaṃ.
Jātarūparajataṃ means gold, for it maintains its intrinsic nature without alteration and is always of an uncompounded nature, thus it is called jātarūpa.
Jātarūparajataṃ: Jātarūpa là vàng, vì nó luôn giữ nguyên hình dạng tự nhiên mà không bị biến đổi, tức là có hình dạng tự nhiên.
Dhavalasabhāvatāya rājatīti rajataṃ, rūpiyaṃ.
Rajataṃ means silver, for it shines with a white nature.
Rajata là bạc, vì nó sáng trắng tự nhiên.
Susunāgaputtoti susunāgassa putto.
Susunāgaputto means the son of Susunāga.
Susunāgaputto là con trai của Susunāga.
Kākaṇḍakaputtoti kākaṇḍakabrāhmaṇassa putto.
Kākaṇḍakaputto means the son of the brahmin Kākaṇḍaka.
Kākaṇḍakaputto là con trai của Bà-la-môn Kākaṇḍaka.
Vajjīsūti janapadavacanattā bahuvacanaṃ kataṃ.
Vajjīsu is in the plural because it refers to a country.
Trong từ Vajjīsu, đã sử dụng số nhiều vì nó là từ chỉ một vùng đất (janapadavacana).
Ekopi hi janapado ruḷhīsaddattā bahuvacanena vuccati.
Indeed, even a single region is referred to by the plural due to idiomatic usage.
Quả thật, một quốc độ duy nhất cũng được gọi bằng số nhiều do thói quen dùng từ.
Yena vesālī, tadavasarīti yena disābhāgena vesālī avasaritabbā, yasmiṃ vā padese vesālī, tadavasari, taṃ pattoti attho.
" Whither Vesālī, thither he went" means the direction in which Vesālī was to be approached, or the region where Vesālī was; he reached it. This is the meaning.
"Yena Vesālī, tadavasarī" có nghĩa là: "đến hướng nào có Vesālī, hoặc đến nơi nào có Vesālī", tức là đã đến nơi đó.
Mahāvane kūṭāgārasālāyanti ettha mahāvanaṃ nāma sayaṃjātamaropimaṃ saparicchedaṃ mahantaṃ vanaṃ.
In " the Mahāvana, at the kūṭāgārasālā," Mahāvana refers to a great forest that grew naturally, was not planted, and had boundaries.
Trong cụm từ "Mahāvane kūṭāgārasālāya", "Mahāvana" (Đại Lâm) có nghĩa là một khu rừng rộng lớn, tự nhiên, không trồng trọt và có giới hạn.
Kapilavatthusāmantā pana mahāvanaṃ himavantena saha ekābaddhaṃ aparicchedaṃ hutvā mahāsamuddaṃ āhacca ṭhitaṃ, idaṃ tādisaṃ na hotīti saparicchedaṃ mahantaṃ vananti mahāvanaṃ.
However, the Mahāvana near Kapilavatthu, being continuous with the Himālaya and extending to the great ocean without boundaries, is not like this. Thus, a great forest with boundaries is called Mahāvana.
Tuy nhiên, khu rừng lớn gần Kapilavatthu thì liền một dải với dãy Hy Mã Lạp Sơn, không có giới hạn, kéo dài đến đại dương, khu rừng này không phải loại như vậy. Vì thế, (Mahāvana ở đây) là một khu rừng rộng lớn có giới hạn.
Kūṭāgārasālā pana mahāvanaṃ nissāya kate ārāme kūṭāgāraṃ anto katvā haṃsavaṭṭakacchannena haṃsamaṇḍalākārena katā.
The kūṭāgārasālā was constructed in a park built relying on the Mahāvana, with a kūṭāgāra inside, roofed in the manner of a swan's wing or in the shape of a swan's circle.
Còn Kūṭāgārasālā (Chánh Đường có chóp nhọn) được xây dựng trong khu vườn (ārāma) gần Mahāvana, có chóp nhọn bên trong, được lợp mái hình tròn như vòng chim thiên nga (haṃsavaṭṭaka).
Tadahuposatheti ettha tadahūti tasmiṃ ahani, tasmiṃ divaseti attho.
In " on that Uposatha day," tadahū means on that day, on that specific day. This is the meaning.
Trong cụm từ "Tadahuposathe", "tadahū" có nghĩa là vào ngày đó, vào dịp đó.
Upavasanti etthāti uposatho, upavasitabbadivaso.
Because people reside in it, it is called Uposatha, the day to reside in.
"Uposatha" là nơi người ta giữ giới; là ngày cần phải giữ giới.
Upavasantīti ca sīlena vā sabbaso āhārassa ca abhuñjanasaṅkhātena anasanena vā khīrapānamadhupānādimattena vā upetā hutvā vasantīti attho.
And Upavasanti means that they observe, being endowed with morality, or with fasting involving complete abstention from food, or with merely drinking milk or honey, etc.
"Upavasanti" có nghĩa là giữ giới hoặc giữ chay hoàn toàn không ăn uống, hoặc chỉ dùng sữa, mật ong, v.v.
So panesa divaso aṭṭhamīcātuddasīpannarasībhedena tividho.
This day is threefold, distinguished as the eighth, fourteenth, and fifteenth days.
Ngày này có ba loại: ngày mùng tám, ngày mười bốn và ngày rằm.
Katthaci pana pātimokkhepi sīlepi upavāsepi paññattiyampi uposathasaddo āgato.
Sometimes, the word Uposatha appears in reference to the Pātimokkha, to morality, to fasting, and to designation.
Tuy nhiên, từ "uposatha" đôi khi cũng xuất hiện trong Pātimokkha, trong giới, trong sự giữ chay và trong sự chế định.
Tathā hesa ‘‘āyāmāvuso kappina, uposathaṃ gamissāmā’’tiādīsu pātimokkhuddese āgato.
Thus, it appears in the recitation of the Pātimokkha in phrases like "Come, friend Kappina, we shall go to the Uposatha."
Chẳng hạn, nó xuất hiện trong việc đọc Pātimokkha ở những câu như: "Này hiền giả Kappina, chúng ta hãy đi tụng Pātimokkha."
‘‘Evaṃ aṭṭhaṅgasamannāgato kho visākhe uposatho upavuttho’’tiādīsu (a. ni. 8.43) sīle.
In morality, in phrases like "Indeed, Visākhā, an Uposatha observed, endowed with these eight factors..."
Trong giới, ở những câu như: "Này Visākhā, Uposatha được giữ với tám chi phần như vậy."
‘‘Suddhassa ve sadā pheggu, suddhassuposatho sadā’’tiādīsu (ma. ni. 1.79) upavāse.
In fasting, in phrases like "For the pure, indeed, there is always the auspicious constellation; for the pure, there is always Uposatha."
Trong sự giữ chay, ở những câu như: "Quả thật, đối với người thanh tịnh, luôn có phước báu; đối với người thanh tịnh, luôn có Uposatha."
‘‘Uposatho nāma nāgarājā’’tiādīsu (dī. ni. 2.246; ma. ni. 3.258) paññattiyañca āgato.
And in designation, in phrases like "There was a Nāga king named Uposatha."
Và trong sự chế định, ở những câu như: "Vua rồng tên là Uposatha."
Tattha upecca vasitabbato uposatho pātimokkhuddeso.
Among these, the recitation of the Pātimokkha is Uposatha because it is to be approached and observed.
Trong số đó, Pātimokkha được gọi là "uposatha" vì nó là điều cần được tụng đọc.
Upetena samannāgatena hutvā vasitabbato santāne vāsetabbato uposatho sīlaṃ.
Morality is Uposatha because it is to be observed, being endowed and complete, or because it is to be cultivated in one's continuum.
Giới (sīla) được gọi là "uposatha" vì nó là điều cần được giữ gìn và thấm nhuần trong dòng tâm thức.
Asanādisaṃyamādiṃ vā upecca vasantīti uposatho upavāso.
Fasting is Uposatha because people approach and observe restraint from eating, etc.
Sự giữ chay (upavāsa) được gọi là "uposatha" vì người ta giữ gìn sự tiết chế trong việc ăn uống, v.v.
Tathārūpe hatthiassavisese uposathoti samaññāmattato uposatho paññatti.
Designation is Uposatha because it is merely a name for such special elephants or horses, being Uposatha.
Sự chế định (paññatti) được gọi là "uposatha" chỉ vì nó là tên gọi cho những loài voi, ngựa đặc biệt như vậy.
Idha pana ‘‘na, bhikkhave, tadahuposathe sabhikkhukā āvāsā’’tiādīsu (mahāva. 181) viya uposathadivaso adhippeto, tasmā tadahuposatheti tasmiṃ uposathadivaseti attho.
Here, however, the Uposatha day is intended, as in phrases like "Monks, on the Uposatha day, residences should not be without bhikkhus." Therefore, tadahuposathe means on that Uposatha day.
Tuy nhiên, ở đây, ngày Uposatha được đề cập đến, như trong câu: "Này các Tỳ-khưu, vào ngày Uposatha đó, các trú xứ không có Tỳ-khưu." Do đó, "tadahuposathe" có nghĩa là vào ngày Uposatha đó.
Kaṃsapātinti suvaṇṇapātiṃ.
Kaṃsapāti refers to a golden bowl.
"Kaṃsapāti" là bát vàng.
Kahāpaṇampītiādīsu kahāpaṇassa samabhāgo aḍḍho.
In " a kahāpaṇa also," etc., aḍḍho is half, an equal part of a kahāpaṇa.
Trong các câu như "kahāpaṇampī", "aḍḍho" là một nửa đồng kahāpaṇa.
Pādo catutthabhāgo.
Pādo is a quarter, the fourth part.
"Pādo" là một phần tư.
Māsakoyeva māsakarūpaṃ.
Māsakarūpaṃ is just a māsaka.
"Māsakarūpaṃ" là một đồng māsaka.
Sabbaṃ tāva vattabbanti iminā sattasatikakkhandhake (cūḷava. 446 ādayo) āgatā sabbāpi pāḷi idha ānetvā vattabbāti dasseti.
" Everything should be said" indicates that all the Pali passages found in the chapter of seven hundred (bhikkhus) should be brought here and stated.
"Sabbaṃ tāva vattabbaṃ" (tất cả những gì cần nói) chỉ ra rằng tất cả các bài kệ (pāḷi) xuất hiện trong chương bảy trăm (Sattasatikakkhandhaka) cần được đưa vào và nói ở đây.
Sā kuto vattabbāti āha ‘‘yāva imāya pana vinayasaṅgītiyā’’tiādi.
He asks where that Pali should be stated and then says, " up to this Vinaya-Saṅgīti," etc.
Từ đâu mà những bài kệ đó cần được nói? Câu trả lời là "yāva imāya pana vinayasaṅgītiyā" (cho đến khi có cuộc kết tập Vinaya này), v.v.
Saṅgāyitasadisameva saṅgāyiṃsūti sambandho.
The connection is that they recited (the Dhamma) exactly as it was recited (in the first Saṅgīti).
Sự liên kết là: họ đã kết tập giống hệt như đã được kết tập.
Pubbe kataṃ upādāyāti pubbe kataṃ paṭhamasaṅgītimupādāya.
" Based on what was done previously" means based on the First Council previously held.
"Pubbe kataṃ upādāyā" (dựa vào điều đã làm trước đó) có nghĩa là dựa vào cuộc kết tập đầu tiên đã được thực hiện trước đó.
Sā panāyaṃ saṅgītīti sambandho.
The connection is that this Council was then held.
Sự liên kết là: đây là cuộc kết tập đó.
Tesūti tesu saṅgītikārakesu theresu.
" Among them" refers to those Elders who conducted the Council.
"Tesū" (trong số đó) có nghĩa là trong số các trưởng lão đã thực hiện cuộc kết tập đó.
Vissutāti gaṇapāmokkhatāya vissutā sabbattha pākaṭā.
" Well-known" means well-known as leaders of the Saṅgha, renowned everywhere.
"Vissutā" (nổi tiếng) có nghĩa là nổi tiếng khắp nơi vì là trưởng nhóm.
Tasmiñhi sannipāte aṭṭheva gaṇapāmokkhā mahātherā ahesuṃ, tesu ca vāsabhagāmī sumanoti dve therā anuruddhattherassa saddhivihārikā, avasesā cha ānandattherassa.
Indeed, at that assembly, there were only eight leading Mahātheras. Among them, the two Elders Vāsabhagāmī and Sumana were disciples of Venerable Anuruddha, and the remaining six were disciples of Venerable Ānanda.
Trong cuộc tập hợp đó, có tám vị Đại Trưởng lão là trưởng nhóm. Trong số đó, hai vị trưởng lão là Vāsabhagāmī và Sumana là đệ tử của Trưởng lão Anuruddha, sáu vị còn lại là đệ tử của Trưởng lão Ānanda.
Ete pana sabbepi aṭṭha mahātherā bhagavantaṃ diṭṭhapubbā.
All these eight Mahātheras had seen the Buddha before.
Tất cả tám vị Đại Trưởng lão này đều đã từng gặp Đức Thế Tôn.
Idāni te there sarūpato dassento āha ‘‘sabbakāmī cā’’tiādi.
Now, showing these Elders by their characteristics, he says, " Sabbakāmī," etc.
Bây giờ, để chỉ ra hình dáng của các vị trưởng lão đó, (văn bản) nói: "sabbakāmī cā" (và Sabbakāmī), v.v.
Sāṇasambhūtoti sāṇadesavāsī sambhūtatthero.
" Sāṇasambhūta" refers to the Elder Sambhūta, who lived in the Sāṇa region.
"Sāṇasambhūto" là Trưởng lão Sambhūta, người sống ở vùng Sāṇa.
Dutiyo saṅgahoti sambandho.
The connection is that this was the second council.
Sự liên kết là: cuộc kết tập thứ hai.
Pannabhārāti patitakkhandhabhārā.
" With burdens laid down" means those whose burden of the aggregates has fallen.
"Pannabhārā" (đã đặt gánh nặng xuống) có nghĩa là gánh nặng trên vai đã được đặt xuống.
‘‘Bhārā have pañcakkhandhā’’ti (saṃ. ni. 3.22) hi vuttaṃ.
For it has been said, "Indeed, the five aggregates are burdens."
Quả thật, đã được nói rằng: "Năm uẩn là gánh nặng."
Katakiccāti catūsu saccesu catūhi maggehi kattabbassa pariññāpahānasaachakiriyābhāvanāsaṅkhātassa soḷasavidhassapi kiccassa pariniṭṭhitattā katakiccā.
" Having accomplished their task" means having accomplished their task of sixteen kinds—comprehension, abandonment, realization, and development—which is to be done through the four paths in the four Noble Truths.
"Katakiccā" (đã hoàn thành việc cần làm) có nghĩa là đã hoàn thành tất cả mười sáu loại công việc cần làm thông qua bốn đạo lộ đối với bốn sự thật, đó là sự hiểu biết trọn vẹn (pariññā), sự đoạn trừ (pahāna), sự chứng ngộ (sacchikiriyā) và sự tu tập (bhāvanā).
Abbudanti upaddavaṃ vadanti corakammampi bhagavato vacanaṃ thenetvā attano vacanassa dīpanato.
They call abbuda an affliction, even an act of theft of the Buddha's word, by presenting one's own word.
"Abbudaṃ" (ung nhọt) có nghĩa là tai họa, hoặc là hành vi trộm cắp lời dạy của Đức Thế Tôn để làm nổi bật lời nói của mình.
Gaṇṭhipade pana ‘‘abbudaṃ gaṇḍo’’ti vuttaṃ.
However, in the Gaṇṭhipada, it is said, "An abbuda is a tumor."
Tuy nhiên, trong Gaṇṭhipada, đã nói rằng: "Abbudaṃ là gaṇḍo (ung nhọt)."
Imanti vakkhamānanidassanaṃ.
" This" refers to the following illustration.
"Imaṃ" (cái này) là sự minh họa sẽ được nói đến.
Sandissamānā mukhā sammukhā.
Faces that are visible are sammukhā (face to face).
"Sammukhā" là trực diện, đối mặt.
Uparibrahmalokūpapattiyā bhāvitamagganti uparibrahmaloke upapattiyā uppāditajjhānaṃ.
" The path cultivated for rebirth in the higher Brahma-world" refers to the jhānas developed for rebirth in the higher Brahma-world.
"Uparibrahmalokūpapattiyā bhāvitamaggaṃ" (đạo lộ đã được tu tập để tái sinh vào các cõi Phạm thiên cao hơn) có nghĩa là thiền định được tạo ra để tái sinh vào các cõi Phạm thiên cao hơn.
Jhānañhi tatrūpapattiyā upāyabhāvato idha ‘‘maggo’’ti vuttaṃ.
For jhāna is called a "path" here because it is a means to rebirth there.
Thiền định được gọi là "đạo lộ" ở đây vì nó là phương tiện để tái sinh vào các cõi đó.
Upāyo hi ‘‘maggo’’ti vuccati.
Indeed, a means is called a "path."
Quả thật, phương tiện được gọi là "đạo lộ" (magga).
Vacanattho panettha – taṃ taṃ upapattiṃ maggati gavesati janeti nipphādetīti maggoti evaṃ veditabbo.
The etymological meaning here is: it is to be understood as "path" because it "seeks," "investigates," "generates," or "produces" that particular rebirth.
Ở đây, ý nghĩa của từ là: "đạo lộ" là cái tìm kiếm (maggati), khám phá (gavesati), sinh ra (janeti), hoặc tạo ra (nipphādeti) sự tái sinh đó. Như vậy, cần phải hiểu.
Atthato cāyaṃ maggo nāma cetanāpi hoti cetanāsampayuttadhammāpi tadubhayampi.
In terms of meaning, this path can be volition (cetanā), or mental factors associated with volition (cetanāsampayutta-dhammā), or both.
Về ý nghĩa, "đạo lộ" này có thể là ý chí (cetanā), hoặc các pháp tương ưng với ý chí (cetanāsampayuttadhammā), hoặc cả hai.
‘‘Nirayañcāhaṃ, sāriputta, jānāmi nirayagāmiñca magga’’nti (ma. ni. 1.153) hi ettha cetanā maggo nāma.
For in "Sāriputta, I know hell, and I know the path leading to hell," volition is called the path.
Quả thật, ở đây, trong câu: "Này Sāriputta, ta biết địa ngục và con đường dẫn đến địa ngục", ý chí được gọi là đạo lộ.
Moggalibrāhmaṇassāti lokasammatassa aputtakassa moggalināmabrāhmaṇassa.
" Of the Brāhmaṇa Moggalī" refers to the childless Brāhmaṇa named Moggalī, who was respected by people.
"Moggalibrāhmaṇassa" (của Bà-la-môn Moggali) có nghĩa là của Bà-la-môn tên Moggali, người được mọi người công nhận là không có con.
Nanu ca kathametaṃ nāma vuttaṃ ‘‘moggalibrāhmaṇassa gehe paṭisandhiṃ gahessatī’’ti.
But how was it said, "He will take rebirth in the house of the Brāhmaṇa Moggalī"?
Há không phải đã nói rằng: "sẽ tái sinh trong nhà của Bà-la-môn Moggali" sao?
Kiṃ uparūpapattiyā paṭiladdhasamāpattīnampi kāmāvacare uppatti hotīti?
Does rebirth in the sense-sphere occur even for those who have attained absorption (samāpatti) for higher rebirths?
Liệu những người đã đạt được các tầng thiền định cao hơn có thể tái sinh vào cõi Dục giới không?
Hoti.
Yes, it does.
Có thể.
Sā ca katādhikārānaṃ mahāpuññānaṃ cetopaṇidhivasena hoti, na sabbesanti daṭṭhabbaṃ.
And that rebirth occurs for those great beings who have fulfilled their aspirations (adhikāra) and possess great merit, by way of their mental aspiration (cetopaṇidhi), not for all; this should be understood.
Sự tái sinh đó xảy ra do sự ước nguyện của tâm (cetopaṇidhivasena) đối với những người đã tạo công đức lớn, chứ không phải với tất cả mọi người. Điều này cần được hiểu như vậy.
Atha mahaggatassa garukakammassa vipākaṃ paṭibāhitvā parittakammaṃ kathamattano vipākassa okāsaṃ karotīti?
Then how can a minor kamma, by suppressing the result of a weighty kamma (garukakamma), make room for its own result?
Vậy thì, làm thế nào mà một nghiệp nhỏ (parittakamma) có thể tạo cơ hội cho quả báo của chính nó, trong khi ngăn cản quả báo của một nghiệp nặng (garukakamma) ở cõi sắc giới (mahaggata)?
Ettha ca tāva tīsupi gaṇṭhipadesu idaṃ vuttaṃ ‘‘nikantibaleneva jhānā parihāyati, tato parihīnajjhānā nibbattantī’’ti.
Here, indeed, it is stated in all three Gaṇṭhipadas: "One falls away from jhāna solely by the power of craving (nikanti); then, having fallen away from jhāna, they are reborn."
Ở đây, trong cả ba Gaṇṭhipada đều nói rằng: "Người đó bị suy giảm thiền định chỉ do sức mạnh của sự tham ái (nikanti), và từ đó, những người có thiền định suy giảm sẽ tái sinh (vào cõi Dục giới)."
Keci pana ‘‘anīvaraṇāvatthāya nikantiyā jhānassa parihāni vīmaṃsitvā gahetabbā’’ti vatvā evamettha kāraṇaṃ vadanti ‘‘satipi mahaggatakammuno vipākapaṭibāhanasamatthassa parittakammassapi abhāve ‘ijjhati, bhikkhave, sīlavato cetopaṇidhi visuddhattā’ti (dī. ni. 3.337; a. ni. 8.35; saṃ. ni. 4.352) vacanato kāmabhave cetopaṇidhi mahaggatakammassa vipākaṃ paṭibāhitvā parittakammuno vipākassa okāsaṃ karotī’’ti.
Some teachers, however, say that "the falling away from jhāna due to craving should be investigated and taken as occurring in a state free from hindrances," and explain the reason thus: "Even if there is no minor kamma capable of suppressing the result of a weighty kamma, due to the saying 'Bhikkhus, the mental aspiration of one who is moral is successful because of its purity,' mental aspiration in the sense-sphere existence suppresses the result of the weighty kamma and makes room for the result of a minor kamma."
Tuy nhiên, một số vị nói rằng: "Sự suy giảm thiền định do tham ái cần được xem xét và chấp nhận như là một trạng thái không có chướng ngại (anīvaraṇa)." Và họ đưa ra lý do như sau: "Ngay cả khi không có nghiệp nhỏ có khả năng ngăn cản quả báo của nghiệp lớn, thì theo lời dạy: 'Này các Tỳ-khưu, sự ước nguyện của tâm (cetopaṇidhi) của người giữ giới được thành tựu do sự thanh tịnh', sự ước nguyện của tâm trong cõi Dục giới có thể ngăn cản quả báo của nghiệp lớn và tạo cơ hội cho quả báo của nghiệp nhỏ."
Sādhu sappurisāti ettha sādhūti āyācanatthe nipāto, taṃ yācāmāti attho.
In " Sādhu, good people," sādhu is a particle in the sense of a request; the meaning is, "We request that."
Trong cụm từ "Sādhu sappurisā", "sādhu" là một giới từ dùng để cầu xin, có nghĩa là "chúng tôi cầu xin điều đó".
Haṭṭhapahaṭṭhoti cittapīṇanavasena punappunaṃ santuṭṭho.
Glad and overjoyed means repeatedly satisfied through the pleasing of the mind.
Haṭṭhapahaṭṭho có nghĩa là hoan hỷ hết sức, tâm ý vui mừng, hết lần này đến lần khác.
Udaggudaggoti sarīravikāruppādanapītivasena udaggudaggo.
Extremely elated means extremely elated by the power of joy that causes bodily transformation.
Udaggudaggo có nghĩa là hết sức hoan hỷ, do sự hân hoan làm cho thân thể biến đổi.
Pītimā hi puggalo kāyacittānaṃ uggatattā abbhuggatattā ‘‘udaggo’’ti vuccati.
For a person full of joy is called "elated" because of the uplifted and elevated state of their body and mind.
Quả thật, người có hỷ được gọi là “udaggo” vì thân và tâm đều hưng phấn, phấn chấn.
Sādhūti paṭissuṇitvāti ‘‘sādhū’’ti paṭivacanaṃ datvā.
Having assented with "Excellent!" means having given the reply "Excellent!".
Sādhūti paṭissuṇitvā có nghĩa là đã đáp lại rằng “Lành thay!”.
Tīretvāti niṭṭhapetvā.
Having brought to a conclusion means having finished.
Tīretvā có nghĩa là đã hoàn tất.
Puna paccāgamiṃsūti puna āgamiṃsu.
They returned again means they came again.
Puna paccāgamiṃsū có nghĩa là đã trở lại.
Tena kho pana samayenāti yasmiṃ samaye dutiyasaṅgītiṃ akaṃsu, tasmiṃ samayeti attho.
At that particular time means at the time when they held the Second Council.
Tena kho pana samayenā có nghĩa là vào thời điểm mà họ đã làm cuộc Kết tập thứ hai.
Navakāti vuttamevatthaṃ vibhāvetuṃ ‘‘daharabhikkhū’’ti vuttaṃ.
Junior: to clarify the meaning already stated, "young bhikkhus" is said.
Navakā có nghĩa là đã nói “daharabhikkhū” để làm rõ ý nghĩa đã được nêu.
Taṃ adhikaraṇaṃ na sampāpuṇiṃsūti taṃ vajjiputtakehi uppāditaṃ adhikaraṇaṃ vinicchinituṃ na sampāpuṇiṃsu nāgamiṃsu.
They did not reach that legal issue means they did not come to settle the legal issue raised by the Vajjiputtakas.
Taṃ adhikaraṇaṃ na sampāpuṇiṃsū có nghĩa là họ đã không đến để phân xử vụ tranh chấp do các Tỳ-khưu Vajjiputtaka gây ra.
No ahuvatthāti sambandho.
The connection is: "it did not happen."
Có sự liên kết với câu “No ahuvattha” (không có).
Idaṃ daṇḍakammanti idāni vattabbaṃ sandhāya vuttaṃ.
This punitive act: this was said in reference to what will be stated now.
Idaṃ daṇḍakamma được nói đến để chỉ điều sắp được nói.
Yāvatāyukaṃ ṭhatvā parinibbutāti sambandho, yāva attano attano āyuparimāṇaṃ, tāva ṭhatvā parinibbutāti attho.
The connection is: "having remained for the duration of their lifespan, they attained Parinibbāna." The meaning is: having remained for as long as their individual lifespans lasted, they attained Parinibbāna.
Có sự liên kết với câu “Yāvatāyukaṃ ṭhatvā parinibbutā” (đã an trú cho đến hết tuổi thọ và nhập Niết-bàn), nghĩa là đã an trú cho đến hết tuổi thọ của mỗi vị rồi nhập Niết-bàn.
Kiṃ pana katvā te therā parinibbutāti āha ‘‘dutiyaṃ saṅgahaṃ katvā’’tiādi.
Having done what, then, did those elders attain Parinibbāna? He says: "Having held the Second Collection," and so on.
Để trả lời câu hỏi: “Các vị Trưởng lão ấy đã làm gì rồi mới nhập Niết-bàn?”, vị ấy đã nói: “dutiyaṃ saṅgahaṃ katvā” (sau khi đã kết tập lần thứ hai) và cứ thế.
Anāgatepi saddhammavuḍḍhiyā hetuṃ katvā parinibbutāti sambandho.
The connection is: having established a cause for the growth of the true Dhamma in the future as well, they attained Parinibbāna.
Có sự liên kết với câu “anāgatepi saddhammavuḍḍhiyā hetuṃ katvā parinibbutā” (sau khi đã tạo nhân cho sự phát triển của Chánh pháp trong tương lai, các vị ấy đã nhập Niết-bàn).
Idāni ‘‘tepi nāma evaṃ mahānubhāvā therā aniccatāya vasaṃ gatā, kimaṅgaṃ pana aññe’’ti saṃvejetvā ovadanto āha ‘‘khīṇāsavā’’tiādi.
Now, to evoke a sense of spiritual urgency and to give admonition, saying, "Even those elders of such great power fell under the sway of impermanence, what to speak of others?", he said: "Those with cankers destroyed," and so on.
Giờ đây, để thức tỉnh và khuyên răn, rằng: “Ngay cả các vị Trưởng lão có đại thần thông như thế cũng phải chịu sự vô thường, huống chi những người khác?”, vị ấy đã nói: “khīṇāsavā” (các vị đã diệt tận lậu hoặc) và cứ thế.
Aniccatāvasanti aniccatāvasattaṃ, aniccatāyattabhāvaṃ aniccatādhīnabhāvanti vuttaṃ hoti.
Under the sway of impermanence means into the state of being subject to impermanence, into the state of being dependent on impermanence, into the state of being controlled by impermanence.
Aniccatāvasa có nghĩa là sự lệ thuộc vào vô thường, sự bị vô thường chi phối.
Jammiṃ lāmakaṃ durabhisambhavaṃ anabhibhavanīyaṃ atikkamituṃ asakkuṇeyyaṃ aniccataṃ evaṃ ñatvāti sambandho.
The connection is: having thus known impermanence to be base and vile, difficult to overcome, unconquerable, and impossible to transcend.
Có sự liên kết với câu “Jammiṃ lāmakaṃ durabhisambhavaṃ aniccataṃ evaṃ ñatvā” (sau khi đã biết rõ sự vô thường thấp kém, khó vượt qua, không thể chiến thắng, không thể vượt qua như vậy).
Keci pana ‘‘durabhisambhava’’nti ettha ‘‘pāpuṇituṃ asakkuṇeyya’’nti imamatthaṃ gahetvā ‘‘yaṃ durabhisambhavaṃ niccaṃ amataṃ padaṃ, taṃ pattuṃ vāyame dhīro’’ti sambandhaṃ vadanti.
However, some, taking the meaning of difficult to overcome here as "impossible to attain," state the connection thus: "The wise should strive to attain that permanent, deathless state which is difficult to reach."
Một số người khác, khi đề cập đến từ “durabhisambhava”, đã hiểu theo nghĩa “không thể đạt được” và nói rằng có sự liên kết với câu “dhīro vāyame taṃ pattuṃ yaṃ durabhisambhavaṃ niccaṃ amataṃ padaṃ” (người trí nên tinh tấn để đạt được Niết-bàn, một trạng thái thường hằng, bất tử, khó đạt được).
Sabbākārenāti sabbappakārena vattabbaṃ kiñcipi asesetvā dutiyasaṅgīti saṃvaṇṇitāti adhippāyo.
In every way means that the explanation of the Second Council has been described in all its aspects, without leaving out anything that should be said; this is the intention.
Sabbākārenā có nghĩa là cuộc Kết tập thứ hai đã được trình bày đầy đủ mọi phương diện, không bỏ sót bất cứ điều gì cần phải nói.
Imissā pana saṅgītiyā dhammasaṅgāhakattherehi nikkaḍḍhitā te dasasahassā vajjiputtakā bhikkhū pakkhaṃ pariyesamānā attano attano anurūpaṃ dubbalapakkhaṃ labhitvā visuṃ mahāsaṅghikaṃ ācariyakulaṃ nāma akaṃsu, tato bhijjitvā aparāni dve ācariyakulāni jātāni gokulikā ca ekabyohārikā ca.
Now, those ten thousand Vajjiputtaka bhikkhus who had been expelled by the elders who compiled the Dhamma at this council, while searching for a faction, found a weak faction suitable for themselves and separately formed a school of teachers called the Mahāsaṅghika. From that, two other schools of teachers split off and arose: the Gokulikas and the Ekabyohārikas.
Sau cuộc Kết tập này, mười ngàn Tỳ-khưu Vajjiputtaka bị các vị Trưởng lão kết tập Chánh pháp trục xuất, đã tìm kiếm phe phái ủng hộ. Khi tìm được một phe yếu kém phù hợp với mình, họ đã thành lập một trường phái riêng gọi là Mahāsaṅghika. Từ đó, hai trường phái khác đã tách ra: Gokulika và Ekabyohārika.
Gokulikanikāyato bhijjitvā aparāni dve ācariyakulāni jātāni paṇṇattivādā ca bāhuliyā ca.
Splitting from the Gokulika sect, two other schools of teachers arose: the Paṇṇattivādas and the Bāhuliyas.
Từ phái Gokulika, hai trường phái khác đã tách ra: Paññattivāda và Bāhulika.
Bahussutikātipi tesaṃyeva nāmaṃ, tesaṃyeva antarā cetiyavādā nāma apare ācariyavādā uppannā.
Bahussutikā is also their name. Among them, other schools of teachers called the Cetiyavādas arose.
Bahussutika cũng là tên của họ. Giữa họ, một trường phái khác tên là Cetiyavāda đã xuất hiện.
Evaṃ mahāsaṅghikācariyakulato dutiye vassasate pañcācariyakulāni uppannāni, tāni mahāsaṅghikehi saddhiṃ cha honti.
Thus, from the Mahāsaṅghika school of teachers, five schools of teachers arose in the second century. Together with the Mahāsaṅghikas, they become six.
Như vậy, từ trường phái Mahāsaṅghika, trong thế kỷ thứ hai, năm trường phái đã xuất hiện. Cùng với Mahāsaṅghika, tổng cộng là sáu trường phái.
Tasmiṃyeva dutiye vassasate theravādato bhijjitvā dve ācariyavādā uppannā mahisāsakā ca vajjiputtakā ca.
In that same second century, two schools of teachers split from the Theravāda and arose: the Mahisāsakas and the Vajjiputtakas.
Cũng trong thế kỷ thứ hai đó, từ Theravāda, hai trường phái khác đã tách ra: Mahisāsaka và Vajjiputtaka.
Tattha vajjiputtakavādato bhijjitvā apare cattāro ācariyavādā uppannā dhammuttarikā bhaddayānikā channāgārikā samitikāti.
From the Vajjiputtaka school, four other schools of teachers split off and arose: the Dhammuttarikas, the Bhaddayānikas, the Channāgārikas, and the Samitikas.
Trong số đó, từ trường phái Vajjiputtaka, bốn trường phái khác đã xuất hiện: Dhammuttarika, Bhaddayānika, Channāgārika và Samitī.
Puna tasmiṃyeva dutiye vassasate mahisāsakavādato bhijjitvā sabbatthivādā dhammaguttikāti dve ācariyavādā uppannā.
Again, in that same second century, two schools of teachers split from the Mahisāsaka school and arose: the Sabbatthivādas and the Dhammaguttikas.
Cũng trong thế kỷ thứ hai đó, từ trường phái Mahisāsaka, hai trường phái khác đã tách ra: Sabbatthivāda và Dhammaguttika.
Puna sabbatthivādakulato bhijjitvā kassapikā nāma jātā, kassapikesupi bhinnesu apare saṅkantikā nāma jātā, saṅkantikesu bhinnesu suttavādā nāma jātāti theravādato bhijjitvā ime ekādasa ācariyavādā uppannā, te theravādena saddhiṃ dvādasa honti.
Again, splitting from the Sabbatthivāda school, those called the Kassapikas arose. After the Kassapikas had split, others called the Saṅkantikas arose. After the Saṅkantikas had split, those called the Suttavādas arose. Thus, these eleven schools of teachers split from the Theravāda and arose. Together with the Theravāda, they become twelve.
Sau đó, từ trường phái Sabbatthivāda, Kassapika đã xuất hiện. Khi Kassapika phân chia, Saṅkantika đã xuất hiện. Khi Saṅkantika phân chia, Suttavāda đã xuất hiện. Như vậy, mười một trường phái này đã tách ra từ Theravāda. Cùng với Theravāda, tổng cộng là mười hai trường phái.
Iti ime ca dvādasa mahāsaṅghikānañca cha ācariyavādāti sabbe aṭṭhārasa ācariyavādā dutiye vassasate uppannā.
Thus, these twelve and the six schools of teachers of the Mahāsaṅghikas—all eighteen schools of teachers—arose in the second century.
Như vậy, mười hai trường phái này và sáu trường phái của Mahāsaṅghika, tổng cộng là mười tám trường phái, đã xuất hiện trong thế kỷ thứ hai.
Aṭṭhārasa nikāyātipi aṭṭhārasācariyakulānītipi etesaṃyeva nāmaṃ.
"Eighteen sects" and "eighteen schools of teachers" are just names for these same groups.
Mười tám bộ phái (aṭṭhārasa nikāyā) hoặc mười tám trường phái (aṭṭhārasācariyakulāni) cũng là tên gọi của chúng.
Etesu pana sattarasa vādā bhinnakā, theravādoveko asambhinnakoti veditabbo.
