Idāni ‘‘taṃ vaṇṇayissaṃ vinaya’’nti paṭiññātattā yathāpaṭiññātavinayasaṃvaṇṇanaṃ kattukāmo saṃvaravinayapahānavinayādivasena vinayassa bahuvidhattā idha saṃvaṇṇetabbabhāvena adhippeto tāva vinayo vavatthapetabboti dassento āha ‘‘tatthā’’tiādi.
Now, desiring to explain the Vinaya as promised by "I will explain the Vinaya," and showing that the Vinaya, being manifold due to the Vinaya of restraint, the Vinaya of abandonment, and so on, must first be defined as the Vinaya intended for explanation here, he says “ Tatthā” (There), etc.
Bây giờ, vì đã tuyên bố “ta sẽ giải thích Vinaya đó”, vị thầy chú giải muốn giải thích Vinaya như đã tuyên bố, và vì Vinaya có nhiều loại như Saṃvara Vinaya (giới luật về sự kiềm chế) và Pahāna Vinaya (giới luật về sự từ bỏ), nên trước hết cần phải xác định Vinaya được đề cập ở đây để giải thích. Vì vậy, Ngài nói ‘‘tatthā’’ (ở đó) v.v.
Tattha tatthāti tāsu gāthāsu.
In that context, “ Tatthā” means among those verses.
Trong đó, tatthā (ở đó) có nghĩa là trong những bài kệ đó.
Tāva-saddo paṭhamanti imasmiṃ atthe daṭṭhabbo.
The word “ tāva” should be understood in the sense of “first.”
Từ tāva (trước hết) cần được hiểu theo nghĩa là đầu tiên.
Tena paṭhamaṃ vinayaṃ vavatthapetvā pacchā tassa vaṇṇanaṃ karissāmīti dīpeti.
By that, it is indicated that first the Vinaya will be defined, and then its explanation will be given.
Qua đó, Ngài chỉ ra rằng trước hết sẽ xác định Vinaya, sau đó sẽ giải thích Vinaya đó.
Vavatthapetabboti niyametabbo.
“ Vavatthapetabbo” means to be precisely defined.
Vavatthapetabbo (cần được xác định): cần được quy định.
Tenetaṃ vuccatīti yasmā vavatthapetabbo, tena hetunā etaṃ ‘‘vinayo nāmā’’tiādikaṃ niyāmakavacanaṃ vuccatīti attho.
“ Therefore this is said” means that because it must be defined, for that reason this defining statement, beginning with “Vinaya is…,” is said.
Tenetaṃ vuccatī (vì thế điều này được nói): nghĩa là vì cần phải xác định, do lý do đó, lời quy định “Vinaya là” v.v. này được nói.
Assāti vinayassa.
“ Assā” means of the Vinaya.
Assā (của nó): của Vinaya.
Mātikāti uddeso.
“ Mātikā” means the outline.
Mātikā (mẫu đề): là uddesa (tóm tắt).
So hi niddesapadānaṃ jananīṭhāne ṭhitattā mātā viyāti mātikāti vuccati.
For, since it stands in the position of being the generator of the descriptive terms, it is called Mātikā, like a mother.
Vì nó ở vị trí sinh ra các từ giải thích, nên nó được gọi là Mātikā, giống như một người mẹ.
Idāni vaṇṇetabbamatthaṃ mātikaṃ ṭhapetvā dassento āha ‘‘vuttaṃ yenā’’tiādi.
Now, showing the meaning to be explained by setting out the Mātikā, he says “ vuttaṃ yenā” (by whom it was said), etc.
Bây giờ, để trình bày ý nghĩa cần được giải thích bằng cách đặt Mātikā, Ngài nói ‘‘vuttaṃ yenā’’ (được nói bởi ai) v.v.
Idaṃ vuttaṃ hoti – etaṃ ‘‘tena samayena buddho bhagavā verañjāyaṃ viharatī’’tiādinidānavacanapaṭimaṇḍitaṃ vinayapiṭakaṃ yena puggalena vuttaṃ, yasmiṃ kāle vuttaṃ, yasmā kāraṇā vuttaṃ, yena dhāritaṃ, yena ca ābhataṃ, yesu patiṭṭhitaṃ, etaṃ yathāvuttavidhānaṃ vatvā tato ‘‘tena samayenā’’tiādipāṭhassa atthaṃ anekappakārato dassayanto vinayassa atthavaṇṇanaṃ karissāmīti.
This is what is meant: The Aṭṭhakathā teacher desires to explain this Vinayapiṭaka, adorned with the nidāna statement beginning with “At that time the Buddha, the Blessed One, was dwelling at Verañjā,” by whom it was said, at what time it was said, for what reason it was said, by whom it was preserved, and by whom it was brought, and in whom it is established. Having stated this arrangement as described, thereafter, by explaining the meaning of the Pāḷi text beginning with “At that time…” in many ways, I will provide the explanation of the meaning of the Vinaya.
Điều này có nghĩa là: sau khi nói về cách thức đã được đề cập, tức là Vinayapiṭaka này, được trang trí bằng những lời nidāna (duyên khởi) như “Vào thời đó, Đức Phật, Thế Tôn, đang cư trú tại Verañjā”, được nói bởi ai, được nói vào thời điểm nào, được nói vì lý do gì, được ai ghi nhớ, được ai truyền lại, và được thiết lập ở những ai, sau đó, bằng cách trình bày ý nghĩa của đoạn Pāḷi “tena samayena” (vào thời đó) v.v. theo nhiều cách khác nhau, sẽ giải thích ý nghĩa của Vinaya.
Ettha ca ‘‘vuttaṃ yena yadā yasmā’’ti idaṃ vacanaṃ ‘‘tena samayena buddho bhagavā’’tiādinidānavacanamattaṃ apekkhitvā vattukāmopi visuṃ avatvā ‘‘nidānena ādikalyāṇaṃ, ‘idamavocā’ti nigamanena pariyosānakalyāṇa’’nti ca vacanato nidānanigamanānipi satthudesanāya anuvidhānattā tadantogadhānevāti nidānassapi vinayapāḷiyaṃyeva antogadhattā ‘‘vuttaṃ yena yadā yasmā’’ti idampi vinayapiṭakasambandhaṃyeva katvā mātikaṃ ṭhapesi.
Here, even though he intended to speak of the nidāna statement beginning with “At that time the Buddha, the Blessed One…” by the phrase “vuttaṃ yena yadā yasmā” (by whom it was said, when, and for what reason), he did not state it separately. Instead, since the nidāna and nigamana (conclusion) are arranged in accordance with the teaching of the Master, as it is said, “beautiful in the beginning by the nidāna, and beautiful in the end by the nigamana ‘idamavocā’ (this was said),” they are included within that teaching. Therefore, since the nidāna is also included within the Vinaya Pāḷi itself, he set out the Mātikā by making “vuttaṃ yena yadā yasmā” also connected to the Vinayapiṭaka itself.
Ở đây, mặc dù muốn nói câu “vuttaṃ yena yadā yasmā” (được nói bởi ai, khi nào, vì lý do gì) chỉ liên quan đến lời nidāna “tena samayena buddho bhagavā” (vào thời đó, Đức Phật, Thế Tôn), nhưng không nói riêng biệt, và vì nidāna (duyên khởi) và nigamana (kết luận) cũng phù hợp với lời dạy của Đức Phật theo cách nói “nidānena ādikalyāṇaṃ, ‘idamavocā’ti nigamanena pariyosānakalyāṇaṃ” (Phần đầu tốt đẹp bởi duyên khởi, phần cuối tốt đẹp bởi kết luận ‘idamavocā’ – Đức Phật đã nói điều này), và vì nidāna cũng nằm trong Pāḷi Vinaya, nên Ngài đã đặt Mātikā bằng cách liên kết câu “vuttaṃ yena yadā yasmā” này với Vinayapiṭaka.
Mātikāya hi ‘‘eta’’nti vuttaṃ vinayapiṭakaṃyeva sāmaññato sabbattha sambandhamupagacchati.
Indeed, the Vinayapiṭaka, referred to as "this" in the Mātika, generally applies to all occurrences (of such phrases).
Trong Mātikā, từ ‘này’ (etaṃ) được nói đến, chính là Vinaya Piṭaka, một cách tổng quát, nó có liên quan đến khắp mọi nơi.
Idāni pana taṃ visuṃ nīharitvā dassento ‘‘tattha vuttaṃ yenā’’tiādimāha.
Now, intending to extract and show that (Mātika) separately, he states the passage beginning with "therein said by whom".
Bây giờ, vị chú giải muốn trích Mātikā đó ra để trình bày một cách riêng biệt, đã nói: “Tattha vuttaṃ yena” và vân vân.
Tattha tatthāti tesu mātikāpadesu.
Here, "therein" refers to those Mātika terms.
Trong đó, ‘tattha’ là trong những đoạn Mātikā đó.
Atha kasmā idameva vacanaṃ sandhāya vuttanti āha ‘‘idañhī’’tiādi.
Then, considering why only this statement was intended, he states the passage beginning with "for this indeed".
Vậy tại sao chỉ có lời nói này được đề cập đến? Để trả lời câu hỏi này, vị chú giải đã nói: “Idañhi” và vân vân.
Idanti ‘‘tena samayena buddho bhagavā’’tiādivacanaṃ.
"This" refers to the statement beginning with "At that time the Buddha, the Blessed One".
‘Idaṃ’ là lời nói bắt đầu bằng ‘tena samayena buddho bhagavā’ và vân vân.
Hi-saddo yasmāti atthe daṭṭhabbo, yasmā buddhassa bhagavato attapaccakkhavacanaṃ na hoti, tasmāti vuttaṃ hoti.
The word "hi" should be understood in the sense of "because"; it means, "because it is not a statement personally witnessed by the Buddha, the Blessed One."
Từ ‘hi’ nên được hiểu theo nghĩa ‘yasmā’ (vì), tức là: vì đó không phải là lời nói do chính Đức Phật tự mình chứng kiến mà nói ra, nên đã được nói đến như vậy.
Attapaccakkhavacanaṃ na hotīti attano paccakkhaṃ katvā vuttavacanaṃ na hoti, bhagavatā vuttavacanaṃ na hotīti adhippāyo.
"It is not a statement personally witnessed" means it is not a statement made after having personally witnessed it. The intention is that it is not a statement made by the Blessed One.
‘Attapaccakkhavacanaṃ na hotī’ có nghĩa là không phải lời nói do chính Ngài tự mình chứng kiến mà nói ra, ý nghĩa là không phải lời nói do Đức Thế Tôn nói ra.
‘‘Attapaccakkhavacanaṃ na hotīti āhacca bhāsitaṃ na hotīti adhippāyo’’ti kenaci vuttaṃ.
Someone has said: "It means that 'it is not a statement personally witnessed' is not directly spoken by him, that is the intention."
Một số người nói rằng: “‘Attapaccakkhavacanaṃ na hotī’ có nghĩa là không phải lời nói được nói ra một cách trực tiếp.”
Gaṇṭhipade pana ‘‘attapaccakkhavacanaṃ na hotīti attano dharamānakāle vuttavacanaṃ na hotī’’ti likhitaṃ.
In the Gaṇṭhipada, however, it is written: "'It is not a statement personally witnessed' means it is not a statement made during his lifetime."
Tuy nhiên, trong Gaṇṭhipada lại viết rằng: “‘Attapaccakkhavacanaṃ na hotī’ có nghĩa là không phải lời nói được nói ra trong thời gian Ngài còn tại thế.”
Tadubhayampi atthato samānameva.
Both interpretations are the same in meaning.
Cả hai cách giải thích đó đều có ý nghĩa tương đồng.
Idāni pañhakaraṇaṃ vatvā anukkamena yathāvuttapañhavissajjanaṃ karonto ‘‘āyasmatā’’tiādimāha.
Now, after stating the posing of the question, he proceeds to answer the aforementioned question in order, saying "by the venerable" and so on.
Bây giờ, sau khi đặt câu hỏi, vị chú giải đã nói “āyasmatā” và vân vân, để lần lượt trả lời câu hỏi đã nêu.
Iminā puggalaṃ niyameti, ‘‘tañcā’’tiādinā kālaṃ niyameti.
By this, he specifies the person; by "and that" and so on, he specifies the time.
Bằng cách này, Ngài xác định người, và bằng “tañcā” và vân vân, Ngài xác định thời gian.
Tañca upālittherena vuttavacanaṃ kālato paṭhamamahāsaṅgītikāle vuttanti attho.
The meaning is that statement, spoken by Venerable Upāli, was spoken at the time of the First Great Saṅgīti.
Ý nghĩa là lời nói đó đã được Trưởng lão Upāli nói ra vào thời kỳ Kết tập Đại hội lần thứ nhất.
Idāni taṃ paṭhamamahāsaṅgītiṃ dassetukāmo tassā tantiāruḷhāya idha vacane kāraṇaṃ dassento ‘‘paṭhamamahāsaṅgīti nāma cesā…pe… veditabbā’’ti āha.
Now, wishing to demonstrate that First Great Saṅgīti, and showing the reason for its inclusion in the Pāḷi text here, he states: "And this, the First Great Saṅgīti... should be understood."
Bây giờ, vị chú giải muốn trình bày về Kết tập Đại hội lần thứ nhất, và để chỉ ra lý do tại sao nó được đưa vào kinh điển ở đây, Ngài đã nói: “Paṭhamamahāsaṅgīti nāma cesā…pe… veditabbā”.
Paṭhamamahāsaṅgīti nāma cesāti ca-saddo īdisesu ṭhānesu vattabbasampiṇḍanattho, tañca paṭhamamahāsaṅgītikāle vuttaṃ, esā ca paṭhamamahāsaṅgīti evaṃ veditabbāti vuttaṃ hoti.
Regarding "And this, the First Great Saṅgīti": The word "ca" in such instances signifies the compilation of what is to be stated. It means that that statement was made at the time of the First Great Saṅgīti, and this First Great Saṅgīti should be understood thus.
“Paṭhamamahāsaṅgīti nāma cesā”: Ở những chỗ như thế này, từ ‘ca’ có nghĩa là tổng hợp những điều cần nói, tức là lời nói đó đã được nói ra trong thời kỳ Kết tập Đại hội lần thứ nhất, và Kết tập Đại hội lần thứ nhất này nên được hiểu như vậy.
Upaññāsattho vā ca-saddo.
Or, the word "ca" has the meaning of introduction.
Hoặc từ ‘ca’ có nghĩa là ‘upaññāsa’ (khởi đầu).
Upaññāsoti ca vākyārambho vuccati.
And "upaṭññāsa" means the commencement of a sentence.
‘Upaññāsa’ có nghĩa là khởi đầu một câu văn.
Esā hi ganthakārānaṃ pakati, yadidaṃ kiñci vatvā puna paraṃ vattumārabhantānaṃ casaddappayogo.
Indeed, this is the custom of authors: to use the word "ca" when they have said something and are about to say something further.
Đây là thói quen của các tác giả khi họ nói điều gì đó rồi lại bắt đầu nói điều khác bằng cách sử dụng từ ‘ca’.
Yaṃ pana kenaci vuttaṃ ‘‘paṭhamamahāsaṅgīti nāma cāti ettha ca-saddo atirekattho, tena aññāpi atthīti dīpetī’’ti.
However, what some have said is: "Here, in 'and this, the First Great Saṅgīti', the word 'ca' has the sense of 'excess', thereby indicating that there are also others."
Tuy nhiên, một số người nói rằng: “Ở đây, từ ‘ca’ trong ‘Paṭhamamahāsaṅgīti nāma ca’ có nghĩa là ‘thêm vào’, cho thấy rằng còn có những cuộc kết tập khác nữa.”
Tadeva tassa ganthakkame akovidataṃ dasseti.
That merely shows their lack of skill in the sequence of texts.
Chính điều đó cho thấy sự thiếu hiểu biết của người đó về trình tự văn bản.
Na hettha casaddena atirekattho viññāyati.
For here, the meaning of "excess" is not understood by the word "ca".
Ở đây, từ ‘ca’ không mang ý nghĩa ‘thêm vào’.
Yadi cettha etadatthoyeva ca-kāro adhippeto siyā, evaṃ sati na kattabboyeva paṭhamasaddeneva aññāsaṃ dutiyādisaṅgītīnampi atthibhāvassa dīpitattā.
If the ca-kāra here were indeed intended for that meaning, then it should not have been used at all, since the existence of other saṅgītis, such as the second and so on, is already indicated by the word "paṭhama" (first).
Nếu từ ‘ca’ ở đây có ý nghĩa đó, thì không cần thiết phải dùng nó, vì từ ‘paṭhama’ (thứ nhất) đã tự nó chỉ ra sự tồn tại của các cuộc kết tập thứ hai và tiếp theo.
Dutiyādiṃ upādāya hi paṭhamasaddappayogo dīghādiṃ upādāya rassādisaddappayogo viya.
For the use of the word "paṭhama" implies a second, and so on, just as the use of "rassa" (short) implies a "dīgha" (long) and so on.
Việc sử dụng từ ‘paṭhama’ khi có ‘dutiyādi’ (thứ hai và tiếp theo) cũng giống như việc sử dụng từ ‘rassa’ (ngắn) khi có ‘dīgha’ (dài) và tiếp theo.
Yathāpaccayaṃ tattha tattha desitattā paññattattā ca vippakiṇṇānaṃ dhammavinayānaṃ saṅgahetvā gāyanaṃ kathanaṃ saṅgīti.
Saṅgīti is the collective chanting and recounting of the scattered Dhamma and Vinaya, which were taught and laid down in various places according to circumstances.
Saṅgīti (Kết tập) là việc tập hợp và đọc tụng Dhamma và Vinaya đã được thuyết giảng và chế định rải rác ở từng nơi tùy theo duyên khởi.
Etena taṃtaṃsikkhāpadānaṃ suttānañca ādipariyosānesu antarantarā ca sambandhavasena ṭhapitaṃ saṅgītikāravacanaṃ saṅgahitaṃ hoti.