Among these, seventeen schools are schismatic; only the Theravāda should be understood as non-schismatic.
Trong số đó, mười bảy trường phái đã bị phân chia, chỉ có Theravāda là không bị phân chia.
Vuttampi cetaṃ dīpavaṃse –
And this has been said in the Dīpavaṃsa:
Điều này cũng đã được nói trong Dīpavaṃsa:
Aparāparaṃ pana hemavatā rājagirikā siddhatthikā pubbaseliyā aparaseliyā vājiriyāti aññepi cha ācariyavādā uppannā.
Moreover, successively, six other teacher-doctrines arose: Hemavata, Rājagirika, Siddhatthika, Pubbaseliya, Aparaseliya, and Vājiriya.
Sau đó, sáu học thuyết sư trưởng khác đã phát sinh: Hemavatā, Rājagirikā, Siddhatthikā, Pubbaseliyā, Aparaseliyā, và Vājiriyā.
Purimakānaṃ pana aṭṭhārasannaṃ ācariyavādānaṃ vasena pavattamāne sāsane asoko dhammarājā paṭiladdhasaddho divase divase buddhapūjāya satasahassaṃ, dhammapūjāya satasahassaṃ, saṅghapūjāya satasahassaṃ, attano ācariyassa nigrodhattherassa satasahassaṃ, catūsu dvāresu bhesajjatthāya satasahassanti pañca satasahassāni pariccajanto sāsane uḷāraṃ lābhasakkāraṃ pavattesi.
At that time, while the Dispensation was enduring by means of these eighteen earlier teacher-doctrines, King Asoka, the Dhamma King, having attained faith, offered one hundred thousand (coins) daily for the worship of the Buddha, one hundred thousand for the worship of the Dhamma, one hundred thousand for the worship of the Saṅgha, one hundred thousand to his teacher, Nigrodhatthera, and one hundred thousand for medicines at the four gates—thus donating five hundred thousand (coins)—and brought about great gain and honor to the Dispensation.
Tuy nhiên, khi giáo pháp đang được duy trì theo mười tám học thuyết sư trưởng trước đó, Vua Chánh pháp Asoka, sau khi có được niềm tin, mỗi ngày cúng dường một trăm ngàn cho Phật, một trăm ngàn cho Pháp, một trăm ngàn cho Tăng, một trăm ngàn cho Nigrodhatthera là vị thầy của mình, và một trăm ngàn cho thuốc men ở bốn cổng, tổng cộng năm trăm ngàn, đã duy trì sự cúng dường và danh tiếng lớn lao trong giáo pháp.
Tadā hatalābhasakkārehi titthiyehi uppāditaṃ anekappakāraṃ sāsanamalaṃ visodhetvā moggaliputtatissatthero tipiṭakapariyattidharānaṃ pabhinnapaṭisambhidānaṃ bhikkhūnaṃ sahassamekaṃ gahetvā yathā mahākassapatthero ca yasatthero ca dhammañca vinayañca saṅgāyiṃsu, evameva saṅgāyanto tatiyasaṅgītiṃ akāsi.
Then, Moggaliputtatissatthera, having purified the Dispensation of the various defilements caused by the Tīrthikas whose gain and honor had been destroyed, took a thousand bhikkhus who upheld the Tipiṭaka and had attained the analytical knowledges (paṭisambhidā), and just as Mahākassapatthera and Yasatthera recited the Dhamma and Vinaya, so too did he recite them, thus conducting the Third Council.
Lúc bấy giờ, Trưởng lão Moggaliputtatissa, sau khi thanh lọc mọi loại ô uế trong giáo pháp do các ngoại đạo đã bị tước đoạt lợi lộc và sự tôn kính gây ra, đã triệu tập một ngàn vị Tỳ-kheo thông thạo Tam tạng kinh điển và có Tứ Tuệ Phân Tích (paṭisambhidā) đã phát triển, và giống như Trưởng lão Mahākassapa và Trưởng lão Yasa đã kết tập Pháp và Luật, Ngài cũng đã kết tập như vậy, tạo nên kỳ kết tập thứ ba.
Idāni taṃ tatiyasaṅgītiṃ mūlato pabhuti vitthāretvā dassento āha ‘‘tissopi kho mahābrahmā brahmalokato cavitvā moggalibrāhmaṇassa gehe paṭisandhiṃ aggahesī’’tiādi.
Now, intending to explain that Third Council extensively from its origin, he said, “Tissa, the Mahābrahmā, having passed away from the Brahma-realm, took rebirth in the house of the brahmin Moggali,” and so on.
Bây giờ, để trình bày chi tiết kỳ kết tập thứ ba đó từ đầu, Ngài nói: “Tissa Đại Phạm Thiên, sau khi chuyển sinh từ cõi Phạm Thiên, đã tái sinh vào nhà của Bà-la-môn Moggali” và v.v.
Tattha gehe paṭisandhiṃ aggahesīti moggalibrāhmaṇassa gehe brāhmaṇiyā kucchimhi paṭisandhiṃ aggahesīti attho.
Therein, ‘took rebirth in the house’ means that he took rebirth in the womb of the brahmin’s wife in the house of the brahmin Moggali.
Ở đây, “gehe paṭisandhiṃ aggahesī” có nghĩa là đã tái sinh vào trong bụng của nữ Bà-la-môn trong nhà của Bà-la-môn Moggali.
Gehassa pana tannissayattā nissite nissayavohāravasena ‘‘gehe paṭisandhiṃ aggahesī’’ti vuttaṃ yathā ‘‘mañcā ukkuṭṭhiṃ karonti, sabbo gāmo āgato’’ti.
However, since the house is the basis for her, the expression ‘took rebirth in the house’ is said in the sense of the basis being used for what is based on it, just as in “the beds make an outcry” or “the whole village has come.”
Tuy nhiên, vì ngôi nhà là nơi nương tựa của người phụ nữ, nên theo cách nói ẩn dụ về nơi nương tựa, đã nói “gehe paṭisandhiṃ aggahesī” (tái sinh trong nhà), giống như cách nói “những chiếc giường kêu la, cả làng đã đến.”
Sattavassānīti accantasaṃyoge upayogavacanaṃ.
‘Seven years’ is a word indicating continuous association.
“Sattavassānī” là một từ chỉ sự liên tục trong thời gian.
Aticchathāti atikkamitvā icchatha, idha bhikkhā na labbhati, ito aññattha gantvā bhikkhaṃ pariyesathāti adhippāyo.
‘You desire to go forth’ means ‘you desire by going beyond’. The intention here is: alms are not to be obtained in this house; go elsewhere and seek alms.
“Aticchathā” có nghĩa là “hãy vượt qua và mong muốn,” ý là “không thể nhận đồ cúng dường ở đây, hãy đi nơi khác để tìm đồ cúng dường.”
‘‘Bho pabbajitā’’tiādi brāhmaṇo attano gehe bhikkhālābhaṃ anicchanto āha.
“Reverend ascetics” and so on, the brahmin said, not wishing for the bhikkhus to receive alms in his house.
Bà-la-môn đã nói “Bho pabbajitā” (Thưa các vị xuất gia) và v.v. vì không muốn các Tỳ-kheo nhận đồ cúng dường trong nhà mình.
Paṭiyāditabhattatoti sampādetvā ṭhapitabhattato.
‘From the prepared meal’ means from the meal that was made ready and set aside.
“Paṭiyāditabhattato” có nghĩa là “từ thức ăn đã được chuẩn bị sẵn.”
Tadupiyanti tadanurūpaṃ.
‘Appropriate to that’ means suitable to that.
“Tadupiyaṃ” có nghĩa là “phù hợp với điều đó.”
Upasamaṃ disvāti therassa kāyacittavūpasamaṃ punappunaṃ disvā, ñatvāti attho.
‘Having seen his calm’ means having seen and known repeatedly the Elder’s tranquility of body and mind.
“Upasamaṃ disvā” có nghĩa là “sau khi thấy sự tĩnh lặng của thân và tâm của vị Trưởng lão nhiều lần, tức là sau khi biết.”
Iriyāpathavūpasamasandassanena hi tannibandhino cittassa yoniso pavattiupasamopi viññāyati.
For through the manifestation of the tranquility of his deportment, the proper and calm arising of his mind, which is bound to it, is also understood.
Thật vậy, nhờ việc biểu lộ sự tĩnh lặng trong oai nghi, sự tĩnh lặng của tâm, vốn gắn liền với oai nghi, cũng được hiểu một cách đúng đắn.
Bhiyyoso mattāya pasīditvāti punappunaṃ visesato adhikataraṃ pasīditvā.
‘Having become even more profoundly pleased’ means having become repeatedly and especially more greatly pleased.
“Bhiyyoso mattāya pasīditvā” có nghĩa là “sau khi càng thêm hoan hỷ nhiều lần một cách đặc biệt.”
Bhattavissaggakaraṇatthāyāti bhattakiccakaraṇatthāya.
‘For the purpose of serving the meal’ means for the purpose of the meal duties.
“Bhattavissaggakaraṇatthāyā” có nghĩa là “vì mục đích làm công việc cúng dường thức ăn.”
Adhivāsetvāti sampaṭicchitvā.
‘Having consented’ means having accepted.
“Adhivāsetvā” có nghĩa là “sau khi chấp nhận.”
Soḷasavassuddesikoti soḷasavassoti uddisitabbo voharitabboti soḷasavassuddeso, soyeva soḷasavassuddesiko.
‘Sixteen years old’ (soḷasavassuddesiko) means he should be designated or spoken of as sixteen years old, hence soḷasavassuddesa. He alone is soḷasavassuddesiko.
“Soḷasavassuddesiko” có nghĩa là “Soḷasavassa” (mười sáu tuổi) là điều cần được chỉ định hoặc gọi tên, đó là Soḷasavassuddesa, và chính điều đó là Soḷasavassuddesiko.
Soḷasavassoti vā uddisitabbataṃ arahatīti soḷasavassuddesiko, soḷasavassāni vā uddisitabbāni assāti soḷasavassuddesiko, soḷasavassoti uddeso vā assa atthīti soḷasavassuddesiko, atthato pana soḷasavassikoti vuttaṃ hoti.
Or, he is worthy of being designated as sixteen years old, hence soḷasavassuddesiko; or, sixteen years are to be designated for him, hence soḷasavassuddesiko; or, he has the designation of being sixteen years old, hence soḷasavassuddesiko. In essence, it means he is sixteen years of age.
Hoặc Soḷasavassuddesiko là người xứng đáng được gọi là mười sáu tuổi, hoặc Soḷasavassuddesiko là người có mười sáu năm cần được chỉ định, hoặc Soḷasavassuddesiko là người có sự chỉ định là mười sáu tuổi; nhưng về mặt ý nghĩa, nó có nghĩa là người mười sáu tuổi.
Tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragūti iruvedayajuvedasāmavedasaṅkhātānaṃ tiṇṇaṃ vedānaṃ paguṇakaraṇavasena pāraṃ gatoti pāragū.
‘Master of the three Vedas’ means one who has gone to the other shore, i.e., mastered, the three Vedas known as the Ṛgveda, Yajurveda, and Sāmaveda.
“Tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū” có nghĩa là “Pāragū” (người đã vượt bờ) vì đã đạt đến bờ bên kia bằng cách tinh thông ba kinh Veda, tức là Ṛgveda, Yajurveda, và Sāmaveda.
Pāragūti cettha niccasāpekkhatāya samāsādikaṃ veditabbaṃ.
Here, the term pāragū should be understood as indicating a compound due to its constant dependence (on other words).
Ở đây, từ “Pāragū” nên được hiểu là một từ ghép có tính phụ thuộc vĩnh viễn, v.v.
Laggetvāti olambetvā.
‘Having hung’ means having suspended.
“Laggetvā” có nghĩa là “treo lủng lẳng.”
Na ca kācīti ettha ca-saddo avadhāraṇe, kāci kathā neva uppajjatīti attho.
In ‘nor any talk’, the word ca is for emphasis; the meaning is that no talk whatsoever arises.
Trong cụm từ “Na ca kācī”, từ “ca” là để nhấn mạnh, ý nghĩa là “không có bất kỳ lời nói nào phát sinh.”
Pallaṅkanti nisīditabbāsanaṃ.
‘Cushion’ means the seat for sitting.
“Pallaṅkaṃ” có nghĩa là “chỗ ngồi để ngồi.”
Uppajjissatīti etthāpi ‘‘kathā’’ti idaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ.
Here too, ‘talk’ should be brought in and connected (to ‘will arise’).
Ở đây, trong “Uppajjissatī”, từ “kathā” (lời nói) cũng cần được thêm vào để liên kết.
Kupito anattamanoti kopena kupito, anattamano domanassena.
‘Angry and displeased’ means angry with rage, and displeased with distress.
“Kupito anattamano” có nghĩa là “nổi giận vì sự tức giận, không vui vì sự buồn bã.”
Domanassasamaṅgī hi puggalo pītisukhehi na attamano na attacittoti anattamanoti vuccati.
Indeed, a person endowed with distress is not pleased or gladdened by rapture and happiness, therefore he is called anattamanā (displeased).
Một người bị chi phối bởi sự buồn bã không vui vẻ, không có tâm trạng hoan hỷ với niềm vui và hạnh phúc, nên được gọi là anattamano.
Na sakamanoti vā anattamano attano vase aṭṭhitacittattā.
Or anattamanā (displeased) because his mind is not under his own control.
Hoặc anattamano là người không có tâm tự chủ, vì tâm không nằm trong sự kiểm soát của mình.
Caṇḍikkabhāveti caṇḍiko vuccati caṇḍo thaddhapuggalo, tassa bhāvo caṇḍikkaṃ, thaddhabhāvoti attho.
Regarding ‘in a rude manner’ (caṇḍikkabhāve): caṇḍika is called one who is rough, a stubborn person; his state is caṇḍikkaṃ, meaning stubbornness.
“Caṇḍikkabhāve” có nghĩa là “caṇḍiko” được gọi là “caṇḍo,” tức là một người cứng rắn, trạng thái của người đó là caṇḍikkaṃ, ý nghĩa là “thaddhabhāvo” (sự cứng rắn).
Idha pana ‘‘caṇḍikkabhāve’’ti vuttattā caṇḍikoyeva caṇḍikkanti gahetabbaṃ, tena ‘‘caṇḍikkabhāve’’ti ettha thaddhabhāveti attho veditabbo.
Here, however, since ‘caṇḍikkabhāve’ is stated, caṇḍika itself should be taken as caṇḍikkaṃ; therefore, in ‘caṇḍikkabhāve’, the meaning should be understood as ‘in a rude manner’.
Tuy nhiên, ở đây, vì đã nói “caṇḍikkabhāve”, nên cần hiểu caṇḍikaṃ chính là caṇḍikkaṃ, do đó, trong “caṇḍikkabhāve”, ý nghĩa cần được hiểu là “thaddhabhāve” (trong sự cứng rắn).
Kiñci mantanti kiñci vedaṃ.
‘Any mantra’ means any Veda.
“Kiñci mantaṃ” có nghĩa là “bất kỳ kinh Veda nào.”
Aññe ke jānissantīti na keci jānissantīti adhippāyo.
‘Who else will know?’ means no one else will know; this is the intention.
“Aññe ke jānissanti” có nghĩa là “không ai biết được,” đó là ý nghĩa.
Pucchitvā sakkā jānitunti attano padesañāṇe ṭhitattā thero evamāha.
‘By asking, it can be known’: the Elder said this because he stood in a partial knowledge.
“Pucchitvā sakkā jānituṃ” có nghĩa là vị Trưởng lão đã nói như vậy vì Ngài đứng trên trí tuệ cục bộ của mình.
Sabbaññubuddhā eva hi ‘‘puccha, māṇava, yadākaṅkhasī’’tiādinā paccekabuddhādīhi asādhāraṇaṃ sabbaññupavāraṇaṃ pavārenti.
Indeed, only Omniscient Buddhas extend the invitation of omniscience, which is not common to Paccekabuddhas and others, with words like “Ask, youth, whatever you desire.”
Chỉ có các Đức Phật Toàn Giác mới đưa ra lời mời toàn giác không dành riêng cho các Đức Phật Độc Giác và những vị khác, bằng cách nói “Này thanh niên, hãy hỏi bất cứ điều gì con muốn.”
Sāvakā pana padesañāṇe ṭhitattā ‘‘sutvā vedissāmā’’ti vā ‘‘pucchitvā sakkā jānitu’’nti vā vadanti.
Disciples, however, being established in partial knowledge, say, “Having heard, we shall know,” or “By asking, it can be known.”
Còn các vị Thanh văn, vì đứng trên trí tuệ cục bộ, nên nói “chúng tôi sẽ biết sau khi nghe” hoặc “có thể biết sau khi hỏi.”
Tīsu vedesūtiādīsu tayo vedā pubbe vuttanayā eva.
In ‘in the three Vedas’ and so on, the three Vedas are as previously stated.
Trong “Tīsu vedesu” và những từ khác, ba kinh Veda là những kinh đã được đề cập trước đó.
Nighaṇḍūti nāmanighaṇḍurukkhādīnaṃ vevacanappakāsakaṃ satthaṃ, vevacanappakāsakanti ca pariyāyasaddadīpakanti attho, ekekassa atthassa anekapariyāyavacanavibhāvakanti vuttaṃ hoti.
‘Nighaṇḍū’ refers to the text that reveals synonyms of names, trees, etc. ‘Revealing synonyms’ means revealing alternative words; it is said to clarify various alternative words for each meaning.
“Nighaṇḍū” là một bộ sách giải thích các từ đồng nghĩa của danh từ, cây cối, v.v., và “vevacanappakāsakaṃ” có nghĩa là “giải thích các từ đồng nghĩa,” tức là một bộ sách làm rõ nhiều từ đồng nghĩa cho mỗi ý nghĩa.
Nidassanamattañcetaṃ anekesaṃ atthānaṃ ekasaddassa vacanīyatāvibhāvanavasenapi tassa ganthassa pavattattā.
This is merely an illustration, as that text also explains the designatability of many meanings by a single word.
Và đây chỉ là một ví dụ, vì bộ sách đó cũng hoạt động theo cách làm rõ khả năng được gọi bằng một từ của nhiều ý nghĩa.
Vacanīyavācakabhāvena atthaṃ saddañca nikhaṇḍeti bhindati vibhajja dassetīti nikhaṇḍu, so eva idha kha-kārassa gha-kāraṃ katvā nighaṇḍūti vutto.
It explains, distinguishes, and demonstrates meaning and word by way of being designated and designating, hence nikhaṇḍu. Here, the kha sound is changed to gha, making it nighaṇḍū.
Nó được gọi là nikhaṇḍu vì nó phân tích, phá vỡ và trình bày ý nghĩa và từ ngữ theo mối quan hệ giữa cái được nói và cái nói, và chính nó được gọi là nighaṇḍū ở đây bằng cách thay chữ kha thành gha.
Keṭubhanti kiriyākappavikappo kavīnaṃ upakārasatthaṃ.
‘Keṭubhaṃ’ is the grammar that assists poets in action, imagination, and variation.
“Keṭubhaṃ” là một bộ sách hữu ích cho các nhà thơ, liên quan đến các biến thể và sự sắp xếp của hành động.
Ettha ca kiriyākappavikappoti vacībhedādilakkhaṇā kiriyā kappīyati vikappīyati etenāti kiriyākappo, so pana vaṇṇapadabandhapadatthādivibhāgato bahuvikappoti kiriyākappavikappoti vuccati.
Here, ‘kiriyākappavikappo’ means kiriyākappo (conceptualization of actions) because action, characterized by verbal differentiation and so on, is conceived and varied by this (text). It is called kiriyākappavikappo (conceptualization of varied actions) because it has many variations through its divisions into syllables, meter, meaning of words, and so on.
Ở đây, “kiriyākappavikappo” có nghĩa là “kiriyākappo” là hành động có đặc điểm như phân biệt lời nói, được sắp xếp và biến đổi bởi điều này, và vì nó có nhiều biến thể do sự phân chia của vần, từ ngữ, ý nghĩa, v.v., nên nó được gọi là kiriyākappavikappo.
Idañca mūlakiriyākappaganthaṃ sandhāya vuttaṃ.
This statement refers to the fundamental text on the conceptualization of actions.
Và điều này được nói liên quan đến bộ sách Kiriyākappa gốc.
So hi satasahassaparimāṇo nayādicariyādikaṃ pakaraṇaṃ.
Indeed, that text is a treatise of one hundred thousand (verses), which elaborates on various methods and conducts.
Thật vậy, đó là một bộ sách có dung lượng một trăm ngàn, một tác phẩm liên quan đến các nguyên tắc, v.v.
Vacanatthato pana kiṭati gameti kiriyādivibhāgaṃ, taṃ vā anavasesapariyādānato gamento pūretīti keṭubhanti vuccati, saha nighaṇḍunā keṭubhena ca sanighaṇḍukeṭubhā, tayo vedā.
From the literal meaning, it is called keṭubha because it leads to (kiṭati gameti) or completes (gamento pūreti) the division of actions and so on, by fully encompassing them without remainder. The three Vedas are ‘with nighaṇḍu and keṭubha’ (sanighaṇḍukeṭubhā).
Tuy nhiên, về mặt ngữ nghĩa, nó được gọi là keṭubha vì nó chỉ ra sự phân biệt của các hành động, hoặc vì nó hoàn thành sự phân biệt đó bằng cách bao quát tất cả mà không bỏ sót điều gì. “Sanighaṇḍukeṭubhā” là ba kinh Veda cùng với Nighaṇḍu và Keṭubha.
Tesu sanighaṇḍukeṭubhesu.
Among those (Vedas) with nighaṇḍu and keṭubha.
Trong số những kinh Veda cùng với Nighaṇḍu và Keṭubha đó.
Ṭhānakaraṇādivibhāgato nibbacanavibhāgato ca akkharā pabhedīyanti etenāti akkharappabhedo, sikkhā ca nirutti ca.
Because syllables are distinguished by means of this*, through analysis of origin, articulation, etc., and through etymological analysis, therefore it is called akkharappabheda, which includes Sikkhā and Nirutti.
Vì từ sự phân biệt về vị trí phát âm (ṭhāna), cách phát âm (karaṇa), v.v., và từ sự phân biệt về giải thích từ nguyên, các chữ cái được phân loại bởi điều này, nên đó là akkharappabheda (phân biệt chữ cái), tức là Sikkhā (Giáo huấn) và Nirutti (Ngữ pháp).
Saha akkharappabhedenāti sākkharappabhedā, tesu sākkharappabhedesu.
Along with akkharappabheda, thus sākharappabhedā; among those sākharappabhedā.
Cùng với akkharappabheda, nên gọi là sākkarappabhedā (có akkharappabheda), trong các sākkarappabheda đó.
Itihāsapañcamesūti athabbanavedaṃ catutthaṃ katvā ‘‘itiha āsa itiha āsā’’ti īdisavacanapaṭisaṃyutto purāṇakathāsaṅkhāto itihāso pañcamo etesanti itihāsapañcamā, tayo vedā.
Itihāsapañcamesu means that, having made the Atharvaveda the fourth, and the itihāsa (ancient narratives associated with expressions like “itiha āsa, itiha āsā”*) the fifth, therefore they are called itihāsapañcamā (having itihāsa as the fifth), which are the three Vedas.
Itihāsapañcamesū (trong các kinh điển có Itihāsa là thứ năm) nghĩa là, lấy Atharvanaveda làm thứ tư, và Itihāsa, tức là những câu chuyện cổ xưa liên quan đến những lời nói như “itiha āsa, itiha āsā” (đã từng là như vậy, đã từng là như vậy) là thứ năm của chúng, nên chúng được gọi là itihāsapañcamā (có Itihāsa là thứ năm), tức là ba kinh Veda.
Tesu itihāsapañcamesu.
Among those itihāsapañcamā.
Trong các kinh điển có Itihāsa là thứ năm đó.
Neva attanā passatīti neva sayaṃ passati, neva jānātīti attho.
Neva attanā passatīti means one does not see by oneself, which is to say, one does not know.
Neva attanā passatī (không tự mình thấy) có nghĩa là không tự mình thấy, không tự mình biết.
Puccha, byākarissāmīti ‘‘sabbāpi pucchā vedesuyeva antogadhā’’ti sallakkhento evamāha.
Puccha, byākarissāmīti: Perceiving that "all questions are included within the Vedas," he spoke thus.
Puccha, byākarissāmī (hãy hỏi, tôi sẽ giải đáp) là lời nói của người nhận thấy rằng “tất cả các câu hỏi đều nằm trong các kinh Veda.”
Yassa cittantiādipañhadvayaṃ cuticittasamaṅgino khīṇāsavassa cuticittassa uppādakkhaṇaṃ sandhāya vuttaṃ.
The two questions beginning with yassa cittaṃ (whose mind) were stated with reference to the arising moment of the death-consciousness (cuticitta) of an Arahant endowed with death-consciousness.
Hai câu hỏi bắt đầu bằng Yassa citta (tâm của ai) được nói đến để chỉ khoảnh khắc phát sinh của tâm tử (cuticitta) của một vị A-la-hán đã tận các lậu hoặc (khīṇāsava) có tâm tử.
Tattha paṭhamapañhe uppajjatīti uppādakkhaṇasamaṅgitāya uppajjati.
In the first question, uppajjati means it arises due to being endowed with the moment of arising.
Trong đó, ở câu hỏi thứ nhất, uppajjati (phát sinh) có nghĩa là phát sinh do có sự đồng thời với khoảnh khắc phát sinh.
Na nirujjhatīti nirodhakkhaṇaṃ appattatāya na nirujjhati.
Na nirujjhati means it does not cease due to not having reached the moment of cessation.
Na nirujjhati (không diệt) có nghĩa là không diệt do chưa đạt đến khoảnh khắc diệt.
Tassa cittanti tassa puggalassa tato paṭṭhāya cittaṃ nirujjhissati nuppajjissatīti pucchati.
Tassa cittaṃ: It is asked whether that individual’s mind will cease or not arise from that point onwards.
Tassa citta (tâm của người đó) là hỏi rằng tâm của người đó từ đó trở đi sẽ diệt hay không phát sinh.
Yassa vā panātiādike pana dutiyapañhe nirujjhissatīti yassa cittaṃ bhaṅgakkhaṇaṃ patvā nirujjhissati.
In the second question, beginning with yassa vā panāti, nirujjhissati means whose mind, having reached the moment of dissolution, will cease.
Còn trong câu hỏi thứ hai bắt đầu bằng Yassa vā panā (hoặc tâm của ai), nirujjhissati (sẽ diệt) có nghĩa là tâm của ai sẽ diệt sau khi đạt đến khoảnh khắc hoại.
Nuppajjissatīti bhaṅgato parabhāge sayaṃ vā aññaṃ vā nuppajjissati, tassa puggalassa cittaṃ uppajjati na nirujjhatīti pucchati.
Nuppajjissati means that after dissolution, neither it itself nor another will arise; it asks whether that individual's mind arises and does not cease.
Nuppajjissati (sẽ không phát sinh) có nghĩa là sau khoảnh khắc hoại, tâm đó tự nó hoặc một tâm khác sẽ không phát sinh; người đó hỏi rằng tâm của người đó phát sinh nhưng không diệt không?
Imesaṃ pana pañhānaṃ paṭhamo pañho vibhajjabyākaraṇīyo, tasmā ‘‘yassa cittaṃ uppajjati na nirujjhati, tassa cittaṃ nirujjhissati nuppajjissatī’’ti (yama. 2.cittayamaka.63) evaṃ puṭṭhena satā evamayaṃ pañho ca vissajjetabbo ‘‘pacchimacittassa uppādakkhaṇe tesaṃ cittaṃ uppajjati na nirujjhati nirujjhissati na uppajjissati, itaresaṃ cittassa uppādakkhaṇe tesaṃ cittaṃ uppajjati na nirujjhati, nirujjhissati ceva uppajjissati cā’’ti (yama. 2.cittayamaka.63).
Of these questions, the first question is to be answered by distinguishing cases; therefore, when asked, “If a mind arises and does not cease, will that mind cease and not arise?” one should answer as follows: “At the moment of arising of the last mind, their mind arises and does not cease, it will cease and will not arise; at the moment of arising of the minds of others, their mind arises and does not cease, and it will both cease and arise.”
Tuy nhiên, câu hỏi thứ nhất trong số các câu hỏi này cần được trả lời theo cách phân tích; do đó, khi được hỏi “tâm của ai phát sinh mà không diệt, tâm của người đó sẽ diệt mà không phát sinh sao?” thì câu hỏi này phải được giải đáp như sau: “Ở khoảnh khắc phát sinh của tâm cuối cùng, tâm của những vị đó phát sinh mà không diệt, sẽ diệt mà không phát sinh; ở khoảnh khắc phát sinh của tâm của những vị khác, tâm của những vị đó phát sinh mà không diệt, sẽ diệt và sẽ phát sinh.”
Yesañhi paricchinnavaṭṭadukkhānaṃ khīṇāsavānaṃ sabbapacchimassa cuticittassa uppādakkhaṇe vattati, tesaṃ tadeva cuticittaṃ nirujjhissati nuppajjissatīti.
For those Arahants whose suffering in saṃsāra is completely comprehended, and for whom the final death-consciousness arises at its moment of arising, that very death-consciousness will cease and will not arise.
Thật vậy, đối với những vị A-la-hán đã đoạn tận khổ luân hồi, tâm tử cuối cùng của các vị ấy vận hành ở khoảnh khắc phát sinh, thì chính tâm tử đó sẽ diệt mà không phát sinh.
Uppādappattatāya uppajjati nāma, bhaṅgaṃ appattatāya na nirujjhati.
Due to having reached the arising moment, it is called "arises"; due to not having reached the moment of dissolution, it "does not cease."
Do đã đạt đến khoảnh khắc phát sinh, nên nó được gọi là phát sinh; do chưa đạt đến khoảnh khắc hoại, nên nó không diệt.
Bhaṅgaṃ pana patvā taṃ tesaṃ cittaṃ nirujjhissati, tato appaṭisandhikattā aññaṃ na uppajjissati.
However, having reached the moment of dissolution, that mind of theirs will cease, and because there will be no re-linking (appaṭisandhika), no other mind will arise after that.
Nhưng khi đạt đến khoảnh khắc hoại, tâm đó của các vị ấy sẽ diệt, và vì không có tái tục từ đó, nên tâm khác sẽ không phát sinh.
Ṭhapetvā pana pacchimacittasamaṅgikhīṇāsavaṃ itaresaṃ sekkhāsekkhaputhujjanānaṃ uppādakkhaṇasamaṅgicittaṃ uppādappattatāya uppajjati nāma, bhaṅgaṃ appattatāya na nirujjhati.
Excluding the Arahant endowed with the final mind, for other trainees (sekkhā), perfected ones (asekkhā), and ordinary individuals (puthujjanā), the mind endowed with the moment of arising is called "arises" due to having reached the arising moment, and "does not cease" due to not having reached the moment of dissolution.
Tuy nhiên, ngoại trừ vị A-la-hán có tâm cuối cùng, tâm đồng thời với khoảnh khắc phát sinh của các vị hữu học, vô học và phàm phu khác được gọi là phát sinh do đã đạt đến khoảnh khắc phát sinh, và không diệt do chưa đạt đến khoảnh khắc hoại.
Bhaṅgaṃ pana patvā nirujjhissateva, aññaṃ pana tasmiṃ vā aññasmiṃ vā attabhāve uppajjissati ceva nirujjhissati ca.
However, having reached the moment of dissolution, it will certainly cease; but another mind will both arise and cease in that existence or in another existence.
Nhưng khi đạt đến khoảnh khắc hoại, nó chắc chắn sẽ diệt; tuy nhiên, một tâm khác sẽ phát sinh và diệt trong kiếp sống đó hoặc trong một kiếp sống khác.
Dutiyo pana pañho arahato cuticittassa uppādakkhaṇe niyamitattā ekaṃsabyākaraṇīyo, tasmā ‘‘yassa vā pana cittaṃ nirujjhissati na uppajjissati, tassa cittaṃ uppajjati na nirujjhatī’’ti puṭṭhena ‘‘āmantā’’ti vattabbaṃ.
The second question, however, being fixed at the moment of arising of an Arahant’s death-consciousness, is to be answered unequivocally; therefore, when asked, “If a mind will cease and will not arise, does that mind arise and not cease?” one should say, “Yes.”
Còn câu hỏi thứ hai, vì được xác định là ở khoảnh khắc phát sinh của tâm tử của vị A-la-hán, nên cần được trả lời một cách dứt khoát; do đó, khi được hỏi “hoặc tâm của ai sẽ diệt mà không phát sinh, tâm của người đó phát sinh mà không diệt không?”, thì phải nói “Vâng, đúng vậy.”
Khīṇāsavassa hi uppādakkhaṇasamaṅgicuticittaṃ bhaṅgaṃ patvā nirujjhissati nāma, tato paraṃ nuppajjissati.
Indeed, the death-consciousness of an Arahant, endowed with the moment of arising, having reached the moment of dissolution, will cease, and after that, it will not arise.
Thật vậy, tâm tử đồng thời với khoảnh khắc phát sinh của vị A-la-hán, sau khi đạt đến khoảnh khắc hoại, được gọi là sẽ diệt; sau đó, tâm khác sẽ không phát sinh.
Uppādakkhaṇasamaṅgitāya pana uppajjati ceva bhaṅgaṃ appattatāya na nirujjhati cāti vuccati.
However, it is said that due to being endowed with the moment of arising, it arises, and due to not having reached the moment of dissolution, it does not cease.
Tuy nhiên, do đồng thời với khoảnh khắc phát sinh, nó được gọi là phát sinh, và do chưa đạt đến khoảnh khắc hoại, nó được gọi là không diệt.
Ayaṃ pana māṇavo evamime pañhe vissajjetumasakkonto vighātaṃ pāpuṇi, tasmā vuttaṃ ‘‘māṇavo uddhaṃ vā adho vā harituṃ asakkonto’’tiādi.
However, since this young man (māṇava) was unable to answer these questions, he became distressed. Therefore, it was said, "the young man, being unable to connect upwards or downwards," and so on.
Tuy nhiên, vì học trò này không thể giải đáp những câu hỏi này, nên đã rơi vào trạng thái bối rối; do đó, đã nói “māṇavo uddhaṃ vā adho vā harituṃ asakkonto” (học trò không thể đưa lên hoặc hạ xuống), v.v.
Tattha uddhaṃ vā adho vā harituṃ asakkontoti uparimapade vā heṭṭhimapadaṃ, heṭṭhimapade vā uparimapadaṃ atthato samannāharituṃ asakkontoti attho, pubbenāparaṃ yojetvā pañhassa atthaṃ paricchindituṃ asakkontoti vuttaṃ hoti.
Therein, "unable to connect upwards or downwards" means unable to connect the meaning of the upper word with the lower word, or the lower word with the upper word. This means he was unable to determine the meaning of the question by linking the prior with the subsequent.
Trong đó, uddhaṃ vā adho vā harituṃ asakkonto (không thể đưa lên hoặc hạ xuống) có nghĩa là không thể hiểu được ý nghĩa của từ phía trên hoặc từ phía dưới, tức là không thể kết nối từ trước với từ sau để xác định ý nghĩa của câu hỏi.
Dvattiṃsākārakammaṭṭhānaṃ tāva ācikkhīti ‘‘atthi imasmiṃ kāye’’tiādikaṃ dvattiṃsākārakammaṭṭhānaṃ ‘‘mantassa upacāro aya’’nti paṭhamaṃ ācikkhi.
Dvattiṃsākārakammaṭṭhānaṃ tāva ācikkhīti (He first taught the meditation on the thirty-two parts of the body): He first taught the meditation on the thirty-two parts of the body, such as "in this body there are...", saying, "this is an approach to the mantra."
Dvattiṃsākārakammaṭṭhānaṃ tāva ācikkhī (đầu tiên đã giảng về 32 pháp hành) có nghĩa là đầu tiên đã giảng về 32 pháp hành bắt đầu bằng “atthi imasmiṃ kāye” (trong thân này có), v.v., rằng “đây là phương tiện của thần chú.”
Sotāpannānaṃ sīlesu paripūrakāritāya samādinnasīlato natthi parihānīti āha ‘‘abhabbo dāni sāsanato nivattitu’’nti.
Since stream-enterers practice perfectly in their precepts, there is no decline from the precepts they have undertaken, so he said, "he is now incapable of turning away from the Dispensation."
Vì những vị Dự lưu (Sotāpanna) đã thực hành đầy đủ giới luật nên không có sự suy giảm về giới đã thọ trì, nên đã nói “abhabbo dāni sāsanato nivattituṃ” (nay không thể thoái lui khỏi giáo pháp).
Vaḍḍhetvāti uparimaggatthāya kammaṭṭhānaṃ vaḍḍhetvā.
Vaḍḍhetvā means having developed the meditation for the sake of higher paths.
Vaḍḍhetvā (tăng trưởng) có nghĩa là tăng trưởng pháp hành để đạt đến đạo quả cao hơn.
Appossukko bhaveyya buddhavacanaṃ gahetunti arahattappattiyā katakiccabhāvatoti adhippāyo.
Appossukko bhaveyya buddhavacanaṃ gahetu means the intention is that he should become carefree due to having completed his task by attaining Arahantship.
Appossukko bhaveyya buddhavacanaṃ gahetuṃ (nên ít bận tâm để thọ trì Phật ngôn) có ý nghĩa là đã hoàn thành nhiệm vụ để đạt đến quả vị A-la-hán.
Vohāravidhimhi chekabhāvatthaṃ ‘‘upajjhāyo maṃ bhante tumhākaṃ santikaṃ pahiṇī’’tiādi vuttaṃ.
Upajjhāyo maṃ bhante tumhākaṃ santikaṃ pahiṇītiādi (My preceptor, venerable sir, sent me to you) was said for the purpose of demonstrating skill in the method of communication.
Để trở nên thành thạo trong cách ứng xử, đã nói “upajjhāyo maṃ bhante tumhākaṃ santikaṃ pahiṇī” (Bạch Đại đức, thầy tế độ đã gửi con đến chỗ Đại đức), v.v.
Udakadantaponaṃ upaṭṭhāpesīti paribhogatthāya udakañca dantakaṭṭhañca paṭiyādetvā ṭhapesi.
Udakadantaponaṃ upaṭṭhāpesīti (He prepared water and tooth-sticks): He prepared and placed water and tooth-sticks for use.
Udakadantaponaṃ upaṭṭhāpesī (đã sắp đặt nước và cây xỉa răng) có nghĩa là đã chuẩn bị và đặt nước và cây xỉa răng để sử dụng.
Dante punanti visodhenti etenāti dantaponaṃ vuccati dantakaṭṭhaṃ.
That by which teeth are cleansed is called a tooth-stick.
Cái dùng để làm sạch răng được gọi là dantaponaṃ, tức là cây xỉa răng.
Guṇavantānaṃ saṅgahetabbabhāvato thero sāmaṇerassa ca khantivīriyaupaṭṭhānādiguṇe paccakkhakaraṇatthaṃ vināva abhiññāya pakatiyā vīmaṃsamāno puna sammajjanādiṃ akāsi.
Since worthy individuals are to be protected, the Elder, without any supernormal knowledge (abhiññā), but naturally discerning the novice’s qualities such as patience, energy, and attendance, again performed sweeping and other duties.
Vì những người có đức hạnh cần được tiếp nhận, vị Trưởng lão, không cần đến thắng trí, tự nhiên muốn kiểm tra các đức tính như nhẫn nại, tinh tấn, và sự phục vụ của vị sa-di, nên lại thực hiện việc quét dọn, v.v.
‘‘Sāmaṇerassa cittadamanatthaṃ akāsī’’tipi vadanti.
Some also say that he did so to discipline the novice’s mind.
Cũng có người nói rằng “Ngài đã làm điều đó để chế ngự tâm của vị sa-di.”
Buddhavacanaṃ paṭṭhapesīti buddhavacanaṃ uggaṇhāpetuṃ ārabhi.
Buddhavacanaṃ paṭṭhapesīti means he began to teach the Buddha’s word.
Buddhavacanaṃ paṭṭhapesī (đã bắt đầu giảng Phật ngôn) có nghĩa là đã bắt đầu dạy Phật ngôn.
Ṭhapetvā vinayapiṭakanti ettha ‘‘sāmaṇerānaṃ vinayapariyāpuṇanaṃ cārittaṃ na hotīti ṭhapetvā vinayapiṭakaṃ avasesaṃ buddhavacanaṃ uggaṇhāpesī’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
Ṭhapetvā vinayapiṭakaṃ (excluding the Vinayapiṭaka): Here, it is said in all three Gaṇṭhipadas that "it is not the practice for novices to learn the Vinayapiṭaka, so he taught them the rest of the Buddha’s word, excluding the Vinayapiṭaka."
Ở đây, về ṭhapetvā vinayapiṭakaṃ (trừ Tạng Luật), trong cả ba gaṇṭhipada (chú giải từ khó) đều nói rằng “ngoại trừ Tạng Luật, vì việc học Tạng Luật không phải là thói quen của các sa-di, nên đã dạy các Phật ngôn còn lại.”
Avassikova samānoti upasampadato paṭṭhāya aparipuṇṇaekavassoti adhippāyo.
Avassikova samānoti means he had not yet completed one year since his higher ordination.
Avassikova samāno (vẫn chưa đủ một năm an cư) có ý nghĩa là chưa đủ một năm kể từ khi thọ giới Tỳ-kheo.
Moggaliputtatissattherassa hadaye patiṭṭhāpitampi buddhavacanaṃ vohāravasena tassa hatthe patiṭṭhāpitaṃ nāma hotīti katvā vuttaṃ ‘‘hatthe sakalaṃ buddhavacanaṃ patiṭṭhāpetvā’’ti.
Even though the Buddha's word was established in the heart of Moggaliputtatissa Thera, it is considered as established in his hand in a conventional sense; therefore, it was said, "having established the entire Buddha's word in his hand."
Ngay cả Phật ngôn đã được an lập trong trái tim của Trưởng lão Moggaliputtatissa, theo cách nói thông thường, cũng được gọi là đã được an lập trong tay của vị ấy, nên đã nói “hatthe sakalaṃ buddhavacanaṃ patiṭṭhāpetvā” (sau khi an lập toàn bộ Phật ngôn trong tay).
Yāvatāyukaṃ ṭhatvā parinibbāyiṃsūti moggaliputtatissattherassa hatthe sakalasāsanapatiṭṭhāpanena dutiyasaṅgītikārakāropitadaṇḍakammato muttā hutvā yāvatāyukaṃ ṭhatvā parinibbāyiṃsu.
Yāvatāyukaṃ ṭhatvā parinibbāyiṃsūti (they remained for their full lifespan and attained parinibbāna): Having been freed from the disciplinary action imposed by the compilers of the Second Council through the establishment of the entire Dispensation in the hands of Moggaliputtatissa Thera, they remained for their full lifespan and attained parinibbāna.
Yāvatāyukaṃ ṭhatvā parinibbāyiṃsū (sống đến hết tuổi thọ rồi nhập Niết-bàn) có nghĩa là, sau khi toàn bộ giáo pháp được an lập trong tay Trưởng lão Moggaliputtatissa, các vị ấy đã thoát khỏi nghiệp phạt do các vị Trưởng lão tổ chức kết tập lần thứ hai áp đặt, và sống đến hết tuổi thọ rồi nhập Niết-bàn.
Bindusārassa rañño ekasataputtāti ettha bindusāro nāma sakyakulappasuto candaguttassa nāma rañño putto.
Bindusārassa rañño ekasataputtā (King Bindusāra had one hundred and one sons): Here, Bindusāra was the son of a king named Candagutta, who was born into the Sakyan clan.
Ở đây, Bindusārassa rañño ekasataputtā (một trăm lẻ một người con của vua Bindusāra), Bindusāra là con trai của vua Candagutta, xuất thân từ dòng dõi Sakya.
Tathā hi viṭaṭūbhasaṅgāme kapilavatthuto nikkhantasakyaputtehi māpite moriyanagare khattiyakulasambhavo candaguttakumāro pāṭaliputte rājā ahosi.
Indeed, the prince Candagutta, born into the Khattiya clan in the city of Moriya, which was built by the Sakyan princes who had departed from Kapilavatthu due to the battle of Viṭaṭūbha, became king in Pāṭaliputta.
Thật vậy, trong trận chiến Viṭaṭūbha, hoàng tử Candagutta, xuất thân từ dòng dõi Sát-đế-lợi ở thành Moriya, được xây dựng bởi các hoàng tử Sakya rời khỏi Kapilavatthu, đã trở thành vua ở Pāṭaliputta.
Tassa putto bindusāro nāma rājakumāro pitu accayena rājā hutvā ekasataputtakānaṃ janako ahosi.
His son, Prince Bindusāra, became king after his father's demise and was the father of one hundred and one sons.
Con trai của ông, hoàng tử tên Bindusāra, sau khi vua cha qua đời, đã trở thành vua và là cha của một trăm lẻ một người con trai.
Ekasatanti ekañca satañca ekasataṃ, ekenādhikaṃ satanti attho.
Ekasataṃ means one and a hundred, thus one hundred and one, meaning one hundred plus one.
Ekasata (một trăm lẻ một) có nghĩa là một và một trăm là một trăm lẻ một, tức là một trăm cộng thêm một.
Ekāva mātā assāti ekamātikaṃ, attanā sahodaranti vuttaṃ hoti.
Ekamātikaṃ (of one mother) means "he has only one mother," referring to those who are full siblings to oneself.
“Chỉ có một mẹ” là ekamātikaṃ, nghĩa là cùng một mẹ ruột với chính mình.
Na tāva ekarajjaṃ katanti āha ‘‘anabhisittova rajjaṃ kāretvā’’ti.
"He had not yet performed sole kingship" is said, referring to "having reigned without being anointed."
Nói rằng “chưa được tấn phong mà đã cai trị vương quốc” là vì chưa thực hiện việc cai trị một vương quốc.
Ekarajjābhisekanti sakalajambudīpe ekādhipaccavasena kariyamānaṃ abhisekaṃ.
Ekarajjābhiseka (anointing for sole sovereignty) means the anointing performed by way of sole dominion over the entire Jambudīpa.
Ekarajjābhiseka (lễ tấn phong một vương quốc) là lễ tấn phong được thực hiện với quyền thống trị duy nhất trên toàn cõi Jambudīpa.
Puññappabhāvena pāpuṇitabbāpi rājiddhiyo arahattamaggena āgatā paṭisambhidādayo avasesavisesā viya payogasampattibhūtā abhisekānubhāveneva āgatāti āha ‘‘abhisekānubhāvena cassa imā rājiddhiyo āgatā’’ti.
The royal powers that are to be attained through the power of merit, like the remaining special qualities such as the paṭisambhidā that come through the path of Arahantship, have come about through the power of the anointing, being brought to perfection by effort. Thus, it is said: "these royal powers came to him by the power of the anointing."
Các vương thần thông (rājiddhiyo) có được nhờ phước báu, cũng như các đặc tính còn lại như tuệ phân tích (paṭisambhidā) đã đạt được nhờ Đạo A-la-hán, đã đến nhờ uy lực của lễ tấn phong, nên nói rằng: “Những vương thần thông này đã đến với vị ấy nhờ uy lực của lễ tấn phong.”
Tattha rājiddhiyoti rājabhāvānugatappabhāvā.
Therein, rājiddhiyo (royal powers) means the powers that correspond to kingship.
Ở đó, rājiddhiyo (vương thần thông) là những uy lực tương ứng với địa vị vương giả.
Yatoti yato soḷasaghaṭato.
Yato (from which) means from those sixteen pots.
Yato (từ đó) là từ mười sáu chiếc bình.
Sāsane uppannasaddhoti buddhasāsane paṭiladdhasaddho.
Sāsane uppannasaddho (one in whom faith has arisen in the Dispensation) means one who has acquired faith in the Buddha's Dispensation.
Sāsane uppannasaddho (có niềm tin phát sinh trong Giáo Pháp) là có niềm tin đã đạt được trong Giáo Pháp của Đức Phật.
Asandhimittāti tassāva nāmaṃ.
Asandhimittā is simply her name.
Asandhimittā là tên của vị ấy.
Tassā kira sarīre sandhayo na paññāyanti, tasmā evaṃnāmikā jātātipi vadanti.
It is said that her body had no discernible joints; therefore, she came to be called by this name.
Người ta nói rằng các khớp xương trên thân thể của vị ấy không thể nhìn thấy được, do đó vị ấy có tên như vậy.
Devatā eva divase divase āharantīti sambandho.
The connection is that deities bring them day by day.
Có sự liên kết là: chư thiên mỗi ngày mang đến.
Devasikanti divase divase.
Devasikaṃ means day by day.
Devasikaṃ (hằng ngày) là mỗi ngày.
Agadāmalakanti appakeneva sarīrasodhanādisamatthaṃ sabbadosaharaṇaṃ osadhāmalakaṃ.
Agadāmalakaṃ (medicine-amalaka) means a medicinal amalaka fruit capable of cleansing the body and removing all impurities with just a small amount.
Agadāmalakaṃ là trái A-ma-laka (me rừng) dược liệu có khả năng làm sạch cơ thể và loại bỏ mọi bệnh tật chỉ với một lượng nhỏ.
Agadaharītakampi tādisameva harītakaṃ.
Agadaharītakaṃ (medicine-harītaka) is a harītaka fruit of a similar kind.
Agadaharītakaṃ là trái Harītaka (kha tử) dược liệu cũng tương tự như vậy.
Tesu kira dvīsu yathākāmamekaṃ paribhuñjati.
It is said that he consumes one of these two as he desires.
Người ta nói rằng trong hai loại đó, vị ấy dùng một loại tùy ý.
Chaddantadahatoti chaddantadahasamīpe ṭhitadevavimānato kapparukkhato vā.
Chaddantadahato (from Chaddanta Lake) means from the celestial palace or the wish-fulfilling tree situated near Chaddanta Lake.
Chaddantadahato (từ hồ Chaddanta) là từ cung điện của chư thiên nằm gần hồ Chaddanta, hoặc từ cây như ý.
‘‘Chaddantadahe tādisā rukkhavisesā santi, tato āharantī’’tipi vadanti.
It is also said that there are such special trees in Chaddanta Lake, and from them, they bring these things.
Người ta cũng nói rằng: “Ở hồ Chaddanta có những loại cây đặc biệt như vậy, và chư thiên mang chúng từ đó đến.”
Dibbañca pānakanti dibbaphalarasapānakañca.
Dibbañca pānakaṃ (and divine beverage) means a beverage of divine fruit juice.
Dibbañca pānakaṃ (và thức uống thiên giới) là thức uống nước ép trái cây thiên giới.
Asuttamayikanti kapparukkhato nibbattadibbadussattā suttehi na katanti asuttamayikaṃ.
Asuttamayikaṃ (not made of thread) means not made of threads, because it is a divine cloth produced from a wish-fulfilling tree.
Asuttamayikaṃ (không làm bằng sợi chỉ) là không được làm bằng sợi chỉ, vì đó là y phục thiên giới được tạo ra từ cây như ý.
Sumanapupphapaṭanti sabbattha sukhumaṃ hutvā uggatapupphānaṃ atthitāya sumanapupphapaṭaṃ nāma jātaṃ.
Sumanapupphapaṭaṃ (cloth of jasmine flowers) became known as "cloth of jasmine flowers" due to the presence of flowers that are everywhere fine and risen.
Sumanapupphapaṭaṃ (vải hoa lài) có tên như vậy vì có những bông hoa mọc lên khắp nơi một cách tinh tế.
Uṭṭhitassa sālinoti sayaṃjātasālino.
Uṭṭhitassa sālino (of self-grown rice) means of self-growing rice.
Uṭṭhitassa sālino (của lúa tự mọc) là của lúa tự nhiên.
Samudāyāpekkhañcettha ekavacanaṃ, sālīnanti attho.
Here, the singular is used with reference to the aggregate, meaning "of rice grains."
Ở đây, số ít là để chỉ toàn bộ, nghĩa là lúa.
Nava vāhasahassānīti ettha ‘‘catasso muṭṭhiyo eko kuḍuvo, cattāro kuḍuvā eko pattho, cattāro patthā eko āḷhako, cattāro āḷhakā ekaṃ doṇaṃ, cattāro doṇā ekamānikā, catasso mānikā ekakhārī, vīsati khāriyo eko vāho, tadeva ekaṃ sakaṭa’’nti suttanipātaṭṭhakathādīsu (su. ni. aṭṭha. 2.kokālikasuttavaṇṇanā; saṃ. ni. aṭṭha. 1.1.181; a. ni. 3.10; 89) vuttaṃ.
Regarding nava vāhasahassāni (nine thousand vāhas), it is said in the Suttanipātaṭṭhakathā and other texts that "four handfuls make one kuḍuva, four kuḍuva make one pattha, four pattha make one āḷhaka, four āḷhaka make one doṇa, four doṇa make one mānikā, four mānikā make one khārī, twenty khārī make one vāha, and that is one cart."
Trong câu nava vāhasahassānī (chín ngàn vāha), trong các chú giải như Suttanipāta (Su. Ni. Aṭṭha. 2. Kokālikasuttavaṇṇanā; Saṃ. Ni. Aṭṭha. 1.1.181; A. Ni. 3.10; 89) có nói: “Bốn nắm là một kuḍuva, bốn kuḍuva là một pattha, bốn pattha là một āḷhaka, bốn āḷhaka là một doṇa, bốn doṇa là một mānikā, bốn mānikā là một khārī, hai mươi khārī là một vāha, và đó là một cỗ xe.”
Idha pana ‘‘dve sakaṭāni eko vāho’’ti vadanti.
But here, it is said, "two carts make one vāha."
Tuy nhiên, ở đây người ta nói: “Hai cỗ xe là một vāha.”
Nitthusakaṇe karontīti thusakuṇḍakarahite karonti.
Nitthusakaṇe karontī (making them husk-free and grain-free) means they make them free of husks and broken grains.
Nitthusakaṇe karontī (họ làm cho không có trấu và cám) là họ làm cho không có trấu và cám.
Madhuṃ karontīti āgantvā samīpaṭṭhāne madhuṃ karonti.
Madhuṃ karontī (making honey) means they come and make honey in a nearby place.
Madhuṃ karontī (họ làm mật) là họ đến và làm mật ở gần đó.
Balikammaṃ karontīti sabbattha balikammakārakā raṭṭhavāsino viya madhurasaraṃ vikūjantā baliṃ karonti.
Balikammaṃ karontī (performing tribute) means they perform tribute, cooing with sweet voices, like subjects who pay tribute everywhere.
Balikammaṃ karontī (họ làm lễ vật cúng dường) là họ cúng dường lễ vật khắp nơi, hót vang lên những âm thanh ngọt ngào như những người dân địa phương làm lễ vật cúng dường.
‘‘Āgantvā ākāseyeva saddaṃ katvā attānaṃ ajānāpetvā gacchantī’’ti vadanti.
It is said, "They come and make a sound in the sky, without revealing themselves, and then leave."
Người ta nói rằng: “Họ đến, tạo ra âm thanh trên không trung, không để lộ thân phận rồi bỏ đi.”
Suvaṇṇasaṅkhalikāyeva bandhanaṃ suvaṇṇasaṅkhalikabandhanaṃ.
Suvaṇṇasaṅkhalikabandhanaṃ (bond of golden chains) is a bond made solely of golden chains.
Chỉ có sợi xích vàng là sự trói buộc, đó là suvaṇṇasaṅkhalikabandhanaṃ (sự trói buộc bằng sợi xích vàng).
Catunnaṃ buddhānanti kakusandhādīnaṃ catunnaṃ buddhānaṃ.
Catunnaṃ buddhānaṃ (of the four Buddhas) refers to the four Buddhas, such as Kakusandha and others.
Catunnaṃ buddhānaṃ (của bốn vị Phật) là của bốn vị Phật Kakusandha và các vị khác.
Adhigatarūpadassananti paṭiladdharūpadassanaṃ.
Adhigatarūpadassanaṃ (the sight of the form attained) means having attained the sight of the form.
Adhigatarūpadassanaṃ (sự thấy được hình tướng) là sự thấy được hình tướng đã đạt được.
Ayaṃ kira kappāyukattā catunnampi buddhānaṃ rūpasampattiṃ paccakkhato addakkhi.
It is said that because he had a lifespan of a kappa, he saw the physical perfection of all four Buddhas directly.
Vị ấy, vì có tuổi thọ một kiếp, đã tận mắt thấy được vẻ đẹp hình tướng của cả bốn vị Phật.
Kāḷaṃ nāma nāgarājānaṃ ānayitvāti ettha so pana nāgarājā gaṅgāyaṃ nikkhittasuvaṇṇasaṅkhalikāya gantvā attano pādesu patitasaññāya āgatoti veditabbo.
In the phrase kāḷaṃ nāma nāgarājānaṃ ānayitvā (having brought the nāga king named Kāla), it should be understood that that nāga king came, having gone to the golden chain thrown into the Ganges, with the perception that it had fallen on his feet.
Ở đây, trong câu kāḷaṃ nāma nāgarājānaṃ ānayitvā (đã triệu thỉnh vua rắn Naga tên là Kāḷa), thì vị vua rắn Naga đó đã đến vì nghĩ rằng sợi xích vàng thả xuống sông Hằng đã rơi vào chân mình.
Nanu ca asokassa rañño āṇā heṭṭhā yojanato upari pavattati, imassa ca vimānaṃ yojanaparicchedato heṭṭhā patiṭṭhitaṃ, tasmā kathaṃ ayaṃ nāgarājā rañño āṇāya āgatoti?
But does not King Asoka's authority extend below a yojana and not above? And this nāga king's palace is established below the one-yojana boundary. So, how did this nāga king come by the king's command?
Nhưng chẳng phải quyền lực của vua Asoka không lan tới phía trên một dojana và phía dưới một dojana sao, và cung điện của vị này lại nằm dưới giới hạn một dojana, vậy thì làm sao vị vua rắn Naga này lại đến theo lệnh của nhà vua?
Kiñcāpi attano vimānaṃ yojanaparicchedato heṭṭhā patiṭṭhitaṃ, tathāpi rañño āṇāpavattiṭṭhānena saha ekābaddhatāya tassa āṇaṃ akāsi.
Although his palace was situated below the one-yojana boundary, he obeyed the king's command because it was connected to the area where the king's authority extended.
Mặc dù cung điện của vị ấy nằm dưới giới hạn một dojana, nhưng vì nó có sự liên kết với nơi quyền lực của nhà vua lan tới, nên vị ấy đã tuân theo lệnh của nhà vua.
Yathā hi rajjasīmantaravāsino manussā tehi tehi rājūhi nippīḷiyamānā tesaṃ tesaṃ āṇāya pavattanti, evaṃsampadamidanti vadanti.
They say, "Just as people living on the border of a kingdom, oppressed by various kings, act according to their commands, so too is this situation to be understood."
Người ta nói rằng điều này cũng giống như việc những người dân sống ở vùng biên giới của vương quốc, khi bị các vị vua đó áp bức, họ phải tuân theo lệnh của các vị vua đó.
Āpāthaṃ karohīti sammukhaṃ karohi, gocaraṃ karohīti attho.
Āpāthaṃ karohī (make it visible) means "make it manifest," or "make it an object of sense."
Āpāthaṃ karohī (hãy làm cho hiện ra) có nghĩa là hãy làm cho hiện ra trước mắt, hãy làm cho trở thành đối tượng của giác quan.
Tena nimmitaṃ buddharūpaṃ passantoti sambandho.
The connection is: "seeing the Buddha image created by him."
Có sự liên kết là: nhìn thấy hình tượng Đức Phật do vị ấy tạo ra.
Kīdisaṃ taṃ buddharūpanti āha ‘‘sakalasarīravippakiṇṇā’’tiādi.
He asks, "What kind of Buddha image was it?" and says, sakalasarīravippakiṇṇā (pervading the entire body) and so on.
Để hỏi hình tượng Đức Phật đó như thế nào, câu ‘‘sakalasarīravippakiṇṇā’’ (lan tỏa khắp toàn thân) và tiếp theo được nói ra.
Tattha puññappabhāvanibbattaggahaṇaṃ tena nimmitānampi asītianubyañjanapaṭimaṇḍitānaṃ dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇānaṃ bhagavato puññappabhāvanibbattaasītianubyañjanādīhi sadisattā katanti daṭṭhabbaṃ.
Therein, the phrase puññappabhāvanibbatta (produced by the power of merit) is to be understood as having been used because the eighty minor marks and thirty-two major marks, created by him, were similar to the eighty minor marks and so on, produced by the power of the Blessed One's merit.
Ở đó, việc dùng từ puññappabhāvanibbatta (được tạo ra bởi uy lực của phước báu) cần được hiểu là để chỉ sự tương đồng giữa tám mươi tướng phụ và ba mươi hai tướng tốt của bậc đại nhân do vị ấy tạo ra, với tám mươi tướng phụ và các tướng khác được tạo ra bởi uy lực của phước báu của Đức Thế Tôn.
Na hi tena tadā nimmitaṃ anekākāraparipuṇṇaṃ buddharūpaṃ bhagavato puññappabhāvena nibbattanti sakkā vattuṃ.
For it cannot be said that the Buddha image, perfect in many ways, created by him at that time, was produced by the power of the Blessed One's merit.
Thật vậy, không thể nói rằng hình tượng Đức Phật hoàn hảo với nhiều đặc điểm khác nhau do vị ấy tạo ra vào lúc đó được tạo ra bởi uy lực của phước báu của Đức Thế Tôn.
Asītianubyañjanaṃ tambanakhatuṅganāsādi.
Asītianubyañjanaṃ (eighty minor marks) refers to features such as copper-colored nails, a prominent nose, etc.
Asītianubyañjanaṃ (tám mươi tướng phụ) là móng tay đỏ, mũi cao, v.v.
Dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇaṃ suppatiṭṭhitapādatādi.
Dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇaṃ (thirty-two major marks of a Great Man) refers to features such as well-planted feet, etc.
Dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇaṃ (ba mươi hai tướng tốt của bậc đại nhân) là bàn chân đặt vững chắc, v.v.
Vikasita…pe… salilatalanti sūriyarasmisamphassena vikasitehi vikāsamupagatehi kaṃ alaṅkarotīti ‘‘kamala’’nti laddhanāmehi rattapadumehi nīluppalādibhedehi uppalehi ceva setapadumasaṅkhātehi puṇḍarīkehi ca paṭimaṇḍitaṃ samantato sajjitaṃ jalatalamiva.
Vikasita...pe... salilatala (like a water-surface adorned with opened... etc.) refers to a water-surface adorned and prepared on all sides with red lotus flowers and blue water lilies, etc., which have bloomed and come to full development through the touch of the sun's rays, called "kamala" (lotus) because they adorn the water, and also with white lotus flowers (puṇḍarīka).
Vikasita…pe… salilatalaṃ (mặt nước… nở rộ) là như mặt nước được trang hoàng bởi những hoa sen đỏ (kamala) đã nở rộ nhờ sự tiếp xúc của ánh nắng mặt trời, được gọi là “kamala” vì làm đẹp cho nước, và bởi những hoa sen xanh (nīluppala) và các loại sen khác, cũng như bởi những hoa sen trắng (puṇḍarīka) được trang trí khắp nơi.
Tārāgaṇa…pe… gaganatalanti sabbattha vippakiṇṇatārakagaṇassa rasmijālavisadehi vipphuritāya bhāsamānāya sobhāya kantiyā samujjalaṃ sammā bhāsamānaṃ gaganatalamiva ākāsatalamiva.
Tārāgaṇa...pe... gaganatala (like a sky-surface gleaming with star-clusters... etc.) means like the surface of the sky, radiant and shining brightly with the splendor and beauty of scattered star-clusters and their widespread networks of rays.
Tārāgaṇa…pe… gaganatalaṃ (bầu trời… đầy sao) là như bầu trời tràn ngập ánh sáng rực rỡ, lấp lánh với vẻ đẹp và sự duyên dáng của chùm tia sáng rực rỡ từ vô số chòm sao phân tán khắp nơi.
Sañjhāppabhā…pe… kanakagirisikharanti sañjhākālasañjātappabhānurāgehi indacāpehi vijjulatāhi ca parikkhittaṃ samantato parivāritaṃ kanakagirisikharamiva suvaṇṇapabbatakūṭamiva.
Sañjhāppabhā...pe... kanakagirisikhara (like a golden mountain peak surrounded by sunset-glow... etc.) means like a golden mountain peak, encircled and surrounded on all sides by the charming glow of sunset, rainbows, and streaks of lightning.
Sañjhāppabhā…pe… kanakagirisikharaṃ (đỉnh núi vàng… ánh hoàng hôn) là như đỉnh núi vàng (suvaṇṇapabbatakūṭa) được bao quanh bởi ánh sáng hoàng hôn, cầu vồng và tia chớp.
Vimalaketumālāti ettha ‘‘ketumālā nāma sīsato nikkhamitvā upari muddhani puñjo hutvā dissamānarasmirāsī’’ti vadanti.
Regarding vimalaketumālā (pure garland of light), it is said, "The ketumālā is a cluster of rays that emerges from the head, forming a heap above the crown."
Về vimalaketumālā (chùm tia sáng thanh tịnh), người ta nói rằng: “Ketumālā (chùm tia sáng) là một khối ánh sáng phát ra từ đầu, tập trung ở đỉnh đầu và hiện ra.”
‘‘Muddhani majjhe paññāyamāno unnatappadesotipi vadantī’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
It is also said in all three gaṇṭhipadesu that "an elevated spot visible in the middle of the crown."
Người ta cũng nói rằng: “Đó là một vùng nổi lên xuất hiện ở giữa đỉnh đầu.” Điều này được nói trong cả ba gaṇṭhipadesu (các điểm nút).
Yasmā pana asoko dhammarājā sañjātapītisomanasso sattāhaṃ nirāhāro hutvā yathāṭhitova avikkhittacitto pasādasommehi cakkhūhi nirantaraṃ buddharūpameva olokesi, tasmā akkhīhi pūjā katā nāma hotīti āha ‘‘akkhipūjaṃ nāma akāsī’’ti.
Because King Dhammāsoka, filled with joy and happiness, abstained from food for seven days, remaining in his posture, gazed continuously at the Buddha image with undisturbed mind and serene, pleasing eyes, it is considered that an offering was made with the eyes. Therefore, it is said: "he made an offering with his eyes."
Vì vua Dhammarājā Asoka, với niềm hỷ lạc và hoan hỷ đã phát sinh, đã nhịn ăn suốt bảy ngày, chỉ đứng yên và không ngừng nhìn ngắm hình tượng Đức Phật bằng đôi mắt hiền hòa và thanh tịnh, nên có tên là đã thực hiện sự cúng dường bằng mắt (akkhīpūjā), do đó nói rằng: “Vị ấy đã thực hiện sự cúng dường bằng mắt.”
Atha vā cakkhūnaṃ tādisassa iṭṭhārammaṇassa upaṭṭhāpanena akkhīnaṃ pūjā katā nāma hotīti vuttaṃ ‘‘akkhipūjaṃ nāma akāsī’’ti.
Alternatively, it is said, "he made an offering with his eyes," meaning that by presenting such a delightful object to the eyes, an offering was made to the eyes.
Hoặc, việc cúng dường bằng mắt được nói là đã thực hiện vì đã làm cho một đối tượng khả ái như vậy hiện ra trước mắt.
Iddhivibhāvanādhikārappasaṅgena cetaṃ vatthu vuttaṃ, nānukkamena.
This story was told in connection with the topic of manifesting psychic power, not in chronological order.
Câu chuyện này được kể trong bối cảnh giải thích thần thông, chứ không phải theo thứ tự.
Ayañhettha anukkamo – asoko kira mahārājā upari vakkhamānānukkamena sīhapañjarena olokento nigrodhasāmaṇeraṃ iriyāpathasampannaṃ nāgarajananayanāni ākaḍḍhantaṃ yugamattaṃ pekkhamānaṃ disvā pasīditvā sañjātapemo sabahumāno āmantāpetvā setacchattassa heṭṭhā sīhāsane nisīdāpetvā bhojetvā sāmaṇerassa vacanādāse dissamānaṃ dasabalassa dhammakāyaṃ disvā ratanattaye pasīditvā sapariso saraṇasīlesu patiṭṭhāya tato paṭṭhāya abhivaḍḍhamānasaddho pubbe bhojiyamānāni titthiyasaṭṭhisahassāni nīharitvā bhikkhūnaṃ saṭṭhisahassānaṃ suvakāhatasālisampāditabhattaṃ paṭṭhapetvā devatopanītaṃ anotattasalilaṃ nāgalatādantakaṭṭhañca upanāmetvā niccasaṅghupaṭṭhānaṃ karonto ekadivasaṃ suvaṇṇasaṅkhalikabandhanaṃ vissajjetvā kāḷaṃ nāgarājānaṃ ānayitvā tena nimmitaṃ vuttappakāraṃ sirīsobhaggasampannaṃ buddharūpaṃ passanto dīghaputhulaniccalanayanappabhāhi sattāhaṃ akkhipūjamakāsi.
This is the sequence of events here: King Asoka, it is said, looking through the lion-window, in the order to be described later, saw the young Nigrodha bhikkhu, endowed with proper deportment, captivating the eyes of the common people, gazing a yoke's length ahead. Having seen him, he became delighted, and, filled with affection and great respect, he had him invited, seated him on the royal throne beneath the white parasol, and offered him food. Seeing the Dhamma-body of the Ten-Powered One (Buddha) reflected in the mirror of the sāmaṇera’s words, he became delighted in the Triple Gem, and, along with his retinue, became established in the refuges and precepts. From that time onwards, with his faith ever increasing, he expelled the sixty thousand sectarians who were previously being fed, and arranged for sixty thousand bhikkhus to be provided with meals prepared from excellent paddy brought by parrots. He then offered water from the Anotatta Lake, brought by devas, and nāgalatā tooth-sticks. While continuously attending to the Saṅgha, one day he released the Nāga king Kāla, who was bound by golden chains, had him brought, and upon seeing the Buddha-image created by him, which was of the described excellent and auspicious beauty, he paid homage for seven days with the effulgence of his long, broad, and steady eyes.
Trình tự ở đây là thế này: Đại vương Asoka, sau khi lên ngôi, theo trình tự sẽ được trình bày ở trên, nhìn qua cửa sổ sư tử thấy Sa-di Nigrodha có oai nghi đầy đủ, thu hút ánh mắt của mọi người, nhìn xa khoảng một ách xe. Sau khi thấy vậy, ngài sinh lòng tịnh tín, với lòng yêu mến và kính trọng sâu sắc, đã cho mời Sa-di đến, cho ngồi trên ngai vàng dưới lọng trắng và dâng cúng thực phẩm. Khi thấy Pháp thân của Đức Thập Lực hiện rõ trong gương lời nói của Sa-di, ngài đã tịnh tín nơi Tam Bảo và cùng với tùy tùng quy y Tam Bảo, thọ trì các giới. Từ đó trở đi, với đức tin ngày càng tăng trưởng, ngài đã loại bỏ sáu vạn tà giáo đồ mà trước đây vẫn được cúng dường, và thiết lập việc cúng dường sáu vạn vị Tỳ-khưu bằng thực phẩm chế biến từ gạo lúa tốt do chim vẹt mang đến. Ngài cũng dâng cúng nước Anotatta do chư thiên mang đến và cây xỉa răng Nāgalatā, đồng thời thường xuyên cúng dường Tăng đoàn. Một ngày nọ, ngài đã tháo bỏ xiềng xích vàng, cho gọi vị vua rắn Kāḷa đến, và khi nhìn thấy pho tượng Phật do vị vua rắn đó tạo ra, với vẻ đẹp và sự uy nghi như đã nói, ngài đã cúng dường đôi mắt trong bảy ngày bằng ánh sáng từ đôi mắt to lớn, rộng rãi và bất động của mình.
Idāni pana yathānusandhiṃ ghaṭetvā anukkamena tassa sāsanāvatāraṃ dassento āha ‘‘rājā kira abhisekaṃ pāpuṇitvā’’tiādi.
Now, in order to connect the narrative and, in sequence, show his entry into the Dispensation, he states, “when the king had obtained consecration”, and so on.
Bây giờ, để kết nối theo mạch truyện và trình bày sự gia nhập giáo pháp của vị vua đó theo trình tự, kinh văn nói: “Vua đã lên ngôi” và tiếp theo.
Bāhirakapāsaṇḍanti bāhirakappaveditaṃ samayavādaṃ.
“External sects” refers to the doctrines and views taught by those outside the Dispensation.
Bāhirakapāsaṇḍa có nghĩa là giáo lý được thuyết giảng bởi các ngoại đạo.
Bāhirakappaveditā hi samayavādā sattānaṃ taṇhāpāsaṃ diṭṭhipāsañca ḍenti oḍḍentīti ‘‘pāsaṇḍā’’ti vuccanti.
Indeed, the doctrinal views taught by those outside the Dispensation are called “pāsaṇḍas” (heretics) because they ensnare and entangle beings with the fetters of craving and wrong view.