By this, the statements made by the compilers of the Saṅgīti, placed at the beginning, end, and in between various precepts and suttas for connection, are included.
Bằng cách này, lời nói của các vị Kết tập đã được đặt ở đầu, cuối và xen kẽ giữa các giới luật và bài kinh, theo cách liên kết, đều được bao gồm.
Mahāvisayattā pūjanīyattā ca mahatī saṅgīti mahāsaṅgīti, paṭhamā mahāsaṅgīti paṭhamamahāsaṅgīti.
A great Saṅgīti is mahāsaṅgīti due to its vast scope and revered nature; the first mahāsaṅgīti is paṭhamamahāsaṅgīti.
Vì có phạm vi rộng lớn và đáng tôn kính nên đó là một cuộc kết tập vĩ đại, gọi là Mahāsaṅgīti. Cuộc kết tập vĩ đại đầu tiên là Paṭhamamahāsaṅgīti.
Nidānakosallatthanti nidadāti desanaṃ desakālādivasena aviditaṃ viditaṃ katvā nidassetīti nidānaṃ, tattha kosallaṃ nidānakosallaṃ, tadatthanti attho.
"For skill in the introduction": "Nidāna" means that which makes known what was unknown, by showing the teaching in terms of place, time, etc. Skill therein is "nidānakosallaṃ", and "tadatthaṃ" means for that purpose.
‘Nidānakosallatthaṃ’ có nghĩa là để có sự khéo léo trong Nidāna. Nidāna là việc trình bày những điều chưa biết thành biết rõ theo thời gian và địa điểm thuyết giảng. Kosalla là sự khéo léo trong đó. Tadatthaṃ có nghĩa là vì mục đích đó.
Sattānaṃ dassanānuttariyasaraṇādipaṭilābhahetubhūtāsu vijjamānāsupi aññāsu bhagavato kiriyāsu ‘‘buddho bodheyya’’nti paṭiññāya anulomanato veneyyānaṃ maggaphaluppattihetubhūtā kiriyā nippariyāyena buddhakiccanti āha ‘‘dhammacakkappavattanañhi ādiṃ katvā’’ti.
He states "beginning with the turning of the Wheel of Dhamma" because, even though there were other actions of the Blessed One which were causes for beings to attain the unsurpassable vision, refuge, etc., the action that became the cause for the attainment of paths and fruits by those who could be disciplined, in accordance with the pledge "Having attained Buddhahood, I shall awaken others," is, without qualification, the Buddha's deed.
Mặc dù có những hành động khác của Đức Thế Tôn là nguyên nhân đưa đến sự chứng đắc vô thượng kiến giải và quy y của chúng sanh, nhưng để phù hợp với lời hứa ‘Phật sẽ giác ngộ’, hành động là nguyên nhân đưa đến sự chứng đắc Đạo quả cho những người có thể được giáo hóa, chính là Phật sự một cách tuyệt đối, nên Ngài đã nói: “Dhammacakkappavattanañhi ādiṃ katvā”.
Tattha saddhindriyādidhammoyeva pavattanaṭṭhena cakkanti dhammacakkaṃ.
Here, the Dhamma itself, such as the faculty of faith and so on, is called the wheel due to its nature of proceeding; hence, Dhammacakka.
Trong đó, Dhammacakka là bánh xe Pháp, bởi vì chỉ có pháp như tín căn (saddhindriya) và vân vân, là bánh xe theo nghĩa vận hành.
Atha vā cakkanti āṇā, dhammato anapetattā dhammañca taṃ cakkañcāti dhammacakkaṃ, dhammena ñāyena cakkantipi dhammacakkaṃ.
Alternatively, "cakka" means command, and since it is inseparable from Dhamma, it is both Dhamma and command, thus Dhammacakka. Or, it is a command by way of Dhamma, by way of justice; hence, Dhammacakka.
Hoặc ‘cakka’ có nghĩa là quyền uy. Vì không rời khỏi pháp nên đó là pháp và cũng là quyền uy, gọi là Dhammacakka. Vì là bánh xe bằng pháp, bằng lẽ phải, nên cũng là Dhammacakka.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
Katabuddhakicceti kataṃ pariniṭṭhāpitaṃ buddhakiccaṃ yena, tasmiṃ katabuddhakicce bhagavati lokanātheti sambandho.
"When the Buddha's task was accomplished" means: "by whom the Buddha's task was accomplished, completed." The connection is "in the Blessed One, the protector of the world, whose Buddha's task was accomplished."
‘Katabuddhakicce’: Có nghĩa là Đức Thế Tôn, bậc lãnh đạo thế gian, đã hoàn thành Phật sự. Đây là mối liên hệ.
Etena buddhakattabbassa kassacipi asesitabhāvaṃ dasseti.
By this, it shows that no task to be done by a Buddha remained uncompleted.
Điều này cho thấy rằng không có bất kỳ Phật sự nào còn sót lại cần phải làm.
Tatoyeva hi so bhagavā parinibbutoti.
It is precisely for this reason that the Blessed One attained Parinibbāna.
Chính vì thế mà Đức Thế Tôn đã nhập Niết Bàn.
Nanu ca sāvakehi vinītāpi vineyyā bhagavatāyeva vinītā honti, tathā hi sāvakabhāsitaṃ suttaṃ buddhavacananti vuccati, sāvakavineyyā ca na tāva vinītāti?
But aren't those who are disciplined by disciples still disciplined by the Blessed One himself? For indeed, a Sutta spoken by a disciple is called the word of the Buddha, and those to be disciplined by disciples are not yet disciplined, are they?
Há chẳng phải những người có thể được giáo hóa, dù được các đệ tử giáo hóa, cũng là do Đức Thế Tôn giáo hóa sao? Bởi vì kinh do các đệ tử thuyết giảng cũng được gọi là Phật ngôn, và những người có thể được giáo hóa bởi các đệ tử vẫn chưa được giáo hóa sao?
Nāyaṃ doso tesaṃ vinayanūpāyassa sāvakesu ṭhapitattā.
This is not a fault, because the means of their discipline has been entrusted to the disciples.
Không có lỗi lầm nào ở đây, vì phương pháp giáo hóa của họ đã được thiết lập trong các đệ tử.
Tenevāha –
Therefore, it is said:
Chính vì thế mà Ngài đã nói:
‘‘Kusinārāya’’ntiādinā bhagavato parinibbutadesakālavisesadassanaṃ, ‘‘aparinibbuto bhagavā’’ti gāhassa micchābhāvadassanatthaṃ loke jātasaṃvaḍḍhabhāvadassanatthañca.
By "in Kusinārā" and so on, the specific place and time of the Blessed One's Parinibbāna are shown, in order to show the wrongness of the view that "the Blessed One has not attained Parinibbāna", and to show his birth and growth in the world.
Bằng cách nói “Kusinārāya” và vân vân, là để chỉ ra địa điểm và thời gian đặc biệt mà Đức Thế Tôn đã nhập Niết Bàn, nhằm cho thấy rằng quan niệm “Đức Thế Tôn chưa nhập Niết Bàn” là sai lầm, và để cho thấy rằng Ngài đã sinh ra và trưởng thành trên thế gian.
Tathā hi manussabhāvassa supākaṭakaraṇatthaṃ mahābodhisattā carimabhave dārapariggahādīnipi karontīti.
Indeed, to make the human state very clear, the Great Bodhisattas in their last existence even take wives and so on.
Thật vậy, để làm cho thân phận con người trở nên rõ ràng, các vị Đại Bồ Tát trong kiếp cuối cùng cũng thực hiện việc kết hôn và vân vân.
Kusinārāyanti evaṃnāmake nagare.
"In Kusinārā" means in the city of that name.
‘Kusinārāya’ có nghĩa là ở thành phố tên là như vậy.
Samīpatthe cetaṃ bhummavacanaṃ.
And this locative case is in the sense of proximity.
Đây là cách dùng ngữ pháp chỉ địa điểm với ý nghĩa gần kề.
Upavattane mallānaṃ sālavaneti tassa nagarassa upavattanabhūtaṃ mallarājūnaṃ sālavanuyyānaṃ dasseti.
"In Upavattana, the Sāla Grove of the Mallas" indicates the Sāla forest park of the Malla kings, which is a suburb of that city.
‘Upavattane mallānaṃ sālavane’ chỉ ra khu vườn sālavana của các vua Malla, nằm gần thành phố đó.
Tattha nagaraṃ pavisitukāmā uyyānato upecca vattanti gacchanti etenāti upavattananti sālavanaṃ vuccati.
Here, the Sāla grove is called Upavattana because those wishing to enter the city come from the park and proceed (vattanti) by means of it (etena).
Ở đó, những người muốn vào thành phố đi từ khu vườn, và con đường họ đi được gọi là Upavattana. Do đó, khu rừng sālavana được gọi là Upavattana.
Yathā hi anurādhapurassa thūpārāmo dakkhiṇapacchimadisāyaṃ, evaṃ taṃ uyyānaṃ kusinārāya dakkhiṇapacchimadisāya hoti.
Just as the Thūpārāma of Anurādhapura is in the south-west direction, so too that park is in the south-west direction of Kusinārā.
Giống như Thūpārāma nằm ở hướng tây nam của Anurādhapura, khu vườn đó cũng nằm ở hướng tây nam của Kusinārā.
Yathā ca thūpārāmato dakkhiṇadvārena nagaraṃ pavisanamaggo pācīnamukho gantvā uttarena nivattati, evaṃ uyyānato sālapanti pācīnamukhā gantvā uttarena nivattā, tasmā taṃ ‘‘upavattana’’nti vuccati.
And just as the path entering the city from Thūpārāma through the south gate goes eastward and then turns northward, so too the row of Sāla trees from the park goes eastward and then turns northward; therefore, it is called "Upavattana".
Và giống như con đường vào thành phố từ Thūpārāma qua cổng phía nam đi về phía đông rồi rẽ về phía bắc, thì hàng cây sālapanti từ khu vườn cũng đi về phía đông rồi rẽ về phía bắc. Vì vậy, nó được gọi là “Upavattana”.
Yamakasālānamantareti yamakasālānaṃ vemajjhe.
"Between the twin Sāla trees" means in the middle of the twin Sāla trees.
‘Yamakasālānamantare’ có nghĩa là ở giữa hai cây sāla đôi.
Tattha kira bhagavato paññattassa parinibbānamañcassa ekā sālapanti sīsabhāge hoti, ekā pādabhāge, tatrāpi eko taruṇasālo sīsabhāgassa āsanno hoti, eko pādabhāgassa, tasmā ‘‘yamakasālānamantare’’ti vuttaṃ.
There, it is said, one row of Sāla trees was at the head-side of the couch of Parinibbāna laid down for the Blessed One, and another at the foot-side. And there, one young Sāla tree was near the head-side, and another near the foot-side. Therefore, it is said "between the twin Sāla trees".
Ở đó, một hàng cây sāla nằm ở phía đầu của giường Niết Bàn đã được Đức Thế Tôn sắp đặt, và một hàng ở phía chân. Trong đó, một cây sāla non nằm gần phía đầu, và một cây ở phía chân. Vì vậy, đã nói “yamakasālānamantare”.
Api ca ‘‘yamakasālā nāma mūlakkhandhaviṭapapattehi aññamaññaṃ saṃsibbetvā ṭhitasālā’’tipi mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.
Furthermore, it is also said in the Mahāaṭṭhakathā that: “‘Yamakasālā’ are Sāla trees that stand intertwined with each other by their roots, trunks, branches, and leaves.”
Hơn nữa, trong Đại Chú Giải cũng có nói rằng: “Yamakasālā là những cây sāla đứng liền nhau, rễ, thân, cành và lá đan xen vào nhau.”
Anupādisesāya nibbānadhātuyāti upādīyate kammakilesehīti upādi, vipākakkhandhā kaṭattā ca rūpaṃ.
Here, regarding Anupādisesāya nibbānadhātuyā (the Nibbāna-element without residue): "Upādi" refers to that which is clung to by kamma and defilements; it is the resultant aggregates and kamma-born form.
Anupādisesāya nibbānadhātuyā (Niết-bàn giới vô dư y) – “Upādi” là cái bị nghiệp và phiền não bám víu; đó là các uẩn dị thục (vipākakkhandhā) và sắc do nghiệp tạo (kaṭattā rūpaṃ).
So pana upādi kilesābhisaṅkhāramāranimmathanena nibbānappattiyaṃ anossaṭṭho, idha khandhamaccumāranimmathanena ossaṭṭho nisesitoti ayaṃ anupādisesā nibbānadhātu natthi etissā upādisesoti katvā.
And that Upādi (clinging) is not relinquished at the attainment of Nibbāna by the crushing of the defilement-māra and the formations-māra, but here, at the attainment of Nibbāna by the crushing of the aggregates-māra and death-māra, it is relinquished and without residue. This Anupādisesā Nibbānadhātu (Nibbāna-element without residue) means that there is no remaining Upādi (clinging) for it.
Tuy nhiên, upādi đó, khi đạt đến Nibbāna bằng cách tiêu diệt phiền não ma (kilesamāra) và hành ma (abhisaṅkhāramāra), thì không bị loại bỏ; còn ở đây, khi đạt đến Nibbāna bằng cách tiêu diệt uẩn ma (khandhamāra) và tử ma (maccumāra), thì nó bị loại bỏ hoàn toàn, không còn sót lại. Do đó, đây là Nibbānadhātu vô dư y, vì không còn upādi sót lại cho nó.
Nibbānadhātūti cettha nibbutimattaṃ adhippetaṃ, itthambhūtalakkhaṇe cāyaṃ karaṇaniddeso.
In nibbānadhātu (Nibbāna-element) here, only the cessation (of the aggregates, etc.) is intended, and this is an instrumental designation (karaṇaniddeso) in the sense of the characteristic of "being of such a nature."
Trong cụm từ Nibbānadhātu ở đây, chỉ sự tịch diệt được đề cập đến, và đây là cách dùng biến cách công cụ (karaṇaniddeso) theo nghĩa biểu thị đặc điểm (itthambhūtalakkhaṇe).
Parinibbāneti parinibbānaṭṭhāne, nimittatthe vā bhummavacanaṃ, parinibbānahetu sannipatitānanti attho.
Parinibbāne (at the Parinibbāna) means at the place of Parinibbāna, or it is a locative case in the sense of 'reason' or 'sign', meaning "having gathered due to the cause of the Parinibbāna."
Parinibbāne (tại sự Niết-bàn toàn phần) có nghĩa là tại nơi Niết-bàn toàn phần, hoặc đây là biến cách vị trí (bhummavacana) theo nghĩa chỉ nguyên nhân (nimittatthe), tức là những người tụ hội vì sự Niết-bàn toàn phần.
Saṅghassa thero saṅghatthero.
The elder of the Saṅgha is Saṅghatthero.
Trưởng lão của Tăng đoàn là saṅghatthero (Tăng trưởng lão).
So pana saṅgho kiṃparimāṇoti āha ‘‘sattannaṃ bhikkhusatasahassāna’’nti.
And as to what was the measure of that Saṅgha, he said: "of seven hundred thousand bhikkhus."
Vị Tăng đoàn đó có số lượng bao nhiêu? (Người viết) nói: “sattannaṃ bhikkhusatasahassānaṃ” (của bảy trăm ngàn Tỳ-khưu).
Niccasāpekkhattā hi īdisesu samāso hotiyeva yathā ‘‘devadattassa garukula’’nti.
Indeed, due to constant expectation, a compound exists in such cases, just as in "Devadatta's respected family".
Quả thật, trong những trường hợp như vậy, luôn có sự hợp từ (samāso) do sự phụ thuộc thường xuyên, ví dụ như “devadattassa garukulaṃ” (gia đình của Devadatta).
Sattannaṃ bhikkhusatasahassānanti ca saṅghattherānaṃyeva sattannaṃ bhikkhusatasahassānaṃ.
And "of seven hundred thousand bhikkhus" refers to the seven hundred thousand bhikkhus who were indeed the elders of the Saṅgha.
Sattannaṃ bhikkhusatasahassānaṃ (của bảy trăm ngàn Tỳ-khưu) ở đây chỉ bảy trăm ngàn Tỳ-khưu là các Tăng trưởng lão.
Tadā hi ‘‘sannipatitā bhikkhū ettakā’’ti pamāṇarahitā.
At that time, the assembled bhikkhus were indeed immeasurable, "so many were the bhikkhus."
Vào thời điểm đó, số lượng Tỳ-khưu tụ hội là không thể đếm được, không có giới hạn.
Tathā hi veḷuvagāme vedanāvikkhambhanato paṭṭhāya ‘‘na cirena bhagavā parinibbāyissatī’’ti sutvā tato tato āgatesu bhikkhūsu ekabhikkhupi pakkanto nāma natthi, tasmā gaṇanaṃ vītivatto saṅgho ahosi.
Indeed, from the time of the suppression of pain at Veḷuvagāma, having heard that "the Blessed One will attain Parinibbāna ere long," not a single bhikkhu who came from here and there departed; therefore, the Saṅgha exceeded counting.
Quả vậy, từ khi Đức Phật làm lắng dịu cảm thọ ở làng Veḷuva, sau khi nghe “Chẳng bao lâu nữa, Thế Tôn sẽ Niết-bàn toàn phần”, không một Tỳ-khưu nào trong số những người đến từ khắp nơi đã rời đi. Do đó, Tăng đoàn đã vượt quá mọi sự đếm số.
Āyasmā mahākassapo dhammavinayasaṅgāyanatthaṃ bhikkhūnaṃ ussāhaṃ janesīti sambandho.
The connection is: The Venerable Mahākassapa aroused enthusiasm among the bhikkhus for the chanting of the Dhamma and Vinaya.
Tôn giả Mahākassapa đã khích lệ các Tỳ-khưu để trùng tụng Pháp và Luật – đây là sự liên kết (của các câu).
Tattha mahākassapoti mahantehi sīlakkhandhādīhi samannāgatattā mahanto kassapoti mahākassapo, apica kumārakassapattheraṃ upādāya ayaṃ mahāthero ‘‘mahākassapo’’ti vuccati.