Thật vậy, các giáo lý được thuyết giảng bởi các ngoại đạo được gọi là “pāsaṇḍā” (tà giáo) vì chúng giăng bẫy tham ái và bẫy tà kiến cho chúng sinh.
Pariggaṇhīti vīmaṃsamāno pariggahesi.
“Undertook” means he undertook them after examination.
Pariggaṇhī có nghĩa là đã xem xét và nắm giữ.
Bindusāro brāhmaṇabhatto ahosīti attano pitu candaguttassa kālato paṭṭhāya brāhmaṇesu sambhatto ahosi.
“Bindusāra was devoted to brahmins” means he was devoted to and supported brahmins from the time of his father, Candagutta.
Bindusāro brāhmaṇabhatto ahosī có nghĩa là từ thời vua cha Candagutta, ngài đã hết lòng cúng dường các Bà-la-môn.
Candakena nāma kira brāhmaṇena samussāhito candaguttakumāro tena dinnanaye ṭhatvā sakalajambudīpe ekarajjamakāsi, tasmā tasmiṃ brāhmaṇe sañjātabahumānavasena candaguttakālato paṭṭhāya saṭṭhisahassamattā brāhmaṇajātikā tasmiṃ rājakule niccabhattikā ahesuṃ.
It is said that Prince Candagutta, encouraged by a brahmin named Candaka, followed the advice given by him and established sole sovereignty over the entire Jambudīpa. Therefore, due to the great respect that arose for that brahmin, from the time of Candagutta, sixty thousand brahmins of various castes were permanently supported by that royal family.
Nghe nói, thái tử Candagutta được một Bà-la-môn tên Candaka khuyến khích, đã theo lời chỉ dẫn của vị ấy mà thống nhất toàn cõi Jambudīpa thành một vương quốc. Vì vậy, do lòng kính trọng đối với vị Bà-la-môn đó, từ thời Candagutta, sáu vạn Bà-la-môn đã được cúng dường thường xuyên trong hoàng tộc.
Brāhmaṇānanti paṇḍaraṅgaparibbājakādibhāvamanupagate dasseti.
“Of brahmins” indicates those who had not yet adopted the state of white-robed ascetics and so on.
Brāhmaṇāna (các Bà-la-môn) chỉ những người chưa đạt đến trạng thái của các du sĩ mặc áo trắng (paṇḍaraṅgaparibbājaka) và những người khác.
Paṇḍaraṅgaparibbājakādayo ca brāhmaṇajātivantoti āha ‘‘brāhmaṇajātiyapāsaṇḍāna’’nti.
And since white-robed ascetics and others are of brahmin birth, it says “of brahmin-born sectarians.”
Vì các du sĩ mặc áo trắng và những người khác thuộc dòng Bà-la-môn, nên kinh văn nói “brāhmaṇajātiyapāsaṇḍāna” (các tà giáo thuộc dòng Bà-la-môn).
Ettha pana diṭṭhipāsādīnaṃ oḍḍanato paṇḍaraṅgādayova ‘‘pāsaṇḍā’’ti vuttā.
Here, however, only the white-robed ascetics and so on are called “pāsaṇḍas” (heretics) because they ensnare with the fetters of wrong view and so forth.
Ở đây, chỉ các du sĩ mặc áo trắng (paṇḍaraṅga) và những người khác được gọi là “pāsaṇḍā” (tà giáo) vì họ giăng bẫy tà kiến và những bẫy khác.
Sīhapañjareti mahāvātapāne.
“Through the lion-window” refers to the large ventilator window.
Sīhapañjare có nghĩa là tại cửa sổ lớn có hình sư tử.
Upasamaparibāhirenāti upasamato paribāhirena, upasamarahitenāti attho.
“Devoid of peace” means external to peace; that is, lacking peace.
Upasamaparibāhirenā có nghĩa là bên ngoài sự an tịnh, tức là không có sự an tịnh.
Antepuraṃ atiharathāti antepuraṃ pavesetha, ānethāti vuttaṃ hoti.
“Bring into the inner palace” means let them enter the inner palace, or bring them here.
Antepuraṃ atiharathā có nghĩa là hãy đưa vào nội cung, tức là hãy mang đến.
Amā saha bhavanti kiccesūti amaccā, rajjakiccavosāpanakā.
Those who are together in tasks are ministers (amaccā), those who administer royal affairs.
Những người cùng làm việc trong các công việc nên được gọi là amaccā (quan đại thần), tức là những người hoàn thành các công việc của vương quốc.
Devāti rājānaṃ ālapanti.
“Devas” is addressing the king.
Devā (chư thiên) là cách xưng hô với các vị vua.
Rājāno hi dibbanti kāmaguṇehi kīḷanti, tesu vā viharanti vijayasamatthatāyogena paccatthike vijetuṃ icchanti, issariyaṭhānādisakkāradānagahaṇaṃ taṃ taṃ atthānusāsanaṃ vā karonti voharanti, puññānubhāvappattāya jutiyā jotantīti vā ‘‘devā’’ti vuccanti.
Indeed, kings are called “devas” because they sport and delight in sensual pleasures, or they dwell in them, or they desire to conquer enemies through their ability to achieve victory, or they perform or pronounce acts of respect, giving, or taking in positions of authority and so on, or various instructions for welfare, or they shine with the brilliance attained through their meritorious power.
Thật vậy, các vị vua được gọi là “devā” (chư thiên) vì họ vui chơi, hưởng thụ các dục lạc, hoặc sống trong đó, mong muốn chinh phục kẻ thù bằng khả năng chiến thắng, thực hiện các hành động ban phát và nhận lãnh sự tôn kính từ các vị trí quyền lực, hoặc ban hành các chỉ thị có lợi ích, hoặc tỏa sáng với vẻ rực rỡ đạt được nhờ công đức.
Tathā hi te catūhi saṅgahavatthūhi janaṃ rañjentā sayaṃ yathāvuttehi visesehi rājanti dippanti sobhantīti ‘‘rājāno’’ti ca vuccanti.
Similarly, because they delight the people with the four bases of cohesion and because they themselves reign, shine, and are glorious with the aforementioned distinctions, they are also called “kings” (rājāno).
Cũng vậy, họ được gọi là “rājāno” (các vị vua) vì họ làm cho dân chúng vui lòng bằng bốn pháp nhiếp hóa (saṅgahavatthu) và tự mình tỏa sáng, rực rỡ, lộng lẫy với những đặc điểm đã nói trên.
Nigaṇṭhādayoti ettha nigaṇṭho nāma ‘‘amhākaṃ gaṇṭhanakileso saṃsāre palibuddhanakicco rāgādikileso khettavatthuputtadārādivisayo natthi, kilesagaṇṭhirahitā maya’’nti evaṃ vāditāya ‘‘nigaṇṭhā’’ti laddhanāmā titthiyā.
In “Nigaṇṭhas and so on,” Nigaṇṭha refers to ascetics who have acquired the name “Nigaṇṭhas” because they assert, “We have no fetters of defilements that bind us to saṃsāra, no defilements like craving related to fields, land, children, wives, etc.; we are free from the knots of defilements.”
Trong cụm từ Nigaṇṭhādayo, Nigaṇṭho là tên của những tà giáo đồ tự xưng là “Nigaṇṭhā” (không có nút thắt) vì họ nói rằng: “Chúng tôi không có phiền não trói buộc, tức là các phiền não tham ái v.v., liên quan đến ruộng đất, nhà cửa, con cái, vợ con, v.v., không có các nút thắt phiền não.”
Uccāvacānīti uccāni ca avacāni ca, mahantāni ceva khuddakāni ca, atha vā visiṭṭhāni ceva lāmakāni cāti attho.
“Various” means both high and low, both great and small, or both distinguished and inferior.
Uccāvacānī có nghĩa là cao và thấp, tức là lớn và nhỏ, hoặc là ưu việt và kém cỏi.
Bhaddapīṭhakesūti vettamayapīṭhesu.
“On fine seats” refers to cane stools.
Bhaddapīṭhakesū có nghĩa là trên những chiếc ghế làm bằng mây.
Sāroti sīlādiguṇasāro.
“Essence” refers to the essence of virtues such as sīla.
Sāro có nghĩa là cốt lõi của các đức tính như giới (sīla).
Rājaṅgaṇenāti rājanivesanadvāre vivaṭena bhūmippadesena.
“Through the royal courtyard” refers to the open ground at the entrance of the royal palace.
Rājaṅgaṇenā có nghĩa là bằng khu đất trống trước cổng hoàng cung.
Aṅgaṇanti hi katthaci kilesā vuccanti ‘‘rāgo aṅgaṇa’’ntiādīsu (vibha. 924).
Indeed, in some places, defilements are called "aṅgaṇa," as in "rāgo aṅgaṇaṃ" (craving is a defilement) and so on.
Thật vậy, Aṅgaṇa đôi khi được dùng để chỉ phiền não, như trong các đoạn văn “rāgo aṅgaṇa” (tham ái là phiền não) v.v.
Rāgādayo hi aṅganti etehi taṃsamaṅgīpuggalā nihīnabhāvaṃ gacchantīti aṅgaṇānīti vuccanti.
Craving and so on are called "aṅgaṇas" because persons endowed with them are led to a state of degradation by them.
Thật vậy, tham ái và các phiền não khác được gọi là aṅgaṇa vì chúng khiến những người bị chúng chi phối rơi vào trạng thái thấp kém.
Katthaci malaṃ vā paṅko vā ‘‘tasseva rajassa vā aṅgaṇassa vā pahānāya vāyamatī’’tiādīsu (ma. ni. 1.184).
In some places, dirt or mud is called "aṅgaṇa," as in "tasseva rajassa vā aṅgaṇassa vā pahānāya vāyamatī" (he strives for the elimination of that dust or dirt) and so on.
Đôi khi nó chỉ sự ô nhiễm hoặc bùn lầy, như trong các đoạn văn “tasseva rajassa vā aṅgaṇassa vā pahānāya vāyamatī” (người ấy cố gắng loại bỏ bụi bẩn hoặc ô nhiễm đó) v.v.
Añjati sammakkhetīti hi aṅgaṇaṃ, malādi.
Indeed, that which smears or soils is "aṅgaṇa," meaning dirt and so on.
Thật vậy, aṅgaṇa là thứ làm dơ bẩn, tức là bụi bẩn, v.v.
Katthaci tathārūpo vivaṭappadeso ‘‘cetiyaṅgaṇaṃ bodhiyaṅgaṇa’’ntiādīsu.
In some places, such an open space is called "aṅgaṇa," as in "cetiyaṅgaṇaṃ bodhiyaṅgaṇaṃ" (shrine courtyard, bodhi tree courtyard) and so on.
Đôi khi nó chỉ một khu vực trống trải như vậy, như trong các đoạn văn “cetiyaṅgaṇaṃ bodhiyaṅgaṇa” (sân tháp, sân bồ-đề) v.v.
Añjati tattha ṭhitaṃ atisundaratāya abhibyañjetīti hi aṅgaṇaṃ, vivaṭo bhūmippadeso.
Indeed, that which manifests (añjati abhibyañjeti) what stands there with extreme beauty is "aṅgaṇa," meaning an open plot of land.
Thật vậy, aṅgaṇa là một khu đất trống trải, vì nó làm nổi bật vẻ đẹp tuyệt vời của những gì ở đó.
Idhāpi soyeva adhippeto.
Here too, the same meaning is intended.
Ở đây, cũng ý nghĩa đó được đề cập.
Dantantiādīsu kilesavipphandarahitacittatāya dantaṃ, niccaṃ paccupaṭṭhitasatārakkhatāya guttaṃ, cakkhādiindriyānaṃ santatāya santindriyaṃ, pāsādikena iriyāpathena samannāgatattā sampannairiyāpathaṃ.
In “disciplined” and so on, “disciplined” refers to having a mind free from the agitation of defilements; “guarded” refers to being guarded by constantly present mindfulness; “calm in faculties” refers to the calmness of the eye and other faculties; “endowed with proper deportment” refers to being endowed with dignified conduct.
Trong các từ Danta v.v., dantaṃ (đã được chế ngự) là do tâm không còn dao động bởi phiền não; guttaṃ (đã được bảo vệ) là do luôn luôn có chánh niệm bảo vệ; santindriyaṃ (các căn đã an tịnh) là do các căn như mắt đã an tịnh; sampannairiyāpathaṃ (có oai nghi đầy đủ) là do có oai nghi đáng kính.
Idāni nigrodhasāmaṇeraṃ sarūpato vibhāvetukāmo āha ‘‘ko panāyaṃ nigrodho nāmā’’tiādi.
Now, desiring to clarify Nigrodha the sāmaṇera in terms of his nature, he says, “Who, then, is this Nigrodha by name?” and so on.
Bây giờ, để làm rõ hình tướng của Sa-di Nigrodha, kinh văn nói: “Sa-di Nigrodha này là ai?” và tiếp theo.
Tatrāyaṃ anupubbikathāti ettha bindusārassa kira ekasataputtesu moriyavaṃsajāya dhammadeviyā asokatissanāmānaṃ dvinnaṃ puttānaṃ majjhe jeṭṭho asokakumāro avantiraṭṭhaṃ bhuñjati.
“Herein is the sequential story.” It is said that among Bindusāra’s one hundred and one sons, Prince Asoka, the eldest of the two sons, Asoka and Tissa, born to Queen Dhammadevī of the Maurya lineage, was ruling the Avantiraṭṭha kingdom.
Tatrāyaṃ anupubbikathā (Đây là câu chuyện tuần tự): Nghe nói, trong số một trăm lẻ một người con của vua Bindusāra, thái tử Asoka, là con trưởng trong hai người con trai của hoàng hậu Dhammādevī thuộc dòng dõi Moriya, tên là Asoka và Tissa, đang cai trị xứ Avanti.
Pitarā pesito pāṭaliputtato paññāsayojanamatthake viṭaṭūbhabhayāgatānaṃ sākiyānamāvāsaṃ veṭisaṃ nāma nagaraṃ patvā tattha veṭisaṃ nāma seṭṭhidhītaraṃ ādāya ujjenīrājadhāniyaṃ rajjaṃ karonto mahindaṃ nāma kumāraṃ saṅghamittañca kumārikaṃ labhitvā tehi saddhiṃ rajjasukhamanubhavanto pituno gilānabhāvaṃ sutvā ujjeniṃ pahāya sīghaṃ pāṭaliputtaṃ upagantvā pitu upaṭṭhānaṃ katvā tassa accayena rajjaṃ aggahesi.
Sent by his father, he arrived at the city named Veṭisā, the dwelling place of the Sakiyas who had fled the danger from Viṭaṭūbha, fifty yojanas from Pāṭaliputta. There, taking a merchant's daughter named Veṭisā, he ruled in the capital city of Ujjeni. Having begotten a son named Mahinda and a daughter named Saṅghamittā, and enjoying royal happiness with them, he heard of his father’s illness, left Ujjeni, and quickly went to Pāṭaliputta. After attending to his father, he took the kingship upon his father’s demise.
Được vua cha cử đi, ngài đã đến thành Veṭisa, là nơi cư trú của dòng Sakya đang phải chịu đựng nỗi sợ hãi từ vua Viṭaṭūbha, cách Pāṭaliputta năm mươi dojana. Tại đó, ngài lấy con gái của một trưởng giả tên Veṭisa và cai trị vương quốc ở kinh đô Ujjenī, sinh được một người con trai tên Mahinda và một người con gái tên Saṅghamittā. Trong khi đang hưởng thụ hạnh phúc vương quyền cùng với họ, ngài nghe tin vua cha lâm bệnh, liền bỏ Ujjenī, nhanh chóng đến Pāṭaliputta, hầu hạ vua cha, và sau khi vua cha qua đời, ngài đã lên ngôi báu.
Taṃ sutvā yuvarājā sumanābhidhāno kujjhitvā ‘‘ajja me maraṇaṃ vā hotu rajjaṃ vā’’ti aṭṭhanavutibhātikaparivuto saṃvaṭṭasāgare jalataraṅgasaṅghāto viya ajjhottharanto upagacchati.
Hearing this, the crown prince named Sumana became angry and thought, "Today, let it be my death or my kingship!" and surrounded by ninety-eight brothers, he approached like a mass of water waves in a world-destroying ocean, overwhelming everything.
Nghe tin đó, thái tử tên Sumana nổi giận, suy nghĩ: “Hôm nay hoặc ta chết, hoặc ta sẽ có vương quyền!” và cùng với chín mươi tám người anh em khác, ngài tiến đến như những đợt sóng biển cuộn trào trên đại dương tận thế.
Tato asoko ujjenīrājā saṅgāmaṃ pakkhanditvā sattumaddanaṃ karonto sumanaṃ nāma rājakumāraṃ gahetvā ghātesi.
Thereupon, King Asoka of Ujjeni engaged in battle, crushing his enemies, and seized and killed Prince Sumana.
Sau đó, vua Asoka của Ujjenī đã tham chiến, chinh phục kẻ thù và bắt giết thái tử tên Sumana.
Tena vuttaṃ ‘‘bindusārarañño kira dubbalakāleyeva asokakumāro attanā laddhaṃ ujjenīrajjaṃ pahāya āgantvā sabbanagaraṃ attano hatthagataṃ katvā sumanaṃ nāma rājakumāraṃ aggahesī’’ti.
Therefore, it is said, “Indeed, during King Bindusāra’s weak period, Prince Asoka, leaving the kingship of Ujjeni that he had obtained, came, took control of the entire city, and seized Prince Sumana.”
Vì vậy, kinh văn nói: “Nghe nói, thái tử Asoka đã bỏ vương quốc Ujjenī mà mình đã có, đến Pāṭaliputta ngay khi vua Bindusāra còn yếu, chiếm lấy toàn bộ thành phố và bắt giết thái tử tên Sumana.”
Paripuṇṇagabbhāti paripakkagabbhā.
“Fully pregnant” means having a ripe womb.
Paripuṇṇagabbhā có nghĩa là mang thai đã chín muồi.
Ekaṃ sālanti sabbaparicchannaṃ ekaṃ pāsādaṃ.
“One hall” refers to one palace completely enclosed.
Ekaṃ sāla có nghĩa là một tòa lâu đài được bao quanh hoàn toàn.
‘‘Devatāya pana ānubhāvena tasmiṃ pāsāde mahājanena adissamānā hutvā vāsaṃ kappesī’’ti vadanti.
It is said that "by the power of the devatā, she dwelled in that palace unseen by the public."
Người ta nói rằng: “Do oai lực của chư thiên, bà đã sống trong tòa lâu đài đó mà không bị mọi người nhìn thấy.”
Nibaddhavattanti ‘‘ekassa divasassa ettaka’’nti niyāmetvā ṭhapitavattaṃ.
“Fixed duty” refers to a duty established by setting, "This much for one day."
Nibaddhavatta có nghĩa là một nghi thức đã được quy định, chẳng hạn như “mỗi ngày sẽ có chừng này.”
Hetusampadanti arahattūpanissayapuññasampadaṃ.
"Attainment of conditions" means the attainment of meritorious deeds conducive to Arahantship.
Hetusampada là sự viên mãn các phước báu làm nhân duyên cho quả A-la-hán.
Khuraggeyevāti khurakammapariyosāneyeva, tacapañcakakammaṭṭhānaṃ gahetvā taṃ pariggaṇhanto antimāya kesavaṭṭiyā voropanāya samakālameva ca arahattaṃ pāpuṇīti vuttaṃ hoti.
"Khuraggeyevā means at the very end of the shaving operation; having taken up the meditation on the five constituents of the body (tacapañcakakammaṭṭhāna) and comprehending it, it is said that he attained Arahantship at the same time as the removal of the last strand of hair.
Khuraggeyeva có nghĩa là ngay khi việc cạo tóc kết thúc, sau khi quán niệm đề mục thiền quán năm phần của thân (tacapañcakakammaṭṭhānaṃ), ngay lúc sợi tóc cuối cùng được cạo xuống, vị ấy đã chứng đắc A-la-hán.
Sarīraṃ jaggitvāti dantakaṭṭhakhādanamukhadhovanādīhi sarīraparikammaṃ katvā.
"Sarīraṃ jaggitvā means having cared for the body by means of chewing tooth-sticks, washing the face, and so forth.
Sarīraṃ jaggitvā có nghĩa là sau khi thực hiện các việc chăm sóc thân thể như dùng tăm xỉa răng, rửa mặt, v.v.
Sīhapañjare caṅkamatīti sīhapañjarasamīpe aparāparaṃ caṅkamati.
"Sīhapañjare caṅkamati means he walks back and forth near the lion's cage.
Sīhapañjare caṅkamatī có nghĩa là đi đi lại lại gần cửa sổ sư tử.
Taṅkhaṇaññevāti tasmiṃ khaṇeyeva.
"Taṅkhaṇaññevā means at that very moment.
Taṅkhaṇaññevā có nghĩa là ngay vào khoảnh khắc đó.
Ayaṃ janoti rājaṅgaṇe caramānaṃ janaṃ disvā vadati.
"Ayaṃ jano means he said this upon seeing the people walking in the royal courtyard.
Ayaṃ jano là lời nói sau khi nhìn thấy đám đông đang đi lại trong sân cung điện.
Bhantamigappaṭibhāgoti anavaṭṭhitattā kāyacāpallena samannāgatattā bhantamigasadiso.
"Bhantamigappaṭibhāgo means like a bewildered deer, due to restlessness and being endowed with physical unsteadiness.
Bhantamigappaṭibhāgo có nghĩa là giống như con nai bối rối vì không ổn định, vì có sự lanh lẹ của thân thể.
Ativiya sobhatīti sambandho.
The connection is that he was exceedingly beautiful.
Có sự liên hệ là vô cùng xinh đẹp.
Ālokitavilokitanti ettha ālokitaṃ nāma puratopekkhanaṃ.
Here, ālokitaṃ means looking straight ahead.
Trong câu ālokitavilokitaṃ, ālokitaṃ là nhìn thẳng về phía trước.
Abhimukholokanañhi ‘‘ālokita’’nti vuccati.
Indeed, looking directly forward is called ālokita.
Quả thật, nhìn thẳng về phía trước được gọi là “ālokita”.
Vilokitanti anudisāpekkhanaṃ, yaṃ disābhimukhaṃ oloketi, tadanugatadisāpekkhananti attho.
Vilokita means looking in the intermediate directions; the meaning is looking in the directions that follow the direction one is facing.
Vilokita là nhìn theo hướng phụ, tức là nhìn theo hướng đã nhìn thẳng tới.
Samiñjanaṃ pabbasaṅkocanaṃ.
Samiñjanaṃ is the bending of the limbs.
Samiñjanaṃ là co các khớp lại.
Pasāraṇañca tesaṃyeva pasāraṇaṃ.
And pasāraṇaṃ is the stretching of those very limbs.
Pasāraṇaṃ là duỗi các khớp đó ra.
Lokuttaradhammoti sesajanesu avijjamāno visiṭṭhadhammo.
Lokuttaradhammo means a special Dhamma not present in other people.
Lokuttaradhammo là Pháp siêu thế đặc biệt không có ở những người còn lại.
Pemaṃ saṇṭhahīti pemaṃ patiṭṭhāsi, uppajjīti attho.
"Pemaṃ saṇṭhahī means love became established, meaning it arose.
Pemaṃ saṇṭhahī có nghĩa là tình yêu được thiết lập, tức là phát sinh.
Vāṇijako ahosīti madhuvāṇijako ahosi.
"Vāṇijako ahosī means he became a honey merchant.
Vāṇijako ahosī có nghĩa là trở thành người bán mật.
Atīte kira tayo bhātaro madhuvāṇijakā ahesuṃ.
It is said that in the past, there were three brothers who were honey merchants.
Thuở xưa, có ba anh em làm nghề bán mật.
Tesu kaniṭṭho madhuṃ vikkiṇāti, itare araññato āharanti.
Among them, the youngest sold honey, while the others brought it from the forest.
Trong số họ, người em út bán mật, còn những người kia thì mang mật từ rừng về.
Tadā eko paccekabuddho paṇḍukarogāturo ahosi.
At that time, one Paccekabuddha was afflicted with jaundice (paṇḍukaroga).
Lúc đó, một vị Độc Giác Phật bị bệnh vàng da.
Aparo pana paccekabuddho tadatthaṃ madhubhikkhāya caramāno nagaraṃ pāvisi.
Another Paccekabuddha, for his sake, entered the city to beg for honey.
Một vị Độc Giác Phật khác, vì mục đích đó, đã vào thành để khất thực mật.
Paviṭṭhañca taṃ ekā kumbhadāsī udakaharaṇatthaṃ titthaṃ gacchamānā addasa.
A pot-carrying slave girl, on her way to the river for water, saw him entering.
Một cô gái nô lệ gánh nước đang trên đường đến bến nước đã nhìn thấy vị ấy vào thành.
Disvā ca pucchitvā āgatakāraṇañca ñatvā ‘‘ettha, bhante, madhuvāṇijakā vasanti, tattha gacchathā’’ti hatthaṃ pasāretvā madhuāpaṇaṃ dassesi.
Having seen him, inquired, and learned the reason for his coming, she extended her hand and showed him the honey stall, saying, "Venerable Sir, honey merchants live here; please go there."
Sau khi nhìn thấy, hỏi và biết được lý do vị ấy đến, cô ấy chỉ tay về phía cửa hàng bán mật và nói: “Bạch Đại đức, những người bán mật sống ở đây, xin Đại đức hãy đến đó.”
So ca tattha agamāsi.
And he went there.
Vị ấy đã đi đến đó.
Taṃ disvā kaniṭṭho madhuvāṇijo sañjātapītisomanasso ‘‘kenāgatāttha, bhante’’ti pucchitvā tamatthaṃ viditvā pattaṃ gahetvā madhuno pūretvā dadamāno pattapuṇṇaṃ madhuṃ uggantvā mukhato vissanditvā bhūmiyaṃ patamānaṃ disvā pasannamānaso ‘‘imināhaṃ, bhante, puññakammena jambudīpe ekarajjaṃ kareyyaṃ, āṇā ca me ākāse pathaviyañca yojanappamāṇe ṭhāne pharatū’’ti patthanamakāsi.
Seeing him, the youngest honey merchant, filled with joy and delight, asked, "Venerable Sir, for what purpose have you come?" Having learned the reason, he took the bowl, filled it with honey, and as he gave it, he saw the honey overflowing from the full bowl and dripping onto the ground. With a mind full of faith, he made a wish: "Venerable Sir, by this meritorious deed, may I rule the entire Jambudīpa as a sole monarch, and may my command spread for a distance of a yojana in the sky and on earth!"
Khi người bán mật trẻ nhất nhìn thấy vị ấy, với niềm hoan hỷ và hân hoan, anh ta hỏi: “Bạch Đại đức, vì lý do gì mà Đại đức đến đây?” Sau khi biết được mục đích, anh ta lấy bát, đổ đầy mật vào và dâng lên. Khi thấy mật đầy bát tràn ra khỏi miệng bát và rơi xuống đất, với tâm hoan hỷ, anh ta ước nguyện: “Bạch Đại đức, nhờ công đức này, con xin được làm vua duy nhất trên Jambudīpa, và quyền lực của con xin được lan tỏa trong không trung và trên mặt đất trong phạm vi một dojana.”
Paccekabuddho ca ‘‘evaṃ hotu upāsakā’’ti vatvā gandhamādanaṃ gantvā paccekabuddhassa bhesajjamakāsi.
The Paccekabuddha said, "So be it, lay follower," and went to Gandhamādana, where he provided medicine for the other Paccekabuddha.
Vị Độc Giác Phật nói: “Cầu mong được như ý, cận sự nam,” rồi đi đến núi Gandhamādana và làm thuốc cho vị Độc Giác Phật kia.
Kaniṭṭho pana madhuvāṇijo madhuṃ datvā gehe nisinno itare araññato āgate disvā evamāha ‘‘tumhākaṃ bhātaro cittaṃ pasādetha, mamañca tumhākañca madhuṃ gahetvā īdisassa nāma paccekabuddhassa pattaṃ pūretvā adāsi’’nti.
The youngest honey merchant, having given the honey, sat in his house and, upon seeing his older brothers return from the forest, said, "My brothers, gladden your minds. I took our honey—yours and mine—and filled the bowl of such a Paccekabuddha and gave it."
Người bán mật trẻ nhất, sau khi cúng dường mật và đang ngồi trong nhà, thấy hai người anh từ rừng về liền nói: “Các anh hãy làm cho tâm mình hoan hỷ đi, tôi đã lấy mật của tôi và của các anh để đổ đầy bát cúng dường cho một vị Độc Giác Phật như vậy đấy.”
Tesu jeṭṭho kujjhitvā evamāha ‘‘caṇḍālāpi kāsāvanivāsino honti, nanu tava hatthato madhuṃ paṭiggahetvā gato caṇḍālo bhavissatī’’ti.
Among them, the eldest became angry and said, "Even outcasts wear saffron robes. Won't that person who received honey from your hand be an outcast?"
Người anh cả trong số họ tức giận và nói: “Ngay cả những người hạ tiện cũng mặc y vàng, chẳng phải kẻ đã nhận mật từ tay chú là một kẻ hạ tiện sao?”
Majjhimo pana kujjhitvā ‘‘tava paccekabuddhaṃ gahetvā parasamudde nikkhipāhī’’ti āha.
The middle brother, becoming angry, said, "Take your Paccekabuddha and throw him into the ocean on the other side!"
Người anh giữa thì tức giận nói: “Hãy mang vị Độc Giác Phật của chú mà ném xuống biển bên kia đi!”
Pacchā pana tepi dve bhātaro kaniṭṭhena vuccamānaṃ dānānisaṃsapaṭisaṃyuttakathaṃ sutvā anumodiṃsuyeva.
Later, however, those two brothers, having heard the discourse on the benefits of giving, spoken by the youngest, indeed rejoiced.
Tuy nhiên, sau đó, hai người anh kia cũng đã hoan hỷ khi nghe người em út kể về lợi ích của việc bố thí.
Sāpi ca kumbhadāsī ‘‘tassa madhudāyakassa aggamahesī bhaveyya’’nti patthanamakāsi.
That pot-carrying slave girl also made a wish: "May I be the chief queen of that honey giver!"
Cô gái nô lệ gánh nước kia cũng đã ước nguyện: “Cầu mong tôi trở thành hoàng hậu của người đã cúng dường mật đó.”
Tesu kaniṭṭho asoko dhammarājā ahosi, sā ca kumbhadāsī ativiya rūpasobhaggappattā asandhimittā nāma tassa aggamahesī ahosi.
Among them, the youngest became the righteous King Asoka, and that pot-carrying slave girl, having attained great beauty, became his chief queen named Asandhimittā.
Trong số họ, người em út đã trở thành vua Asoka Dhammarājā, và cô gái nô lệ gánh nước kia, với vẻ đẹp tuyệt trần, đã trở thành hoàng hậu của ngài, tên là Asandhimittā.
Parasamuddavādī pana majjhimo imasmiṃyeva tambapaṇṇidīpe devānaṃpiyatisso nāma mahānubhāvo rājā ahosi.
The middle brother, who spoke of throwing into the ocean on the other side, became the powerful King Devānaṃpiyatissa on this very island of Tambapaṇṇī (Sri Lanka).
Còn người anh giữa, kẻ đã nói về việc ném xuống biển bên kia, đã trở thành một vị vua vĩ đại tên là Devānaṃpiyatissa trên chính hòn đảo Tambapaṇṇī này.
Jeṭṭho pana caṇḍālavāditāya caṇḍālagāme jāto nigrodho nāma sāmaṇero ahosi.
The eldest brother, who spoke of him as an outcast, was born in an outcast village and became the novice Nigrodha.
Còn người anh cả, vì đã nói lời hạ tiện, đã tái sinh trong làng của những người hạ tiện và trở thành vị Sa-di tên là Nigrodha.
Tena vuttaṃ ‘‘pubbe hi kira puññakaraṇakāle esa rañño jeṭṭhabhātā vāṇijako ahosī’’ti.
Therefore, it is said, "Indeed, previously, at the time of performing meritorious deeds, this eldest brother of the king was a merchant."
Do đó, có lời nói: “Thuở xưa, khi làm phước, người anh cả của vị vua này là một người bán mật.”
Pubbe va sannivāsenāti ettha (jā. aṭṭha. 2.2.174) gāthābandhavasena vā-saddassa rassattaṃ katanti veditabbaṃ, pubbe sannivāsena vāti vuttaṃ hoti.
Here, in pubbe va sannivāsenā, it should be understood that the vā-sound has been shortened according to the metrical structure of a verse; it means pubbe sannivāsena vā.
Trong câu Pubbe va sannivāsenā, cần hiểu rằng âm “va” đã được rút ngắn (rassattaṃ) theo thể kệ (gāthābandhavasena), có nghĩa là “pubbe vā sannivāsena”.
Tattha pubbeti atītajātiyaṃ.
There, pubbe means in a past existence.
Trong đó, pubbe có nghĩa là trong kiếp quá khứ.
Sannivāsenāti sahavāsena.
Sannivāsenā means by cohabitation.
Sannivāsenā có nghĩa là do sống chung.
Sahasaddattho hi ayaṃ saṃsaddo.
Indeed, this prefix saṃ- has the meaning of saha (together).
Thật vậy, tiền tố “saṃ” này có nghĩa là “cùng với” (saha).
Paccuppannahitena vāti paccuppanne vattamānabhave hitacaraṇena vā.
Or paccuppannahitena vā means by acting beneficently in the present existence.
Paccuppannahitena vā có nghĩa là hoặc do làm điều lợi ích trong hiện tại.
Evaṃ imehi dvīhi kāraṇehi sinehasaṅkhātaṃ pemaṃ jāyate uppajjati.
Thus, love, which is affection, arises from these two causes.
Như vậy, từ hai nguyên nhân này, tình yêu thương (sineha) phát sinh.
Idaṃ vuttaṃ hoti – pemaṃ nāmetaṃ dvīhipi kāraṇehi jāyati, purimabhave mātā vā pitā vā dhītā vā putto vā bhātā vā bhaginī vā pati vā bhariyā vā sahāyo vā mitto vā hutvā yo yena saddhiṃ ekaṭṭhāne nivutthapubbo, tassa iminā pubbe vā sannivāsena bhavantarepi anubandhanto so sineho na vijahati, imasmiṃ attabhāve katena paccuppannena hitena vāti evaṃ imehi dvīhi kāraṇehi taṃ pemaṃ nāma jāyatīti.
This is what is meant: love arises from both of these causes. Whoever in a previous existence was a mother, father, daughter, son, brother, sister, husband, wife, companion, or friend and lived together with another in one place, that affection, bound to them by that past cohabitation, does not abandon them in another existence. Or it arises by means of beneficial actions performed in this present existence. Thus, love arises from these two causes.
Điều này có nghĩa là: Tình yêu thương phát sinh từ hai nguyên nhân. Trong kiếp trước, người nào đã từng sống chung một nơi với người kia, dù là mẹ, cha, con gái, con trai, anh em, chị em, chồng, vợ, bạn bè hay người thân, thì tình yêu thương đó, do sự sống chung trong quá khứ, sẽ tiếp nối và không rời bỏ trong các kiếp sau. Hoặc do làm điều lợi ích trong kiếp hiện tại này, tình yêu thương đó sẽ phát sinh từ hai nguyên nhân này.
Kiṃ viyāti āha ‘‘uppalaṃ va yathodake’’ti.
"Like a lotus in water," he says, as if to ask, "How?"
Giống như cái gì? Có lời nói: “uppalaṃ va yathodake” (như hoa sen trong nước).
Etthāpi vā-saddassa vuttanayeneva rassattaṃ katanti daṭṭhabbaṃ.
Here too, it should be seen that the vā-sound has been shortened in the manner mentioned.
Ở đây cũng vậy, cần thấy rằng âm “vā” đã được rút ngắn theo cách đã nói.
Avuttasampiṇḍanattho cettha vāsaddo.
And here, the word vā serves to include unstated items.
Và từ “vā” ở đây có nghĩa là bao hàm những điều chưa được nói đến.
Tena padumādayo saṅgaṇhāti.
Thereby, it includes lotuses (paduma) and so forth.
Do đó, nó bao gồm hoa sen và các loại hoa khác.
Yathā-saddo upamāyaṃ.
The word yathā is for comparison.
Từ yathā dùng để ví von.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā uppalañca sesañca padumādi udake jāyamānaṃ dve kāraṇāni nissāya jāyati udakañceva kalalañca, tathā etehi dvīhi kāraṇehi pemaṃ jāyatīti.
This is what is meant: Just as a lotus and other lotuses and so forth, arising in water, arise depending on two causes—water and mud—so too, love arises from these two causes.
Điều này có nghĩa là: Như hoa sen và các loại hoa sen khác sinh ra trong nước nhờ hai nguyên nhân là nước và bùn, thì tình yêu thương cũng sinh ra từ hai nguyên nhân này.
Rañño hattheti santikaṃ upagatassa rañño hatthe.
"Rañño hatthe means in the hand of the king who had come near.
Rañño hatthe có nghĩa là trong tay của vị vua đã đến gần.
Rañño anurūpanti ekūnasatabhātukānaṃ ghātitattā caṇḍapakatitāya rajje ṭhitattā ca ‘‘pamādavihārī aya’’nti maññamāno tadanurūpaṃ dhammapade appamādavaggaṃ desetuṃ ārabhi.
Rañño anurūpaṃ means, considering him to be "one living in negligence" due to having killed ninety-nine brothers and being of a fierce nature on the throne, he began to teach the chapter on heedfulness (Appamādavagga) in the Dhammapada, suitable for that king.
Rañño anurūpaṃ có nghĩa là vì đã giết chín mươi chín người anh em, và vì bản tính hung bạo khi nắm giữ vương quốc, nhà vua nghĩ rằng: “Người này sống trong sự phóng dật,” nên đã bắt đầu thuyết giảng về phẩm Không Phóng Dật (Appamādavagga) trong Dhammapada, phù hợp với vị vua đó.
Tattha (dha. pa. aṭṭha. 1.23) appamādoti satiyā avippavāso, niccaṃ upaṭṭhitāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ.
There, appamādo means non-separation from mindfulness; this is a designation for mindfulness that is constantly present.
Trong đó, appamādo là không xa rời chánh niệm, đây là tên gọi của chánh niệm luôn hiện hữu.
Amatapadanti amataṃ vuccati nibbānaṃ.
Amatapadaṃ means Nibbāna is called the Undying (amata).
Amatapadaṃ có nghĩa là Niết-bàn được gọi là bất tử (amata).
Tañhi ajātattā na jīyati na mīyati, tasmā ‘‘amata’’nti vuccati.
For it does not age or die because it is unborn; therefore, it is called "the Undying."
Vì Niết-bàn không sinh nên không già, không chết, do đó được gọi là “amata” (bất tử).
Amatassa padaṃ amatapadaṃ, amatassa adhigamupāyoti vuttaṃ hoti.
Amatapadaṃ is the path to the Undying (amata), meaning the means to attain the Undying.
Amatapadaṃ là con đường dẫn đến sự bất tử, có nghĩa là phương tiện để đạt được sự bất tử.
Pamādoti pamajjanabhāvo, muṭṭhassaccasaṅkhātassa satiyā vossaggassetaṃ nāmaṃ.
Pamādo means the state of being negligent; this is a name for the abandonment of mindfulness, which is forgetfulness.
Pamādo là trạng thái phóng dật, đây là tên gọi của sự xao nhãng chánh niệm, tức là sự mất chánh niệm.
Maccunoti maraṇassa.
Maccuno means of death.
Maccuno có nghĩa là của cái chết.
Padanti upāyo maggo.
Pada means a means, a path.
Padaṃ có nghĩa là phương tiện, con đường.
Pamatto hi jātiṃ nātivattati, jāto pana jīyati ceva mīyati cāti pamādo maccuno padaṃ nāma hoti, maraṇaṃ upanetīti vuttaṃ hoti.
Indeed, the negligent one does not overcome birth, and since one who is born ages and dies, negligence is thus a path to death, meaning it leads to death.
Thật vậy, người phóng dật không vượt qua được sự sinh, và người đã sinh thì già và chết. Do đó, sự phóng dật là con đường dẫn đến cái chết, có nghĩa là dẫn đến cái chết.
Aññātaṃ tāta, pariyosāpehīti iminā ‘‘sadā appamādena hutvā vattitabbanti ettakeneva mayā ñātaṃ, tumhe dhammadesanaṃ niṭṭhapethā’’ti tasmiṃ dhamme attano paṭipajjitukāmataṃ dīpento dhammadesanāya pariyosānaṃ pāpetvā kathane ussāhaṃ janeti.
By this phrase, “‘I have understood that one should always live mindfully,’ by this much of the Dhamma teaching alone, you may conclude the discourse,” King Asoka, desiring to show his intention to practice that Dhamma, causes the conclusion of the discourse and generates enthusiasm for speaking.
Với câu nói “Thưa cha, con đã hiểu, xin hãy kết thúc!”, vua Asoka bày tỏ ý muốn thực hành pháp ấy, rằng “con đã hiểu rằng luôn phải sống với sự không phóng dật, xin ngài hãy kết thúc bài pháp thoại”, và do đó, ngài đã khích lệ việc kết thúc bài pháp thoại.
Keci pana ‘‘abhāsīti ettha ‘bhāsissāmi vitakkemī’ti atthaṃ gahetvā ‘sabbaṃ appamādavaggaṃ bhāsissāmī’ti sallakkhitattā abhāsīti vuttaṃ, raññā pana aḍḍhagāthaṃ sutvāva ‘aññātaṃ tāta, pariyosāpehī’ti vuttattā ‘upari na kathesī’’’ti vadanti.
Some teachers, however, say, “‘I shall speak; I intend to speak’—taking this meaning at ‘spoke,’ it is said ‘spoke’ because he intended to speak the entire section on diligence. But since the king, having heard only half a verse, said, ‘I have understood, dear one, conclude it,’ he did not speak further.”
Tuy nhiên, một số vị nói rằng: “Ở đây, từ ‘abhāsi’ được hiểu là ‘ta sẽ thuyết giảng, ta suy tư’, và vì đã nhận thấy ‘ta sẽ thuyết giảng toàn bộ chương về sự không phóng dật’, nên đã nói ‘abhāsi’. Nhưng vì nhà vua đã nói ‘Thưa cha, con đã hiểu, xin hãy kết thúc!’ sau khi chỉ nghe nửa bài kệ, nên vị ấy đã không thuyết giảng thêm nữa.”
‘‘Taṃ pana yuttaṃ na hotī’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
But that statement is not appropriate, as it is stated in all three Gaṇṭhipadas.
Nhưng điều đó là không hợp lý, như đã được nói trong cả ba bộ Gaṇṭhipada.
Dhuvabhattānīti niccabhattāni.
Dhuvabhattāni means constant meals.
Dhuvabhattāni có nghĩa là những bữa ăn thường xuyên.
Vajjāvajjaṃ upanijjhāyatīti upajjhāyoti āha ‘‘vajjāvajjaṃ disvā codetā sāretā cā’’ti.
He observes faults and non-faults; therefore, he is called an upajjhāya, as it is said, “one who reproaches and reminds when seeing faults and non-faults.”
Vị nào quán xét lỗi lầm và không lỗi lầm (vajja-avajja) thì được gọi là Upajjhāya (Hòa thượng), như đã nói: “Vị nào thấy lỗi lầm và không lỗi lầm, rồi quở trách và nhắc nhở.”
Tattha vajjāvajjanti khuddakaṃ mahantañca vajjaṃ.
There, vajjāvajjaṃ means minor and major faults.
Ở đây, vajjāvajjaṃ là lỗi lầm nhỏ và lớn.
Codetāti ‘‘idaṃ tayā dukkaṭaṃ, idaṃ dubbhāsita’’ntiādīni vatvā codetā.
Codetā means one who reproaches by saying, “This was done badly by you, this was spoken badly.”
Codetā là vị quở trách bằng cách nói: “Điều này ông đã làm sai, điều này ông đã nói sai,” v.v.
Sāretāti attano vajjaṃ assarantassa satiṃ uppādetā, sammāpaṭipattiyaṃ vā sāretā, pavattetāti attho.
Sāretā means one who causes mindfulness to arise in one who does not remember one’s own fault, or one who guides or causes one to proceed in right practice; that is the meaning.
Sāretā là vị làm cho người quên lỗi lầm của mình nhớ lại, hoặc là vị nhắc nhở, thúc đẩy người ấy thực hành đúng đắn.
‘‘Evaṃ tayā buddhavacanaṃ sajjhāyitabbaṃ, evaṃ abhikkamitabbaṃ, evaṃ paṭikkamitabba’’ntiādinā ācārassa sikkhāpanato ācariyo nāmāti āha ‘‘imasmiṃ sāsane sikkhitabbakadhammesu patiṭṭhāpetā’’ti.
He is called an ācariya because he teaches conduct such as, “Thus should you recite the Buddha’s word, thus should you go forward, thus should you turn back,” and so he says, “one who establishes (the pupil) in the dhammas that should be trained in this Dispensation.”
Vì vị ấy dạy dỗ về cách thức hành xử như “Ông phải tụng đọc Phật ngôn như thế này, ông phải đi tới như thế này, ông phải đi lui như thế này,” v.v., nên vị ấy được gọi là Ācariya (A-xà-lê), như đã nói: “Vị nào thiết lập (người khác) vào những pháp cần học trong giáo pháp này.”
Tattha sikkhitabbakadhammo nāma sakalaṃ buddhavacanaṃ sīlādayo ca dhammā.
There, sikkhitabbakadhammo refers to the entire word of the Buddha and the virtues (sīla) and other dhammas.
Ở đây, sikkhitabbakadhammo là toàn bộ Phật ngôn và các pháp như giới, v.v.
‘‘Pabbajjā ca upasampadā cā’’ti idaṃ labbhamānavasena vuttaṃ.
The statement “pabbajjā and upasampadā” is spoken in terms of what can be attained.
“Pabbajjā và upasampadā” câu này được nói theo nghĩa có thể đạt được.
Ācariyupajjhāyānanti iminā pabbajjā upasampadā ca yojetabbā, mama cāti iminā pana pabbajjāva.
Pabbajjā and upasampadā should be connected with ācariyupajjhāyānaṃ (to the teachers and preceptors), but only pabbajjā with mama ca (and my). (i.e. to my preceptor is connected to both, but only to my teacher for the going forth).
Với ācariyupajjhāyānaṃ, nên liên kết với pabbajjā và upasampadā. Còn với mama ca, thì chỉ liên kết với pabbajjā.
Tadā sāmaṇerabhūmiyaṃ ṭhitattā nigrodhassa bhāviniṃ vā upasampadaṃ sandhāya ubhayampi yojetabbaṃ.
Alternatively, since he was then in the stage of a sāmaṇera, both (pabbajjā and upasampadā) should be connected with reference to Nigrodha’s future upasampadā.
Vì lúc đó (Nigrodha) đang ở địa vị Sa-di, nên cả hai (pabbajjā và upasampadā) nên được liên kết, hoặc là với upasampadā sẽ xảy ra trong tương lai của Nigrodha.
Saraṇagamanavasena pabbajjāsiddhito bhikkhusaṅghassapi pabbajjāya nissayabhāvo veditabbo.
From the completion of pabbajjā by way of taking refuge, the monastic Saṅgha’s state of being a nissaya for pabbajjā should be understood.
Vì sự xuất gia (pabbajjā) được thành tựu nhờ sự quy y Tam bảo (saraṇagamana), nên cần hiểu rằng Tăng đoàn cũng là nơi nương tựa cho sự xuất gia.
Bhaṇḍukammavasenapi nissayabhāvo labbhatevāti gahetabbaṃ.
It should be understood that the state of being a nissaya is also attained through the act of hair-cutting.
Cũng cần hiểu rằng sự nương tựa cũng có thể đạt được thông qua việc cạo tóc.
Divase divase vaḍḍhāpentoti vuttanayeneva divase divase tato tato diguṇaṃ katvā vaḍḍhāpento.
Divase divase vaḍḍhāpento means increasing it twofold day by day, as stated.
Divase divase vaḍḍhāpento có nghĩa là tăng trưởng gấp đôi mỗi ngày, theo cách đã nói.
Pothujjanikenāti puthujjanabhāvānurūpena.
Pothujjanikena means in accordance with the state of an ordinary person (puthujjana).
Pothujjanikena có nghĩa là phù hợp với trạng thái phàm nhân (puthujjana).
Nigrodhattherassa ānubhāvakittanādhikārattā pubbe vuttampi pacchā vattabbampi sampiṇḍetvā āha ‘‘puna rājā asokārāmaṃ nāma mahāvihāraṃ kāretvā’’tiādi.
Since the context is the praise of Venerable Nigrodha’s power, he summarizes what was said before and what will be said later, stating, “Then the king had a great monastery called Asokārāma built,” and so on.
Vì đây là phần ca ngợi uy lực của Trưởng lão Nigrodha, nên đã tổng hợp cả những điều đã nói trước và sẽ nói sau, rồi nói: “Sau đó, nhà vua đã xây dựng một đại tu viện tên là Asokārāma,” v.v.
Cetiyapaṭimaṇḍitānīti ettha cayitabbaṃ pūjetabbanti cetiyaṃ, iṭṭhakādīhi citattā vā cetiyaṃ, cetiyehi paṭimaṇḍitāni vibhūsitānīti cetiyapaṭimaṇḍitāni.
In the phrase cetiyapaṭimaṇḍitāni, cetiyaṃ means that which should be collected or honored; or, cetiyaṃ because it is built with bricks etc. Cetiyapaṭimaṇḍitāni means adorned or embellished with cetiyas.
Ở đây, cetiyapaṭimaṇḍitāni: “cái cần được tích tụ, cần được cúng dường” là cetiya (tháp thờ), hoặc là cetiya vì được xây bằng gạch, v.v. Cetiyapaṭimaṇḍitāni có nghĩa là được trang hoàng, tô điểm bằng các cetiya.
Dhammenāti dhammato anapetena.
Dhammena means in a manner not deviating from the Dhamma.
Dhammena có nghĩa là không rời khỏi Chánh pháp.
Vuttamevatthaṃ vitthārato vibhāvento āha ‘‘ekadivasaṃ kirā’’tiādi.
Explaining the same meaning in detail, he says, “Indeed, one day,” and so on.
Để giải thích chi tiết ý nghĩa đã nói, vị ấy nói: “Một ngày nọ, vua Asoka…” v.v.
Asokārāme mahādānaṃ datvāti ettha kate ārāme pacchā kārāpakassa rañño nāmavasena niruḷhaṃ nāmapaṇṇattiṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘asokārāme’’ti.
In the phrase Asokārāme mahādānaṃ datvā (having given a great offering at Asokārāma), Asokārāme is stated with reference to the conventional name that became established by the name of the king who later had the monastery built.
Ở đây, Asokārāme mahādānaṃ datvā – từ “Asokārāme” được nói dựa trên tên gọi đã trở nên phổ biến theo tên của vị vua đã xây dựng tu viện đó sau này.
Keci pana ‘‘tasmiṃ divase rājā attano ghareyeva sabbaṃ bhikkhusaṅghaṃ nisīdāpetvā bhojetvā imaṃ pañhaṃ pucchī’’ti vadanti.
Some say, “On that day, the king seated and fed the entire monastic Saṅgha in his own house and then asked this question.”
Một số vị nói rằng: “Vào ngày đó, nhà vua đã mời toàn thể Tăng đoàn đến nhà mình, dâng cúng bữa ăn, rồi hỏi câu hỏi này.”
Mahādānaṃ datvāti bhojetvā sabbaparikkhāradānavasena mahādānaṃ datvā.
Mahādānaṃ datvā means having offered a great gift by way of providing meals and all requisites.
Mahādānaṃ datvā có nghĩa là đã dâng cúng đại thí (mahādāna) bằng cách cúng dường bữa ăn và tất cả các vật dụng cần thiết.
Vuttañhetaṃ dīpavaṃse –
This is stated in the Dīpavaṃsa:
Điều này đã được nói trong Dīpavaṃsa:
Aṅgato, mahārāja, nava aṅgānītiādi moggaliputtatissattherena vuttanti vadanti.
They say that “In terms of factors, great king, there are nine factors,” etc., was stated by Venerable Moggaliputtatissa.
Người ta nói rằng “Thưa Đại vương, có chín chi phần về phương diện” v.v. là do Trưởng lão Moggaliputtatissa thuyết giảng.
Navakammādhiṭṭhāyakaṃ adāsīti caturāsītivihārasahassesu kattabbassa navakammassa adhiṭṭhāyakaṃ vidhāyakaṃ katvā adāsi.
Navakammādhiṭṭhāyakaṃ adāsi means he appointed a superintendent for the new construction work to be done in the eighty-four thousand monasteries.
Navakammādhiṭṭhāyakaṃ adāsi có nghĩa là đã giao phó công việc giám sát việc xây dựng mới trong 84.000 tu viện.
Ekadivasameva sabbanagarehi paṇṇāni āgamiṃsūti sabbavihāresu kira rāhunā candassa gahaṇadivase navakammaṃ ārabhitvā puna rāhunā candassa gahaṇadivaseyeva niṭṭhāpesuṃ, tasmā ekadivasameva paṇṇāni āgamiṃsūti vadanti.
Ekadivasameva sabbanagarehi paṇṇāni āgamiṃsu (letters arrived from all cities on the very same day)—they say that in all monasteries, the new construction was begun on the day of Rahu’s eclipse of the moon and completed on the very day Rahu again eclipsed the moon; therefore, the letters arrived on the same day.
Ekadivasameva sabbanagarehi paṇṇāni āgamiṃsu (Thư từ đã đến từ tất cả các thành phố trong cùng một ngày) – người ta nói rằng ở tất cả các tu viện, công việc xây dựng mới đã được bắt đầu vào ngày Rahu che khuất mặt trăng và hoàn thành vào đúng ngày Rahu che khuất mặt trăng lần nữa. Do đó, thư từ đã đến trong cùng một ngày.
Aṭṭha sīlaṅgānīti aṭṭha uposathaṅgasīlāni.
Aṭṭha sīlaṅgāni means the eight Uposatha-factors of morality.
Aṭṭha sīlaṅgāni là tám giới Uposatha.
‘‘Sabbālaṅkāravibhūsitāyā’’ti idaṃ asamādinnuposathaṅgānaṃ vasena vuttaṃ.
Sabbālaṅkāravibhūsitāyā is stated with reference to those who have not undertaken the Uposatha factors.
Sabbālaṅkāravibhūsitāyā câu này được nói theo nghĩa của những người không thọ trì giới Uposatha.
Amaravatiyā rājadhāniyāti tāvatiṃsadevanagare.
Amaravatiyā rājadhāniyā means in the city of Tāvatiṃsa deities.
Amaravatiyā rājadhāniyā là thành phố của chư thiên Tāvatiṃsa.
Alaṅkatapaṭiyattanti alaṅkatakaraṇavasena sabbasajjitaṃ.
Alaṅkatapaṭiyattaṃ means fully prepared by way of adornment.
Alaṅkatapaṭiyattaṃ có nghĩa là tất cả đều đã được chuẩn bị sẵn sàng bằng cách trang hoàng.
Adhikaṃ kāraṃ adhikāraṃ, adhikaṃ kiriyanti vuttaṃ hoti.
Adhikāraṃ is a greater deed; it is said to be a greater action.
Adhikāraṃ là một hành động vượt trội, có nghĩa là một hành động tốt được thực hiện một cách vượt trội.
Lokavivaraṇaṃ nāma pāṭihāriyaṃ akaṃsūti ettha anekasahassasaṅkhyassa okāsalokassa tannivāsīsattalokassa ca vivaṭabhāvakaraṇapāṭihāriyaṃ lokavivaraṇaṃ nāma.
In the phrase Lokavivaraṇaṃ nāma pāṭihāriyaṃ akaṃsu (they performed the miracle called the opening up of the world), Lokavivaraṇa is the miracle of making the world of space, numbering many thousands, and the sentient beings dwelling therein, visible and unobstructed.
Ở đây, Lokavivaraṇaṃ nāma pāṭihāriyaṃ akaṃsu (họ đã thực hiện phép lạ tên là Lokavivaraṇa): Lokavivaraṇa là phép lạ mở ra thế giới không gian (okāsaloka) với hàng ngàn vũ trụ và thế giới chúng sinh (sattaloka) cư ngụ trong đó.
Taṃ pana karonto iddhimā andhakāraṃ vā ālokaṃ karoti, paṭicchannaṃ vā vivaṭaṃ, anāpāthaṃ vā āpāthaṃ karoti.
One with iddhi, when performing this, transforms darkness into light, or that which is covered into that which is open, or that which is out of reach into that which is accessible.
Khi thực hiện phép lạ đó, một vị có thần thông có thể biến bóng tối thành ánh sáng, hoặc biến cái bị che khuất thành cái mở ra, hoặc biến cái không thể nhìn thấy thành cái có thể nhìn thấy.
Kathaṃ?
How?
Làm thế nào?
Ayañhi yathā paṭicchannopi dūre ṭhitopi attā vā paro vā dissati, evaṃ attānaṃ vā paraṃ vā pākaṭaṃ kātukāmo pādakajjhānato vuṭṭhāya ‘‘idaṃ andhakāraṭṭhānaṃ ālokajātaṃ hotū’’ti vā ‘‘idaṃ paṭicchannaṃ vivaṭaṃ hotū’’ti vā ‘‘idaṃ anāpāthaṃ āpāthaṃ hotū’’ti vā āvajjetvā puna pādakajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya adhiṭṭhāti.
When one desires to make oneself or another manifest, even if hidden or far away, just as one is seen, so too, having arisen from a foundational jhāna, one reflects, “May this dark place become luminous,” or “May this covered thing become open,” or “May this inaccessible thing become accessible,” and then, having re-entered the foundational jhāna and arisen, one makes the determination (adhiṭṭhāti).
Vị này, khi muốn làm cho bản thân hoặc người khác hiển lộ rõ ràng, dù bị che khuất hay ở xa, như cách mà bản thân hoặc người khác có thể được nhìn thấy, thì sau khi xuất khỏi thiền cơ bản, vị ấy quán tưởng: “Nguyện cho nơi tối tăm này trở thành ánh sáng!” hoặc “Nguyện cho cái bị che khuất này trở nên hiển lộ!” hoặc “Nguyện cho cái không thể nhìn thấy này trở nên có thể nhìn thấy!” Sau đó, vị ấy nhập lại thiền cơ bản, xuất ra và quyết định (adhiṭṭhāti).
Saha adhiṭṭhānena yathādhiṭṭhitameva hoti.
Immediately upon that determination, it becomes as determined.
Ngay lập tức, với sự quyết định, mọi thứ trở thành đúng như đã quyết định.
Apare dūre ṭhitāpi passanti, sayampi passitukāmo passati bhagavā viya devorohaṇe.
Others who are far away also see, and one who desires to see also sees, just like the Blessed One at Devorohaṇa.
Những người khác ở xa cũng nhìn thấy, và chính vị ấy nếu muốn cũng nhìn thấy, giống như Đức Phật trong sự kiện giáng trần từ cõi trời.
Bhagavā hi devaloke abhidhammadesanaṃ niṭṭhapetvā saṅkassanagaraṃ otaranto sinerumuddhani ṭhatvā puratthimaṃ lokadhātuṃ olokesi, anekāni cakkavāḷasahassāni vivaṭāni viya hutvā ekaṅgaṇaṃ viya hutvā pakāsiṃsu.
For the Blessed One, having concluded the Abhidhamma discourse in the deva world, descended to Saṅkassanagara, stood at the summit of Mount Sineru, and looked towards the eastern world system; thousands of world-systems appeared as if open, as if a single plain.
Thật vậy, khi Đức Phật kết thúc việc thuyết giảng Abhidhamma ở cõi trời và giáng xuống thành Saṅkassa, Ngài đứng trên đỉnh núi Sineru và nhìn về phương Đông. Hàng ngàn thế giới (cakkhavāḷa) đã trở nên hiển lộ như thể chúng được mở ra, như thể chúng là một sân rộng.
Yathā ca puratthimena, evaṃ pacchimenapi uttarenapi dakkhiṇenapi sabbaṃ vivaṭamaddasa.
Just as in the east, so too in the west, north, and south, he saw everything open.
Và như ở phương Đông, Ngài cũng nhìn thấy tất cả mọi thứ hiển lộ ở phương Tây, phương Bắc và phương Nam.
Heṭṭhāpi yāva avīci upari ca yāva akaniṭṭhabhavanaṃ, tāva addasa.
Humans also saw devas, and devas also saw humans.
Ngài cũng nhìn thấy từ dưới lên đến địa ngục Avīci và từ trên xuống đến cõi Akaniṭṭha.
Manussāpi deve passanti, devāpi manusse.
Humans did not look up, devas did not look down. All saw each other face to face. On that day, the miracle called the opening up of the world occurred.
Loài người cũng nhìn thấy chư thiên, và chư thiên cũng nhìn thấy loài người.
Tattha neva manussā uddhaṃ ullokenti, na devā adho olokenti, sabbe sammukhasammukhāva aññamaññaṃ passanti, taṃ divasaṃ lokavivaraṇaṃ nāma ahosi.
Therein, humans did not look upwards, and devas did not look downwards; all saw each other face-to-face. That day was called Lokavivaraṇa.
Trong đó, loài người không ngước nhìn lên, chư thiên không nhìn xuống, tất cả đều nhìn thấy nhau mặt đối mặt. Ngày đó được gọi là sự hiển lộ thế giới (lokavivaraṇa).
Apica tambapaṇṇidīpe taḷaṅgaravāsī dhammadinnattheropi imaṃ pāṭihāriyaṃ akāsi.
Furthermore, Thera Dhammadinna, who resided in Taḷaṅgara in Tambapaṇṇidīpa, also performed this miracle.
Vả lại, Trưởng lão Dhammadinna, vị trú ngụ tại Taḷaṅgara ở đảo Tambapaṇṇi, cũng đã thực hiện phép thần thông này.
So kira ekadivasaṃ tissamahāvihāre cetiyaṅgaṇamhi nisīditvā ‘‘tīhi, bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu apaṇṇakapaṭipadaṃ paṭipanno hotī’’ti apaṇṇakasuttaṃ (a. ni. 3.16) kathento heṭṭhāmukhaṃ bījaniṃ akāsi, yāva avīcito ekaṅgaṇaṃ ahosi, tato uparimukhaṃ akāsi, yāva brahmalokā ekaṅgaṇaṃ ahosi.
It is said that one day, sitting in the cetiya precinct of Tissa Mahāvihāra, while expounding the Apaṇṇaka Sutta (Sutta on the infallible practice), saying, ‘‘A bhikkhu endowed with three qualities, bhikkhus, is engaged in the infallible practice,’’ he made a downward fan, and the space became like one courtyard down to Avīci, and then he made an upward fan, and the space became like one courtyard up to the Brahmā realm.
Nghe nói, một ngày nọ, Ngài ngồi tại sân tháp trong Tissamahāvihāra và khi thuyết giảng kinh Apaṇṇaka rằng: “Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu nào có ba pháp này thì đã thực hành con đường không sai lầm (apaṇṇakapaṭipadā)”, Ngài đã dùng quạt hướng xuống dưới, khiến cho từ địa ngục Avīci trở thành một mặt phẳng duy nhất. Sau đó, Ngài dùng quạt hướng lên trên, khiến cho từ cõi Phạm thiên trở thành một mặt phẳng duy nhất.
Thero nirayabhayena tajjetvā saggasukhena ca palobhetvā dhammaṃ desesi.
The Thera preached the Dhamma, terrifying with the fear of hell and enticing with the bliss of heaven.
Trưởng lão đã thuyết pháp, răn đe bằng nỗi sợ hãi địa ngục và khuyến dụ bằng sự an lạc của cõi trời.
Keci sotāpannā ahesuṃ, keci sakadāgāmī anāgāmī arahantoti evaṃ tasmiṃ divasepi lokavivaraṇaṃ nāma ahosi.
Some became sotāpannas, some sakadāgāmins, anāgāmins, and arahants; thus, on that day too, it was called Lokavivaraṇa.
Một số người trở thành bậc Dự Lưu (Sotāpanna), một số khác trở thành bậc Nhất Lai (Sakadāgāmī), Bất Hoàn (Anāgāmī), A-la-hán (Arahant); như vậy, vào ngày đó cũng đã có sự hiển lộ thế giới (lokavivaraṇa).
Ime pana bhikkhū yathā asoko dhammarājā asokārāme ṭhito catuddisā anuvilokento samantato samuddapariyantaṃ jambudīpaṃ passati, caturāsīti ca vihārasahassāni uḷārāya vihāramahapūjāya virocamānāni, evaṃ adhiṭṭhahitvā lokavivaraṇaṃ nāma pāṭihāriyaṃ akaṃsu.
These bhikkhus, however, performed the miracle called Lokavivaraṇa, having resolved it in the same way that King Dhammāsoka, standing in Asokārāma and looking around in the four directions, saw the entire Jambudīpa, bordered by the ocean, and the eighty-four thousand monasteries resplendent with magnificent monastery offerings.
Còn những Tỳ-khưu này đã thực hiện phép thần thông gọi là sự hiển lộ thế giới (lokavivaraṇa) bằng cách tác ý như Đức Vua Chuyển Luân Pháp Asoka đứng tại Asokārāma, nhìn khắp bốn phương, thấy toàn bộ đảo Jambudīpa trải dài đến tận biển cả, và tám mươi bốn ngàn ngôi tinh xá rực rỡ với đại lễ cúng dường tinh xá (vihāramahapūjā).
Vihāramahapūjāyāti vihāramahasaṅkhātāya pūjāya.
Vihāramahapūjāyā means with the offering called 'the great monastery offering'.
Vihāramahapūjāyā nghĩa là bằng sự cúng dường được gọi là đại lễ cúng dường tinh xá.
Vibhūtinti sampattiṃ.
Vibhūti means prosperity.
Vibhūti nghĩa là sự thành tựu, sự thịnh vượng.
Evarūpaṃ pītipāmojjanti īdisaṃ pariccāgamūlakaṃ pītipāmojjaṃ.
Evarūpaṃ pītipāmojjaṃ means such joy and delight originating from sacrifice.
Evarūpaṃ pītipāmojja nghĩa là niềm hoan hỷ và hân hoan như vậy, có gốc rễ từ sự bố thí.
Moggaliputtatissattherassa bhāramakāsīti therassa mahānubhāvattā ‘‘uttaripi ce kathetabbaṃ atthi, tampi soyeva kathessatī’’ti maññamāno bhikkhusaṅgho raññā pucchitapañhassa visajjanaṃ therassa bhāramakāsi.
Moggaliputtatissattherassa bhāramakāsī means that the monastic Saṅgha, considering the Thera's great power and thinking, "If there is anything more to be said, he himself will say it," entrusted the Thera with the task of answering the king's question.
Moggaliputtatissattherassa bhāramakāsī nghĩa là Tăng đoàn Tỳ-khưu, vì biết rằng Trưởng lão có uy lực lớn, nên nghĩ rằng: “Nếu có điều gì cần nói thêm, chính Ngài sẽ nói”, và đã giao việc trả lời câu hỏi của Đức Vua cho Trưởng lão.
Sāsanassa dāyādo homi, na homīti sāsanassa ñātako abbhantaro homi, na homīti attho.
Sāsanassa dāyādo homi, na homī means, "Am I a kinsman or an insider of the Sāsana, or am I not?"
Sāsanassa dāyādo homi, na homī nghĩa là tôi có phải là người thân, người nội bộ của Giáo pháp hay không.
Yesaṃ sāsane pabbajitā puttadhītaro na santi, na te sāsane kattabbakiccaṃ attano bhāraṃ katvā vahantīti imamatthaṃ sandhāya thero evamāha ‘‘na kho, mahārāja, ettāvatā sāsanassa dāyādo hotī’’ti.
The Thera said thus, "No, great king, by that alone one does not become an heir to the Sāsana," referring to the meaning that those who do not have sons and daughters ordained in the Sāsana do not undertake the duties to be performed in the Sāsana as their own burden.
Trưởng lão đã nói như vậy “Này Đại vương, chưa phải đến mức đó mà đã là người thừa kế của Giáo pháp” là để ám chỉ ý này: những người không có con trai hay con gái xuất gia trong Giáo pháp thì không gánh vác các việc cần làm trong Giáo pháp như trách nhiệm của mình.
Kathañcarahi, bhante, sāsanassa dāyādo hotīti ettha carahīti nipāto akkhantiṃ dīpeti.
In Kathañcarahi, bhante, sāsanassa dāyādo hotī, the particle carahi indicates impatience.
Trong câu Kathañcarahi, bhante, sāsanassa dāyādo hotī thì từ carahī là một giới từ biểu thị sự không hài lòng.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yadi evarūpaṃ pariccāgaṃ katvāpi sāsanassa dāyādo na hoti, aññaṃ kiṃ nāma katvā hotīti.
This means: "If, having made such a sacrifice, one does not become an heir to the Sāsana, then by doing what else does one become one?"
Điều này có nghĩa là: nếu đã thực hiện sự bố thí như vậy mà vẫn không phải là người thừa kế của Giáo pháp, thì phải làm gì khác mới có thể trở thành người thừa kế?
Tissakumārassa pabbajitakālato pabhutīti yadā ca tissakumāro pabbajito, yena ca kāraṇena pabbajito, taṃ sabbaṃ vitthārato uttari āvi bhavissati.
Tissakumārassa pabbajitakālato pabhutī means that the time when Prince Tissa was ordained and the reason for his ordination will all be revealed in detail later.
Tissakumārassa pabbajitakālato pabhutī nghĩa là khi hoàng tử Tissa xuất gia và vì lý do gì mà ngài xuất gia, tất cả những điều đó sẽ được trình bày chi tiết ở phần sau.
Sakkhasīti sakkhissasi.
Sakkhasī means you will be able.
Sakkhasī nghĩa là có thể.
Pāmojjajātoti sañjātapāmojjo.
Pāmojjajāto means having arisen joy.
Pāmojjajāto nghĩa là đã sinh khởi niềm hoan hỷ.
Puttānaṃ manaṃ labhitvāti ettha puttīpi sāmaññato puttasaddena vuttāti veditabbā, putto ca dhītā ca puttāti evaṃ ekasesanayena vā evaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ.
Puttānaṃ manaṃ labhitvā: here it should be understood that 'puttī' (daughter) is also generally referred to by the word 'putta' (son), or it should be seen as expressed by way of ekasesa, meaning 'son and daughter' as 'sons'.
Trong câu Puttānaṃ manaṃ labhitvā, cần hiểu rằng con gái cũng được gọi chung bằng từ “putta” (con trai), hoặc có thể hiểu là “putta” (con trai) và “dhītā” (con gái) được nói theo cách rút gọn (ekasesanayena).
Dhītusaddena saha payujjamāno hi puttasaddo ekova avasissati, dhītusaddo nivattatīti saddasatthavidū vadanti.
Indeed, experts in grammar say that when the word 'putta' is used together with 'dhītā' (daughter), only 'putta' remains, and 'dhītā' is dropped.
Các nhà ngữ pháp học nói rằng khi từ “putta” được dùng cùng với từ “dhītā”, thì chỉ còn lại từ “putta” và từ “dhītā” bị lược bỏ.
Sikkhāya patiṭṭhāpesunti tasmiṃyeva sīmamaṇḍale sikkhāsammutiṃ datvā pāṇātipātāveramaṇiādīsu vikālabhojanāveramaṇipariyosānāsu chasu sikkhāsu samādapanavasena sikkhāya patiṭṭhāpesuṃ.
Sikkhāya patiṭṭhāpesuṃ means that in that very sīma-maṇḍala, having granted the permission for training, they established them in the training by causing them to undertake the six trainings, from refraining from taking life up to refraining from eating at the wrong time.
Sikkhāya patiṭṭhāpesuṃ nghĩa là họ đã thiết lập nền tảng giáo giới (sikkhā) bằng cách trao sự chấp thuận giới luật (sikkhāsammuti) ngay tại khu vực sīmā đó, và khuyến khích thực hành sáu giới luật, bắt đầu từ việc kiêng sát sinh (pāṇātipātāveramaṇi) cho đến việc kiêng ăn phi thời (vikālabhojanāveramaṇi).
Saṭṭhivassāyapi hi sāmaṇeriyā ‘‘pāṇātipātāveramaṇiṃ dve vassāni avītikkamma samādānaṃ samādiyāmī’’tiādinā (pāci. 1078-1079) cha sikkhāyo samādiyitvā sikkhitabbāyeva.
Indeed, even a female novice (sāmaṇerī) of sixty years must undertake and train in the six trainings, such as "I undertake the training of abstaining from taking life for two years without transgressing it," and so on.
Thật vậy, ngay cả một Sa-di-ni sáu mươi tuổi cũng phải học và giữ sáu giới luật, bắt đầu từ “Con xin thọ trì giới không sát sinh trong hai năm mà không vi phạm” và cứ thế (pāci. 1078-1079).