Therein, Mahākassapo is called Mahākassapa because he was great due to being endowed with great aggregates of morality (sīlakkhandha) and so forth. Moreover, this Great Elder is called "Mahākassapa" in distinction from the Elder Kumārakassapa.
Trong đó, Mahākassapo (Đại Ca-diếp) có nghĩa là Mahākassapa vì ngài vĩ đại do được trang bị các uẩn giới như giới uẩn; hơn nữa, vị Đại Trưởng lão này được gọi là “Mahākassapa” để phân biệt với Trưởng lão Kumārakassapa.
Atha kimatthaṃ āyasmā mahākassapo dhammavinayasaṅgāyanatthaṃ ussāhaṃ janesīti āha ‘‘sattāhaparinibbute’’tiādi.
Then, for what reason did the Venerable Mahākassapa arouse enthusiasm for the chanting of the Dhamma and Vinaya? He said: "Sattāhaparinibbute" and so forth.
Vậy tại sao Tôn giả Mahākassapa lại khích lệ việc trùng tụng Pháp và Luật? (Người viết) nói: “sattāhaparinibbute” (sau bảy ngày Niết-bàn toàn phần), v.v.
Satta ahāni samāhaṭāni sattāhaṃ, sattāhaṃ parinibbutassa assāti sattāhaparinibbuto, bhagavā, tasmiṃ sattāhaparinibbute bhagavati, bhagavato parinibbānadivasato paṭṭhāya sattāhe vītivatteti vuttaṃ hoti.
Seven days aggregated are "sattāhaṃ" (a week). "Sattāhaparinibbuto" means that seven days have passed since the Blessed One attained Parinibbāna. Thus, "tasmiṃ sattāhaparinibbute bhagavati" means "when seven days had passed since the Blessed One's Parinibbāna," that is, seven days had passed from the day of the Blessed One's Parinibbāna.
Bảy ngày được tập hợp lại là một tuần (sattāhaṃ); vị đã Niết-bàn toàn phần được bảy ngày là sattāhaparinibbuto (vị đã Niết-bàn toàn phần được bảy ngày), tức là Đức Thế Tôn. Khi Đức Thế Tôn đã Niết-bàn toàn phần được bảy ngày, có nghĩa là bảy ngày đã trôi qua kể từ ngày Đức Thế Tôn Niết-bàn toàn phần.
Subhaddena vuḍḍhapabbajitena vuttavacanaṃ samanussarantoti sambandho.
The connection is: remembering the words spoken by Subhadda, the elder monk.
Liên kết (của các câu) là: (ngài) nhớ lại lời nói của Subhadda, vị Tỳ-khưu xuất gia lúc tuổi già.
Tattha subhaddoti tassa nāmaṃ, vuḍḍhakāle pana pabbajitattā vuḍḍhapabbajitoti vuccati.
Therein, Subhaddo is his name; but because he was ordained in old age, he is called vuḍḍhapabbajito (the elder monk).
Trong đó, Subhadda là tên của vị ấy; vì xuất gia lúc tuổi già, vị ấy được gọi là vuḍḍhapabbajito (Tỳ-khưu xuất gia lúc tuổi già).
‘‘Alaṃ āvuso’’tiādinā tena vuttavacanaṃ nidasseti.
He indicates the words spoken by him with "Alaṃ āvuso" (Enough, friends) and so forth.
Với câu “Alaṃ āvuso” (Thôi đi, hiền giả), v.v., (người viết) chỉ ra lời nói của vị ấy.
So hi sattāhaparinibbute bhagavati āyasmatā mahākassapattherena saddhiṃ pāvāya kusināraṃ addhānamaggappaṭipannesu pañcamattesu bhikkhusatesu avītarāge bhikkhū antarāmagge diṭṭhaājīvakassa santikā bhagavato parinibbānaṃ sutvā pattacīvarāni chaḍḍetvā bāhā paggayha nānappakāraṃ paridevante disvā evamāha.
Indeed, when the Blessed One had attained Parinibbāna seven days prior, and five hundred bhikkhus, together with the Venerable Mahākassapa Thera, were proceeding on the long road from Pāvā to Kusinārā, Subhadda saw those bhikkhus who were not yet free from passion, crying out in various ways, throwing away their bowls and robes, with arms upraised, having heard about the Blessed One's Parinibbāna from an Ajīvaka they met on the way. Then he spoke as follows.
Khi Đức Thế Tôn đã Niết-bàn toàn phần được bảy ngày, trên đường từ Pāvā đến Kusinārā cùng với Tôn giả Mahākassapa, có khoảng năm trăm Tỳ-khưu chưa đoạn trừ tham ái. Khi thấy họ nghe tin Đức Thế Tôn Niết-bàn toàn phần từ một vị Ajīvaka gặp trên đường, rồi vứt bỏ y bát, giơ hai tay lên và than khóc đủ kiểu, vị Subhadda đó đã nói như vậy.
Kasmā pana so evamāha?
Why did he speak thus?
Vậy tại sao vị ấy lại nói như vậy?
Bhagavati āghātena.
Out of resentment towards the Blessed One.
Vì có ác ý với Đức Thế Tôn.
Ayaṃ kira so khandhake (mahāva. 303) āgate ātumāvatthusmiṃ nahāpitapubbako vuḍḍhapabbajito bhagavati kusinārato nikkhamitvā aḍḍhateḷasehi bhikkhusatehi saddhiṃ ātumaṃ gacchante ‘‘bhagavā āgacchatī’’ti sutvā āgatakāle ‘‘yāgudānaṃ karissāmī’’ti sāmaṇerabhūmiyaṃ ṭhite dve putte etadavoca ‘‘bhagavā kira tātā ātumaṃ āgacchati mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ aḍḍhateḷasehi bhikkhusatehi, gacchatha tumhe tātā khurabhaṇḍaṃ ādāya nāḷiyāvāpakena anugharakaṃ anugharakaṃ āhiṇḍatha, loṇampi telampi taṇḍulampi khādanīyampi saṃharatha, bhagavato āgatassa yāgudānaṃ karissāmī’’ti.
It is said that this Subhadda was the former barber, the elder monk mentioned in the Khandhaka in the story of Ātuma. When the Blessed One was leaving Kusinārā for Ātuma with two hundred and fifty bhikkhus, Subhadda, hearing "The Blessed One is coming," said to his two sons, who were living as novices when the Buddha arrived: "Sons, it is said that the Blessed One is coming to Ātuma with a great Saṅgha of bhikkhus, two hundred and fifty bhikkhus. Go, sons, take your barber's tools and go from house to house with the oil-flask. Collect salt, oil, rice, and eatables. When the Blessed One arrives, I will offer him gruel."
Vị Subhadda này, một Tỳ-khưu xuất gia lúc tuổi già, trước đây là thợ cắt tóc, được đề cập trong Khandhaka (Mahāva. 303) trong câu chuyện về Ātumā. Khi Đức Thế Tôn rời Kusinārā đi đến Ātumā cùng với một ngàn hai trăm năm mươi Tỳ-khưu, nghe tin “Đức Thế Tôn đang đến”, khi Ngài đến, Subhadda nói với hai người con trai đang ở địa vị Sa-di rằng: “Này các con, nghe nói Đức Thế Tôn đang đến Ātumā cùng với một Tăng đoàn lớn gồm một ngàn hai trăm năm mươi Tỳ-khưu. Này các con, hãy đi mang theo đồ cạo tóc và đi từng nhà với túi đựng dầu, thu thập muối, dầu, gạo và thức ăn. Ta sẽ cúng dường cháo khi Đức Thế Tôn đến.”
Te tathā akaṃsu.
They did so.
Họ đã làm như vậy.
Atha bhagavati ātumaṃ āgantvā bhusāgārakaṃ paviṭṭhe subhaddo sāyanhasamayaṃ gāmadvāraṃ gantvā manusse āmantetvā ‘‘hatthakammamattaṃ me dethā’’ti hatthakammaṃ yācitvā ‘‘kiṃ bhante karomā’’ti vutte ‘‘idañcidañca gaṇhathā’’ti sabbūpakaraṇāni gāhāpetvā vihāre uddhanāni kāretvā ekaṃ kāḷakaṃ kāsāvaṃ nivāsetvā tādisameva pārupitvā ‘‘idaṃ karotha, idaṃ karothā’’ti sabbarattiṃ vicārento satasahassaṃ vissajjetvā bhojjayāguñca madhugoḷakañca paṭiyādāpesi.
Then, when the Blessed One arrived at Ātuma and entered the straw hut, Subhadda went to the village gate in the evening, addressed the people, requested their assistance, saying, "Give me just manual labor." When they asked, "What shall we do, venerable sir?" he had them take various provisions, saying, "Take these and these." He had ovens made in the monastery, put on a black civara (robe), draped himself with another similar one, and while going about all night saying, "Do this, do that," he spent a hundred thousand (coins) and had prepared rice-gruel to be eaten and honey-balls.
Sau đó, khi Đức Thế Tôn đến Ātumā và vào kho rơm, Subhadda vào buổi chiều đi đến cổng làng, gọi mọi người lại và xin “hãy giúp tôi một tay”. Khi được hỏi “Bạch ngài, chúng tôi phải làm gì?”, ông nói “Hãy lấy cái này và cái kia”, rồi sai họ mang tất cả đồ dùng, xây lò trong tu viện, mặc một tấm y cà sa đen và khoác một tấm y tương tự, rồi nói “Hãy làm cái này, hãy làm cái kia” suốt cả đêm, chi tiêu một trăm ngàn (đồng tiền) và chuẩn bị cháo ăn và bánh mật ong.
Bhojjayāgu nāma bhuñjitvā pātabbayāgu, tattha sappimadhuphāṇitamacchamaṃsapupphaphalarasādi yaṃ kiñci khādanīyaṃ nāma atthi, taṃ sabbaṃ pavisati, kīḷitukāmānaṃ sīsamakkhanayoggā hoti sugandhagandhā.
Bhojjayāgu is gruel to be drunk after eating. Into it goes any edible thing such as ghee, honey, treacle, fish, meat, flowers, fruit juices, etc. It is suitable for rubbing on the head for those who wish to play, and it has a very good fragrance.
Bhojjayāgu là loại cháo được uống sau khi ăn; trong đó có đủ mọi loại thức ăn như bơ sữa, mật ong, đường, cá, thịt, nước ép hoa quả, v.v. Nó cũng thích hợp để thoa lên đầu cho những người muốn vui chơi và có mùi hương rất thơm.
Atha bhagavā kālasseva sarīrapaṭijagganaṃ katvā bhikkhusaṅghaparivuto piṇḍāya carituṃ ātumābhimukho pāyāsi.
Then the Blessed One, having attended to his body early, went towards Ātuma, surrounded by the assembly of bhikkhus, to collect alms food.
Sau đó, Đức Thế Tôn sớm tinh tươm thân thể, được Tăng đoàn vây quanh, hướng về Ātumā để khất thực.
Manussā tassa ārocesuṃ ‘‘bhagavā piṇḍāya gāmaṃ pavisati, tayā kassa yāgu paṭiyāditā’’ti.
The people informed him: "The Blessed One is entering the village for alms. For whom did you prepare gruel?"
Mọi người báo cho Subhadda: “Đức Thế Tôn đang vào làng khất thực. Ngài đã chuẩn bị cháo cho ai vậy?”
So yathānivatthapāruteheva tehi kāḷakakāsāvehi ekena hatthena dabbiñca kaṭacchuñca gahetvā brahmā viya dakkhiṇajāṇumaṇḍalaṃ bhūmiyaṃ patiṭṭhāpetvā vanditvā ‘‘paṭiggaṇhatu me bhante bhagavā yāgu’’nti āha.
So, with those black robes he was wearing and wrapped in, he took a ladle and a spoon with one hand, and like Brahmā, he placed his right knee on the ground, bowed, and said, "Venerable Sir, may the Blessed One accept my gruel."
Subhadda, với tấm y cà sa đen đã mặc và khoác như vậy, một tay cầm muỗng và vá, quỳ gối phải xuống đất như Phạm Thiên, đảnh lễ và thưa: “Bạch Thế Tôn, xin Ngài thọ nhận cháo của con.”
Tato ‘‘jānantāpi tathāgatā pucchantī’’ti khandhake (mahāva. 303) āgatanayena bhagavā pucchitvā ca sutvā ca taṃ vuḍḍhapabbajitaṃ vigarahitvā tasmiṃ vatthusmiṃ akappiyasamādāpanasikkhāpadaṃ khurabhaṇḍapariharaṇasikkhāpadañcāti dve sikkhāpadāni paññapetvā ‘‘bhikkhave anekakappakoṭiyo bhojanaṃ pariyesanteheva vītināmitā, idaṃ pana tumhākaṃ akappiyaṃ, adhammena uppannabhojanaṃ imaṃ paribhuñjitvā anekāni attabhāvasahassāni apāyesveva nibbattissanti, apetha mā gaṇhathā’’ti bhikkhācārābhimukho agamāsi, ekabhikkhunāpi na kiñci gahitaṃ.
Thereupon, the Blessed One, asking and hearing, in the manner mentioned in the Khandhaka that "Tathāgatas ask even when they know," rebuked that elder monk. On that occasion, he laid down two training rules: the training rule concerning causing to accept what is not allowable, and the training rule concerning keeping barber's tools. Then he said, "Bhikkhus, you have spent many crores of eons just searching for food. But this food is not allowable for you. Having consumed this food obtained by unrighteous means, you will be reborn in realms of woe for thousands of existences. Get away! Do not take it!" And he went towards the alms-round. Not a single bhikkhu took anything.
Sau đó, Đức Thế Tôn, theo cách được kể trong Khandhaka (Mahāva. 303) rằng “chư Như Lai dù biết vẫn hỏi”, sau khi hỏi và nghe, đã quở trách vị Tỳ-khưu xuất gia lúc tuổi già đó. Nhân sự việc này, Ngài đã chế định hai giới luật: giới luật về việc nhận vật không hợp lệ và giới luật về việc giữ đồ cạo tóc. Ngài nói: “Này các Tỳ-khưu, các ông đã trải qua vô số kiếp tìm kiếm thức ăn. Nhưng thức ăn này không hợp lệ với các ông. Sau khi dùng thức ăn bất chính này, các ông sẽ tái sinh trong vô số ngàn thân ở các cõi đọa lạc. Hãy tránh xa, đừng nhận!” Và Ngài tiếp tục đi khất thực, không một Tỳ-khưu nào nhận bất cứ thứ gì.
Subhaddo anattamano hutvā ‘‘ayaṃ ‘sabbaṃ jānāmī’ti āhiṇḍati, sace na gahetukāmo pesetvā ārocetabbaṃ assa, pakkāhāro nāma sabbaciraṃ tiṭṭhanto sattāhamattaṃ tiṭṭheyya, idañca mama yāvajīvaṃ pariyattaṃ assa, sabbaṃ tena nāsitaṃ, ahitakāmo ayaṃ mayha’’nti bhagavati āghātaṃ bandhitvā dasabale dharamāne kiñci vattuṃ nāsakkhi.
Subhadda, displeased, thought, "This one goes about saying, 'I know everything.' If he didn't want to accept it, he should have sent a message to inform me. Cooked food, even if kept for the longest time, lasts only for about seven days. And this would have sufficed for me for my entire life. He destroyed everything. This one wishes me harm." Thus, he harbored resentment towards the Blessed One and could not say anything while the Ten-Powered One was alive.
Subhadda không vui, nghĩ: “Vị Gotama này đi khắp nơi nói ‘Ta biết tất cả’. Nếu không muốn nhận, đáng lẽ phải sai người báo trước. Thức ăn đã nấu chín, dù để lâu nhất cũng chỉ được bảy ngày. Còn thức ăn này của ta lẽ ra đủ dùng suốt đời. Tất cả đã bị Ngài phá hỏng. Ngài này muốn hại ta.” Với ác ý đối với Đức Thế Tôn, ông không thể nói gì khi Đức Thập Lực còn tại thế.
Evaṃ kirassa ahosi ‘‘ayaṃ uccakulā pabbajito mahāpuriso, sace kiñci vakkhāmi, mamaṃyeva santajjessatī’’ti.
Indeed, he thought: "This Great Being, having renounced from a high family, if I say anything while he is alive, he will only reprimand me."
Ông ta đã nghĩ rằng: “Vị Đại nhân này xuất gia từ dòng dõi cao quý. Nếu ta nói điều gì, Ngài sẽ chỉ đe dọa ta thôi.”
Svāyaṃ ajja mahākassapattherena saddhiṃ āgacchanto ‘‘parinibbuto bhagavā’’ti sutvā laddhassāso viya haṭṭhatuṭṭho evamāha.
That Subhadda, coming today with the Elder Mahākassapa, on hearing "the Blessed One has attained parinibbāna," as if relieved and greatly pleased, spoke thus.
Vị Subhadda ấy, hôm nay, khi đang đi cùng Trưởng lão Mahākassapa, nghe rằng “Đức Thế Tôn đã nhập Niết Bàn”, liền như được an ủi, vui mừng hớn hở, nói như vầy.
Thero pana taṃ sutvā hadaye pahāraṃ viya matthake patitasukkāsaniṃ viya maññi, dhammasaṃvego cassa uppajji ‘‘sattāhamattaparinibbuto bhagavā, ajjāpissa suvaṇṇavaṇṇaṃ sarīraṃ dharatiyeva, dukkhena bhagavatā ārādhitasāsane nāma evaṃ lahuṃ mahantaṃ pāpakasaṭaṃ kaṇṭako uppanno, alaṃ kho panesa pāpo vaḍḍhamāno aññepi evarūpe sahāye labhitvā sāsanaṃ osakkāpetu’’nti.