Na hi etāsu chasu sikkhāpadesu dve vassāni asikkhitasikkhaṃ sāmaṇeriṃ upasampādetuṃ vaṭṭati.
For it is not proper to give upasampadā (higher ordination) to a female novice who has not trained in these six training rules for two years.
Thật vậy, không được phép thọ Cụ túc giới cho một Sa-di-ni chưa học giới luật trong hai năm về sáu giới luật này.
Cha vassāni abhisekassa assāti chabbassābhiseko, abhisekato paṭṭhāya atikkantachavassoti vuttaṃ hoti.
Chabbassābhiseko means six years of अभिषेक (consecration), meaning that six years have passed since the consecration.
Chabbassābhiseko nghĩa là sáu năm kể từ lễ đăng quang; có nghĩa là đã trôi qua sáu năm kể từ lễ đăng quang.
Sabbaṃ theravādanti dve saṅgītiyo āruḷhā pāḷiyevettha ‘‘theravādo’’ti veditabbā.
Sabbaṃ theravādaṃ means that the Pāḷi that was included in the two Saṅgītis should be understood here as "Theravāda".
Sabbaṃ theravāda ở đây, cần hiểu rằng “Theravāda” là Pāḷi đã được kết tập trong hai kỳ Đại hội kết tập kinh điển.
Sā hi mahākassapapabhutīnaṃ mahātherānaṃ vādattā ‘‘theravādo’’ti vuccati.
For it is called "Theravāda" because it is the doctrine of the great theras, beginning with Mahākassapa.
Thật vậy, Pāḷi đó được gọi là “Theravāda” vì đó là lời dạy của các Đại Trưởng lão như Mahākassapa và những vị khác.
Kontaputtatissattheroti ettha kontasakuṇiyo nāma kinnarajātiyo.
Kontaputtatissatthero: here, konta birds are of the kinnara species.
Trong câu Kontaputtatissatthero, Kontasakuṇiyo là loài kinnara.
‘‘Tāsu ekissā kucchiyaṃ sayito manussajātiko raññā posito kontaputtatissatthero nāmā’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
"The human-born Kontaputtatissatthera, who resided in the womb of one of them and was raised by the king," is stated in all three gaṇṭhipadas.
Cả ba bộ Gaṇṭhipada đều nói rằng: “Kontaputtatissatthero là một người sinh ra trong bụng của một kinnarī, được vua nuôi dưỡng.”
Mahāvaṃsepi cetaṃ vuttaṃ –
This is also stated in the Mahāvaṃsa:
Điều này cũng được nói trong Mahāvaṃsa:
Keci pana evaṃ vadanti ‘‘kontā nāma kaṭṭhavāhanarañño vaṃse jātā ekā rājadhītā.
Some teachers, however, say, "Kontā was a royal daughter born into the lineage of King Kaṭṭhavāhana.
Tuy nhiên, một số người nói rằng: “Konta là tên của một công chúa sinh ra trong dòng dõi vua Kaṭṭhavāhana.
Taṃ garuḷayantena araññagataṃ eko vanacarako ānetvā tāya saddhiṃ saṃvāsaṃ kappesi.
A certain forest-dweller brought her, who had gone into the forest by means of a Garuḷa-machine, and cohabited with her.
Một người thợ săn đã mang nàng về từ rừng bằng một cỗ máy hình chim garuḷa, và chung sống với nàng.
Sā tassa ubho putte vijāyi.
She bore him two sons.
Nàng đã sinh cho ông ta hai người con trai.
Tatrāyaṃ jeṭṭhako mātunāmena kontaputto nāma jāto’’ti.
Among them, the elder was named Kontaputta after his mother."
Trong số đó, người anh cả được đặt tên là Kontaputta theo tên mẹ.”
Kaṭṭhavāhanarañño kira nagare sabbepi vibhavasampannā nadīpabbatakīḷādīsu garuḷasakuṇasadisaṃ yantaṃ kāretvā kaṭṭhavāhanarājā viya garuḷavāhanena vicaranti.
It is said that in the city of King Kaṭṭhavāhana, all wealthy people would have machines resembling the Garuḷa bird made for playing in rivers and mountains, and would travel by Garuḷa-vehicle, just like King Kaṭṭhavāhana.
Nghe nói, trong thành phố của vua Kaṭṭhavāhana, tất cả những người giàu có đều chế tạo một cỗ máy giống chim garuḷa để vui chơi trên sông, núi, v.v., và đi lại bằng cỗ máy garuḷa như vua Kaṭṭhavāhana.
Byādhipaṭikammatthaṃ bhikkhācāravattena āhiṇḍanto pasatamattaṃ sappiṃ alabhitvāti tadā kira jeṭṭhassa kontaputtatissattherassa kucchivāto samuṭṭhāsi.
Byādhipaṭikammatthaṃ bhikkhācāravattena āhiṇḍanto pasatamattaṃ sappiṃ alabhitvā means that at that time, Thera Kontaputtatissa, the elder, suffered from abdominal wind.
Byādhipaṭikammatthaṃ bhikkhācāravattena āhiṇḍanto pasatamattaṃ sappiṃ alabhitvā nghĩa là lúc đó, Trưởng lão Kontaputtatissa, người anh cả, bị chứng đau bụng do khí.
Taṃ bāḷhāya dukkhavedanāya pīḷitaṃ kaniṭṭho sumitto nāma thero disvā ‘‘kimettha, bhante, laddhuṃ vaṭṭatī’’ti pucchi.
His younger brother, Thera Sumitta, seeing him afflicted with severe pain, asked, "Venerable sir, what is suitable to obtain for this illness?"
Trưởng lão Sumitta, người em, thấy Ngài bị hành hạ bởi cơn đau dữ dội, đã hỏi: “Bạch Ngài, bệnh này cần dùng gì ạ?”
Tissatthero, ‘‘āvuso, pasatamattaṃ sappiṃ laddhuṃ vaṭṭatī’’ti vatvā rañño nivedanaṃ tassa gilānapaccayaṃ pacchābhattaṃ sappiatthāya caraṇañca paṭikkhipitvā ‘‘bhikkhācāravelāyameva piṇḍāya carantena tayā yadi sakkā laddhuṃ, evaṃ vicaritvā yaṃ laddhaṃ, taṃ āharā’’ti āha.
Thera Tissa said, "Friend, it is suitable to obtain a small measure of ghee," and having rejected the idea of informing the king, or seeking medicine for the sick, or going for ghee after mealtime, he said, "If you can obtain it by going on alms-round only at the time for alms-round, then go and bring what you get."
Trưởng lão Tissa trả lời: “Này hiền giả, cần một lượng bơ trong một nắm tay.” Rồi Ngài từ chối việc báo cho vua và việc đi khất thực bơ sau bữa ăn để chữa bệnh, và nói: “Này hiền giả, nếu có thể tìm thấy bơ khi đi khất thực vào giờ khất thực, thì hãy đi và mang về những gì tìm được.”
Kaniṭṭhopi vuttanayeneva bhikkhācāravattena caranto pasatamattampi sappiṃ nālattha.
The younger Thera, too, going on alms-round in the manner described, could not obtain even a small measure of ghee.
Người em cũng đi khất thực theo cách đã nói nhưng không tìm được dù chỉ một nắm bơ.
So pana kucchivāto balavataro sappighaṭasatenapi vūpasametuṃ asakkuṇeyyo ahosi.
That abdominal wind, however, was so severe that it could not be appeased even with a hundred pots of ghee.
Cơn đau bụng đó trở nên mạnh đến mức không thể làm dịu được dù với hàng trăm bình bơ.
Thero teneva byādhibalena kālamakāsi.
The Thera passed away due to the force of that illness.
Trưởng lão đã qua đời do chính sức mạnh của bệnh đó.
Keci pana ‘‘vicchikanāmakena kīṭavisena ḍaṭṭho thero tassa visavegena adhimattāya dukkhavedanāya samannāgato taṃ vūpasametuṃ vuttanayeneva pasatamattaṃ sappiṃ alabhitvā parinibbuto’’ti vadanti.
Some say that the Thera was bitten by a scorpion-like insect and, suffering from extreme pain due to the venom, passed away after failing to obtain a small measure of ghee in the manner described to alleviate it.
Tuy nhiên, một số người nói rằng: “Trưởng lão bị một loài côn trùng tên là bọ cạp cắn, và do nọc độc của nó, Ngài phải chịu đựng cơn đau dữ dội, và đã nhập Niết-bàn mà không tìm được một nắm bơ như đã nói để làm dịu cơn đau.”
Vuttañhetaṃ mahāvaṃse –
This is stated in the Mahāvaṃsa:
Điều này cũng được nói trong Mahāvaṃsa:
Appamādena ovaditvāti ‘‘amhādisānampi evaṃ paccayā dullabhā, tumhe labhamānesu paccayesu appamajjitvā samaṇadhammaṃ karothā’’ti evaṃ appamādena ovaditvā.
‘ Having advised with diligence’ means: ‘Even for those like us, requisites are hard to obtain in this way. You, having obtained requisites, should practice the ascetic's duty diligently.’ Thus, having advised with diligence.
Sau khi giáo huấn về sự không phóng dật có nghĩa là: “Ngay cả đối với những người như chúng ta, các vật dụng cũng khó tìm được như vậy. Khi các ngươi có được các vật dụng, hãy không phóng dật mà thực hành pháp Sa-môn.” Sau khi giáo huấn về sự không phóng dật như vậy.
Pallaṅkenāti samantato ūrubaddhāsanena.
‘ By sitting cross-legged’ means by sitting with the thighs crossed all around.
Với tư thế kiết già có nghĩa là: với tư thế ngồi khoanh chân lại toàn diện.
Itthambhūtalakkhaṇe cetaṃ karaṇavacanaṃ.
And this is an instrumental case (karaṇavacana) in the sense of ‘Itthambhūtalakkhaṇa’ (the characteristic of being such).
Và đây là cách nói về công cụ trong ý nghĩa của một đặc điểm như vậy.
Tejodhātuṃ samāpajjitvāti tejodhātukasiṇārammaṇaṃ jhānaṃ samāpajjitvā.
‘ Having entered the fire element’ means having entered the jhāna with the tejodhātu kasiṇa (fire element meditation object) as its object.
Sau khi nhập hỏa đại định có nghĩa là: sau khi nhập thiền lấy hỏa đại biến xứ làm đối tượng.
Therassa sakkāraṃ katvāti therassa dhātusakkāraṃ katvā.
‘ Having paid respect to the Elder’ means having paid respect to the Elder’s relics.
Sau khi làm sự tôn kính vị Trưởng lão có nghĩa là: sau khi làm sự tôn kính xá lợi của vị Trưởng lão.
Catūsu dvāresu pokkharaṇiyo kārāpetvā bhesajjassa pūrāpetvāti ekasmiṃ dvāre catasso pokkharaṇiyo kārāpetvā tattha ekaṃ pokkharaṇiṃ sappissa pūrāpetvā ekaṃ madhuno, ekaṃ phāṇitassa, ekaṃ sakkarāya pūrāpesi.
‘ Having had ponds made at the four gates and filled with medicine’ means having had four ponds made at each gate. Of those ponds, he had one pond filled with ghee, one with honey, one with treacle, and one with sugar-water.
Sau khi cho xây các hồ nước ở bốn cổng và cho đổ đầy thuốc có nghĩa là: ở mỗi cổng, cho xây bốn hồ nước, trong đó, cho đổ đầy bơ vào một hồ, mật ong vào một hồ, đường phèn vào một hồ, và đường cát vào một hồ.
Sesadvāresupi evameva kārāpesīti vadanti.
They say he had them made in the same way at the other gates as well.
Người ta nói rằng ở các cổng còn lại cũng cho xây như vậy.
Sabhāyaṃ satasahassanti nagaramajjhe vinicchayasālāyaṃ satasahassaṃ.
‘ One hundred thousand in the assembly hall’ refers to one hundred thousand (coins/wealth) in the court of justice in the middle of the city.
Một trăm ngàn ở hội trường có nghĩa là: một trăm ngàn ở sảnh xét xử giữa thành phố.
Iminā sakalanagarato samuṭṭhitaṃ āyaṃ nidasseti.
By this, it indicates the revenue arisen from the entire city.
Với điều này, vị ấy cho thấy thu nhập phát sinh từ toàn bộ thành phố.
Pañcasatasahassāni rañño uppajjantīti ca raṭṭhato uppajjanakaṃ āyaṃ ṭhapetvā vuttaṃ.
And the statement ‘ five hundred thousand arises for the king’ is said excluding the revenue arising from the country.
Và câu “năm trăm ngàn phát sinh cho nhà vua” được nói sau khi loại trừ thu nhập phát sinh từ quốc gia.
Tatoti yathāvuttapañcasatasahassato.
‘ From that’ means from the aforementioned five hundred thousand.
Từ đó có nghĩa là: từ năm trăm ngàn đã nói ở trên.
Nigrodhattherassa devasikaṃ satasahassaṃ visajjesīti kathaṃ pana therassa satasahassaṃ visajjesi?
‘ He allocated one hundred thousand daily to Elder Nigrodha’. How then did he allocate one hundred thousand to the Elder?
Mỗi ngày cấp một trăm ngàn cho Trưởng lão Nigrodha có nghĩa là: làm sao lại cấp một trăm ngàn cho vị Trưởng lão?
Rājā kira divasassa tikkhattuṃ sāṭake parivattento ‘‘therassa cīvaraṃ nīta’’nti pucchitvā ‘‘āma nīta’’nti sutvāva parivatteti.
It is said that the king would change his robes three times a day, and he would only change them after asking, “Have the robes been brought for the Elder?” and hearing, “Yes, they have been brought.”
Người ta nghe nói rằng nhà vua, khi thay y phục ba lần mỗi ngày, hỏi “y phục của vị Trưởng lão đã được mang đến chưa?” và chỉ thay y phục sau khi nghe “vâng, đã mang đến rồi.”
Theropi divasassa tikkhattuṃ ticīvaraṃ parivatteti.
And the Elder also changed his three robes three times a day.
Vị Trưởng lão cũng thay ba y phục ba lần mỗi ngày.
Tassa hi ticīvaraṃ hatthikkhandhe ṭhapetvā pañcahi ca gandhasamuggasatehi pañcahi ca mālāsamuggasatehi saddhiṃ pātova āharīyittha, tathā divā ceva sāyañca.
Indeed, his three robes were brought early in the morning, placed on an elephant's back, along with five hundred perfume boxes and five hundred flower baskets, and similarly at noon and in the evening.
Thật vậy, ba y phục của Ngài được đặt trên lưng voi, cùng với năm trăm hộp hương và năm trăm hộp hoa, được mang đến vào buổi sáng sớm, cũng như vào ban ngày và buổi tối.
Theropi na bhaṇḍikaṃ bandhitvā ṭhapesi, sampattasabrahmacārīnaṃ adāsi.
The Elder also did not tie them up in a bundle; he gave them to the Brahmacārī (fellow practitioners) who arrived.
Vị Trưởng lão cũng không gói thành bó mà giữ lại, Ngài đã ban cho các vị đồng phạm hạnh đã đến.
Tadā kira jambudīpe bhikkhusaṅghassa yebhuyyena nigrodhattherasseva santakaṃ cīvaraṃ ahosi.
At that time, it is said that the robes for most of the Bhikkhu Saṅgha in Jambudīpa belonged to Elder Nigrodha.
Vào thời đó, y phục của chư Tăng ở Jambudīpa phần lớn là của Trưởng lão Nigrodha.
Evaṃ therassa divase divase satasahassaṃ visajjesi.
Thus, he allocated one hundred thousand daily to the Elder.
Như vậy, mỗi ngày vị ấy đã cấp một trăm ngàn cho vị Trưởng lão.
Uḷāro lābhasakkāroti ettha labbhati pāpuṇīyatīti lābho, catunnaṃ paccayānametaṃ adhivacanaṃ.
In the phrase ‘ great gain and honor’, ‘lābha’ means that which is received or attained; this is a designation for the four requisites.
Trong câu “sự cúng dường và lợi lộc lớn lao”, điều được nhận, được đạt đến gọi là lợi lộc (lābha); đây là tên gọi của bốn vật dụng.
Sakkaccaṃ kātabbo dātabboti sakkāro, cattāro paccayāyeva.
‘Sakkāra’ means that which should be done or given respectfully; these are also the four requisites.
Điều cần được thực hiện một cách cẩn trọng, cần được dâng cúng gọi là sự cúng dường (sakkāra), đó chính là bốn vật dụng.
Paccayā eva hi paṇītapaṇītā sundarasundarā abhisaṅkharitvā katā ‘‘sakkāro’’ti vuccanti.
Indeed, the requisites themselves, when prepared and made very fine and very good, are called ‘sakkāra’.
Thật vậy, chính các vật dụng, khi được chuẩn bị và làm cho thật tinh tế và đẹp đẽ, được gọi là “sự cúng dường.”
Atha vā parehi kātabbagāravakiriyā pupphādīhi pūjā vā sakkāro.
Alternatively, sakkāra is an act of veneration to be performed by others, or an offering with flowers and so on.
Hoặc, sự tôn kính được người khác thực hiện, hoặc sự cúng dường bằng hoa và các thứ khác, là sự cúng dường.
Diṭṭhigatānīti ettha diṭṭhiyeva diṭṭhigataṃ ‘‘gūthagataṃ muttagataṃ (ma. ni. 2.119), saṅkhāragata’’ntiādīsu (mahāni. 41) viya.
In this context of ‘ Diṭṭhigatāni’, diṭṭhigata is just diṭṭhi, as in expressions like “gūthagataṃ, muttagataṃ, saṅkhāragata” and so on.
Trong câu “các tà kiến” (diṭṭhigatāni), chính kiến là tà kiến (diṭṭhigata), giống như trong các trường hợp “gūthagataṃ muttagataṃ, saṅkhāragata” (đi đến phân, đi đến nước tiểu, đi đến các hành).
Gantabbābhāvato vā diṭṭhiyā gatamattaṃ diṭṭhigataṃ, diṭṭhiyā gahaṇamattanti attho.
Or, diṭṭhigata means merely gone by diṭṭhi, since there is no going to be done; the meaning is merely the taking of diṭṭhi.
Hoặc, do không có gì để đi đến, nên chỉ là sự đi đến của tà kiến (diṭṭhiyā gatamattaṃ diṭṭhigataṃ), nghĩa là chỉ là sự nắm giữ của tà kiến.
Diṭṭhippakāro vā diṭṭhigataṃ, diṭṭhibhedoti vuttaṃ hoti.
Or, diṭṭhigata means a type of diṭṭhi; it is said to be a division of diṭṭhi.
Hoặc, loại tà kiến là diṭṭhigataṃ, nghĩa là sự phân loại tà kiến.
Lokiyā hi vidhayuttagatappakārasadde samānatthe icchanti.
Indeed, worldly scholars desire the words vidha, yutta, gata, and pakāra to have the same meaning.
Thật vậy, các nhà ngữ pháp thế tục mong muốn các từ vidha, yutta, gata, pakāra có cùng ý nghĩa.
Na kho panetaṃ sakkā imesaṃ majjhe vasantena vūpasametunti tesañhi majjhe vasanto tesuyeva antogadhattā ādeyyavacano na hoti, tasmā evaṃ cintesi.
‘ But this cannot be pacified by one dwelling among them’ means that one dwelling among them is not authoritative because one is included within them; therefore, he thought thus.
Và điều này không thể làm lắng dịu khi sống giữa những người này có nghĩa là: Thật vậy, khi sống giữa những người ấy, vì bị bao gồm trong chính họ, lời nói của vị ấy không có giá trị, do đó vị ấy đã suy nghĩ như vậy.
Tadā tasmiṃ ṭhāne vasantassa sukhavihārābhāvato taṃ pahāya icchitabbasukhavihāramattaṃ gahetvā vuttaṃ ‘‘attanā phāsukavihārena viharitukāmo’’ti.
At that time, because there was no comfortable dwelling for one living in that place, it is said that by abandoning that (place) and taking what was desirable for a comfortable dwelling, (he thought), ‘ He desired to dwell in a comfortable dwelling himself’.
Vào thời đó, do không có sự an lạc khi sống ở nơi đó, nên sau khi từ bỏ nơi đó, vị ấy đã lấy ý nghĩa của sự an lạc mong muốn mà nói “muốn sống một cách an lạc cho chính mình.”
Ahogaṅgapabbatanti evaṃnāmakaṃ pabbataṃ.
‘ Ahogaṅgapabbata’ means a mountain of that name.
Núi Ahogaṅga có nghĩa là: ngọn núi có tên như vậy.
Dhammena vinayena satthusāsanenāti ettha dhammoti bhūtaṃ vatthu.
In this context of ‘ By Dhamma, by Vinaya, by the Teacher’s Dispensation’, Dhamma means the factual matter.
Trong câu “bằng Pháp, bằng Luật, bằng lời giáo huấn của Đạo Sư”, Pháp có nghĩa là: sự việc có thật.
Vinayoti codanā sāraṇā ca.
Vinaya means reproof and reminding.
Luật có nghĩa là: sự khiển trách và sự nhắc nhở.
Satthusāsananti ñattisampadā anusāvanasampadā ca, tasmā bhūtena vatthunā codetvā sāretvā ñattisampadāya anusāvanasampadāya ca ukkhepanīyādikammavasena niggayhamānāpīti vuttaṃ hoti.
The Teacher’s Dispensation means the accomplishment of the motion (ñatti) and the accomplishment of the announcement (anusāvana). Therefore, it is said that even if one is suppressed by acts such as ukkhepanīya-kamma (act of suspension) through a factual matter, by reproving and reminding, and by the accomplishment of the motion and the accomplishment of the announcement.
Lời giáo huấn của Đạo Sư có nghĩa là: sự thành tựu của thông báo (ñatti) và sự thành tựu của tuyên bố (anusāvana), do đó có nghĩa là: dù bị khiển trách theo nghiệp trục xuất (ukkhepanīya) và các nghiệp khác, bằng sự việc có thật, bằng sự khiển trách và nhắc nhở, bằng sự thành tựu của thông báo và sự thành tựu của tuyên bố.
Abbudaṃ thenanaṭṭhena, malaṃ kiliṭṭhabhāvakaraṇaṭṭhena, kaṇṭakaṃ vijjhanaṭṭhena.
‘ Tumor’ in the sense of theft, ‘ blemish’ in the sense of causing defilement, ‘ thorn’ in the sense of piercing.
Khối u bướu theo nghĩa là sự trộm cắp, cấu uế theo nghĩa là sự làm cho ô nhiễm, gai chông theo nghĩa là sự đâm chọc.
Aggiṃ paricarantīti aggihuttakā viya aggiṃ pūjenti.
‘ They attend to fire’ means they worship fire like fire-worshippers.
Phụng thờ lửa có nghĩa là: như những người thờ lửa, họ cúng dường lửa.
Pañcātape tappantīti catūsu ṭhānesu aggiṃ katvā majjhe ṭhatvā sūriyātapena tappanti.
‘ They undergo the five ardors’ means they make fire in four places and stand in the middle, undergoing ardors by the heat of the sun.
Khổ hạnh dưới năm loại nhiệt độ có nghĩa là: sau khi đốt lửa ở bốn phía, đứng ở giữa và chịu đựng sức nóng của mặt trời.
Ādiccaṃ anuparivattantīti udayakālato pabhuti sūriyaṃ olokayamānā yāvatthaṅgamanā sūriyābhimukhāva parivattanti.
‘ They turn following the sun’ means from the time of sunrise, watching the sun, they turn facing the sun until sunset.
Đi theo mặt trời có nghĩa là: từ lúc mặt trời mọc cho đến lúc mặt trời lặn, họ luôn quay mặt về phía mặt trời mà đi vòng quanh.
Vobhindissāmāti paggaṇhiṃsūti vināsessāmāti ussāhamakaṃsu.
‘ They made an effort, saying, "We will destroy it."’ means they made an effort, saying, "We will ruin it."
Họ đã cố gắng để tiêu diệt có nghĩa là: họ đã nỗ lực để hủy hoại.
Avisahantoti asakkonto.
‘ Not being able to bear’ means not being capable.
Không thể chịu đựng có nghĩa là: không có khả năng.
Sattadivasena rajjaṃ sampaṭicchāti sattadivase rajjasukhaṃ tāva anubhava.
‘ Accept the kingship for seven days’ means enjoy the royal pleasure for seven days first.
Hãy nhận vương quyền trong bảy ngày có nghĩa là: hãy hưởng thụ sự an lạc của vương quyền trong bảy ngày.
Tamatthaṃ saññāpesīti kukkuccāyitamatthaṃ bodhesi.
‘ He informed him of that matter’ means he enlightened him on the matter that caused him scruples.
Vị ấy đã làm cho điều đó được biết có nghĩa là: vị ấy đã làm cho điều đã nghi ngờ được hiểu rõ.
Kathaṃ saññāpesīti āha ‘‘so kirā’’tiādi.
In answer to the question of how he informed him, it is said, ‘ He, it is said’ and so on.
Vị ấy đã làm cho điều đó được biết như thế nào? Vị ấy nói “người ấy” và tiếp tục.
Cittarūpanti cittānurūpaṃ, yathākāmanti vuttaṃ hoti.
‘ Cittarūpaṃ’ means suitable to one's mind, which is to say, as one wishes.
Theo ý muốn có nghĩa là: phù hợp với ý muốn, nghĩa là tùy theo ý muốn.
Kissāti kena kāraṇena.
‘ Kissā’ means for what reason.
Vì sao có nghĩa là: vì lý do gì?
Are tvaṃ nāma paricchinnamaraṇanti sattahi divasehi paricchinnamaraṇaṃ.
‘ You, indeed, are one whose death is fixed’ refers to death fixed for seven days.
Này ngươi, cái chết đã được định đoạt có nghĩa là: cái chết đã được định đoạt trong bảy ngày.
Vissatthoti nirāsaṅkacitto, maraṇasaṅkārahito nibbhayoti vuttaṃ hoti.
‘ Vissattho’ means having a mind free from apprehension, which is to say, free from doubt about death, fearless.
Yên tâm có nghĩa là: tâm không lo lắng, nghĩa là không có nghi ngờ về cái chết, không sợ hãi.
Assāsapassāsanibaddhaṃ maraṇaṃ pekkhamānāti ‘‘aho vatāhaṃ tadantaraṃ jīveyyaṃ, yadantaraṃ assasitvā passasāmi passasitvā vā assasāmi, bhagavato sāsanaṃ manasi kareyyaṃ, bahu vata me kataṃ assā’’ti evaṃ maraṇassatiyā anuyuñjanato assāsapassāsappavattikālapaṭibaddhaṃ maraṇaṃ pekkhamānā.
‘ Contemplating death bound to inhalation and exhalation’ means practicing mindfulness of death (maraṇassati) repeatedly, thinking, "Oh, if only I could live long enough to inhale and exhale, or exhale and inhale, I would heed the Blessed One's teaching. Much good would have been done by me!" Thus, contemplating death bound to the time of inhalation and exhalation.
Quan sát cái chết gắn liền với hơi thở vào và hơi thở ra có nghĩa là: “Ôi! Ước gì tôi có thể sống trong khoảng thời gian tôi thở vào rồi thở ra, hoặc thở ra rồi thở vào, để tôi có thể ghi nhớ giáo pháp của Đức Thế Tôn, thật là nhiều điều tôi đã làm được!” Như vậy, do thường xuyên thực hành niệm chết, họ quan sát cái chết gắn liền với khoảng thời gian hơi thở vào và hơi thở ra diễn ra.
Tattha assāsoti bahinikkhamananāsavāto.
Therein, ‘ assāsa’ is the outgoing breath from the nose.
Trong đó, hơi thở vào (assāsa) có nghĩa là: hơi thở ra từ mũi.
Passāsoti antopavisanavāto.
‘ Passāsa’ is the incoming breath to the nose.
Hơi thở ra (passāsa) có nghĩa là: hơi thở vào mũi.
Vuttavipariyāyenapi vadanti.
They also speak in the reverse of what is stated.
Họ cũng nói theo cách ngược lại với những gì đã nói.
Migavaṃ nikkhamitvāti migamāraṇatthāya ‘‘araññe migapariyesanaṃ carissāmī’’ti nikkhamitvā.
‘ Having gone out for hunting’ means having gone out, saying, “I will go searching for game in the forest” for the purpose of killing game.
Sau khi ra khỏi khu săn bắn có nghĩa là: sau khi ra đi với ý định “tôi sẽ đi tìm thú vật trong rừng” để săn bắn thú vật.
Tattha migavanti migānaṃ vānanato hesanato bādhanato ‘‘migava’’nti laddhasamaññaṃ migavaṃ.
Therein, ‘ migava’ refers to a deer forest, which has gained the designation ‘migava’ because it is a place where deer cry out, neigh, and are harmed.
Trong đó, khu săn bắn (migava) có nghĩa là: khu săn bắn có tên là “migava” do tiếng kêu và sự quấy rầy của thú vật.
Yonakamahādhammarakkhitattheranti yonakavisaye jātaṃ idhāgantvā pabbajitaṃ dhammarakkhitanāmadheyyaṃ mahātheraṃ.
‘ Elder Yonakamahādhammarakkhita’ means the great Elder named Dhammarakkhita, who was born in the Yona region, came here, and was ordained.
Đại Trưởng lão Dhammarakkhita người Yona có nghĩa là: vị Đại Trưởng lão tên Dhammarakkhita, sinh ra ở vùng Yona, đã đến đây và xuất gia.
Hatthināgenāti mahāhatthinā.
‘ By a nāga elephant’ means by a great elephant.
Bằng con voi chúa có nghĩa là: bằng con voi lớn.
Mahantapariyāyopi hi nāgasaddoti vadanti.
Indeed, they say that the word nāga is also a synonym for ‘great’.
Người ta nói rằng từ nāga cũng là một từ đồng nghĩa với mahanta (lớn).
Ahināgādito vā visesanatthaṃ ‘‘hatthināgenā’’ti vuttaṃ.
Or it is said ‘by a nāga elephant’ to distinguish it from snake-nāgas and so on.
Hoặc, từ “hatthināgena” được nói để phân biệt với rắn chúa (ahināga) và các loài khác.
Tassāsayaṃ tassa ajjhāsayaṃ.
‘ His intention’ means his aspiration.
Ý định của vị ấy có nghĩa là: ý nguyện của vị ấy.
Tassa passantassevāti anādare sāmivacanaṃ, tasmiṃ passanteyevāti attho.
Tassa passantassevā is a genitive case indicating lack of regard; the meaning is 'while he was watching'.
Tassa passantassevā là cách nói sở hữu trong ý khinh thường, có nghĩa là trong khi vị Tissa ấy đang nhìn.
Ākāse uppatitvāti ettha ayaṃ vikubbaniddhi na hotīti gihissapi imaṃ iddhipāṭihāriyaṃ dassesi.
In " Ākāse uppatitvā (rising into the sky)", this is not a transformative psychic power (vikubbaniddhi), and thus he showed this psychic feat (iddhipāṭihāriya) even to a layperson.
Ākāse uppatitvā (bay lên không trung) ở đây, thần thông này không phải là thần thông biến hóa (vikubbaniddhi). Vì vậy, nó được trình bày như một phép thần thông mà ngay cả người cư sĩ cũng có thể thực hiện.
Sā hi ‘‘pakativaṇṇaṃ vijahitvā kumārakavaṇṇaṃ vā dasseti nāgavaṇṇaṃ vā, vividhampi senābyūhaṃ dassetī’’ti evaṃ āgatā iddhi pakativaṇṇavijahanavikāravasena pavattattā vikubbaniddhi nāma.
For such a psychic power, which is described as ‘‘abandoning its natural form and showing the form of a young man, or the form of a Nāga, or various battle arrays’’, is called a transformative psychic power (vikubbaniddhi) because it operates by abandoning its natural form and undergoing alteration.
Thật vậy, thần thông được nói đến như là “từ bỏ hình dáng tự nhiên để hiện ra hình dáng của một hoàng tử hoặc hình dáng của một vị vua rắn, hoặc hiện ra nhiều đội quân khác nhau” thì được gọi là thần thông biến hóa (vikubbaniddhi) vì nó diễn ra theo cách từ bỏ hình dáng tự nhiên và biến đổi.
Adhiṭṭhāniddhiyā pana paṭikkhepo natthi.
However, there is no prohibition of psychic power by determination (adhiṭṭhāniddhi).
Tuy nhiên, không có sự bác bỏ đối với thần thông tùy ý (adhiṭṭhāniddhi).
Tathā ca vakkhati khuddakavatthukkhandhakavaṇṇanāyaṃ (cūḷava. aṭṭha. 252) ‘‘iddhipāṭihāriyanti ettha vikubbaniddhipāṭihāriyaṃ paṭikkhittaṃ, adhiṭṭhāniddhi pana appaṭikkhittāti veditabbā’’ti.
And so it will be said in the explanation of the Khuddakavatthukkhandhaka (Cūḷava. aṭṭha. 252), ‘‘Here, transformative psychic power (vikubbaniddhipāṭihāriya) is prohibited, but psychic power by determination (adhiṭṭhāniddhi) is not prohibited.’’
Và điều đó sẽ được nói đến trong Chú giải Khuddakavatthukkhandhaka (cūḷava. aṭṭha. 252): “Ở đây, thần thông biến hóa (vikubbaniddhipāṭihāriyaṃ) bị bác bỏ, nhưng thần thông tùy ý (adhiṭṭhāniddhi) thì không bị bác bỏ, cần phải hiểu như vậy.”
Laggetvāti ākāse kāyabandhanaṃ pasāretvā tattha cīvaraṃ laggetvā.
Laggetvā means spreading out the waist-band in the air and hanging the robe there.
Laggetvā có nghĩa là trải dây lưng trên không trung và treo y lên đó.
Chaṇavesanti tuṭṭhijananavesaṃ, ussavavesanti attho.
Chaṇavesa means an attire that generates joy, meaning festive attire.
Chaṇavesaṃ có nghĩa là trang phục tạo niềm vui, tức là trang phục lễ hội.
Paṭiyādesunti ‘‘āgatakāle cīvarādīnaṃ pariyesanaṃ bhāriya’’nti paṭhamameva pattacīvarāni sampādesuṃ.
Paṭiyādesu means they prepared the bowls and robes beforehand, thinking, "It will be troublesome to search for robes, etc., when the time comes."
Paṭiyādesuṃ có nghĩa là “việc tìm kiếm y bát và các vật dụng khác khi đến sẽ rất khó khăn”, nên họ đã chuẩn bị sẵn y bát ngay từ đầu.
Padhānagharanti bhāvanānuyogavasena vīriyārambhassa anurūpaṃ vivittasenāsanaṃ.
Padhānaghara means a secluded dwelling suitable for the commencement of effort in accordance with the practice of meditation.
Padhānagharaṃ có nghĩa là một chỗ ở thanh vắng phù hợp cho việc tinh tấn tu tập thiền định.
Sopīti rañño bhāgineyyaṃ sandhāya vuttaṃ.
Sopī is said with reference to the king's nephew.
Sopī là lời nói ám chỉ cháu trai của nhà vua.
Anupabbajitoti uḷāravibhavena khattiyajanena anugantvā pabbajito.
Anupabbajito means he renounced (the world) accompanied by a khattiya person of great wealth.
Anupabbajito có nghĩa là xuất gia sau khi được một vị vua có uy quyền lớn hộ tống.
Gantvāti iddhiyā gantvā.
Gantvā means having gone by psychic power.
Gantvā có nghĩa là đi bằng thần thông.
Kusalādhippāyoti manāpajjhāsayo.
Kusalādhippāyo means having a pleasant intention.
Kusalādhippāyo có nghĩa là có ý định tốt đẹp.
Dveḷhakajātoti ‘‘ime bhikkhū na ekamaggena kathentī’’ti saṃsayamāpanno.
Dveḷhakajāto means he became doubtful, thinking, ‘‘These bhikkhus do not speak with a single path.’’
Dveḷhakajāto có nghĩa là rơi vào trạng thái nghi ngờ, rằng “các vị tỳ khưu này không nói theo cùng một cách”.
Ekekaṃ bhikkhusahassaparivāranti ekekassa ekekasahassaparicchinnaṃ bhikkhuparivārañca.
Ekekaṃ bhikkhusahassaparivāra means a retinue of one thousand bhikkhus assigned to each one.
Ekekaṃ bhikkhusahassaparivāraṃ có nghĩa là mỗi vị có một đoàn tùy tùng gồm một ngàn tỳ khưu.
Gaṇhitvā āgacchathāti vuttepi ‘‘sāsanaṃ paggaṇhituṃ samattho’’ti vuttattā therā bhikkhū ‘‘dhammakamma’’nti maññamānā gatā.
Even though it was said, " Gaṇhitvā āgacchathā (take them and come)", because it was stated that he was "capable of upholding the Sāsana," the elders, considering it a "Dhamma action," went.
Mặc dù đã nói Gaṇhitvā āgacchathā (hãy đi và mang về), nhưng vì đã nói rằng “có khả năng nâng đỡ giáo pháp”, nên các vị Trưởng lão tỳ khưu đã đi, nghĩ rằng đó là “việc Phật pháp”.
Īdisesu hi ṭhānesu kukkuccaṃ na kātabbaṃ.
For in such situations, one should not feel remorse.
Thật vậy, trong những trường hợp như thế này, không nên có sự hối hận.
Kappiyasāsanañhetaṃ na gihikammapaṭisaṃyuttaṃ.
For this is an allowable instruction, not connected with lay activities.
Đây là một lời dạy hợp lệ (kappiyasāsanaṃ), không liên quan đến công việc của cư sĩ.
Thero nāgacchīti kiñcāpi ‘‘rājā pakkosatī’’ti vuttepi dhammakammatthāya āgantuṃ vaṭṭati, dvikkhattuṃ pana pesitepi na āgato kira.
Thero nāgacchī (The elder did not come) means that although it is appropriate to come for the sake of a Dhamma action when told that "the king summons you," the Elder did not come even after being sent for twice.
Thero nāgacchī (vị Trưởng lão không đến) có nghĩa là, mặc dù khi được nói “nhà vua triệu tập” thì nên đến vì việc Phật pháp, nhưng ngay cả khi được sai đi hai lần, vị Trưởng lão vẫn không đến.
Thero hi sabbattha vikhyātavasena sambhāvanuppattito sambhāvitassa ca uddhaṃ kattabbakiccasiddhito asāruppavacanalesena na āgacchīti.
Indeed, the Elder, due to his renown everywhere and his attainment of respect, and due to the accomplishment of what needed to be done for one who is respected, did not come with a mere word that was unseemly.
Thật vậy, vị Trưởng lão không đến với một lời nói không phù hợp vì sự nổi tiếng của ngài ở khắp mọi nơi đã dẫn đến sự tôn kính, và vì ngài đã hoàn thành việc cần làm đối với một người đáng kính.
Mahallako nu kho bhante theroti kiñcāpi rājā theraṃ diṭṭhapubbo, nāmaṃ pana sallakkhetuṃ asakkonto evaṃ pucchīti vadanti.
Mahallako nu kho bhante thero (Is the elder old, venerable sir?) — they say that although the king had seen the Elder before, he asked this question because he was unable to recognize his name.
Mahallako nu kho bhante thero (Bạch Đại đức, có phải vị Trưởng lão đã già rồi không?) có người nói rằng nhà vua đã từng gặp vị Trưởng lão, nhưng vì không thể nhận ra tên nên đã hỏi như vậy.
Vayhanti upari maṇḍapasadisaṃ padaracchannaṃ, sabbapaliguṇṭhimaṃ vā chādetvā kataṃ sakaṭavisesaṃ vayhanti vadanti.
Vayha — they say that a special carriage, either covered with planks like a pavilion above, or completely enclosed, is called a vayha.
Vayhaṃ có người nói rằng một loại xe đặc biệt được che phủ bằng ván gỗ giống như một cái lều ở phía trên, hoặc được che phủ hoàn toàn xung quanh, thì được gọi là vayha.
Nāvāsaṅghāṭaṃ bandhitvāti ettha nāvāti poto.
In Nāvāsaṅghāṭaṃ bandhitvā, nāvā means a boat.
Trong cụm từ Nāvāsaṅghāṭaṃ bandhitvā, nāvā có nghĩa là con thuyền.
So hi orato pāraṃ patati gacchatīti poto, satte netīti nāvāti ca vuccati.
For it is called pota (boat) because it falls and goes from this side to the other, and it is also called nāvā because it carries beings.
Thật vậy, nó được gọi là pota (thuyền) vì nó đi từ bờ này sang bờ kia, và được gọi là nāvā (thuyền) vì nó đưa chúng sinh đi.
Ekato saṅghaṭitā nāvā nāvāsaṅghāṭaṃ, tathā taṃ bandhitvāti attho.
Nāvāsaṅghāṭaṃ means boats joined together; the meaning is, having tied them together in that way.
Nāvāsaṅghāṭaṃ là những con thuyền được kết nối với nhau, và có nghĩa là buộc chúng lại như vậy.
Sāsanapaccatthikānaṃ bahubhāvato āha ‘‘ārakkhaṃ saṃvidhāyā’’ti.
Due to the multitude of enemies of the Dispensation, it is said, ‘‘ārakkhaṃ saṃvidhāyā’’ (having arranged for protection).
Vì có nhiều kẻ thù của giáo pháp, nên đã nói “ārakkhaṃ saṃvidhāya” (đã sắp đặt sự bảo vệ).
Yanti yasmā, yena kāraṇenāti attho.
Ya means ‘from what (reason)’, ‘by which cause’.
Yaṃ có nghĩa là “vì lý do gì”, “vì nguyên nhân gì”.
‘‘Āguṃ na karotīti nāgo’’ti (cūḷava. mettagūmāṇavapūcchāniddesa 27) vacanato pāpakaraṇābhāvato samaṇo idha nāgo nāmāti maññamānā ‘‘eko taṃ mahārāja samaṇanāgo dakkhiṇahatthe gaṇhissatī’’ti byākariṃsu.
Believing that a Samaṇa is here called a Nāga because he does no evil, in accordance with the saying, ‘‘He does not commit evil, therefore he is a Nāga’’, they declared, ‘‘eko taṃ mahārāja samaṇanāgo dakkhiṇahatthe gaṇhissatī’’ (One Nāga monk, O great king, will grasp your right hand).
Theo lời nói “người không làm điều ác thì gọi là Nāga” (cūḷava. mettagūmāṇavapūcchāniddesa 27), vì không làm điều ác, nên các vị ấy đã tuyên bố rằng ở đây, một vị sa-môn được gọi là Nāga: “Thưa Đại vương, một vị sa-môn Nāga sẽ nắm tay phải của ngài.”
Abbāhiṃsūti ākaḍḍhiṃsu.
Abbāhiṃsū means they drew out.
Abbāhiṃsu có nghĩa là kéo ra.
‘‘Rañño hatthaggahaṇaṃ līḷāvasena kataṃ viya hotīti kasmātiādicodanaṃ kata’’nti vadanti.
They say it implies a question like, "Why was the king's grasping of the hand as if done playfully?"
Có người nói rằng: “Đã có câu hỏi rằng tại sao việc nắm tay nhà vua lại giống như một hành động vui đùa?”
Bāhiratoti uyyānassa bāhirato.
Bāhirato means outside the park.
Bāhirato có nghĩa là bên ngoài khu vườn.
Passantānaṃ atidukkaraṃ hutvā paññāyatīti āha ‘‘padesapathavīkampanaṃ dukkara’’nti.
Since it appeared extremely difficult to those who observed it, he said, ‘‘padesapathavīkampanaṃ dukkara’’ (shaking a part of the earth is difficult).
Vì việc làm cho một phần đất rung chuyển là điều rất khó khăn đối với những người đang nhìn, nên đã nói “việc làm cho một phần đất rung chuyển là khó khăn”.
Adhiṭṭhāne panettha visuṃ dukkaratā nāma natthi.
In this case, there is no separate difficulty in the determination (adhiṭṭhāna).
Tuy nhiên, trong thần thông tùy ý (adhiṭṭhānaṃ), không có điều gì gọi là khó khăn riêng biệt.
Sīmaṃ akkamitvāti antosīmaṃ sīmāya abbhantaraṃ akkamitvā.
Sīmaṃ akkamitvā means having entered the inner boundary of the sīma.
Sīmaṃ akkamitvā có nghĩa là bước vào bên trong ranh giới.
Abhiññāpādakanti abhiññāya patiṭṭhābhūtaṃ.
Abhiññāpādaka means the basis for supernormal knowledge (abhiññā).
Abhiññāpādakaṃ có nghĩa là nền tảng của sự thắng trí (abhiññā).
Vikubbaniddhiyā eva paṭikkhittattā pathavīcalanaṃ adhiṭṭhahi.
He resolved to shake the earth because only the transformative psychic power (vikubbaniddhi) was prohibited.
Chỉ có thần thông biến hóa (vikubbaniddhi) bị bác bỏ, nên ngài đã tùy ý làm cho đất rung chuyển.
Rathassa antosīmāya ṭhito pādova calīti ettha pādoti rathacakkaṃ sandhāya vuttaṃ.
In Rathassa antosīmāya ṭhito pādova calī (The wheel standing within the chariot's boundary shook), pādo refers to the chariot wheel.
Trong câu Rathassa antosīmāya ṭhito pādova calī (bánh xe đứng trong ranh giới của cỗ xe đã rung chuyển), pādo (bánh xe) được nói đến để chỉ bánh xe của cỗ xe.
Tañhi rathassa gamanakiccasādhanato pādasadisattā idha ‘‘pādo’’ti vuttaṃ.
For that wheel, being instrumental in the chariot's movement, is here called "pādo" due to its resemblance to a foot.
Thật vậy, nó được gọi là “pādo” ở đây vì nó giống như một cái chân trong việc thực hiện chức năng di chuyển của cỗ xe.
Sakkhatīti sakkhissati.
Sakkhatī means 'will be able'.
Sakkhatī có nghĩa là sẽ có thể.
Etamatthanti vinā cetanāya pāpassa asambhavasaṅkhātaṃ atthaṃ.
Etamattha means the meaning that evil is impossible without volition.
Etamatthaṃ có nghĩa là ý nghĩa rằng điều ác không thể xảy ra nếu không có tác ý (cetanā).
Cetanāhanti ettha ‘‘cetanaṃ aha’’nti padacchedo kātabbo.
In Cetanāha, the word division should be made as ‘‘cetanaṃ ahaṃ’’.
Trong cụm từ Cetanāhaṃ, cần phải tách từ là “cetanaṃ ahaṃ”.
Cetayitvāti cetanaṃ pavattayitvā.
Cetayitvā means having engaged volition.
Cetayitvā có nghĩa là đã phát sinh tác ý.
Dīpakatittiroti attano nisinnabhāvassa dīpanato evaṃladdhanāmo tittiro.
Dīpakatittiro means a partridge (tittira) that gained its name because it reveals its own sitting position.
Dīpakatittiro là một con gà gô có tên như vậy vì nó biểu thị trạng thái ngồi của chính nó.
Yaṃ araññaṃ netvā sākuṇiko tassa saddena āgatāgate tittire gaṇhāti.
A fowler would take that partridge into the forest and catch other partridges that came, attracted by its call.
Người thợ săn chim đã đưa con gà gô đó vào rừng và bắt những con gà gô đến theo tiếng kêu của nó.
Tāpasaṃ pucchīti atīte kira ekasmiṃ paccantagāme eko sākuṇiko ekaṃ dīpakatittiraṃ gahetvā suṭṭhu sikkhāpetvā pañjare pakkhipitvā paṭijaggati.
Tāpasaṃ pucchī (he asked the ascetic) — It is said that in the past, in a certain border village, a fowler caught a dīpakatittira, trained it well, put it in a cage, and looked after it.
Tāpasaṃ pucchī (hỏi vị khổ hạnh). Nghe nói, trong quá khứ, ở một ngôi làng biên giới, một người thợ săn chim đã bắt một con gà gô Dīpaka, huấn luyện nó rất kỹ lưỡng, rồi nhốt vào lồng và chăm sóc.
So taṃ araññaṃ netvā tassa saddena āgatāgate tittire gaṇhāti.
He would take it to the forest and catch partridges that came, attracted by its call.
Anh ta đưa nó vào rừng và bắt những con gà gô đến theo tiếng kêu của nó.
Tittiro ‘‘maṃ nissāya bahū mama ñātakā nassanti, mayhetaṃ pāpa’’nti nissaddo ahosi.
The partridge thought, "Many of my relatives are perishing because of me; this is evil for me," and became silent.
Con gà gô nghĩ: “Nhiều bà con của ta bị diệt vong vì ta, đây là điều ác đối với ta,” và nó trở nên im lặng.
So tassa nissaddabhāvaṃ ñatvā veḷupesikāya taṃ sīse paharati.
The fowler, knowing its silence, struck its head with a bamboo splint.
Người thợ săn biết nó im lặng, bèn dùng một thanh tre đập vào đầu nó.
Tittiro dukkhāturatāya saddaṃ karoti.
The partridge, tormented by pain, made a sound.
Con gà gô kêu lên vì đau đớn.
Evaṃ so sākuṇiko taṃ nissāya tittire gahetvā jīvikaṃ kappesi.
Thus, the fowler lived by catching partridges through it.
Cứ như vậy, người thợ săn đã bắt được nhiều gà gô nhờ nó và kiếm sống.
Atha so tittiro cintesi ‘‘ime marantūti mayhaṃ cetanā natthi, paṭicca kammaṃ pana maṃ phusati.
Then that partridge reflected, "I have no volition that these should die, but karma touches me conditionally.
Sau đó, con gà gô suy nghĩ: “Ta không có ý định muốn chúng chết, nhưng nghiệp vẫn đến với ta.
Mayi saddaṃ akaronte hi ete nāgacchanti, karonteyevāgacchanti, āgatāgate ayaṃ gahetvā jīvitakkhayaṃ pāpeti, atthi nu kho ettha mayhaṃ pāpaṃ, natthī’’ti.
Indeed, if I do not make a sound, they do not come; they come only when I make a sound. This man catches those who come and causes them to lose their lives. Is there evil for me in this or not?"
Nếu ta không kêu, chúng sẽ không đến; chỉ khi ta kêu, chúng mới đến. Người này bắt những con đến và giết chết chúng. Vậy ta có phạm tội ở đây không, hay không?”
So tato paṭṭhāya ‘‘ko nu kho me imaṃ kaṅkhaṃ chindeyyā’’ti tathārūpaṃ paṇḍitaṃ upadhārento carati.
From then on, it wandered, seeking a wise person who could resolve this doubt for it, thinking, "Who indeed can cut this doubt for me?"
Từ đó trở đi, nó đi tìm một vị hiền triết như vậy, nghĩ: “Ai có thể giải quyết nghi ngờ này cho ta?”
Athekadivasaṃ so sākuṇiko bahuke tittire gahetvā pacchiṃ pūretvā ‘‘pānīyaṃ pivissāmī’’ti bodhisattassa tāpasapabbajjāya pabbajitvā jhānābhiññāyo nibbattetvā araññe vasantassa assamaṃ gantvā taṃ pañjaraṃ bodhisattassa santike ṭhapetvā pānīyaṃ pivitvā vālikātale nipanno niddaṃ okkami.
Then, one day, the fowler caught many partridges, filled his basket, and went to the hermitage of the Bodhisatta, who had renounced the world as an ascetic, developed jhānas and abhiññās, and lived in the forest. He placed the cage near the Bodhisatta, drank water, lay down on the sandy ground, and fell asleep.
Một ngày nọ, người thợ săn bắt được nhiều gà gô, chất đầy giỏ, rồi nói: “Ta sẽ uống nước,” và đi đến am của Bồ Tát, người đã xuất gia làm khổ hạnh, phát triển các thiền định và thắng trí, và đang sống trong rừng. Anh ta đặt cái lồng đó cạnh Bồ Tát, uống nước, rồi nằm trên bãi cát và ngủ thiếp đi.
Tittiro tassa niddamokkantabhāvaṃ ñatvā ‘‘mama kaṅkhaṃ imaṃ tāpasaṃ pucchissāmi, jānanto me kathessatī’’ti pañjare nisinnoyeva –
The partridge, knowing that he had fallen asleep, thought, "I will ask this ascetic my doubt; if he knows, he will tell me," and while sitting in the cage—
Con gà gô biết người thợ săn đã ngủ, bèn nghĩ: “Ta sẽ hỏi vị khổ hạnh này về nghi ngờ của ta, nếu ngài biết, ngài sẽ nói cho ta biết,” và nó vẫn ngồi trong lồng mà –
Na paṭicca kammaṃ phusatītiādikāya pana tāpasena vuttagāthāya ayamattho – yadi tava pāpakiriyāya mano na padussati, tanninno tappoṇo na hoti, evaṃ sante luddena taṃ paṭicca katampi pāpakammaṃ taṃ na phusati na allīyati.
However, the meaning of the verse spoken by the ascetic, beginning with ‘The action does not affect (him) because of,’ is this: If your mind is not corrupted by evil-doing, if it is not inclined or prone to it, then even the evil action done by the hunter on your account does not affect you, it does not cling to you.
Tuy nhiên, ý nghĩa của câu kệ được vị ẩn sĩ nói, bắt đầu bằng “Na paṭicca kammaṃ phusatī” (Hành động không dính mắc vào người liên quan) này là: Nếu tâm của ông không bị ô nhiễm bởi hành động ác, không nghiêng về nó, không hướng về nó, thì dù hành động ác đó được người thợ săn thực hiện do ông, nó cũng không dính mắc vào ông, không bám víu vào ông.
Pāpakiriyāya hi appossukkassa nirālayassa bhadrassa parisuddhassa sato tava pāṇātipātacetanāya abhāvā taṃ pāpaṃ na upalimpati, tava cittaṃ na allīyatīti.
Indeed, for one who is indifferent to evil-doing, detached, and pure, because there is no intention of taking life on your part, that evil does not stain you; your mind does not cling to it.
Quả thật, đối với người không quan tâm, không bám víu, thiện lành và thanh tịnh trong hành động ác, do không có ý muốn sát sinh của ông, tội ác đó không dính líu đến ông, tâm ông không bị ô nhiễm.
Samayaṃ uggaṇhāpesīti attano sammāsambuddhassa laddhiṃ uggaṇhāpesi.
He made them learn the doctrine means he made them learn the doctrine of the Perfectly Self-Awakened One, his own doctrine.
Samayaṃ uggaṇhāpesī (dạy cho hiểu giáo lý) có nghĩa là dạy cho hiểu giáo lý của Đức Chánh Đẳng Giác.
Sāṇipākāraṃ parikkhipāpetvāti ettha sāṇipākāranti karaṇatthe upayogavacanaṃ, attānañca therañca yathā te bhikkhū na passanti, evaṃ sāṇipākārena samantato parikkhipāpetvāti attho, sāṇipākāraṃ vā samantato parikkhipāpetvāti evamettha attho gahetabbo.
Regarding ‘Having caused a cloth fence to be erected,’ here the term ‘sāṇipākāraṃ’ is an instrumental usage, meaning, ‘having caused a cloth fence to be erected all around, so that those bhikkhus would not see him and the elder.’ Alternatively, the meaning here should be taken as ‘having caused a cloth fence to be erected all around.’
Trong cụm từ Sāṇipākāraṃ parikkhipāpetvā (cho bao quanh bằng màn vải), sāṇipākāraṃ là một từ chỉ công cụ trong ý nghĩa của việc làm, có nghĩa là cho bao quanh bằng màn vải để các Tỳ-khưu không nhìn thấy mình và vị Trưởng lão. Hoặc cũng có thể hiểu là cho bao quanh bằng màn vải khắp nơi.
Sāṇipākārantareti sāṇipākārassa abbhantare.
Within the cloth fence means inside the cloth fence.
Sāṇipākārantare có nghĩa là bên trong màn vải.
Ekaladdhiketi samānaladdhike.
Of the same doctrine means having the same doctrine.
Ekaladdhike có nghĩa là những người có cùng giáo lý.
Kiṃ vadati sīlenāti kiṃvādī.
What does one declare by their conduct? Thus, ‘kiṃvādī’ (what-speaker).
Kiṃvādī (nói gì) có nghĩa là nói gì về giới hạnh?
Atha vā ko katamo vādo kiṃvādo, so etassa atthīti kiṃvādī.
Or, what, which is the doctrine, ‘kiṃvādo’? He possesses this, hence ‘kiṃvādī’ (what-speaker).
Hoặc kiṃvādo (quan điểm nào) là quan điểm nào? Người có quan điểm đó được gọi là kiṃvādī.
Sassataṃ attānañca lokañca vadanti paññapenti sīlenāti sassatavādino.
They declare and lay down the self and the world as eternal by their conduct. Thus, ‘sassatavādino’ (eternalists).
Sassatavādino (thường kiến giả) có nghĩa là những người nói và tuyên bố rằng tự ngã và thế giới là thường còn theo giới hạnh.
Atha vā vadanti etenāti vādo, diṭṭhiyā etaṃ adhivacanaṃ.
Or, they speak by means of this, thus ‘vādo’ (doctrine); this is a designation for wrong view.
Hoặc vādo (quan điểm) là điều được nói ra, đây là tên gọi của tà kiến.
Sassato vādo sassatavādo, so etesaṃ atthīti sassatavādino, sassatadiṭṭhinoti attho.
An eternal doctrine is ‘sassatavādo’; they have this, hence ‘sassatavādino,’ meaning those who hold the eternalist view.
Quan điểm thường còn là sassatavādo, những người có quan điểm đó được gọi là sassatavādino, nghĩa là những người có thường kiến.
Atha sassato vādo etesamatthīti kasmā vuttaṃ, tesañhi attā loko ca sassatoti adhippeto, na vādoti?
But why is it said, ‘They have an eternal doctrine,’ when their intention is that the self and the world are eternal, not the doctrine?
Vậy tại sao lại nói “những người có quan điểm thường còn” khi mà đối với họ, tự ngã và thế giới được cho là thường còn, chứ không phải quan điểm?
Saccametaṃ.
This is true.
Điều này là đúng.
Sassatasahacaritatāya pana vādopi sassatoti vutto yathā ‘‘kuntā pacarantī’’ti.
However, because of its association with eternality, the doctrine is also called eternal, just as it is said, “spears are roaming about.”
Nhưng do sự đồng hành với thường còn, quan điểm cũng được gọi là thường còn, như trong câu “những ngọn giáo đang đi lại”.
Sassatoti vādo etesanti vā itisaddalopo daṭṭhabbo.
Or, the elision of the word ‘iti’ should be understood here, meaning, “their doctrine is eternal.”
Hoặc có thể xem đây là sự lược bỏ từ “iti” (như vậy), tức là “quan điểm của họ là thường còn”.
Ye rūpādīsu aññataraṃ attāti ca lokoti ca gahetvā taṃ sassataṃ amataṃ niccaṃ dhuvaṃ paññapenti, te sassatavādinoti veditabbā.
Those who take any one of the rūpa and so on as the self and the world, and declare it to be eternal, immortal, permanent, and everlasting, should be understood as sassatavādino.
Cần phải hiểu rằng những người chấp thủ một trong các sắc (rūpa) và các pháp khác là tự ngã và thế giới, rồi tuyên bố rằng chúng là thường còn, bất tử, vĩnh viễn, trường tồn, thì đó là những người theo thường kiến.
Vuttañhetaṃ niddese paṭisambhidāyañca –
This is stated in the Niddesa and Paṭisambhidā:
Điều này đã được nói trong Niddesa và Paṭisambhidā:
Ayañca attho ‘‘rūpaṃ attato samanupassati, vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassatī’’ti imissā pañcavidhāya sakkāyadiṭṭhiyā vasena vutto.
This meaning is stated in terms of the fivefold identity view, which is "one perceives form as self, feeling... perception... mental formations... consciousness as self."
Và ý nghĩa này được nói theo năm loại tà kiến chấp thủ thân (sakkāyadiṭṭhi) như: “Quan sát sắc là tự ngã, thọ… tưởng… hành… thức là tự ngã.”
‘‘Rūpavantaṃ attāna’’ntiādikāya pana pañcadasavidhāya sakkāyadiṭṭhiyā vasena cattāro cattāro khandhe ‘‘attā’’ti gahetvā tadañño lokoti paññapentīti ayañca attho labbhati.
However, there is also the meaning that, in terms of the fifteenfold identity view, beginning with "the self possessing form," they take each set of four aggregates as "self" and declare what is other than that to be "the world."
Ngoài ra, ý nghĩa này cũng được chấp nhận rằng theo mười lăm loại tà kiến chấp thủ thân, bắt đầu bằng “tự ngã có sắc”, họ chấp thủ bốn uẩn là “tự ngã” và tuyên bố rằng những gì khác là thế giới.
Tathā ekaṃ khandhaṃ ‘‘attā’’ti gahetvā añño attano upabhogabhūto lokoti, sasantatipatite vā khandhe ‘‘attā’’ti gahetvā tadañño lokoti paññapentīti evamettha attho veditabbo.
Similarly, the meaning here should be understood as taking one aggregate as "self" and then what is other, serving as one's object of enjoyment, as "the world"; or taking the aggregates that fall within one's own continuity as "self" and what is other than that as "the world."
Tương tự, cần hiểu ý nghĩa ở đây là: chấp thủ một uẩn là “tự ngã” và những gì khác là thế giới được tự ngã sử dụng, hoặc chấp thủ các uẩn thuộc dòng tương tục của mình là “tự ngã” và những gì khác là thế giới.
Sattesu saṅkhāresu vā ekaccaṃ sassataṃ etassāti ekaccasassato, ekaccasassatavādo.
For this doctrine, some among beings or mental formations are eternal, hence ‘ekaccasassato’ (partial eternalist), a partial eternalist doctrine.
Trong các chúng sinh hoặc các pháp hữu vi, một số là thường còn đối với người này, nên gọi là ekaccasassato (một phần thường còn), tức là ekaccasassatavādo (quan điểm một phần thường còn).
So etesamatthīti ekaccasassatikā, ekaccasassatavādino.
They possess that, hence ‘ekaccasassatikā’ (partial eternalists), meaning those who hold partial eternalist views.
Những người có quan điểm đó được gọi là ekaccasassatikā (những người theo một phần thường còn), tức là những người theo quan điểm một phần thường còn.
Te duvidhā honti sattekaccasassatikā saṅkhārekaccasassatikāti.
They are of two kinds: sattekaccasassatikā (partial eternalists regarding beings) and saṅkhārekaccasassatikā (partial eternalists regarding formations).
Họ có hai loại: sattekaccasassatikā (những người theo một phần thường còn về chúng sinh) và saṅkhārekaccasassatikā (những người theo một phần thường còn về các pháp hữu vi).
Tattha ‘‘issaro nicco, aññe sattā aniccā’’ti evaṃ pavattavādā sattekaccasassatikā seyyathāpi issaravādā.
Among them, those who hold the view that “the lord is eternal, other beings are impermanent” are sattekaccasassatikā, such as the īssaravādā (theists).
Trong đó, những người có quan điểm như “Thượng đế là thường còn, các chúng sinh khác là vô thường” được gọi là sattekaccasassatikā, ví dụ như những người theo quan điểm Thượng đế (Issaravādā).
‘‘Nicco brahmā, aññe sattā aniccā’’ti evaṃ pavattavādāpi sattekaccasassatikāti veditabbā.
Those who hold the view that “Brahmā is eternal, other beings are impermanent” should also be understood as sattekaccasassatikā.
Cần hiểu rằng những người có quan điểm như “Phạm Thiên là thường còn, các chúng sinh khác là vô thường” cũng là sattekaccasassatikā.
‘‘Paramāṇavo niccā, dviaṇukādayo aniccā’’ti evaṃ pavattavādā saṅkhārekaccasassatikā seyyathāpi kaṇādavādādayo.
Those who hold the view that “atoms are eternal, diatomic molecules and so on are impermanent” are saṅkhārekaccasassatikā, such as the Kaṇādavādā and others.
Những người có quan điểm như “Các nguyên tử là thường còn, các nhị nguyên tử và các pháp khác là vô thường” được gọi là saṅkhārekaccasassatikā, ví dụ như những người theo quan điểm Kaṇāda và các phái khác.
‘‘Cakkhādayo aniccā, viññāṇaṃ nicca’’nti evaṃvādinopi saṅkhārekaccasassatikāti veditabbā.
Those who hold the view that “eyes and so on are impermanent, consciousness is eternal” should also be understood as saṅkhārekaccasassatikā.
Cần hiểu rằng những người có quan điểm như “Mắt và các giác quan khác là vô thường, thức là thường còn” cũng là saṅkhārekaccasassatikā.
Nanu ‘‘ekacce dhammā sassatā, ekacce asassatā’’ti etasmiṃ vāde cakkhādīnaṃ asassatabhāvasanniṭṭhānaṃ yathāsabhāvāvabodho eva, tayidaṃ kathaṃ micchādassananti?
Is it not the case that in this view, "some phenomena are eternal, some are non-eternal," the determination of the non-eternality of the eye and so on is simply the comprehension of their true nature? How then is this a wrong view?
Chẳng phải trong quan điểm “một số pháp là thường còn, một số pháp là vô thường” này, sự xác định tính vô thường của mắt và các giác quan khác chỉ là sự thấu hiểu bản chất đúng đắn sao? Vậy tại sao điều này lại là tà kiến?
Ko vā evamāha – ‘‘cakkhādīnaṃ asassatabhāvasanniṭṭhānaṃ micchādassana’’nti, asassatesuyeva pana kesañci dhammānaṃ sassatabhāvābhiniveso idha micchādassanaṃ.
Who says that "the determination of the non-eternality of the eye and so on is a wrong view"? Rather, in this context, the clinging to the eternality of certain phenomena among those that are non-eternal is the wrong view.
Ai lại nói rằng “sự xác định tính vô thường của mắt và các giác quan khác là tà kiến”? Ở đây, tà kiến là sự chấp thủ tính thường còn của một số pháp trong những pháp vốn là vô thường.
Tena pana ekavāre pavattamānena cakkhādīnaṃ asassatabhāvāvabodho vidūsito saṃsaṭṭhabhāvato, visasaṃsaṭṭho viya sabbo sappimaṇḍo sakiccakaraṇāsamatthatāya sammādassanapakkhe ṭhapetabbataṃ nārahatīti.
However, when this (clinging) arises simultaneously, the comprehension of the non-eternality of the eye and so on is corrupted due to being mixed (with the wrong view). Just as a whole bowl of ghee mixed with poison is unable to perform its proper function, it is not fit to be placed on the side of right view.
Tuy nhiên, do sự chấp thủ đó xảy ra cùng lúc, sự thấu hiểu tính vô thường của mắt và các giác quan khác đã bị làm hư hoại do sự pha trộn, giống như toàn bộ món bơ sữa bị pha trộn với chất độc, không thể thực hiện chức năng của nó và không xứng đáng được đặt vào phe chánh kiến.
Asassatabhāvena nicchitāpi vā cakkhuādayo samāropitajīvasabhāvā eva diṭṭhigatikehi gayhantīti tadavabodhassa micchādassanabhāvo na sakkā nivāretuṃ.
Or, even if the eye and so on are determined to be non-eternal, they are taken by those with wrong views as having an imputed living essence. Thus, it is not possible to deny that the understanding of them is a wrong view.
Hoặc không thể phủ nhận rằng sự thấu hiểu đó là tà kiến, vì mắt và các giác quan khác, dù đã được xác định là vô thường, vẫn bị những người theo tà kiến chấp thủ như là bản chất của một sinh vật được áp đặt.
Evañca katvā asaṅkhatāya ca saṅkhatāya ca dhātuyā vasena yathākkamaṃ ekacce dhammā sassatā, ekacce asassatāti evaṃ pavatto vibhajjavādopi ekaccasassatavādo āpajjatīti evaṃpakārā codanā anavakāsā hoti aviparītadhammasabhāvasampaṭipattibhāvato.
If it were so, then even the analytical view (vibhajjavāda), which states that some phenomena are eternal and some are non-eternal according to the unconditioned and conditioned elements respectively, would become a partial eternalist view. This kind of objection is untenable because it aligns with the true nature of phenomena without distortion.
Và do đó, lời chất vấn rằng “quan điểm phân biệt (vibhajjavāda) nói rằng một số pháp là thường còn và một số pháp là vô thường theo thứ tự bản chất của pháp vô vi và pháp hữu vi cũng trở thành một phần của thường kiến” là không có cơ sở, vì nó phù hợp với bản chất chân thật của các pháp.
Kāmañcettha purimasassatavādepi asassatānaṃ dhammānaṃ sassatāti gahaṇaṃ visesato micchādassanaṃ, sassatānaṃ pana sassatāti gāho na micchādassanaṃ yathāsabhāvaggahaṇabhāvato.
Although in the former eternalist view, taking non-eternal phenomena as eternal is specifically a wrong view, taking eternal phenomena as eternal is not a wrong view, as it is a grasping of their true nature.
Mặc dù trong thường kiến trước đó, việc chấp thủ các pháp vô thường là thường còn đặc biệt là tà kiến, nhưng việc chấp thủ các pháp thường còn là thường còn thì không phải là tà kiến vì đó là sự chấp thủ đúng bản chất.
Asassatesuyeva pana kecideva dhammā sassatāti gahetabbadhammesu vibhāgappavattiyā imassa vādassa vādantaratā vuttā.
However, the distinctiveness of this view (ekaccasassata) is stated due to the distinction made in phenomena that are to be taken as eternal, specifically among non-eternal phenomena.
Tuy nhiên, sự khác biệt của quan điểm này (ekaccasassatavāda) đã được nói đến do sự phân chia xảy ra trong việc chấp thủ một số pháp là thường còn chỉ trong những pháp vô thường.
Na cettha samudāyantogadhattā ekadesassa sappadesasassataggāho nippadesasassataggāhe samodhānaṃ gacchatīti sakkā vattuṃ vāditabbisayavisesavasena vādadvayassa pavattattā.
Nor can it be said here that, due to the partial grasping of eternality being subsumed within the whole, it coalesces with the grasping of absolute eternality, because the two views operate based on different objects of declaration.
Và ở đây, không thể nói rằng sự chấp thủ thường còn có giới hạn (sappadesasassataggāho) hòa nhập vào sự chấp thủ thường còn không giới hạn (nippadesasassataggāhe) do sự bao hàm trong tổng thể, bởi vì hai quan điểm này phát sinh dựa trên sự khác biệt về đối tượng tranh luận.
Aññe eva hi diṭṭhigatikā ‘‘sabbe dhammā sassatā’’ti abhiniviṭṭhā, aññe ekaccasassatāti saṅkhārānaṃ anavasesapariyādānaṃ ekadesapariggaho ca vādadvayassa paribyattoyevāti.
Indeed, some doctrinaires are attached to the view that "all phenomena are eternal," while others hold that "some are eternal." Thus, the complete exhaustion of formations and the partial appropriation (of eternality) are clearly distinct for the two views.
Quả thật, có những người theo tà kiến khác chấp thủ rằng “tất cả các pháp là thường còn”, và những người khác chấp thủ rằng “một số pháp là thường còn”. Do đó, việc bao quát tất cả các pháp hữu vi và việc chấp thủ một phần là rõ ràng là hai quan điểm khác nhau.
Antānantikāti ettha amati gacchati ettha sabhāvo osānanti anto, mariyādā.
In ‘antānantikā’ (finitists and infinitists), ‘anta’ (end) means the nature reaches its termination here, a boundary.
Trong cụm từ Antānantikā (hữu biên và vô biên), anto (biên) là nơi mà bản chất đạt đến sự kết thúc, tức là giới hạn.
Tappaṭisedhena ananto.
By its negation, it is ‘ananta’ (infinite).
Ngược lại với điều đó là ananto (vô biên).
Kassa panāyaṃ antānantoti?
But whose end or infinitude is this?
Vậy biên và vô biên này là của ai?
Lokīyati saṃsāranissaraṇatthikehi diṭṭhigatikehi, lokīyati vā ettha tehi puññāpuññaṃ tabbipāko cāti lokoti saṅkhyaṃ gatassa paṭibhāganimittādisabhāvassa attano.
It is seen by those with wrong views who seek liberation from saṃsāra, or it is that in which they perceive good and bad deeds and their results. Thus, it refers to the aggregate of phenomena called 'world' which possesses a counterpart sign and other characteristics, which is designated as the self.
Đó là của tự ngã, có bản chất là tướng đối phần (paṭibhāganimitta) và các pháp khác, được những người theo tà kiến mong muốn thoát khỏi luân hồi nhìn nhận là thế giới, hoặc nơi mà họ nhìn nhận phước và tội cùng quả báo của chúng là thế giới.
Anto ca ananto ca antānanto ca nevantanānanto cāti antānanto sāmaññaniddesena, ekasesena vā ‘‘nāmarūpapaccayā saḷāyatana’’ntiādīsu viya.
"Finite," "infinite," "both finite and infinite," and "neither finite nor infinite"—these are taken as antānanto by general designation, or by singular retention, as in "conditioned by name-and-form is the six sense bases," and so on.