The Elder, however, on hearing that, felt as if struck in the heart, as if a thunderbolt had fallen on his head. And the sense of urgency of the Dhamma (dhammasaṃvego) arose in him, thinking: "It has been only seven days since the Blessed One attained parinibbāna, and even today His golden-hued body endures. A great, wicked thorn has so quickly arisen in the Dispensation that was accomplished with difficulty by the Blessed One! This evil one, if he grows, might gain other companions of such a kind and cause the Dispensation to decline."
Còn vị Trưởng lão, khi nghe lời ấy, liền nghĩ như thể bị đánh vào tim, như thể bị sét đánh vào đầu, và sự xúc động Pháp (dhammasaṃvega) khởi lên nơi Ngài: “Đức Thế Tôn đã nhập Niết Bàn mới bảy ngày, mà hôm nay thân Ngài vẫn còn màu vàng rực rỡ. Trong giáo pháp mà Đức Thế Tôn đã thành tựu một cách khó khăn, nay lại nhanh chóng xuất hiện một kẻ xấu xa, đê tiện như một cái gai lớn như vậy. Kẻ ác này, nếu cứ tiếp tục phát triển, có thể lôi kéo thêm những đồng bọn như thế và làm suy yếu giáo pháp”.
Tato thero cintesi ‘‘sace kho panāhaṃ imaṃ mahallakaṃ idheva pilotikaṃ nivāsetvā chārikāya okirāpetvā nīharāpessāmi, manussā ‘samaṇassa gotamassa sarīre dharamāneyeva sāvakā vivadantī’ti amhākaṃ dosaṃ dassessanti, adhivāsemi tāva.
Then the Elder thought, "If I were to make this old man wear a worn-out rag right here, cover him with ashes, and drive him out, people would point out our fault, saying, ‘While the ascetic Gotama’s body is still present, his disciples are quarreling.’ I will endure it for now.
Sau đó, vị Trưởng lão suy nghĩ: “Nếu ta ngay tại đây bắt lão này mặc y cũ, rắc tro lên người rồi đuổi đi, thì mọi người sẽ chỉ trích chúng ta rằng ‘các đệ tử của Sa-môn Gotama đã tranh cãi ngay khi thân Ngài vẫn còn hiện hữu’. Vậy ta hãy tạm thời nhẫn nhịn.
Bhagavatā hi desitadhammo asaṅgahitapuppharāsisadiso, tattha yathā vātena pahaṭapupphāni yato vā tato vā gacchanti, evameva evarūpānaṃ vasena gacchante gacchante kāle vinaye ekaṃ dve sikkhāpadāni nassissanti vinassissanti, sutte eko dve pañhavārā nassissanti, abhidhamme ekaṃ dve bhūmantarāni nassissanti, evaṃ anukkamena mūle naṭṭhe pisācasadisā bhavissāma, tasmā dhammavinayasaṅgahaṃ karissāmi, evaṃ sati daḷhasuttena saṅgahitapupphāni viya ayaṃ dhammavinayo niccalo bhavissati.
For the Dhamma taught by the Blessed One is like an unstrung heap of flowers. Just as flowers scattered by the wind go hither and thither, so too, in time, due to such individuals, one or two training rules in the Vinaya will perish and be lost; one or two sections of questions in the Sutta Piṭaka will be lost; one or two categories of states (bhūmantarāni) in the Abhidhamma will be lost. Thus, if the root is destroyed gradually, we will become like ogres. Therefore, I will undertake the compilation of the Dhamma and Vinaya. This way, like flowers strung firmly with a thread, this Dhamma and Vinaya will remain unshaken.
Pháp mà Đức Thế Tôn đã thuyết giảng giống như một đống hoa chưa được kết lại. Ở đó, như những bông hoa bị gió thổi bay tứ tán, thì cũng vậy, theo những kẻ như thế, qua thời gian, một hoặc hai giới luật trong Tỳ-luật sẽ bị mất đi, bị hủy hoại; một hoặc hai phần vấn đáp trong Kinh tạng sẽ bị mất đi; một hoặc hai tầng địa giới trong Vi Diệu Pháp sẽ bị mất đi. Cứ thế, dần dần khi gốc rễ bị mất, chúng ta sẽ trở thành những kẻ giống như quỷ Dạ-xoa. Vì vậy, ta sẽ kết tập Pháp và Luật. Khi đó, Pháp và Luật này sẽ vững chắc như những bông hoa được kết bằng sợi chỉ bền chặt.
Etadatthañhi bhagavā mayhaṃ tīṇi gāvutāni paccuggamanaṃ akāsi, tīhi ovādehi upasampadaṃ akāsi, kāyato cīvaraparivattanaṃ akāsi, ākāse pāṇiṃ cāletvā candopamapaṭipadaṃ kathento maññeva sakkhiṃ katvā kathesi, tikkhattuṃ sakalasāsanaratanaṃ paṭicchāpesi, mādise bhikkhumhi tiṭṭhamāne ayaṃ pāpo sāsane vaḍḍhiṃ mā alatthu, yāva adhammo na dippati, dhammo na paṭibāhīyati, avinayo na dippati, vinayo na paṭibāhīyati, adhammavādino na balavanto honti, dhammavādino na dubbalā honti, avinayavādino na balavanto honti, vinayavādino na dubbalā honti, tāva dhammañca vinayañca saṅgāyissāmi, tato bhikkhū attano attano pahonakaṃ gahetvā kappiyākappiye kathessanti, athāyaṃ pāpo sayameva niggahaṃ pāpuṇissati, puna sīsaṃ ukkhipituṃ na sakkhissati, sāsanaṃ iddhañceva phītañca bhavissatī’’ti.
For this purpose, the Blessed One came forward three leagues to meet me, granted me ordination with three instructions, exchanged robes with me, and, waving His hand in the air while expounding the path like the moon, made me His witness. He entrusted the entire jewel of the Dispensation to me three times. While a monk like me exists, let this evil one not gain growth in the Dispensation. As long as un-Dhamma does not shine forth, Dhamma is not obstructed; as long as un-Vinaya does not shine forth, Vinaya is not obstructed; as long as those who advocate un-Dhamma are not powerful, and those who advocate Dhamma are not weak; as long as those who advocate un-Vinaya are not powerful, and those who advocate Vinaya are not weak, so long will I compile the Dhamma and Vinaya. Then the bhikkhus, each taking what they are capable of, will speak about what is permissible and what is not. Then this evil one will naturally incur rebuke and will not be able to raise his head again, and the Dispensation will become prosperous and flourishing.”
Chính vì mục đích này mà Đức Thế Tôn đã đi ba gāvuta để đón ta, đã cho ta thọ giới Tỳ-kheo với ba lời khuyên, đã đổi y với thân Ngài, đã giơ tay trên không trung và thuyết về con đường tu tập ví như mặt trăng, lấy chính ta làm chứng nhân. Ba lần Ngài đã trao toàn bộ bảo vật giáo pháp cho ta. Khi một Tỳ-kheo như ta còn hiện hữu, kẻ ác này không được phép phát triển trong giáo pháp. Chừng nào phi Pháp chưa thịnh, Pháp chưa bị đẩy lùi; phi Luật chưa thịnh, Luật chưa bị đẩy lùi; những kẻ chủ trương phi Pháp chưa mạnh, những người chủ trương Pháp chưa yếu; những kẻ chủ trương phi Luật chưa mạnh, những người chủ trương Luật chưa yếu, thì ta sẽ kết tập Pháp và Luật. Sau đó, các Tỳ-kheo sẽ nắm giữ những gì mình có thể làm được và sẽ phân biệt điều hợp lệ và không hợp lệ. Rồi kẻ ác này sẽ tự mình bị chế ngự, không thể ngóc đầu lên được nữa, và giáo pháp sẽ trở nên thịnh vượng và phát triển”.
Cintetvā so ‘‘evaṃ nāma mayhaṃ cittaṃ uppanna’’nti kassaci anārocetvā bhikkhusaṅghaṃ samassāsetvā atha pacchā dhātubhājanadivase dhammavinayasaṅgāyanatthaṃ bhikkhūnaṃ ussāhaṃ janesi.
Having thought this, he did not inform anyone that such a thought had arisen in his mind. He consoled the Saṅgha of bhikkhus, and then, on the day of the distribution of the relics, he roused the bhikkhus to compile the Dhamma and Vinaya.
Suy nghĩ như vậy, Ngài không nói cho ai biết “tâm ta đã khởi lên ý nghĩ như vậy”, mà an ủi chúng Tỳ-kheo, rồi sau đó, vào ngày phân chia xá-lợi, Ngài đã khơi dậy sự nhiệt tình của các Tỳ-kheo để kết tập Pháp và Luật.
Tena vuttaṃ ‘‘āyasmā mahākassapo sattāhaparinibbute…pe… dhammavinayasaṅgāyanatthaṃ bhikkhūnaṃ ussāhaṃ janesī’’ti.
Therefore, it is said: "The Venerable Mahākassapa, when the Blessed One had attained parinibbāna for seven days…he roused the bhikkhus to compile the Dhamma and Vinaya."
Vì thế, đã có lời dạy rằng: “Đại Trưởng lão Mahākassapa, khi Đức Thế Tôn đã nhập Niết Bàn được bảy ngày… (lược bỏ)… đã khơi dậy sự nhiệt tình của các Tỳ-kheo để kết tập Pháp và Luật.”
Tattha alanti paṭikkhepavacanaṃ.
Here, alaṃ is a word of prohibition.
Ở đây, từ alaṃ là một từ phủ định.
Āvusoti paridevante bhikkhū ālapati.
Āvuso addresses the bhikkhus who were lamenting.
Āvuso là lời gọi các Tỳ-kheo đang than khóc.
Mā socitthāti citte uppannabalavasokena mā socittha.
Mā socitthā means, "Do not grieve with the strong sorrow that has arisen in your hearts."
Mā socitthā có nghĩa là chớ sầu muộn vì nỗi buồn mạnh mẽ đã khởi lên trong tâm.
Mā paridevitthāti vācāya mā paridevittha ‘‘paridevanaṃ vilāpo’’ti vacanato.
Mā paridevitthā means, "Do not lament with words," as it is said, "lamentation is wailing."
Mā paridevitthā có nghĩa là chớ than khóc bằng lời nói, theo nghĩa “than khóc là rên rỉ”.
Idāni asocanādīsu kāraṇaṃ dassento ‘‘sumuttā maya’’ntiādimāha.
Now, showing the reason for not grieving, etc., he says, ‘‘sumuttā maya’’ and so on.
Bây giờ, để chỉ ra lý do của việc không sầu muộn, v.v., Ngài nói: “sumuttā mayaṃ” (chúng ta đã hoàn toàn giải thoát), v.v.
Tena mahāsamaṇenāti nissakke karaṇavacanaṃ, tato mahāsamaṇato suṭṭhu muttā mayanti attho, upaddutā ca homa tadāti adhippāyo.
Tena mahāsamaṇenā is a word for the agent in the sense of separation; the meaning is, "We are well liberated from that great ascetic," with the implication that "we were afflicted by him at that time."
Tena mahāsamaṇenā là một từ chỉ cách thức trong trường hợp xuất xứ, có nghĩa là “chúng ta đã hoàn toàn giải thoát khỏi vị Đại Sa-môn ấy”, ý là “chúng ta đã bị áp bức vào lúc đó”.
Homāti vā atītatthe vattamānavacanaṃ, ahumhāti attho, anussaranto dhammasaṃvegavasenāti adhippāyo.
Or, homā is a present tense word in the past tense; the meaning is, "we were." The implication is that he recollects it under the influence of dhammasaṃvego.
Hoặc homā là một từ ở thì hiện tại dùng cho thì quá khứ, có nghĩa là “chúng ta đã từng”, ý là “nhớ lại theo sự xúc động Pháp (dhammasaṃvega)”.
Dhammasabhāvacintāvasena pavattaṃ sahottappañāṇaṃ dhammasaṃvego.
Dhammasaṃvego is the knowledge accompanied by moral dread (ottappa) that arises from reflecting on the nature of Dhamma.
Sự xúc động Pháp (dhammasaṃvega) là trí tuệ có kèm theo sự hổ thẹn, khởi lên do suy xét bản chất của Pháp.
Vuttañhetaṃ –
It is said:
Điều này đã được nói:
Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjatīti tiṭṭhati ettha phalaṃ tadāyattavuttitāyāti ṭhānaṃ, hetu.
Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjatī means a cause; it is a basis because the result rests on it, being dependent on it.
Đó là dhammasaṃvega (sự xúc động Pháp) đối với những ai đã đặt gánh nặng xuống.” Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjatī có nghĩa là “nơi mà quả vị tồn tại vì sự phụ thuộc vào nó”, tức là nguyên nhân.
Khoti avadhāraṇe, etaṃ kāraṇaṃ vijjateva, no na vijjatīti attho.
Kho is for emphasis. The meaning is, "This cause certainly exists; it does not not exist."
Kho là một từ nhấn mạnh, có nghĩa là “nguyên nhân này chắc chắn tồn tại, không phải là không tồn tại”.
Kiṃ taṃ kāraṇanti āha ‘‘yaṃ pāpabhikkhū’’tiādi.
He asks, "What is that cause?" and then says, ‘‘yaṃ pāpabhikkhū’’ and so on.
Để hỏi “Nguyên nhân đó là gì?”, Ngài nói “yaṃ pāpabhikkhū” (những Tỳ-kheo ác) v.v.
Ettha yanti nipātamattaṃ, kāraṇaniddeso vā, yena kāraṇena antaradhāpeyyuṃ, tadetaṃ kāraṇaṃ vijjatīti attho.
Here, yaṃ is merely an indeclinable particle, or it is an indication of the cause; the meaning is, "the cause by which evil monks might make* disappear—that cause exists."
Ở đây, yaṃ chỉ là một giới từ, hoặc là sự chỉ định nguyên nhân, có nghĩa là “nguyên nhân mà các Tỳ-kheo ác có thể làm cho biến mất, nguyên nhân đó tồn tại”.
Pāpabhikkhūti pāpikāya lāmikāya icchāya samannāgatā bhikkhū.
Pāpabhikkhū means monks endowed with evil and vile desires.
Pāpabhikkhū là những Tỳ-kheo có những dục vọng xấu xa, đê tiện.
Atīto atikkanto satthā ettha, etassāti vā atītasatthukaṃ, pāvacanaṃ.
Atītasatthukaṃ refers to the Dispensation in which the Teacher has passed away, or in which He has gone beyond.
Atītasatthukaṃ có nghĩa là “giáo pháp mà vị Đạo sư đã qua đời, hoặc đã vượt qua nó”.
Padhānaṃ vacanaṃ pāvacanaṃ, dhammavinayanti vuttaṃ hoti.
Pāvacanaṃ is the foremost teaching, meaning the Dhamma and Vinaya.
Pāvacanaṃ là lời dạy chủ yếu, có nghĩa là Pháp và Luật.
Pakkhaṃ labhitvāti alajjīpakkhaṃ labhitvā.
Pakkhaṃ labhitvā means having gained the faction of shameless ones.
Pakkhaṃ labhitvā có nghĩa là “đạt được phe phái của những người không biết hổ thẹn”.
Na cirassevāti na cireneva.
Na cirassevā means not long thereafter.
Na cirasseva có nghĩa là “không lâu sau”.
Yāva ca dhammavinayo tiṭṭhatīti yattakaṃ kālaṃ dhammo ca vinayo ca lajjīpuggalesu tiṭṭhati.
Yāva ca dhammavinayo tiṭṭhatī means for as long as the Dhamma and Vinaya remain among conscientious individuals.
Yāva ca dhammavinayo tiṭṭhati có nghĩa là “chừng nào Pháp và Luật còn tồn tại trong những người biết hổ thẹn”.
Vuttañhetaṃ bhagavatāti parinibbānamañcake nipannena bhagavatā bhikkhū ovadantena etaṃ vuttanti attho.
Vuttañhetaṃ bhagavatā means that this was said by the Blessed One, lying on the couch of parinibbāna, as He admonished the bhikkhus.
Vuttañhetaṃ bhagavatā có nghĩa là “lời này đã được Đức Thế Tôn nói khi Ngài nằm trên giường Niết Bàn và khuyên dạy các Tỳ-kheo”.
Desito paññattoti dhammopi desito ceva paññatto ca.
Desito paññatto means that the Dhamma was both expounded and made known.
Desito paññatto có nghĩa là Pháp đã được thuyết giảng và đã được thiết lập.
Suttābhidhammasaṅgahitassa hi dhammassa abhisajjanaṃ pabodhanaṃ desanā, tasseva pakārato ñāpanaṃ vineyyasantāne ṭhapanaṃ paññāpanaṃ, tasmā dhammopi desito ceva paññatto cāti vutto.
For the Dhamma, compiled in the Sutta and Abhidhamma, its presentation and awakening is called desanā (exposition); and the making known of it in various ways, establishing it in the minds of those to be trained, is called paññāpanā (making known). Therefore, the Dhamma is said to be both expounded and made known.
Thật vậy, việc sắp xếp và làm cho Pháp, vốn được kết tập trong Kinh tạng và Vi Diệu Pháp, trở nên rõ ràng là sự thuyết giảng (desanā). Việc làm cho Pháp đó được biết đến một cách đặc biệt và đặt vào tâm thức của những người có thể được giáo hóa là sự thiết lập (paññāpana). Do đó, Pháp được nói là đã được thuyết giảng và đã được thiết lập.
Paññattoti ca ṭhapitoti attho.
And paññatto also means "established."
Và paññatto có nghĩa là “đã được đặt ra”.
Vinayopi desito ceva paññatto ca.
The Vinaya was also both expounded and made known.
Luật cũng đã được thuyết giảng và đã được thiết lập.
Vinayatantisaṅgahitassa hi atthassa kāyavācānaṃ vinayanato vinayoti laddhādhivacanassa atisajjanaṃ pabodhanaṃ desanā, tasseva pakārato ñāpanaṃ asaṅkarato ṭhapanaṃ paññāpanaṃ, tasmā vinayopi desito ceva paññatto cāti vuccati.
For the Vinaya, which is compiled in the Vinaya treatises and whose designation "Vinaya" is obtained because it disciplines bodily and verbal actions — its presentation and awakening is called desanā (exposition); and the making known of it in various ways, establishing it without confusion, is called paññāpanā (making known). Therefore, the Vinaya is also said to be both expounded and made known.
Thật vậy, việc sắp xếp và làm cho ý nghĩa của Luật, vốn được kết tập trong các bộ Luật, trở nên rõ ràng, và được gọi là Luật vì nó điều phục thân và khẩu, là sự thuyết giảng (desanā). Việc làm cho ý nghĩa đó được biết đến một cách đặc biệt và đặt ra một cách không lẫn lộn là sự thiết lập (paññāpana). Do đó, Luật được nói là đã được thuyết giảng và đã được thiết lập.
So vo mamaccayenāti so dhammavinayo tumhākaṃ mamaccayena satthā.
So vo mamaccayenāti: That Dhamma-Vinaya will be your Teacher after my passing away.
So vo mamaccayenā có nghĩa là “Luật và Pháp đó sẽ là Đạo sư của các con sau khi ta diệt độ”.
Idaṃ vuttaṃ hoti – mayā vo ṭhiteneva ‘‘idaṃ lahukaṃ, idaṃ garukaṃ, idaṃ satekicchaṃ, idaṃ atekicchaṃ, idaṃ lokavajjaṃ, idaṃ paṇṇattivajjaṃ.
This is what is meant: while I was still present, I expounded to you the Great Vinaya, which includes the two Vibhaṅgas (bhikkhu and bhikkhunī), with their Khandhakas and Parivāra sections, regarding all seven groups of offenses and their non-transgression, specifying "this is light, this is heavy, this is curable, this is incurable, this is worldly blame, this is blame by precept.
Điều này có nghĩa là: Khi ta còn sống, ta đã thuyết giảng Đại Luật (Mahāvinaya), bao gồm cả hai bộ Luật (Ubhatovibhaṅga) với các chương chính (khandhaka) và phụ lục (parivāra), về các trường hợp phạm tội không thể vượt qua, tức là bảy loại tội (āpattikkhandha): “Đây là nhẹ, đây là nặng, đây là có thể sửa chữa, đây là không thể sửa chữa, đây là tội lỗi bị thế gian chỉ trích, đây là tội lỗi do giới luật quy định.
Ayaṃ āpatti puggalassa santike vuṭṭhāti, ayaṃ gaṇassa, ayaṃ saṅghassa santike vuṭṭhātī’’ti sattannaṃ āpattikkhandhānaṃ avītikkamanīyatāvasena otiṇṇavatthusmiṃ sakhandhakaparivāro ubhatovibhaṅgo mahāvinayo nāma desito, taṃ sakalampi vinayapiṭakaṃ mayi parinibbute tumhākaṃ satthukiccaṃ sādhessati ‘‘idaṃ vo kattabbaṃ, idaṃ vo na kattabba’’nti kattabbākattabbassa vibhāgena anusāsanato.
This offense can be absolved in the presence of an individual, this in the presence of a group, this in the presence of the Saṅgha." That entire Vinaya Piṭaka, after my parinibbāna, will fulfill the function of a teacher for you, by instructing you through the distinction of what is to be done and what is not to be done.
Tội này được giải quyết trước một cá nhân, tội này trước một nhóm, tội này trước Tăng đoàn”. Toàn bộ Tạng Luật đó, sau khi ta nhập Niết Bàn, sẽ thực hiện vai trò của Đạo sư cho các con, bằng cách phân biệt và chỉ dạy những gì nên làm và không nên làm: “Điều này các con nên làm, điều này các con không nên làm”.
Ṭhiteneva ca mayā ‘‘ime cattāro satipaṭṭhānā, cattāro sammappadhānā, cattāro iddhipādā, pañcindriyāni, pañca balāni, satta bojjhaṅgāni, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo’’ti tena tena vineyyānaṃ ajjhāsayānurūpena pakārena ime sattatiṃsa bodhipakkhiyadhamme vibhajitvā suttantapiṭakaṃ desitaṃ, taṃ sakalampi suttantapiṭakaṃ mayi parinibbute tumhākaṃ satthukiccaṃ sādhessati taṃtaṃcariyānurūpaṃ sammāpaṭipattiyā anusāsanato.
And while I was still living, I expounded the Suttanta Piṭaka, having analyzed these thirty-seven Bodhipakkhiya Dhammas—namely, “these four foundations of mindfulness, four right strivings, four bases of psychic power, five faculties, five powers, seven factors of enlightenment, the Noble Eightfold Path”—in various ways, according to the dispositions of those to be trained. After my Parinibbāna, that entire Suttanta Piṭaka will serve as your teacher, because it instructs in the right practice suitable for each disposition.
Cũng chính Ta, khi còn đang hiện hữu, đã phân chia ba mươi bảy pháp trợ Bồ-đề này là: “Bốn niệm xứ, bốn chánh cần, bốn thần túc, năm căn, năm lực, bảy giác chi, thánh đạo tám chi” theo nhiều cách khác nhau, tùy theo tâm ý của những người đáng được giáo hóa, và đã thuyết giảng Tạng Kinh. Toàn bộ Tạng Kinh ấy, sau khi Ta nhập Niết-bàn, sẽ hoàn thành phận sự của một Bậc Đạo Sư cho các ngươi, vì nó giáo huấn về chánh hạnh phù hợp với từng hạnh nghiệp.
Ṭhiteneva ca mayā ‘‘pañcakkhandhā, dvādasāyatanāni, aṭṭhārasa dhātuyo, cattāri saccāni, bāvīsatindriyāni, nava hetū, cattāro āhārā, satta phassā, satta vedanā, satta saññā, satta cetanā, satta cittāni, tatrāpi ettakā dhammā kāmāvacarā, ettakā rūpāvacarā, ettakā arūpāvacarā, ettakā pariyāpannā, ettakā apariyāpannā, ettakā lokiyā, ettakā lokuttarā’’ti ime dhamme vibhajitvā abhidhammapiṭakaṃ desitaṃ, taṃ sakalampi abhidhammapiṭakaṃ mayi parinibbute tumhākaṃ satthukiccaṃ sādhessati, khandhādivibhāgena ñāyamānaṃ catusaccasambodhāvahattā satthārā sammāsambuddhena kattabbakiccaṃ nipphādessati.
And while I was still living, I expounded the Abhidhamma Piṭaka, having analyzed these Dhammas: “the five aggregates, twelve sense bases, eighteen elements, four Noble Truths, twenty-two faculties, nine causes, four nutriments, seven contacts, seven feelings, seven perceptions, seven volitions, seven consciousnesses; and among these, so many Dhammas are kāma-sphere, so many are rūpa-sphere, so many are arūpa-sphere, so many are included (in the three realms), so many are not included (in the three realms), so many are worldly, so many are supramundane.” After my Parinibbāna, that entire Abhidhamma Piṭaka will serve as your teacher, because by being understood through the analysis of aggregates and so on, it leads to the complete awakening to the Four Noble Truths, thus accomplishing the task to be done by the Sammāsambuddha, the Fully Self-Enlightened One.
Cũng chính Ta, khi còn đang hiện hữu, đã phân chia các pháp này là: “Năm uẩn, mười hai xứ, mười tám giới, bốn sự thật, hai mươi hai căn, chín nhân, bốn vật thực, bảy xúc, bảy thọ, bảy tưởng, bảy tư, bảy tâm; và trong đó, bao nhiêu pháp là thuộc cõi dục, bao nhiêu thuộc cõi sắc, bao nhiêu thuộc cõi vô sắc, bao nhiêu là hữu lậu, bao nhiêu là vô lậu, bao nhiêu là thế gian, bao nhiêu là siêu thế” và đã thuyết giảng Tạng Vi Diệu Pháp. Toàn bộ Tạng Vi Diệu Pháp ấy, sau khi Ta nhập Niết-bàn, sẽ hoàn thành phận sự của một Bậc Đạo Sư cho các ngươi, vì khi được hiểu biết qua sự phân tích các uẩn, v.v., nó sẽ hoàn thành phận sự của một Bậc Chánh Đẳng Giác, Đạo Sư, là dẫn đến sự giác ngộ Tứ Diệu Đế.
Iti sabbampetaṃ abhisambodhito yāva parinibbānā pañcacattālīsa vassāni bhāsitaṃ lapitaṃ, tīṇi piṭakāni, pañca nikāyā, navaṅgāni, caturāsīti dhammakkhandhasahassānīti evaṃ mahappabhedaṃ hoti.
Thus, all this, spoken and declared by me for forty-five years from my full enlightenment until my Parinibbāna, comprises the three Piṭakas, the five Nikāyas, the nine divisions (of the Buddha’s teachings), and eighty-four thousand Dhammakkhandhas; thus it is of vast diversity.
Vì vậy, tất cả những lời Ta đã thuyết giảng và nói ra trong suốt bốn mươi lăm năm, từ khi thành Chánh Giác cho đến khi nhập Niết-bàn, là ba Tạng, năm Bộ, chín Chi, tám mươi bốn ngàn Pháp uẩn, có sự phân loại rộng lớn như vậy.
Iti imāni caturāsīti dhammakkhandhasahassāni tiṭṭhanti, ahaṃ ekova parinibbāyāmi, ahañca panidāni ekova ovadāmi anusāsāmi, mayi parinibbute imāni caturāsīti buddhasahassāni tumhe ovadissanti anusāsissanti ovādānusāsanīkiccassa nipphādanatoti.
Thus, these eighty-four thousand Dhammakkhandhas will remain, but I alone will pass into Parinibbāna. And now I alone give admonition and instruction; after my Parinibbāna, these eighty-four thousand Buddhas will admonish and instruct you, as they are capable of fulfilling the task of admonition and instruction.
Như vậy, tám mươi bốn ngàn Pháp uẩn này vẫn còn tồn tại, còn Ta thì sẽ nhập Niết-bàn một mình. Và giờ đây, Ta chỉ giáo huấn, chỉ dạy một mình; nhưng sau khi Ta nhập Niết-bàn, tám mươi bốn ngàn vị Phật này sẽ giáo huấn và chỉ dạy các ngươi, vì chúng sẽ hoàn thành phận sự giáo huấn và chỉ dạy.
Sāsananti pariyattipaṭipattipaṭivedhavasena tividhaṃ sāsanaṃ, nippariyāyato pana sattatiṃsa bodhipakkhiyadhammā.
Sāsana refers to the three-fold dispensation by way of pariyatti, paṭipatti, and paṭivedha; but in the ultimate sense, it refers to the thirty-seven Bodhipakkhiya Dhammas.
Sāsana (Giáo pháp) là Giáo pháp có ba loại theo phương diện Pariyatti (Học tập), Paṭipatti (Thực hành) và Paṭivedha (Chứng ngộ); nhưng theo nghĩa trực tiếp thì đó là ba mươi bảy Bodhipakkhiyadhamma (pháp trợ Bồ-đề).
Addhaniyanti addhānamaggagāmīti addhaniyaṃ, addhānakkhamanti attho.
Addhaniya means 'enduring for a long time', lasting for an extended period. This is the meaning.
Addhaniya (lâu dài) có nghĩa là addhānamaggagāmī (đi trên con đường dài), tức là có khả năng tồn tại lâu dài.
Ciraṭṭhitikanti ciraṃ ṭhiti etassāti ciraṭṭhitikaṃ, sāsanaṃ, assa bhaveyyāti sambandho.
Ciraṭṭhitika means 'long-lasting', meaning the Dispensation is long-lasting. The connection is, "may it be."
Ciraṭṭhitika (tồn tại lâu dài) là có sự tồn tại lâu dài; Giáo pháp (sāsana) assa (nên) được tồn tại lâu dài, đó là sự liên kết.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā yena pakārena idaṃ sāsanaṃ dīghamaddhānaṃ pavattituṃ samatthaṃ, tatoyeva ciraṭṭhitikaṃ assa, tathā tena pakārena dhammañca vinayañca saṅgāyeyyanti.
This is what was said: "In whichever way this Dispensation is capable of continuing for a long time, and therefore may it be long-lasting, in that way I shall recite the Dhamma and the Vinaya."
Điều này có nghĩa là: “Giáo pháp này có khả năng tồn tại lâu dài như thế nào, và để nó có thể tồn tại lâu dài như vậy, chúng ta nên kết tập Pháp và Luật theo cách đó.”
Idāni sammāsambuddhena attano kataṃ anuggahavisesaṃ vibhāvento āha ‘‘yañcāhaṃ bhagavatā’’tiādi.
Now, wishing to make clear the special favor shown by the Fully Self-Enlightened One to himself, he said, “That which I, by the Blessed One,” and so on.
Giờ đây, để làm rõ sự ưu ái đặc biệt mà Đức Chánh Đẳng Giác đã dành cho mình, Ngài nói: “Yañcāhaṃ bhagavatā” (Và điều mà tôi đã được Thế Tôn)...
Tattha ‘‘yañcāha’’nti etassa ‘‘anuggahito’’ti etena sambandho.
There, “that which I” is connected with “favored.”
Trong đó, từ “yañcāhaṃ” (và điều mà tôi) liên kết với từ “anuggahito” (đã được ưu ái).
Tattha yanti yasmā, yena kāraṇenāti vuttaṃ hoti.
There, “which” means 'for what reason' or 'by what cause' it was said.
Trong đó, yaṃ (điều mà) có nghĩa là “vì lý do nào, do nguyên nhân nào”.
Kiriyāparāmasanaṃ vā etaṃ, tena ‘‘anuggahito’’ti ettha anuggaṇhanaṃ parāmasati.
Or this refers to the action, by which it refers to the act of favoring in "favored."
Hoặc đây là sự tham chiếu đến hành động, do đó, từ “anuggaṇhanaṃ” (sự ưu ái) trong câu “anuggahito” (đã được ưu ái) được tham chiếu.
Dhāressasītiādikaṃ pana bhagavā aññatarasmiṃ rukkhamūle mahākassapattherena paññattasaṅghāṭiyaṃ nisinno taṃ cīvaraṃ vikasitapadumapupphavaṇṇena pāṇinā antare parāmasanto āha.
But the Blessed One spoke “You will wear” and so on, while sitting on a saṅghāṭi (outer robe) spread by the Venerable Mahākassapa at the root of a certain tree, touching that robe between His fingers, which were the color of an opened lotus flower.
Còn những lời như “Dhāressasi” (Ngươi sẽ thọ trì) thì Đức Thế Tôn đã nói khi Ngài ngồi trên tấm y saṅghāṭi do Trưởng lão Mahākassapa trải dưới một gốc cây nào đó, và Ngài chạm vào tấm y ấy bằng bàn tay có màu sắc như hoa sen nở rộ.
Vuttañhetaṃ kassapasaṃyutte (saṃ. ni. 2.154) mahākassapatthereneva ānandattheraṃ āmantetvā kathentena –
This was indeed said in the Kassapa Saṃyutta by the Venerable Mahākassapa himself, addressing and speaking to the Venerable Ānanda:
Điều này đã được chính Trưởng lão Mahākassapa kể lại khi Ngài gọi Trưởng lão Ānanda trong Kassapasaṃyutta:
‘‘Atha kho, āvuso, bhagavā maggā okkamma yena aññataraṃ rukkhamūlaṃ tenupasaṅkami, atha khvāhaṃ, āvuso, paṭapilotikānaṃ saṅghāṭiṃ catugguṇaṃ paññāpetvā bhagavantaṃ etadavocaṃ ‘idha, bhante, bhagavā nisīdatu, yaṃ mamassa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’ti.
“Then, friend, the Blessed One stepped off the road and approached a certain tree root. Then, friend, I spread out my worn patched robe fourfold and said to the Blessed One, ‘Venerable Sir, let the Blessed One be seated here; that would be for my long-term welfare and happiness.’
“Này hiền giả, rồi Đức Thế Tôn rời khỏi con đường và đi đến một gốc cây nào đó. Này hiền giả, tôi đã trải tấm y saṅghāṭi làm từ vải vụn thành bốn lớp và thưa với Đức Thế Tôn rằng: ‘Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy ngồi đây, điều này sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc lâu dài cho con.’
Nisīdi kho, āvuso, bhagavā paññatte āsane, nisajja kho maṃ, āvuso, bhagavā etadavoca ‘mudukā kho tyāyaṃ kassapa paṭapilotikānaṃ saṅghāṭī’ti.
The Blessed One, friend, sat down on the seat I had prepared. Having sat down, friend, the Blessed One said to me, ‘Kassapa, your patched robe is indeed soft.’
Này hiền giả, Đức Thế Tôn đã ngồi xuống chỗ ngồi đã trải. Này hiền giả, khi đã ngồi, Đức Thế Tôn nói với tôi: ‘Này Kassapa, tấm y saṅghāṭi làm từ vải vụn này của ngươi thật mềm mại.’
‘Paṭiggaṇhātu me, bhante, bhagavā paṭapilotikānaṃ saṅghāṭiṃ anukampaṃ upādāyā’ti.
‘Venerable Sir, may the Blessed One accept my patched robe out of compassion.’
‘Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy nhận tấm y saṅghāṭi làm từ vải vụn của con, vì lòng từ mẫn.’
‘Dhāressasi pana me tvaṃ kassapa sāṇāni paṃsukūlāni nibbasanānī’ti.
‘But Kassapa, will you wear my rough paṃsukūla robes?’
‘Này Kassapa, vậy ngươi có thể thọ trì tấm y paṃsukūla bằng vải thô của Ta không?’
‘Dhāressāmahaṃ, bhante, bhagavato sāṇāni paṃsukūlāni nibbasanānī’ti.
‘Venerable Sir, I will wear the Blessed One’s rough paṃsukūla robes.’
‘Bạch Thế Tôn, con sẽ thọ trì tấm y paṃsukūla bằng vải thô của Thế Tôn.’
So khvāhaṃ, āvuso, paṭapilotikānaṃ saṅghāṭiṃ bhagavato pādāsiṃ, ahaṃ pana bhagavato sāṇāni paṃsukūlāni nibbasanāni paṭipajji’’nti (saṃ. ni. 2.154).