Có giới hạn và không giới hạn, có giới hạn và không giới hạn, không phải có giới hạn cũng không phải không giới hạn, thì antānanto (có giới hạn và không giới hạn) là một cách gọi chung, hoặc là một cách nói rút gọn, như trong các trường hợp "nāmarūpapaccayā saḷāyatana" (duyên danh sắc mà có sáu xứ) và các ví dụ tương tự.
Antānantasahacarito vādo antānanto yathā ‘‘kuntā pacarantī’’ti.
A doctrine associated with finite-and-infinite is antānanto, as in "the spears are moving" (meaning: men with spears are moving).
Hoặc một thuyết đồng hành với giới hạn và không giới hạn là antānanto, như câu "kuntā pacarantī" (những cây giáo đi).
Antānantasannissayo vā yathā ‘‘mañcā ukkuṭṭhiṃ karontī’’ti.
Or a doctrine based on finite-and-infinite, as in "the couches are roaring" (meaning: men on couches are roaring).
Hoặc một thuyết nương tựa vào giới hạn và không giới hạn, như câu "mañcā ukkuṭṭhiṃ karontī" (những chiếc giường kêu la).
So etesamatthīti antānantikā, antānantavādino.
Since this* exists for them, they are antānantikā, the exponents of finite-and-infinite views.
Thuyết đó có ở những người này, nên họ là antānantikā, những người chủ trương thuyết có giới hạn và không giới hạn.
‘‘Antavā ayaṃ loko, ananto ayaṃ loko, antavā ca ayaṃ loko ananto ca, nevāyaṃ loko antavā na panānanto’’ti evaṃ antaṃ vā anantaṃ vā antānantaṃ vā nevantanānantaṃ vā ārabbha pavattavādāti attho.
The meaning is that these are doctrines which arise concerning the world being "finite," "infinite," "both finite and infinite," or "neither finite nor infinite" in this manner.
Ý nghĩa là: đó là những thuyết được đưa ra dựa trên việc thế giới này có giới hạn, thế giới này không giới hạn, thế giới này có giới hạn và không giới hạn, hoặc thế giới này không phải có giới hạn cũng không phải không giới hạn.
Catubbidhā hi antānantavādino antavādī anantavādī antānantavādī nevantanānantavādīti.
Indeed, there are four kinds of exponents of finite-and-infinite views: those who hold the world is finite, those who hold it is infinite, those who hold it is both finite and infinite, and those who hold it is neither finite nor infinite.
Thật vậy, những người chủ trương thuyết có giới hạn và không giới hạn có bốn loại: người chủ trương có giới hạn, người chủ trương không giới hạn, người chủ trương có giới hạn và không giới hạn, người chủ trương không phải có giới hạn cũng không phải không giới hạn.
Tathā hi koci paṭibhāganimittaṃ cakkavāḷapariyantaṃ avaḍḍhetvā taṃ ‘‘loko’’ti gahetvā antasaññī lokasmiṃ hoti.
Thus, some, not expanding the counterpart sign to the boundary of the world-system, take that as "the world" and become finite-percipient regarding the world.
Như vậy, có người không mở rộng tướng đối chiếu (paṭibhāganimitta) đến tận cùng của thế giới (cakkavāḷapariyanta), mà lấy nó làm "thế giới", nên có nhận thức về giới hạn đối với thế giới.
Cakkavāḷapariyantaṃ katvā vaḍḍhitakasiṇe pana anantasaññī hoti.
However, in the expanded kasiṇa (meditation object) made up to the boundary of the world-system, one becomes infinite-percipient.
Tuy nhiên, đối với kasiṇa được mở rộng đến tận cùng của thế giới, người đó có nhận thức về vô giới hạn.
Uddhamadho avaḍḍhetvā pana tiriyaṃ vaḍḍhetvā uddhamadho antasaññī tiriyaṃ anantasaññī hoti.
But by not expanding upwards and downwards, and expanding horizontally, one becomes finite-percipient upwards and downwards, and infinite-percipient horizontally.
Còn nếu không mở rộng lên trên và xuống dưới, mà chỉ mở rộng theo chiều ngang, thì người đó có nhận thức về giới hạn ở phía trên và phía dưới, và có nhận thức về vô giới hạn theo chiều ngang.
Koci pana yasmā lokasaññito attā adhigatavisesehi mahesīhi kadāci ananto sakkhidiṭṭho anusuyyati, tasmā nevantavā.
Some, however, state that since the self, designated as the world, is heard to have been sometimes directly seen as infinite by the great sages who have attained distinction, therefore it is not finite.
Tuy nhiên, có người lại cho rằng vì tự ngã được gọi là thế giới, đôi khi được các bậc Đại hiền (mahesī) đã đạt được các đặc biệt thấy tận mắt là vô giới hạn, nên không phải là có giới hạn.
Yasmā pana tehiyeva kadāci antavā sakkhidiṭṭho anusuyyati, tasmā na pana anantoti evaṃ nevantanānantasaññī lokasmiṃ hoti.
Since it is also heard that by those very same sages it was sometimes directly seen as finite, therefore it is not infinite; thus, one becomes neither finite nor infinite-percipient regarding the world.
Tuy nhiên, vì đôi khi tự ngã đó cũng được chính các bậc ấy thấy tận mắt là có giới hạn, nên không phải là vô giới hạn, như vậy người đó có nhận thức về không phải có giới hạn cũng không phải không giới hạn đối với thế giới.
Keci pana yadi panāyaṃ attā antavāsiyā, dūradese upapajjamānānussaraṇādikiccanipphatti na siyā.
Some others explain that if this self were finite, the accomplishment of tasks like recollecting those reborn in distant places would not occur.
Tuy nhiên, một số người khác lại giải thích rằng: nếu tự ngã này có giới hạn, thì việc thành tựu các công việc như hồi tưởng về sự tái sinh ở những nơi xa xôi sẽ không thể có.
Atha ananto idha ṭhitassa devalokanirayādīsu sukhadukkhānubhavanampi siyā.
If it were infinite, then one residing here could also experience pleasure and pain in the deva worlds, hells, and so on.
Còn nếu là vô giới hạn, thì người đang ở đây cũng có thể trải nghiệm khổ lạc ở các cõi trời, địa ngục, v.v.
Sace pana antavā ca ananto ca, tadubhayapaṭisedhadosasamāyogo, tasmā antavā anantoti ca abyākaraṇīyo attāti evaṃ takkanavasena nevantanānantasaññī hotīti vaṇṇayanti.
But if it were both finite and infinite, there would be a combination of the faults of negating both; therefore, they assert that the self is indefinable as finite or infinite, thus becoming neither finite nor infinite-percipient by way of speculation.
Nếu lại có giới hạn và vô giới hạn, thì sẽ có sự kết hợp của lỗi bác bỏ cả hai, vì vậy tự ngã không phải là có giới hạn cũng không phải là vô giới hạn, không thể được giải thích như vậy, nên người đó có nhận thức về không phải có giới hạn cũng không phải không giới hạn dựa trên suy luận.
Ettha ca yuttaṃ tāva purimānaṃ tiṇṇaṃ vādīnaṃ antañca anantañca antānantañca ārabbha pavattavādattā antānantikattaṃ, pacchimassa pana tadubhayapaṭisedhanavasena pavattavādattā kathaṃ antānantikattanti?
Here, it is indeed fitting that the first three doctrines are antānantikā because they arise concerning the finite, the infinite, and the finite-and-infinite. But how can the last one be antānantikā when its doctrine arises by way of negating both?
Ở đây, việc ba loại thuyết đầu tiên được gọi là antānantikā vì chúng được đưa ra dựa trên có giới hạn, không giới hạn và có giới hạn-không giới hạn là hợp lý; nhưng đối với thuyết cuối cùng, vì nó được đưa ra theo cách bác bỏ cả hai, thì làm sao nó lại là antānantikā?
Tadubhayapaṭisedhanavasena pavattavādattā eva.
It is precisely because its doctrine arises by way of negating both.
Chính vì nó là một thuyết được đưa ra theo cách bác bỏ cả hai.
Yasmā antānantapaasedhavādopi antānantavisayo eva taṃ ārabbha pavattattā.
Because a doctrine that denies the finite and infinite is also within the scope of the finite and infinite, since it arises concerning them.
Vì thuyết bác bỏ có giới hạn và không giới hạn cũng chính là đối tượng của có giới hạn và không giới hạn, vì nó được đưa ra dựa trên đó.
Etadatthameva hi ārabbha ‘‘pavattavādā’’ti heṭṭhā vuttaṃ, evaṃ santepi yuttaṃ tāva pacchimavādadvayassa antānantikattaṃ, antānantānaṃ vasena ubhayavisayattā etesaṃ vādassa, purimavādadvayassa pana kathaṃ visuṃ antānantikattanti?
Indeed, it was stated below "doctrines that arise" for this very purpose. Even so, it is fitting that the last two doctrines are antānantikā because their scope embraces both finite and infinite. But how can the first two doctrines be separately antānantikā?
Chính vì ý nghĩa này mà ở dưới đã nói "pavattavādā" (những thuyết được đưa ra). Dù vậy, việc hai thuyết cuối cùng là antānantikā là hợp lý, vì thuyết của những người này có đối tượng là cả hai (có giới hạn và không giới hạn). Nhưng làm sao hai thuyết đầu tiên lại riêng biệt là antānantikā?
Upacāravuttiyā.
By metaphorical usage.
Là do cách dùng ẩn dụ.
Samuditesu hi antānantavādesu pavattamāno antānantikasaddo tattha niruḷhatāya paccekampi antānantavādīsu pavattati yathā arūpajjhānesu paccekaṃ aṭṭhavimokkhapariyāyo, yathā ca loke sattisayoti.
Indeed, the term antānantika, when applied to the collective finite-and-infinite doctrines, is by common usage also applied to each of the individual finite-and-infinite doctrines, just as the term aṭṭhavimokkha (eight liberations) is applied to each of the immaterial absorptions, and as the term "seven-shooter" is used in the world.
Thật vậy, từ antānantika, khi được dùng cho tổng thể các thuyết về có giới hạn và không giới hạn, do đã trở thành quen thuộc ở đó, nên cũng được dùng cho từng thuyết riêng lẻ về có giới hạn và không giới hạn, giống như cách gọi aṭṭhavimokkha (tám giải thoát) được dùng riêng lẻ cho các thiền vô sắc, và như cách gọi "sattisayo" (người có năng lực) trong thế gian.
Amarāvikkhepikāti ettha na marati na upacchijjatīti amarā.
Here, amarāvikkhepikā means amarā because it does not die or cease.
Trong từ amarāvikkhepikā (những người dao động bất tận), amarā (bất tận) là không chết, không bị cắt đứt.
Kā sā?
What is it?
Cái gì là amarā?
‘‘Evantipi me no, tathātipi me no, aññathātipi me no, notipi me no, no notipi me no’’ti (dī. ni. 1.62) evaṃ pavattavādavasena pariyantarahitā diṭṭhigatikassa diṭṭhi ceva vācā ca.
It is the view and speech of one holding wrong views, without limit, which arises through such statements as "I do not hold it thus, I do not hold it so, I do not hold it otherwise, I do not hold it not, I do not hold it not not."
Đó là tà kiến và lời nói của người có tà kiến, không có giới hạn theo cách của thuyết "đối với tôi không phải như vậy, đối với tôi không phải như thế, đối với tôi không phải khác, đối với tôi không phải không, đối với tôi không phải không không" (Dī. Ni. 1.62).
‘‘Evantipi me no’’tiādinā vividho nānappakāro khepo paravādīnaṃ khipanaṃ vikkhepo, amarāya diṭṭhiyā vācāya vā vikkhepo amarāvikkhepo, so etesamatthīti amarāvikkhepikā.
Kepo (rejecting) refers to the diverse and various rejections of others' doctrines, which is vikkhepo (throwing about). Amarāvikkhepo is the rejection by means of an unending view or speech. Those who possess this are amarāvikkhepikā.
Sự bác bỏ đa dạng, nhiều loại đối với các thuyết của người khác, tức là sự bác bỏ, được gọi là vikkhepa. Sự bác bỏ bằng tà kiến hoặc lời nói bất tận là amarāvikkhepa. Những người có điều đó là amarāvikkhepikā.
Atha vā amarāya diṭṭhiyā vācāya vikkhipantīti amarāvikkhepino, amarāvikkhepino eva amarāvikkhepikā.
Alternatively, those who reject with unending views or speech are amarāvikkhepino; the amarāvikkhepino themselves are amarāvikkhepikā.
Hoặc, những người bác bỏ bằng tà kiến hoặc lời nói bất tận là amarāvikkhepino, và chính những amarāvikkhepino này là amarāvikkhepikā.
Atha vā amarā nāma macchajāti, sā ummujjananimujjanādivasena udake sandhāvamānā gahetuṃ na sakkā, evameva ayampi vādo ekasmiṃ sabhāve anavaṭṭhānato ito cito ca sandhāvati, gāhaṃ na upagacchatīti amarāya vikkhepo viyāti amarāvikkhepoti vuccati.
Alternatively, amarā is a species of fish that cannot be caught as it swims about in water by diving and surfacing. Similarly, this doctrine also moves from place to place due to its instability in any single state, and it cannot be grasped. Therefore, it is called amarāvikkhepo, like the dispersion of the amarā fish.
Hoặc, amarā là tên một loài cá, nó không thể bắt được khi bơi lội trong nước bằng cách lặn lên lặn xuống, v.v. Cũng vậy, thuyết này cũng dao động từ đây đến đó, không cố định trong một bản chất, không thể nắm bắt được, nên được gọi là amarāvikkhepa, như thể là sự dao động của cá amarā.
Ayañhi amarāvikkhepiko ‘‘idaṃ kusala’’nti vā ‘‘akusala’’nti vā puṭṭho na kiñci byākaroti.
This amarāvikkhepika, when asked "Is this wholesome or unwholesome?", does not declare anything.
Thật vậy, người amarāvikkhepika này, khi được hỏi "điều này là thiện" hay "bất thiện", thì không trả lời gì cả.
‘‘Idaṃ kusala’’nti vā puṭṭho ‘‘evantipi me no’’ti vadati.
When asked, "Is this wholesome?", he says, "I do not hold it thus."
Khi được hỏi "điều này là thiện", thì nói "đối với tôi không phải như vậy".
Tato ‘‘kiṃ akusala’’nti vutte ‘‘tathātipi me no’’ti vadati.
Then, when asked, "What is unwholesome?", he says, "I do not hold it so."
Khi đó, nếu được hỏi "vậy điều gì là bất thiện?", thì nói "đối với tôi không phải như thế".
‘‘Kiṃ ubhayato aññathā’’tipi vutte ‘‘aññathātipi me no’’ti vadati.
When asked, "What is other than both?", he says, "I do not hold it otherwise."
Nếu được hỏi "vậy điều gì khác với cả hai?", thì nói "đối với tôi không phải khác".
Tato ‘‘tividhenapi na hoti, kiṃ te laddhī’’ti vutte ‘‘notipi me no’’ti vadati.
Then, when asked, "It is not in any of the three ways, what is your doctrine?", he says, "I do not hold it not."
Khi đó, nếu được hỏi "không phải cả ba loại, vậy giáo lý của ông là gì?", thì nói "đối với tôi không phải không".
Tato ‘‘kiṃ no no te laddhī’’ti vutte ‘‘no notipi me no’’ti vadati.
Then, when asked, "Is your doctrine 'not not'?", he says, "I do not hold it 'not not'."
Khi đó, nếu được hỏi "vậy giáo lý của ông là không không?", thì nói "đối với tôi không phải không không".
Evaṃ vikkhepameva āpajjati, ekamekasmimpi pakkhe na tiṭṭhati.
Thus, he merely falls into equivocality, not settling on any one side.
Cứ như vậy, người đó chỉ rơi vào sự dao động, không đứng vững ở bất kỳ phía nào.
Tato ‘‘atthi paro loko’’tiādinā puṭṭhopi evameva vikkhipati, na ekasmiṃ pakkhe tiṭṭhati.
Therefore, when asked "Is there another world?", and so on, he likewise equivocates, not settling on any one side.
Khi đó, nếu được hỏi "có thế giới khác không?", v.v., người đó cũng dao động như vậy, không đứng vững ở một phía nào.
So vuttappakāro amarāvikkhepo etesamatthīti amarāvikkhepikā.
Those who have this aforementioned type of equivocation are amarāvikkhepikā.
Sự dao động bất tận được nói đến như vậy có ở những người này, nên họ là amarāvikkhepikā.
Nanu cāyaṃ sabbopi amarāvikkhepiko kusalādayo dhamme paralokatthikādīni ca yathābhūtaṃ anavabujjhamāno tattha tattha pañhaṃ puṭṭho pucchāya vikkhepanamattaṃ āpajjati, tassa kathaṃ diṭṭhigatikabhāvo.
Now, this whole amarāvikkhepika, not rightly understanding wholesome and other qualities, or the existence of another world and so on, when questioned on these matters, merely falls into evasion of the question. How can he be a holder of wrong views?
Chẳng phải tất cả những người amarāvikkhepika này, vì không hiểu rõ các pháp thiện, v.v., và các vấn đề như thế giới bên kia, v.v., đúng như bản chất, nên khi được hỏi về các vấn đề đó, họ chỉ rơi vào sự dao động trong câu hỏi, vậy làm sao họ lại có tà kiến?
Na hi avattukāmassa viya pucchitaṃ ajānantassa vikkhepakaraṇamattena diṭṭhigatikatā yuttāti?
For it is not fitting that one becomes a holder of wrong views merely by equivocating the question, like one unwilling to speak or one ignorant of the question asked.
Chẳng lẽ chỉ vì sự dao động trong câu hỏi mà họ có tà kiến là không hợp lý, giống như người không muốn nói hoặc không biết câu hỏi?
Vuccate – na heva kho pucchāya vikkhepakaraṇamattena tassa diṭṭhigatikatā, atha kho micchābhinivesavasena sassatābhinivesato.
It is said: indeed, he is not a holder of wrong views merely by equivocating the question; rather, it is due to his wrong adherence, an adherence to eternalism.
Được trả lời: Không phải chỉ vì sự dao động trong câu hỏi mà người đó có tà kiến, mà là do sự chấp thủ sai lầm, do chấp thủ thường còn.
Micchābhiniviṭṭhoyeva hi puggalo mandabuddhitāya kusalādidhamme paralokatthikādīni ca yāthāvato asampaṭipajjamāno attanā aviññātassa atthassa paraṃ viññāpetuṃ asakkuṇeyyatāya musāvādādibhayena ca vikkhepaṃ āpajjatīti.
Indeed, a person who holds wrong views, being dull-witted, not rightly comprehending wholesome and other qualities or the existence of another world and so on, is unable to make others understand what he himself does not know, and also out of fear of false speech, etc., he falls into equivocation.
Thật vậy, một người có chấp thủ sai lầm, vì trí tuệ kém cỏi, không hiểu đúng các pháp thiện, v.v., và các vấn đề như thế giới bên kia, v.v., do không thể làm cho người khác hiểu được điều mình không biết, và do sợ nói dối, v.v., nên rơi vào sự dao động.
Tathā ca vuttaṃ ‘‘satteva ucchedadiṭṭhiyo, sesā sassatadiṭṭhiyo’’ti.
Thus, it is said, "There are seven annihilationist views, the rest are eternalist views."
Và như vậy đã nói: "Bảy loại là đoạn kiến, còn lại là thường kiến".
Atha vā puññapāpānaṃ tabbipākānañca anavabodhena asaddahanena ca tabbisayāya pucchāya vikkhepakaraṇaṃyeva sundaranti khantiṃ ruciṃ uppādetvā abhinivisantassa uppannā visuṃyeva cesā ekā diṭṭhi sattabhaṅgadiṭṭhi viyāti daṭṭhabbaṃ.
Alternatively, it should be understood that, by not comprehending wholesome and unwholesome deeds and their results, and by not having faith in them, one generates satisfaction and preference for equivocating such questions, and thus holding onto it, a distinct view arises, like the seven annihilationist views.
Hoặc, do không hiểu và không tin vào phước và tội cùng quả báo của chúng, nên việc dao động trong câu hỏi liên quan đến chúng là điều tốt đẹp; sau khi tạo ra sự nhẫn nại và ưa thích như vậy, tà kiến phát sinh ở người chấp thủ là một tà kiến riêng biệt, giống như sattabhaṅgadiṭṭhi (tà kiến về sự hủy diệt của bảy yếu tố).
Tatoyeva ca vuttaṃ ‘‘pariyantarahitā diṭṭhigatikassa diṭṭhi ceva vācā cā’’ti.
For this very reason, it is said, "the view and speech of one holding wrong views, without limit."
Và chính vì thế mà đã nói: "tà kiến và lời nói của người có tà kiến không có giới hạn".
Saññīvādāti saññī vādo etesamatthīti saññīvādā ‘‘buddhaṃ assa atthīti buddho’’ti yathā.
Those with the view of consciousness: They are called 'those with the view of consciousness' because the view 'there is consciousness' exists for them, just as one who has a Buddha is called a 'Buddha'.
Saññīvādā (Thuyết về người có tưởng) là những người có quan điểm rằng có tưởng (saññī vāda), giống như người có giác ngộ (buddha) thì gọi là bậc Giác ngộ (Buddha).
Atha vā saññīti pavatto vādo saññīsahacaraṇanayena.
Alternatively, the doctrine that occurs as 'one with perception' is saññī by the method of association.
Hoặc, theo phương pháp liên hệ với tưởng, saññī là một quan điểm đã được thiết lập.
Saññī vādo yesaṃ te saññīvādā.
Those for whom there is the doctrine of 'one with perception' are the saññīvādā (proponents of perceptionism).
Những ai có quan điểm về tưởng thì họ là Saññīvādā.
‘‘Rūpī attā hoti arogo paraṃ maraṇā, saññīti naṃ paññapenti, arūpī attā hoti, rūpī ca arūpī ca attā hoti, neva rūpī nārūpī ca attā hoti.
"'The self is corporeal, free from affliction after death'; they designate it as 'one with perception.' 'The self is incorporeal,' 'the self is both corporeal and incorporeal,' 'the self is neither corporeal nor incorporeal.'
“Tự ngã có sắc, không bệnh sau khi chết, họ tuyên bố rằng nó có tưởng. Tự ngã không sắc. Tự ngã có sắc và không sắc. Tự ngã không sắc cũng không không sắc.
Antavā attā hoti, anantavā attā hoti, antavā ca anantavā ca attā hoti, nevantavā nānantavā attā hoti.
'The self is finite,' 'the self is infinite,' 'the self is both finite and infinite,' 'the self is neither finite nor infinite.'
Tự ngã có giới hạn. Tự ngã không giới hạn. Tự ngã có giới hạn và không giới hạn. Tự ngã không có giới hạn cũng không không giới hạn.
Ekattasaññī attā hoti, nānattasaññī attā hoti.
'The self has a singular perception,' 'the self has a manifold perception.'
Tự ngã có tưởng nhất nguyên. Tự ngã có tưởng đa nguyên.
Parittasaññī attā hoti, appamāṇasaññī attā hoti.
'The self has a limited perception,' 'the self has a measureless perception.'
Tự ngã có tưởng nhỏ nhặt. Tự ngã có tưởng vô lượng.
Ekantasukhī attā hoti, ekantadukkhī attā hoti.
'The self is exclusively happy,' 'the self is exclusively miserable.'
Tự ngã hoàn toàn hạnh phúc. Tự ngã hoàn toàn đau khổ.
Sukhadukkhī attā hoti, adukkhamasukhī attā hoti arogo paraṃ maraṇā, saññīti naṃ paññapentī’’ti (dī. ni. 1.76) evaṃ soḷasavidhena vibhattavādānametaṃ adhivacanaṃ.
'The self is both happy and miserable,' 'the self is neither miserable nor happy, free from affliction after death'; they designate it as 'one with perception.'" In this way, this is the designation for those whose doctrines are divided into sixteen kinds.
Tự ngã hạnh phúc và đau khổ. Tự ngã không khổ không lạc, không bệnh sau khi chết, họ tuyên bố rằng nó có tưởng” (Dī. Ni. 1.76). Đây là tên gọi cho những người có quan điểm được phân loại theo mười sáu cách như vậy.
Asaññīvādā nevasaññīnāsaññīvādā ca saññīvāde vuttanayeneva veditabbā.
The asaññīvādā (proponents of non-perceptionism) and the nevasaññīnāsaññīvādā (proponents of neither-perception-nor-non-perceptionism) should be understood in the same way as described for the saññīvāda.
Asaññīvādā (Thuyết về người không tưởng) và Nevasaññīnāsaññīvādā (Thuyết về người không tưởng cũng không phải không tưởng) cũng nên được hiểu theo cách đã nói trong Saññīvāda.
Kevalañhi ‘‘saññī attā’’ti gaṇhantānaṃ vasena saññīvādā vuttā, ‘‘asaññī’’ti ca ‘‘nevasaññīnāsaññī’’ti ca gaṇhantānaṃ vasena asaññīvādā ca nevasaññīnāsaññīvādā ca vuttāti veditabbā.
It should be understood that the saññīvādā are so called by virtue of those who hold that 'the self has perception'; and the asaññīvādā and nevasaññīnāsaññīvādā are so called by virtue of those who hold that it is 'non-percipient' and 'neither-percipient-nor-non-percipient,' respectively.
Tuy nhiên, cần phải hiểu rằng Saññīvādā được nói đến dựa trên những người chấp thủ rằng “tự ngã có tưởng”, còn Asaññīvādā và Nevasaññīnāsaññīvādā được nói đến dựa trên những người chấp thủ rằng “không tưởng” và “không tưởng cũng không phải không tưởng”.
Tattha asaññīvādā ‘‘rūpī attā hoti arogo paraṃ maraṇā, asaññīti naṃ paññapenti, arūpī attā hoti, rūpī ca arūpī ca attā hoti, neva rūpī nārūpī attā hoti.
Among them, the asaññīvādā are divided eightfold, thus: "'The self is corporeal, free from affliction after death'; they designate it as 'non-percipient.' 'The self is incorporeal,' 'the self is both corporeal and incorporeal,' 'the self is neither corporeal nor incorporeal.'
Trong đó, Asaññīvādā được phân loại theo tám cách như sau: “Tự ngã có sắc, không bệnh sau khi chết, họ tuyên bố rằng nó không tưởng. Tự ngã không sắc. Tự ngã có sắc và không sắc. Tự ngã không sắc cũng không không sắc.
Antavā attā hoti, anantavā attā hoti, antavā ca anantavā ca attā hoti, nevantavā nānantavā attā hoti arogo paraṃ maraṇā, asaññīti naṃ paññapentī’’ti evaṃ aṭṭhavidhena vibhattā.
'The self is finite,' 'the self is infinite,' 'the self is both finite and infinite,' 'the self is neither finite nor infinite, free from affliction after death'; they designate it as 'non-percipient.'"
Tự ngã có giới hạn. Tự ngã không giới hạn. Tự ngã có giới hạn và không giới hạn. Tự ngã không có giới hạn cũng không không giới hạn, không bệnh sau khi chết, họ tuyên bố rằng nó không tưởng”.
Nevasaññīnāsaññīvādāpi evameva ‘‘rūpī attā hoti arogo paraṃ maraṇā, nevasaññīnāsaññīti naṃ paññapentī’’tiādinā (dī. ni. 1.82) aṭṭhavidhena vibhattāti veditabbā.
It should be understood that the nevasaññīnāsaññīvādā are likewise divided eightfold with the words beginning: "'The self is corporeal, free from affliction after death'; they designate it as 'neither-percipient-nor-non-percipient.'"
Nevasaññīnāsaññīvādā cũng được phân loại theo tám cách tương tự, bắt đầu bằng “Tự ngã có sắc, không bệnh sau khi chết, họ tuyên bố rằng nó không tưởng cũng không phải không tưởng” (Dī. Ni. 1.82).
Diṭṭhadhammanibbānavādāti ettha diṭṭhadhammo nāma dassanabhūtena ñāṇena upaladdhadhammo, paccakkhadhammoti attho.
The diṭṭhadhammanibbānavādā (proponents of nibbāna in the visible world): Here, diṭṭhadhammo means a phenomenon realized by the knowledge which is the act of seeing; the meaning is a directly experienced phenomenon.
Diṭṭhadhammanibbānavādā (Thuyết Niết-bàn trong hiện tại) ở đây, diṭṭhadhamma có nghĩa là pháp được nhận biết bằng tuệ thấy, tức là pháp hiện tiền.
Tattha tattha paṭiladdhattabhāvassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for the state of existence acquired in various places.
Đây là tên gọi của sự đạt được tự ngã trong từng cõi giới đó.
Diṭṭhadhamme nibbānaṃ diṭṭhadhammanibbānaṃ, imasmiṃyeva attabhāve dukkhavūpasamanti attho.
Diṭṭhadhammanibbānaṃ is nibbāna in the visible world (diṭṭhadhamme); the meaning is the pacification of suffering in this very state of existence.
Niết-bàn trong hiện tại là diṭṭhadhammanibbāna, có nghĩa là sự chấm dứt khổ ngay trong đời này.
Taṃ vadantīti diṭṭhadhammanibbānavādā.
Because they teach this, they are diṭṭhadhammanibbānavādā.
Những ai nói về điều đó thì họ là Diṭṭhadhammanibbānavādā.
Te pana ‘‘yato kho bho ayaṃ attā pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto paricāreti, ettāvatā kho bho ayaṃ attā paramadiṭṭhadhammanibbānappatto hotī’’ti (dī. ni. 1.94) evamādinā nayena diṭṭheva dhamme nibbānaṃ paññapenti.
They, by the method beginning, "Insofar, Sir, as this self, provided with and possessed of the five strands of sensual pleasure, enjoys them, to that extent, Sir, this self has attained the supreme nibbāna in the visible world," designate nibbāna in the visible world.
Những người này tuyên bố Niết-bàn ngay trong hiện tại theo cách như sau: “Này chư hiền, khi tự ngã này được trang bị và hòa hợp với năm dục lạc, được hưởng thụ, thì chư hiền, tự ngã này đã đạt đến Niết-bàn tối thượng trong hiện tại” (Dī. Ni. 1.94).
Te hi mandhātukāmaguṇasadise mānusake kāmaguṇe, paranimmitavasavattidevarājassa kāmaguṇasadise dibbe ca kāmaguṇe upagatānaṃ diṭṭheva dhamme nibbānappattiṃ vadanti.
Indeed, they teach the attainment of nibbāna in the visible world for those who have obtained human sensual pleasures, which are like the sensual pleasures of King Mandhātu, and divine sensual pleasures, which are like the sensual pleasures of the king of the devas who wield power over the creations of others.
Họ nói rằng những ai đạt đến dục lạc của loài người giống như dục lạc của vua Mandhātu, và dục lạc của chư thiên giống như dục lạc của Thiên vương Paranimmita-vasavattī, thì đã đạt đến Niết-bàn ngay trong hiện tại.
Tattha hi bhagavatā ‘‘ahañhi, brāhmaṇa, vinayāya dhammaṃ desemi rāgassā’’tiādiṃ vatvā ‘‘no ca kho yaṃ tvaṃ sandhāya vadesī’’tiādinā verañjabrāhmaṇassa attano venayikādibhāvo vibhajja vuttoti.
Indeed, in that section, the Blessed One, after saying, "I, brahmin, teach the Dhamma for the discipline of greed," and so on, explained his own status as a disciplinarian, etc., to the brahmin of Verañja by analyzing it with the words "But not in the sense that you mean."
Ở đó, Đức Thế Tôn đã nói: “Này Bà-la-môn, Ta thuyết pháp để điều phục tham ái,” v.v., rồi nói: “Nhưng Ta không nói theo ý ông,” v.v., để phân tích và nói về trạng thái của Ngài là người có giới luật, v.v., cho Bà-la-môn Verañja.
Apica somanassādīnaṃ cīvarādīnañca sevitabbāsevitabbabhāvaṃ vibhajja vadatīti vibhajjavādī, sassatucchedavāde vā vibhajja vadatīti vibhajjavādī, ‘‘sassato attā ca loko cā’’tiādīnaṃ ṭhapanīyānaṃ pañhānaṃ ṭhapanato rāgādikhayasaṅkhātassa sassatassa rāgādikāyaduccaritādiucchedassa vacanato vibhajjavādī, sassatucchedabhūte ubho ante anupaggamma majjhimapaṭipadābhūtassa paṭiccasamuppādassa desanato vibhajjavādī, bhagavā.
Furthermore, he is a Vibhajjavādī because he speaks by analyzing the quality of what is to be cultivated and what is not to be cultivated regarding joy and so on, and robes and so on. Or he is a Vibhajjavādī because he speaks by analyzing the doctrines of eternalism and annihilation. He is a Vibhajjavādī by setting aside questions that should be set aside, such as "Is the self and the world eternal?"; by teaching the eternality which is the destruction of greed, etc., and the annihilation of bodily misconduct rooted in greed, etc. The Blessed One is a Vibhajjavādī because, without approaching the two extremes of eternalism and annihilation, he teaches dependent origination, which is the middle path.
Hơn nữa, Vibhajjavādī là người phân tích và nói về sự nên hay không nên thực hành các trạng thái như hoan hỷ, y phục, v.v., hoặc Vibhajjavādī là người phân tích và nói về thuyết thường kiến và đoạn kiến. Hoặc Vibhajjavādī là người phân tích và nói về sự thường hằng được gọi là sự diệt trừ tham ái, v.v., và sự đoạn diệt của ác hạnh thân, v.v., do việc đặt ra các vấn đề cần phải đặt ra như “tự ngã và thế gian là thường hằng”. Hoặc Đức Thế Tôn là Vibhajjavādī vì Ngài đã thuyết về Duyên Khởi, con đường trung đạo, không chấp thủ hai cực đoan là thường kiến và đoạn kiến.
Parappavādaṃ maddantoti tasmiṃ tatiyasaṅgītikāle uppannaṃ vādaṃ, tato paṭṭhāya yāva saddhammantaradhānā āyatiṃ uppajjanakavādañca sandhāya vuttaṃ.
Crushing the doctrines of others: This was said in reference to the doctrines that arose at the time of the Third Council, and also to the doctrines that would arise in the future from that time until the disappearance of the good Dhamma.
Parappavādaṃ maddanto (người nghiền nát các thuyết khác) được nói đến để chỉ các quan điểm đã phát sinh trong thời kỳ kết tập kinh điển lần thứ ba đó, và các quan điểm sẽ phát sinh trong tương lai cho đến khi Chánh pháp biến mất.
Tasmiñhi samāgame ayaṃ thero yāni ca tadā uppannāni vatthūni, yāni ca āyatiṃ uppajjissanti, sabbesampi tesaṃ paṭibāhanatthaṃ satthārā dinnanayavaseneva tathāgatena ṭhapitamātikaṃ vibhajanto sakavāde pañca suttasatāni, paravāde pañcāti suttasahassaṃ āharitvā tadā uppannavādassa maddanato parappavādamaddanaṃ āyatiṃ uppajjanakavādānaṃ paṭisedhanalakkhaṇabhāvato āyatiṃ paṭisedhalakkhaṇaṃ kathāvatthuppakaraṇaṃ akāsi.
Indeed, in that assembly, this elder, in order to refute all the issues that had arisen then and those that would arise in the future, by analyzing the matrix laid down by the Tathāgata according to the method given by the Teacher, brought forth five hundred suttas for his own doctrine and five hundred for the doctrines of others, thus a thousand suttas. Because he crushed the doctrines that had arisen at that time, and because it has the characteristic of refuting doctrines that would arise in the future, he composed the Kathāvatthu scripture, which is the crushing of others' doctrines and has the characteristic of future refutation.
Trong cuộc kết tập đó, vị Trưởng lão này đã biên soạn bộ Kathāvatthuppakaraṇa, nhằm bác bỏ tất cả các vấn đề đã phát sinh vào thời điểm đó và các vấn đề sẽ phát sinh trong tương lai, bằng cách phân tích bản mẫu (mātika) đã được Đức Như Lai thiết lập theo phương pháp do Đức Đạo Sư ban cho, đưa ra năm trăm bản kinh (sutta) cho thuyết của mình và năm trăm bản kinh cho các thuyết khác, tổng cộng một ngàn bản kinh. Do đó, việc nghiền nát các quan điểm đã phát sinh vào thời điểm đó là việc nghiền nát các thuyết khác, và việc bác bỏ các quan điểm sẽ phát sinh trong tương lai là đặc điểm của việc bác bỏ trong tương lai.