So, friend, I gave the patched robe to the Blessed One, and I in turn took up the Blessed One’s rough paṃsukūla robes.”
Này hiền giả, tôi đã dâng tấm y saṅghāṭi làm từ vải vụn cho Đức Thế Tôn, còn tôi thì đã thọ trì tấm y paṃsukūla bằng vải thô của Đức Thế Tôn.”
Tattha (saṃ. ni. aṭṭha. 2.2.154) mudukā kho tyāyanti mudukā kho te ayaṃ.
There, “mudukā kho tyāyaṃ” means “mudukā kho te ayaṃ” (your robe is soft indeed).
Trong đó (Saṃ. Ni. Aṭṭha. 2.2.154), mudukā kho tyāyaṃ có nghĩa là mudukā kho te ayaṃ (tấm y này của ngươi thật mềm mại).
Kasmā bhagavā evamāhāti?
Why did the Blessed One say this?
Tại sao Đức Thế Tôn lại nói như vậy?
Therena saha cīvaraṃ parivattetukāmatāya.
Because He desired to exchange robes with the Elder.
Vì Ngài muốn đổi y với Trưởng lão.
Kasmā parivattetukāmo jātoti?
Why did He desire to exchange?
Tại sao Ngài lại muốn đổi y?
Theraṃ attano ṭhāne ṭhapetukāmatāya.
Because He desired to place the Elder in His own position.
Vì Ngài muốn đặt Trưởng lão vào vị trí của mình.
Kiṃ sāriputtamoggallānā natthīti?
Are Sāriputta and Moggallāna not there?
Phải chăng Sāriputta và Moggallāna không có mặt?
Atthi, evaṃ panassa ahosi ‘‘ime na ciraṃ ṭhassanti, kassapo pana vīsavassasatāyuko, ‘so mayi parinibbute sattapaṇṇiguhāyaṃ vasitvā dhammavinayasaṅgahaṃ katvā mama sāsanaṃ pañcavassasahassaparimāṇaṃ kālaṃ pavattanakaṃ karissatī’ti attano naṃ ṭhāne ṭhapemi, evaṃ bhikkhū kassapassa sussūsitabbaṃ maññissantī’’ti, tasmā evamāha.
They are. But this thought occurred to Him: “These will not endure long. Kassapa, however, will live for one hundred and twenty years. After my Parinibbāna, he will reside in the Sattapaṇṇi Cave, compile the Dhamma and Vinaya, and cause my Dispensation to endure for five thousand years.” Thus, he thought, “I will place him in my position; in this way, the bhikkhus will deem it proper to listen to Kassapa.” Therefore, He spoke thus.
Có, nhưng Ngài đã nghĩ rằng: “Những vị này sẽ không tồn tại lâu. Còn Kassapa thì có tuổi thọ một trăm hai mươi năm. ‘Sau khi Ta nhập Niết-bàn, vị ấy sẽ ở trong hang Sattapaṇṇi, kết tập Pháp và Luật, và làm cho Giáo pháp của Ta tồn tại trong năm ngàn năm.’ Vì vậy, Ta đặt vị ấy vào vị trí của Ta, để các tỳ khưu sẽ nghĩ rằng họ nên vâng lời Kassapa.” Do đó, Ngài đã nói như vậy.
Thero pana yasmā cīvarassa vā pattassa vā vaṇṇe kathite ‘‘imaṃ tumhākaṃ gaṇhathā’’ti cārittameva, tasmā ‘‘paṭiggaṇhātu me bhante bhagavā’’ti āha.
But because it is the custom, when the color of a robe or bowl is mentioned, to say, “Take this for yourselves,” therefore the Elder said, “Venerable Sir, may the Blessed One accept it from me.”
Còn Trưởng lão, vì theo thông lệ, khi y hay bình bát được khen ngợi, thì người ta thường nói: “Xin quý vị hãy nhận lấy vật này,” nên Ngài đã thưa: “Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy nhận lấy.”
Dhāressasi pana me tvaṃ kassapāti kassapa tvaṃ imāni paribhogajiṇṇāni paṃsukūlāni pārupituṃ sakkhissasīti vadati.
“Dhāressasi pana me tvaṃ Kassapa” means, “Kassapa, will you be able to wear these worn-out paṃsukūla robes?” He asked.
Dhāressasi pana me tvaṃ Kassapa có nghĩa là: “Này Kassapa, ngươi có thể mặc những tấm y paṃsukūla cũ kỹ này của Ta không?”
Tañca kho na kāyabalaṃ sandhāya, paṭipattipūraṇaṃ pana sandhāya evamāha.
And He said this not referring to physical strength, but referring to the fulfillment of practice.
Lời nói đó không phải nhắm vào sức mạnh thể chất, mà là nhắm vào sự hoàn thành hạnh nguyện.
Ayañhettha adhippāyo – ahaṃ imaṃ cīvaraṃ puṇṇaṃ nāma dāsiṃ pārupitvā āmakasusāne chaḍḍitaṃ tumbamattehi pāṇakehi samparikiṇṇaṃ te pāṇake vidhunitvā mahāariyavaṃse ṭhatvā aggahesiṃ, tassa me imaṃ cīvaraṃ gahitadivase dasasahassacakkavāḷe mahāpathavī mahāravaṃ viravamānā kampittha, ākāsaṃ taṭataṭāyi, cakkavāḷadevatā sādhukāraṃ adaṃsu ‘‘imaṃ cīvaraṃ gaṇhantena bhikkhunā jātipaṃsukūlikena jātiāraññikena jātiekāsanikena jātisapadānacārikena bhavituṃ vaṭṭati, tvaṃ imassa cīvarassa anucchavikaṃ kātuṃ sakkhissasī’’ti.
Indeed, this is the intention here: “I took this robe, which a maid named Puṇṇa had worn and then discarded in the charnel ground, covered with small insects. I shook off those insects, established myself in the Noble Lineage, and took it. On the day I took this robe, the great earth in ten thousand world-systems quaked with a mighty roar, the sky thundered, and the devas of the world-systems applauded, saying, ‘A bhikkhu taking this robe must be one who takes up the paṃsukūlika (rag-robe wearing) practice by birth, the āraññika (forest-dwelling) practice by birth, the ekāsanika (one-session-eating) practice by birth, and the sapadānacārika (alms-round in due order) practice by birth. Will you be able to make yourself worthy of this robe?’ ”
Ý nghĩa ở đây là: “Ta đã nhận tấm y này, vốn là của một nữ tỳ tên Puṇṇā, đã bị vứt bỏ trong nghĩa địa hoang, bị bao vây bởi những con côn trùng nhỏ bé. Ta đã rũ bỏ những con côn trùng đó, và đứng vững trong Ariyavaṃsa (Thánh chủng), Ta đã nhận lấy tấm y này. Vào ngày Ta nhận tấm y này, đại địa trong mười ngàn thế giới đã rung chuyển và gầm lên tiếng lớn, bầu trời kêu răng rắc, và các vị thiên nhân trong các thế giới đã tán thán: ‘Một tỳ khưu nhận tấm y này phải là một vị thực hành hạnh paṃsukūlika (mặc y phấn tảo) từ khi sinh ra, một vị thực hành hạnh āraññika (ở rừng) từ khi sinh ra, một vị thực hành hạnh ekāsanika (ăn một bữa) từ khi sinh ra, một vị thực hành hạnh sapadānacārika (khất thực tuần tự) từ khi sinh ra. Ngươi có thể làm điều xứng đáng với tấm y này không?’”
Theropi attanā pañcannaṃ hatthīnaṃ balaṃ dhāreti.
The Elder himself possessed the strength of five elephants.
Trưởng lão cũng tự mình mang sức mạnh của năm con voi.
So taṃ atakkayitvā ‘‘ahametaṃ paṭipattiṃ pūressāmī’’ti ussāhena sugatacīvarassa anucchavikaṃ kātukāmo ‘‘dhāressāmahaṃ bhante’’ti āha.
Not reflecting on that strength, but wishing to make himself worthy of the Sugata’s robe with the resolve, “I will fulfill this practice,” the Elder said, “I will, Venerable Sir.”
Ngài không suy nghĩ về sức mạnh đó, mà với sự nỗ lực muốn hoàn thành hạnh nguyện: “Con sẽ hoàn thành hạnh nguyện này,” và muốn làm điều xứng đáng với tấm y của Đức Sugata, nên Ngài đã thưa: “Bạch Thế Tôn, con sẽ thọ trì.”
Paṭipajjinti paṭipannosiṃ.
“Paṭipajjiṃ” means “I undertook.”
Paṭipajjiṃ có nghĩa là “con đã chấp nhận.”
Evaṃ pana cīvaraparivattanaṃ katvā therena pārutacīvaraṃ bhagavā pārupi, satthu cīvaraṃ thero.
Thus, after exchanging robes, the Blessed One wore the robe that the Elder had worn, and the Elder wore the Teacher’s robe.
Như vậy, sau khi đổi y, Đức Thế Tôn đã mặc tấm y mà Trưởng lão đã mặc, và Trưởng lão đã mặc tấm y của Đức Đạo Sư.
Tasmiṃ samaye mahāpathavī udakapariyantaṃ katvā unnadantī kampittha.
At that time, the great earth, making the ocean its boundary, roared and trembled.
Vào lúc ấy, đại địa rung chuyển, vang dội đến tận biển nước.
Sāṇāni paṃsukūlānīti matakaḷevaraṃ pariveṭhetvā chaḍḍitāni tumbamatte kimī papphoṭetvā gahitāni sāṇavākamayāni paṃsukūlacīvarāni.
Sāṇa paṃsukūla refers to rag-robes made of hemp-bark, taken after shaking off the worms, about a tumba in size, which had been wrapped around corpses and then discarded.
Sāṇāni paṃsukūlāni (y phục làm từ vải gai): là những y phục paṃsukūla làm từ sợi gai dầu, được nhặt sau khi rũ bỏ những con sâu bọ có kích thước bằng quả bầu, những con sâu này đã bao quanh và bị vứt bỏ cùng với xác chết.
Rathikasusānasaṅkārakūṭādīnaṃ yattha katthaci paṃsūnaṃ upari ṭhitattā abbhuggataṭṭhena tesu paṃsukūlamivāti paṃsukūlaṃ.
Because they lie on top of dust and rubbish in any place, such as roadsides, charnel grounds, or refuse heaps, and because of their elevated nature (meaning, they are like robes covered in dust), they are called paṃsukūla.
Hoặc vì nó nằm trên bụi bẩn ở bất cứ đâu như đường sá, nghĩa địa, bãi rác, v.v., nên được gọi là paṃsukūla (y phấn tảo) theo nghĩa là nổi lên.
Atha vā paṃsu viya kucchitabhāvaṃ ulati gacchatīti paṃsukūlanti paṃsukūlasaddassa attho daṭṭhabbo.
Alternatively, the meaning of the word paṃsukūla should be understood as: it reaches (or goes to) a despicable state, like dust, hence paṃsukūla.
Hoặc ý nghĩa của từ paṃsukūla nên được hiểu là: nó đi đến trạng thái đáng ghê tởm như bụi bẩn, nên gọi là paṃsukūla.
Nibbasanānīti niṭṭhitavasanakiccāni, paribhogajiṇṇānīti attho.
Nibbasanāni means that the wearing duties are completed; the meaning is, worn out by use.
Nibbasanāni (y phục đã cũ): có nghĩa là những y phục đã hoàn tất việc mặc, tức là những y phục đã cũ nát do sử dụng.
Ettha ‘‘kiñcāpi ekameva taṃ cīvaraṃ, anekāvayavattā pana bahuvacanaṃ kata’’nti majjhimagaṇṭhipade vuttaṃ.
Here, in the Majjhimagaṇṭhipada, it is stated: “Although it is only one robe, the plural form is used due to its many parts.”
Ở đây, trong Majjhimagaṇṭhipada có nói: “Mặc dù y phục chỉ là một, nhưng vì có nhiều bộ phận nên đã dùng số nhiều.”
Cīvare sādhāraṇaparibhogenāti ettha attanā sādhāraṇaparibhogenāti viññāyamānattā viññāyamānatthassa ca-saddassa payoge kāmācārattā ‘‘attanā’’ti na vuttaṃ.
Regarding cīvare sādhāraṇaparibhogenā (by the shared use of the robe), since it is understood as "by one's own shared use," and because the particle ca is used according to the speaker's discretion when the meaning is understood, "attanā" (by oneself) was not explicitly stated.
Trong câu “ Cīvare sādhāraṇaparibhogena” (với sự sử dụng chung y phục), vì ý nghĩa “với sự sử dụng chung với chính mình” đã được hiểu, và việc sử dụng từ ca (và) mang ý nghĩa đã hiểu là tùy ý của người nói, nên từ “attanā” (chính mình) không được nói đến.
‘‘Dhāressasi pana me tvaṃ, kassapa, sāṇāni paṃsukūlānī’’ti hi vuttattā attanāva sādhāraṇaparibhogo viññāyati, nāññena.
For it was said: "Will you wear, Kassapa, my sāṇa paṃsukūla robes?", from which it is understood that the shared use is by oneself, not by another.
Thật vậy, vì đã nói “Này Kassapa, ông sẽ mặc những y phục paṃsukūla bằng vải gai của ta chứ?”, nên sự sử dụng chung chỉ được hiểu là của chính mình, không phải của người khác.
Na hi kevalaṃ saddatoyeva sabbattha atthanicchayo bhavissati atthapakaraṇādināpi yebhuyyena atthassa niyametabbattā.
Indeed, the determination of meaning will not always depend solely on the word itself, for the meaning must mostly be determined by context and so on.
Vì lẽ thật, sự quyết định ý nghĩa không phải lúc nào cũng chỉ dựa vào từ ngữ, mà phần lớn ý nghĩa phải được xác định dựa vào ngữ cảnh và các yếu tố khác.
Ācariyadhammapālattherena panettha idaṃ vuttaṃ ‘‘cīvare sādhāraṇaparibhogenāti ettha attanā samasamaṭṭhapanenāti idha attanāsaddaṃ ānetvā cīvare attanā sādhāraṇaparibhogenā’’ti yojetabbaṃ.
Here, regarding this, Ācariya Dhammapāla Thera said: "In the phrase 'cīvare sādhāraṇaparibhogena', the word 'attanā' should be brought in from 'attanā samasamaṭṭhapanena' here, and joined as 'cīvare attanā sādhāraṇaparibhogena' (by one's own shared use of the robe)."
Ở đây, Trưởng lão Ācariya Dhammapāla đã nói điều này: “Trong câu ‘cīvare sādhāraṇaparibhogena’ (với sự sử dụng chung y phục), nên kết hợp từ ‘attanā’ (chính mình) vào đây, thành ‘cīvare attanā sādhāraṇaparibhogena’ (với sự sử dụng chung y phục với chính mình), theo nghĩa ‘với sự đặt ngang bằng với chính mình’.”
‘‘Ahaṃ, bhikkhave, yāvade ākaṅkhāmi vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharāmi.
“Bhikkhus, as long as I wish, quite secluded from sensual pleasures, secluded from unwholesome states, I enter and dwell in the first jhāna, which is accompanied by directed thought and evaluation, with rapture and pleasure born of seclusion.
“Này các Tỳ-khưu, chừng nào Ta muốn, Ta ly dục, ly bất thiện pháp, chứng và trú thiền thứ nhất, có tầm có tứ, do ly sanh hỷ lạc.
Kassapopi, bhikkhave, yāvade ākaṅkhati vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
And Kassapa too, bhikkhus, as long as he wishes, quite secluded from sensual pleasures, secluded from unwholesome states, he enters and dwells in the first jhāna, which is accompanied by directed thought and evaluation, with rapture and pleasure born of seclusion.
Này các Tỳ-khưu, Kassapa cũng vậy, chừng nào ông ấy muốn, ông ấy ly dục, ly bất thiện pháp, chứng và trú thiền thứ nhất, có tầm có tứ, do ly sanh hỷ lạc.”
‘‘Ahaṃ, bhikkhave, yāvade ākaṅkhāmi anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhomi, ekopi hutvā bahudhā homi, bahudhāpi hutvā eko homi, āvibhāvaṃ tirobhāvaṃ tirokuṭṭaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamāno gacchāmi seyyathāpi ākāse, pathaviyāpi ummujjanimujjaṃ karomi seyyathāpi udake, udakepi abhijjamāne gacchāmi seyyathāpi pathaviyaṃ, ākāsepi pallaṅkena kamāmi seyyathāpi pakkhī sakuṇo, imepi candimasūriye evaṃmahiddhike evaṃmahānubhāve pāṇinā parimasāmi parimajjāmi, yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vattemi.
“Bhikkhus, as long as I wish, I experience various kinds of psychic power: being one, I become many; being many, I become one; I appear and vanish; I go unimpeded through walls, through ramparts, through mountains, as if through space; I dive in and out of the earth as if in water; I walk on water without sinking as if on land; I travel through the air sitting cross-legged as a winged bird; I touch and stroke the moon and sun, so mighty and powerful; I exercise bodily mastery even as far as the Brahma-world.
“Này các Tỳ-khưu, chừng nào Ta muốn, Ta kinh nghiệm nhiều loại thần thông: một thân hiện nhiều thân, nhiều thân hiện một thân; hiện hình, tàng hình; đi xuyên tường, xuyên thành, xuyên núi như đi trong không gian; lặn xuống, trồi lên trên đất như trong nước; đi trên nước không chìm như trên đất; bay trên không trung trong tư thế kiết già như chim; dùng tay chạm và xoa mặt trăng, mặt trời, những vật có đại thần lực và đại oai đức như vậy; và làm chủ thân thể đến tận cõi Phạm thiên.”
Kassapopi bhikkhave yāvade ākaṅkhati anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhoti…pe… yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vatteti.
And Kassapa too, bhikkhus, as long as he wishes, he experiences various kinds of psychic power... he exercises bodily mastery even as far as the Brahma-world.
Kassapa cũng vậy, chừng nào ông ấy muốn, ông ấy kinh nghiệm nhiều loại thần thông… v.v… và làm chủ thân thể đến tận cõi Phạm thiên.”
‘‘Ahaṃ, bhikkhave, yāvade ākaṅkhāmi parasattānaṃ parapuggalānaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi, sarāgaṃ vā cittaṃ ‘sarāgaṃ citta’nti pajānāmi, vītarāgaṃ vā cittaṃ ‘vītarāgaṃ citta’nti pajānāmi, sadosaṃ vā cittaṃ…pe… vītadosaṃ vā cittaṃ…pe… samohaṃ vā cittaṃ…pe… vītamohaṃ vā cittaṃ…pe… saṃkhittaṃ vā cittaṃ…pe… vikkhittaṃ vā cittaṃ…pe… mahaggataṃ vā cittaṃ…pe… amahaggataṃ vā cittaṃ…pe… sauttaraṃ vā cittaṃ…pe… anuttaraṃ vā cittaṃ…pe… samāhitaṃ vā cittaṃ…pe… asamāhitaṃ vā cittaṃ…pe… vimuttaṃ vā cittaṃ…pe… avimuttaṃ vā cittaṃ ‘avimuttaṃ citta’nti pajānāmi.
“Bhikkhus, as far as I wish, I comprehend the minds of other beings, other persons, having encompassed them with my own mind. I understand a mind with passion as ‘a mind with passion’; I understand a mind without passion as ‘a mind without passion’; I understand a mind with hatred as ‘a mind with hatred’…pe… I understand a mind without hatred as ‘a mind without hatred’…pe… I understand a mind with delusion as ‘a mind with delusion’…pe… I understand a mind without delusion as ‘a mind without delusion’…pe… I understand a contracted mind as ‘a contracted mind’…pe… I understand a distracted mind as ‘a distracted mind’…pe… I understand an exalted mind as ‘an exalted mind’…pe… I understand a not exalted mind as ‘a not exalted mind’…pe… I understand a mind with something higher as ‘a mind with something higher’…pe… I understand an unsurpassed mind as ‘an unsurpassed mind’…pe… I understand a concentrated mind as ‘a concentrated mind’…pe… I understand a not concentrated mind as ‘a not concentrated mind’…pe… I understand a liberated mind as ‘a liberated mind’…pe… I understand a not liberated mind as ‘a not liberated mind’.
“Này các Tỳ-khưu, bao lâu Ta mong muốn, bấy lâu Ta biết rõ tâm của các chúng sanh khác, của các cá nhân khác, bằng tâm của Ta mà thấu hiểu tâm của họ: Ta biết rõ tâm có tham là ‘tâm có tham’, hoặc tâm không tham là ‘tâm không tham’; hoặc tâm có sân…pe… hoặc tâm không sân…pe… hoặc tâm có si…pe… hoặc tâm không si…pe… hoặc tâm co rút…pe… hoặc tâm tán loạn…pe… hoặc tâm quảng đại…pe… hoặc tâm không quảng đại…pe… hoặc tâm có thượng…pe… hoặc tâm vô thượng…pe… hoặc tâm định tĩnh…pe… hoặc tâm không định tĩnh…pe… hoặc tâm giải thoát…pe… hoặc tâm chưa giải thoát là ‘tâm chưa giải thoát’.
Kassapopi, bhikkhave, yāvade ākaṅkhati parasattānaṃ parapuggalānaṃ cetasā ceto paricca pajānāti, sarāgaṃ vā cittaṃ ‘sarāgaṃ citta’nti pajānāti…pe… avimuttaṃ vā cittaṃ ‘avimuttaṃ citta’nti pajānāti.
Bhikkhus, Kassapa too, as far as he wishes, comprehends the minds of other beings, other persons, having encompassed them with his own mind. He understands a mind with passion as ‘a mind with passion’…pe… He understands a not liberated mind as ‘a not liberated mind’.
Này các Tỳ-khưu, Kassapa cũng vậy, bao lâu vị ấy mong muốn, bấy lâu vị ấy biết rõ tâm của các chúng sanh khác, của các cá nhân khác, bằng tâm của vị ấy mà thấu hiểu tâm của họ: vị ấy biết rõ tâm có tham là ‘tâm có tham’…pe… hoặc tâm chưa giải thoát là ‘tâm chưa giải thoát’.
‘‘Ahaṃ, bhikkhave, yāvade ākaṅkhāmi anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarāmi.
“Bhikkhus, as far as I wish, I recollect my manifold past lives.
“Này các Tỳ-khưu, bao lâu Ta mong muốn, bấy lâu Ta nhớ lại nhiều đời sống quá khứ khác nhau.
Seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo tissopi jātiyo catassopi jātiyo pañcapi jātiyo dasapi jātiyo vīsampi jātiyo tiṃsampi jātiyo cattālīsampi jātiyo paññāsampi jātiyo jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi anekepi saṃvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe ‘amutrāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto amutra udapādiṃ, tatrāpāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto idhūpapanno’ti.
That is to say: one birth, two births, three births, four births, five births, ten births, twenty births, thirty births, forty births, fifty births, one hundred births, one thousand births, one hundred thousand births, many eons of contraction, many eons of expansion, many eons of contraction and expansion: ‘There I was such a name, such a clan, such a complexion, such a food, such an experience of pleasure and pain, such a lifespan. Having passed away from there, I arose in that place, and there I was such a name, such a clan, such a complexion, such a food, such an experience of pleasure and pain, such a lifespan. Having passed away from there, I have reappeared here.’
Ví như: một đời, hai đời, ba đời, bốn đời, năm đời, mười đời, hai mươi đời, ba mươi đời, bốn mươi đời, năm mươi đời, một trăm đời, một ngàn đời, một trăm ngàn đời; nhiều kiếp hoại, nhiều kiếp thành, nhiều kiếp hoại và thành. Ta nhớ lại: ‘Ở kiếp ấy, Ta có tên như vậy, dòng họ như vậy, sắc diện như vậy, thức ăn như vậy, cảm thọ khổ lạc như vậy, tuổi thọ như vậy. Khi Ta chết ở đó, Ta tái sanh ở kiếp kia. Ở kiếp ấy, Ta có tên như vậy, dòng họ như vậy, sắc diện như vậy, thức ăn như vậy, cảm thọ khổ lạc như vậy, tuổi thọ như vậy. Khi Ta chết ở đó, Ta tái sanh ở đây.’
Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarāmi.
Thus, I recollect my manifold past lives, with their aspects and details.
Như vậy, Ta nhớ lại nhiều đời sống quá khứ khác nhau, với đầy đủ chi tiết và đặc điểm.
Kassapopi, bhikkhave, yāvade ākaṅkhati anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati.
Bhikkhus, Kassapa too, as far as he wishes, recollects his manifold past lives.
Này các Tỳ-khưu, Kassapa cũng vậy, bao lâu vị ấy mong muốn, bấy lâu vị ấy nhớ lại nhiều đời sống quá khứ khác nhau.
Seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ…pe… iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati.
That is to say: one birth…pe… Thus, he recollects his manifold past lives, with their aspects and details.
Ví như: một đời…pe… như vậy, vị ấy nhớ lại nhiều đời sống quá khứ khác nhau, với đầy đủ chi tiết và đặc điểm.
‘‘Ahaṃ, bhikkhave, yāvade ākaṅkhāmi dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passāmi cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate, yathākammūpage satte pajānāmi ‘ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vacīduccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannā.
“Bhikkhus, as far as I wish, with the divine eye, purified and surpassing that of humans, I see beings passing away and reappearing, inferior and superior, fair and ugly, fortunate and unfortunate. I understand beings as they fare according to their kamma: ‘These venerable beings were endowed with misconduct in body, speech, and mind; they slandered the Noble Ones; they held wrong views and acted in accordance with wrong views. Due to the breaking up of the body, after death, they have reappeared in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell.
“Này các Tỳ-khưu, bao lâu Ta mong muốn, bấy lâu Ta với thiên nhãn thanh tịnh, siêu việt loài người, thấy các chúng sanh đang chết và đang tái sanh, thấp kém, cao quý, đẹp đẽ, xấu xí, tái sanh vào cảnh lành, tái sanh vào cảnh dữ. Ta biết rõ các chúng sanh tùy theo nghiệp của họ: ‘Thật vậy, những chúng sanh này đã hành ác hạnh về thân, ác hạnh về lời, ác hạnh về ý, phỉ báng các bậc Thánh, có tà kiến, chấp giữ nghiệp tà kiến, do sự đoạn diệt của thân, sau khi chết, họ tái sanh vào cõi đọa xứ, ác thú, khổ cảnh, địa ngục.
Ime vā pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacīsucaritena samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṃ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā’ti.
Or these venerable beings were endowed with good conduct in body, speech, and mind; they did not slander the Noble Ones; they held right views and acted in accordance with right views. Due to the breaking up of the body, after death, they have reappeared in a good destination, a heavenly world.’
Còn những chúng sanh này đã hành thiện hạnh về thân, thiện hạnh về lời, thiện hạnh về ý, không phỉ báng các bậc Thánh, có chánh kiến, chấp giữ nghiệp chánh kiến, do sự đoạn diệt của thân, sau khi chết, họ tái sanh vào cõi thiện thú, thiên giới, thế giới.’
Iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passāmi cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate, yathākammūpage satte pajānāmi.
Thus, with the divine eye, purified and surpassing that of humans, I see beings passing away and reappearing, inferior and superior, fair and ugly, fortunate and unfortunate. I understand beings as they fare according to their kamma.
Như vậy, với thiên nhãn thanh tịnh, siêu việt loài người, Ta thấy các chúng sanh đang chết và đang tái sanh, thấp kém, cao quý, đẹp đẽ, xấu xí, tái sanh vào cảnh lành, tái sanh vào cảnh dữ. Ta biết rõ các chúng sanh tùy theo nghiệp của họ.
Kassapopi, bhikkhave, yāvade ākaṅkhati dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate, yathākammūpage satte pajānāti.
Bhikkhus, Kassapa too, as far as he wishes, with the divine eye, purified and surpassing that of humans, sees beings passing away and reappearing, inferior and superior, fair and ugly, fortunate and unfortunate. He understands beings as they fare according to their kamma.
Kassapa cũng vậy, này các Tỳ-khưu, bao lâu vị ấy mong muốn, bấy lâu vị ấy với thiên nhãn thanh tịnh, siêu việt loài người, thấy các chúng sanh đang chết và đang tái sanh, thấp kém, cao quý, đẹp đẽ, xấu xí, tái sanh vào cảnh lành, tái sanh vào cảnh dữ. Vị ấy biết rõ các chúng sanh tùy theo nghiệp của họ.
Tattha yāvade ākaṅkhāmīti yāvadeva icchāmīti attho.
Here, yāvade ākaṅkhāmī means "as far as I wish."
Ở đó, yāvade ākaṅkhāmī có nghĩa là ‘yāvadeva icchāmī’ (bao lâu Ta mong muốn).
Tatoyeva hi majjhimagaṇṭhipade cūḷagaṇṭhipade ca ‘‘yāvadeti yāvadevāti vuttaṃ hotī’’ti likhitaṃ.
For this very reason, in the Majjhimagaṇṭhipada and the Cūḷagaṇṭhipada, it is written, “yāvade means yāvadeva.”
Chính vì vậy, trong Majjhimagaṇṭhipada và Cūḷagaṇṭhipada cũng đã viết rằng: “‘yāvade’ có nghĩa là ‘yāvadeva’.”
Saṃyuttanikāyaṭṭhakathāyampi ‘‘yāvade ākaṅkhāmīti yāvadeva icchāmī’’ti attho vutto.
Likewise, in the Saṃyuttanikāyaṭṭhakathā, the meaning is given as “yāvade ākaṅkhāmi means yāvadeva icchāmi.”
Trong Saṃyuttanikāyaṭṭhakathā cũng đã nói rằng: “yāvade ākaṅkhāmī có nghĩa là yāvadeva icchāmī.”
Tathā hi tattha līnatthapakāsaniyaṃ ācariyadhammapālatthereneva vuttaṃ ‘‘yāvadevāti iminā samānatthaṃ yāvadeti idaṃ pada’’nti.
And in the Līnatthapakāsanī, Ācariya Dhammapāla Thera himself stated, “This word yāvade is synonymous with yāvadeva.”
Thật vậy, trong Līnatthapakāsanī, chính Trưởng lão Acariya Dhammapāla đã nói rằng: “‘yāvade’ là một từ đồng nghĩa với ‘yāvadeva’.”
Potthakesu pana katthaci ‘‘yāvadevā’’ti ayameva pāṭho dissati.
However, in some manuscripts, this reading yāvadevā is found.
Tuy nhiên, trong một số bản kinh, chỉ có văn bản “yāvadevā” được thấy.
Yāni pana ito paraṃ ‘‘vivicceva kāmehī’’tiādinā nayena cattāri rūpāvacarakiriyajhānāni, ‘‘sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā’’tiādinā nayena catasso arūpasamāpattiyo, ‘‘sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodha’’ntiādinā nayena nirodhasamāpatti, ‘‘anekavihitaṃ iddhividha’’ntiādinā nayena abhiññā ca vuttā.
Furthermore, the four rūpāvacara jhāna actions, introduced with “quite secluded from sense pleasures” and so on; the four arūpasamāpattis, introduced with “by completely transcending the perceptions of form” and so on; the nirodhasamāpatti, introduced with “by completely transcending the base of neither perception nor non-perception, he enters upon and abides in the cessation of perception and feeling” and so on; and the abhiññās, introduced with “various kinds of supernormal power” and so on, are explained thereafter.
Những gì đã được nói sau đó, theo cách “vivicceva kāmehī” (ly dục) v.v., là bốn thiền sắc giới thiện, theo cách “sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā” (hoàn toàn vượt qua các tưởng về sắc) v.v., là bốn thiền vô sắc, theo cách “sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ” (hoàn toàn vượt qua phi tưởng phi phi tưởng xứ, diệt trừ tưởng và thọ) v.v., là diệt thọ tưởng định, và theo cách “anekavihitaṃ iddhavidhaṃ” (nhiều loại thần thông) v.v., là các Abhiññā.
Tattha yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ anupadavaṇṇanāya ceva bhāvanāvidhānena ca saddhiṃ visuddhimagge (visuddhi. 1.69-70) sabbaso vitthāritaṃ.
Whatever needs to be said about these has been thoroughly elaborated in the Visuddhimagga (Visuddhi. 1.69-70), along with word-by-word explanations and meditation methods.
Những gì cần nói ở đó đã được giải thích chi tiết trong Visuddhimagga (Visuddhi. 1.69-70) cùng với sự giải thích từng từ và phương pháp tu tập.
Idhāpi ca verañjakaṇḍe cattāri rūpāvacarajhānāni tisso ca vijjā āvi bhavissanti, tasmā tattha yaṃ vattabbaṃ, taṃ tattheva vaṇṇayissāma.
Here in the Verañja-kaṇḍa, the four rūpāvacara jhāna and the three vijjās will also become evident; therefore, whatever needs to be said about them will be explained there.
Ở đây, trong phần Verañja, bốn thiền sắc giới và ba minh sẽ được trình bày. Do đó, những gì cần nói ở đó, chúng ta sẽ giải thích ở chính phần đó.
Navānupubbavihārachaḷabhiññāppabhedeti ettha navānupubbavihārā nāma anupaṭipāṭiyā samāpajjitabbabhāvato evaṃsaññitā nirodhasamāpattiyā saha aṭṭha samāpattiyo.
In navānupubbavihārachaḷabhiññāppabhede, the nine gradual abidings (navānupubbavihārā) are the eight attainments (samāpattiyo) together with the attainment of cessation (nirodhasamāpatti), so called because they are to be attained in successive order.
Trong cụm từ Navānupubbavihārachaḷabhiññāppabhede (trong các pháp siêu nhân thuộc loại chín Anupubbavihāra và sáu Abhiññā), chín Anupubbavihāra là tám thiền định cùng với Diệt thọ tưởng định, được gọi như vậy vì chúng được nhập theo thứ tự.
Chaḷabhiññā nāma āsavakkhayañāṇena saddhiṃ pañcābhiññāyoti evaṃ lokiyalokuttarabhedā sabbā abhiññāyo.
The six abhiññās (chaḷabhiññā) refer to all abhiññās, both mundane (lokiya) and supramundane (lokuttara), consisting of the five abhiññās along with the knowledge of the destruction of the āsavas (āsavakkhayañāṇa).
Sáu Abhiññā là năm Abhiññā cùng với Lậu tận trí, tức là tất cả các Abhiññā, được phân loại thành thế gian và xuất thế gian.
Uttarimanussadhammeti uttarimanussānaṃ jhāyīnañceva ariyānañca dhammo uttarimanussadhammo.
Uttarimanussadhamme means the dhamma of superior humans (uttarimanussa), that is, the dhamma of jhāyīs and Noble Ones.
Uttarimanussadhamme (pháp siêu nhân) là pháp của những người siêu việt, tức là pháp của những người đắc thiền và các bậc Thánh.
Atha vā uttari manussadhammāti uttarimanussadhammo, manussadhammo nāma dasakusalakammapathadhammo.
Alternatively, uttari manussadhammā is uttarimanussadhammo, meaning that which is superior to human dhamma (manussadhammo), which is the dhamma of the ten wholesome courses of action.
Hoặc, Uttarimanussadhammo là pháp siêu việt hơn pháp của loài người. Pháp của loài người là mười pháp thiện nghiệp đạo.
So hi vinā bhāvanāmanasikārena pakatiyāva manussehi nibbattetabbato manussattabhāvāvahato vā ‘‘manussadhammo’’ti vuccati, tato uttari pana jhānādīni ‘‘uttarimanussadhammo’’ti veditabbāni.
This is called "human dhamma" because it is naturally accomplished by humans without meditation and mental cultivation, or because it brings about the state of being human; therefore, jhāna and other practices that are superior to it should be understood as "supernormal human states" (uttarimanussadhammo).
Pháp đó được gọi là “pháp của loài người” vì nó được con người tạo ra một cách tự nhiên mà không cần tu tập hay tác ý, hoặc vì nó dẫn đến trạng thái làm người. Còn các pháp thiền định v.v. cao hơn pháp đó thì nên hiểu là “pháp siêu nhân”.
Attanā samasamaṭṭhapanenāti ahaṃ yattakaṃ kālaṃ yattake vā samāpattivihāre abhiññāyo ca vaḷañjemi, tathā kassapopīti evaṃ yathāvuttauttarimanussadhamme attanā samasamaṃ katvā ṭhapanena.
By placing oneself on an equal footing means: 'For whatever period of time, in whatever abidings of attainment (samāpattivihāra) or supernormal powers (abhiññā) I engage, so too does Kassapa.' Thus, by making the aforementioned uttarimanussadhamma equal to oneself and establishing him.
Đặt ngang hàng với chính mình có nghĩa là: “Ta (Đức Phật) thực hành các định và các thắng trí trong bao lâu và bao nhiêu tùy ý, thì Kassapa cũng vậy.” Như thế, đây là việc đặt vị Đại Ca-diếp ngang hàng với Đức Phật trong các pháp uttarimanussadhamma đã nói.
Idañca navānupubbavihārachaḷabhiññādibhāvasāmaññena pasaṃsāmattaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ.
And this should be understood as merely praise, by way of the commonality of the nine successive attainments (navānupubbavihāra), the six supernormal powers (chaḷabhiññā), and so forth, in the uttarimanussadhamma, placing him in a position equal to oneself.
Và điều này nên được hiểu là chỉ là lời tán thán về sự tương đồng trong việc chứng đắc chín tầng thiền tuần tự (navānupubbavihāra) và sáu thắng trí (chaḷabhiññā) v.v.
Na hi āyasmā mahākassapo bhagavā viya devasikaṃ catuvīsatikoṭisatasahassasaṅkhā samāpattiyo samāpajjati, yamakapāṭihāriyādivasena vā abhiññāyo vaḷañjeti.
For indeed, Venerable Mahākassapa does not enter into hundreds of thousands of crores of attainments, totaling twenty-four million, every day like the Buddha, nor does he employ supernormal powers like the Twin Miracle (yamakapāṭihāriya) and so on.
Thật vậy, Tôn giả Mahākassapa không chứng đắc hai trăm bốn mươi triệu trăm ngàn định mỗi ngày như Đức Thế Tôn, cũng không thực hành các thắng trí như phép song đôi thần thông (yamakapāṭihāriya) v.v.
Ettha ca ‘‘uttarimanussadhamme attanā samasamaṭṭhapanenā’’ti idaṃ nidassanamattanti veditabbaṃ.
And here, the statement ‘‘by placing oneself on an equal footing in uttarimanussadhamma’’ should be understood as merely an illustration.
Và ở đây, câu ‘‘đặt ngang hàng với chính mình trong các pháp uttarimanussadhamma’’ nên được hiểu là chỉ là một ví dụ.
Tathā hi –
For indeed—
Thật vậy –
Evampi attanā samasamaṭṭhāne ṭhapetiyeva, tassa kimaññaṃ āṇaṇyaṃ bhavissati aññatra dhammavinayasaṅgāyanāti adhippāyo.
Even in this way, he was placed on an equal footing with himself. The intention is: what other debt of gratitude could I owe him apart from the recitation of the Dhamma and Vinaya?
Ngay cả như vậy, Ngài cũng được đặt ở vị trí ngang hàng với chính mình. Ý nghĩa là: ngoài việc kiết tập Pháp và Luật, thì còn ân huệ nào khác mà vị ấy (Đức Phật) có thể mắc nợ ta (Kassapa) nữa đâu?
Tattha ‘‘tassāti tassa anuggahassā’’ti majjhimagaṇṭhipade vuttaṃ.
Regarding that, ‘‘tassa’’ means ‘‘of that favor,’’ as stated in the Majjhimagaṇṭhipada.
Trong đó, ‘‘tassa’’ (của vị ấy) có nghĩa là ‘‘của ân huệ ấy’’, như đã được nói trong Majjhimagaṇṭhipada.
Tassa meti vā attho gahetabbo.
Or the meaning to be taken is ‘‘of me.’’
Hoặc có thể hiểu là ‘‘của ta’’. (tức là ‘‘tassa me’’).
Potthakesu hi katthaci ‘‘tassa me’’ti pāṭhoyeva dissati, dhammavinayasaṅgāyanaṃ ṭhapetvā aññaṃ kiṃ nāma tassa me āṇaṇyaṃ aṇaṇabhāvo bhavissatīti attho.
Indeed, in some texts, the reading ‘‘tassa me’’ is found; the meaning is: apart from the recitation of the Dhamma and Vinaya, what kind of freedom from debt (āṇaṇyaṃ, anaṇabhāva) will there be for me?
Thật vậy, trong một số bản kinh, chỉ thấy bản văn ‘‘tassa me’’. Ý nghĩa là: ngoài việc kiết tập Pháp và Luật, thì còn ân huệ nào khác mà vị ấy (Đức Phật) có thể mắc nợ ta (Kassapa) nữa đâu?
‘‘Nanu maṃ bhagavā’’tiādinā vuttamevatthaṃ upamāvasena vibhāveti.
He elaborates the same meaning expressed by ‘‘ Did not the Blessed One’’ and so on, by way of simile.
Với câu ‘‘Chẳng phải Đức Thế Tôn đã...’’ và các câu tiếp theo, ý nghĩa đã được nói rõ được minh họa bằng cách ví von.
Sakakavacaissariyānuppadānenāti ettha cīvarassa nidassanavasena kavacassa gahaṇaṃ kataṃ, samāpattiyā nidassanavasena issariyaṃ gahitaṃ.
In by granting the authority of his own armor, the armor is taken as an example for the robe, and sovereignty (issariyaṃ) is taken as an example for attainment.
Trong cụm từ sakakavacaissariyānuppadānena (bằng cách ban cho quyền uy về áo giáp của chính mình), từ ‘‘áo giáp’’ được dùng để chỉ y phục, và ‘‘quyền uy’’ được dùng để chỉ các định.
Kulavaṃsappatiṭṭhāpakanti kulavaṃsassa kulappaveṇiyā patiṭṭhāpakaṃ.
Establisher of the lineage of the family means the establisher of the lineage of the family, the succession of the family.
Kulavaṃsappatiṭṭhāpakaṃ (người kiến lập dòng dõi gia tộc) có nghĩa là người kiến lập dòng dõi gia tộc, truyền thống gia tộc.
‘‘Me saddhammavaṃsappatiṭṭhāpako’’ti niccasāpekkhattā samāso daṭṭhabbo, me saddhammavaṃsassa patiṭṭhāpako pavattakoti vuttaṃ hoti.
‘‘My establisher of the lineage of the Good Dhamma’’ should be understood as a compound due to its constant dependence; it is stated that he is the establisher, the promoter, of my lineage of the Good Dhamma.
Cụm từ ‘‘me saddhammavaṃsappatiṭṭhāpako’’ (người kiến lập dòng dõi Chánh pháp của ta) nên được hiểu là một hợp từ do luôn có sự liên hệ, tức là ‘‘người kiến lập, người duy trì dòng dõi Chánh pháp của ta’’.
Vuttavacanamanussaranto anuggahesīti cintayanto dhammavinayasaṅgāyanatthaṃ bhikkhūnaṃ ussāhaṃ janesīti sambandho, dhātubhājanadivase tattha sannipatitānaṃ bhikkhūnaṃ ussāhaṃ janesīti attho.
The connection is: remembering the spoken words and reflecting, ‘‘He favored me,’’ he generated enthusiasm among the bhikkhus for the recitation of the Dhamma and Vinaya. The meaning is: he generated enthusiasm among the bhikkhus gathered there on the day of the distribution of relics.
Sự liên kết là: nhớ lại những lời đã nói, suy nghĩ rằng Ngài đã ban ân huệ, Tôn giả Mahākassapa đã khích lệ các tỳ khưu để kiết tập Pháp và Luật. Ý nghĩa là: vào ngày phân chia xá lợi, Ngài đã khích lệ các tỳ khưu đang tụ họp ở đó.
Idāni yathāvuttamatthaṃ pāḷiyā vibhāvento āha ‘‘yathāhā’’tiādi.
Now, wishing to elaborate the aforementioned meaning with the Pāḷi, he says, ‘‘As it was said’’ and so on.
Bây giờ, để làm rõ ý nghĩa đã nói bằng Pāḷi, Ngài nói ‘‘yathāhā’’ (như đã nói) v.v.
Tattha ekamidāhanti ettha idanti nipātamattaṃ.
There, in ‘At one time’, the word ‘this’ is merely a particle.
Trong đó, từ idaṃ (này) trong ekamidāhaṃ (ta đã nói một điều này) chỉ là một tiểu từ.
Ekaṃ samayanti ca bhummatthe upayogavacanaṃ, ekasmiṃ samayeti vuttaṃ hoti.
And ‘at one time’ is a locative case word; it means ‘‘at one occasion.’’
Và ekaṃ samayaṃ (một thời) là một từ chỉ cách dùng ở vị trí định sở, có nghĩa là ‘‘vào một thời điểm’’.
Pāvāyāti pāvānagarato, tattha piṇḍāya caritvā kusināraṃ gamissāmīti addhānamaggappaṭipannoti vuttaṃ hoti.
From Pāvā means from the city of Pāvā; it means that having gone for alms there, he intended to go to Kusinārā and was proceeding along the road.
Pāvāyā (từ Pāvā) có nghĩa là từ thành phố Pāvā. Ý nghĩa là: sau khi khất thực ở đó, ta sẽ đi đến Kusinārā, tức là đang đi trên con đường dài.
Addhānamaggoti ca dīghamaggo vuccati.
And ‘the road’ is called a long road.
Và addhānamagga (con đường dài) được gọi là con đường dài.
Dīghapariyāyo hettha addhānasaddo.
Here, the word addhāna means a long journey.
Ở đây, từ addhāna có nghĩa là một khoảng thời gian dài.
Mahatā bhikkhusaṅghena saddhinti guṇamahattenapi saṅkhyāmahattenapi mahatā.
With a large community of bhikkhus means large both in terms of quality and in terms of number.
Mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ (cùng với một đại chúng tỳ khưu) có nghĩa là một đại chúng đông đảo cả về phẩm chất lẫn số lượng.
Bhikkhūnaṃ saṅghena bhikkhusaṅghena, samaṇagaṇena saddhiṃ ekatoti attho.
It means together with the community of bhikkhus, with the assembly of ascetics.
Bhikkhusaṅghena (chúng tỳ khưu) có nghĩa là cùng với một nhóm các sa-môn.
‘‘Pañcamattehī’’tiādinā saṅkhyāmahattaṃ vibhāveti.
By ‘‘with about five hundred’’ and so on, he explains the large number.
Với câu ‘‘Pañcamattehi’’ (khoảng năm trăm) v.v., Ngài làm rõ sự đông đảo về số lượng.
Matta-saddo cettha pamāṇavacano ‘‘bhojane mattaññutā’’tiādīsu viya.
The word matta here is a word denoting measure, as in ‘‘moderation in food’’ and so on.
Và từ matta ở đây là một từ chỉ số lượng, giống như trong ‘‘bhojane mattaññutā’’ (biết đủ trong ăn uống) v.v.
Sabbaṃ subhaddakaṇḍaṃ vitthārato veditabbanti sabbaṃ subhaddakaṇḍaṃ idha ānetvā vitthārato dassetabbanti adhippāyo.
The entire Subhadda episode should be known in detail means that the entire Subhadda episode should be brought here and shown in detail.
Sabbaṃ subhaddakaṇḍaṃ vitthārato veditabbaṃ (toàn bộ đoạn Subhadda nên được hiểu một cách chi tiết) có nghĩa là toàn bộ đoạn Subhadda nên được đưa ra ở đây và trình bày một cách chi tiết.
‘‘Tato paranti tato bhikkhūnaṃ ussāhajananato para’’nti ācariyadhammapālattherena vuttaṃ.
‘‘ Thereafter means thereafter, from the generating of enthusiasm among the bhikkhus,’’ as stated by Acariya Dhammapāla Thera.
‘‘Tato paraṃ (sau đó) có nghĩa là sau khi khích lệ các tỳ khưu’’, như đã được nói bởi Ācariyadhammapālatthera.
Mahāgaṇṭhipade pana ‘‘tato paranti subhaddakaṇḍato para’’nti vuttaṃ.
However, in the Mahāgaṇṭhipada, it is stated, ‘‘Thereafter means after the Subhadda episode.’’
Tuy nhiên, trong Mahāgaṇṭhipada, câu ‘‘tato paraṃ’’ (sau đó) được nói là ‘‘sau đoạn Subhadda’’.
Idamevettha sārato paccetabbanti no takko.
It is our opinion that only this should be accepted as essential here.
Theo suy nghĩ của chúng tôi, điều này nên được chấp nhận là cốt lõi ở đây.
Ayameva hi ussāhajananappakāro, yadidaṃ ‘‘handa mayaṃ, āvuso, dhammañca vinayañca saṅgāyeyyāma, pure adhammo dippatī’’tiādi, tasmā ussāhajananato paranti na vattabbaṃ heṭṭhā ussāhajananappakārassa pāḷiyaṃ avuttattā.
For this very kind of generating enthusiasm, namely ‘‘Come now, friends, let us recite the Dhamma and Vinaya, before unrighteousness shines forth’’ and so on, is meant; therefore, it should not be said ‘‘thereafter, from the generating of enthusiasm,’’ because the manner of generating enthusiasm is not stated in the Pāḷi text above.
Thật vậy, chính cách khích lệ này, tức là ‘‘Thôi nào, các hiền giả, chúng ta hãy kiết tập Pháp và Luật, trước khi phi pháp nổi lên’’ v.v., vì vậy không nên nói là ‘‘sau khi khích lệ’’ vì cách khích lệ chưa được nói trong Pāḷi ở phần dưới.
Ayañhettha pāḷikkamo –
Here is the Pāḷi sequence—
Đây là trình tự của Pāḷi ở đây –
‘‘Tena kho pana samayena aññataro ājīvako kusinārāya mandāravapupphaṃ gahetvā pāvaṃ addhānamaggappaṭipanno hoti.
‘‘Now at that time, a certain Ājīvaka was traveling on the road from Kusinārā to Pāvā, carrying a mandārava flower.
Vào thời điểm đó, này các hiền giả, có một vị Ājīvaka nào đó đang trên đường từ Kusinārā đến Pāvā, mang theo một bông hoa mandārava.
Addasaṃ kho ahaṃ, āvuso, taṃ ājīvakaṃ dūratova āgacchantaṃ, disvāna taṃ ājīvakaṃ etadavocaṃ ‘apāvuso, amhākaṃ satthāraṃ jānāsī’ti?
Indeed, friends, I saw that Ājīvaka coming from afar. Having seen that Ājīvaka, I said to him, ‘Friend, do you know our Teacher?’
Này các hiền giả, ta thấy vị Ājīvaka đó đang đến từ xa. Sau khi thấy vị Ājīvaka đó, ta nói với vị ấy: ‘Này hiền giả, ông có biết bậc Đạo sư của chúng ta không?’
‘Āma, āvuso, jānāmi.
‘Yes, friend, I know him.
‘Thưa hiền giả, tôi biết.
Ajja sattāhaparinibbuto samaṇo gotamo, tato me idaṃ mandāravapupphaṃ gahitanti.
Today, seven days ago, the recluse Gotama attained final Nibbāna. I took this mandārava flower from there.’
Hôm nay là ngày thứ bảy kể từ khi Sa-môn Gotama nhập Niết-bàn. Tôi đã hái bông hoa mandārava này từ nơi đó.’
Tatrāvuso, ye te bhikkhū avītarāgā, appekacce bāhā paggayha kandanti, chinnapātaṃ papatanti āvaṭṭanti vivaṭṭanti, ‘atikhippaṃ bhagavā parinibbuto, atikhippaṃ sugato parinibbuto, atikhippaṃ cakkhuṃ loke antarahita’nti.
‘‘Among those bhikkhus, friends, those who were not free from passion—some raised their arms and wept, falling headlong, rolling over and over, crying, ‘Too soon has the Blessed One attained final Nibbāna! Too soon has the Fortunate One attained final Nibbāna! Too soon has the Eye in the world disappeared!’
Này các hiền giả, trong số các tỳ khưu chưa đoạn trừ tham ái, một số giơ tay khóc than, ngã lăn ra đất, lăn lộn qua lại, nói rằng: ‘Đức Thế Tôn nhập Niết-bàn quá nhanh, Đức Thiện Thệ nhập Niết-bàn quá nhanh, con mắt của thế gian đã biến mất quá nhanh.’
Ye pana te bhikkhū vītarāgā, te satā sampajānā adhivāsenti ‘aniccā saṅkhārā, taṃ kutettha labbhā’’’ti.
But those bhikkhus who were free from passion, they, mindful and comprehending, endured, thinking, ‘Conditioned things are impermanent; how could it be otherwise here?’ ’’
Còn những tỳ khưu đã đoạn trừ tham ái, thì họ chánh niệm và tỉnh giác, chấp nhận rằng: ‘Các hành là vô thường, làm sao có thể có điều gì khác hơn thế?’’’
‘‘Atha khvāhaṃ, āvuso, te bhikkhū etadavocaṃ – ‘alaṃ, āvuso, mā socittha mā paridevittha, nanvetaṃ, āvuso, bhagavatā paṭikacceva akkhātaṃ ‘sabbeheva piyehi manāpehi nānābhāvo vinābhāvo aññathābhāvo.
‘‘Then, friends, I said to those bhikkhus: ‘Enough, friends, do not grieve, do not lament. Has it not, friends, been declared in advance by the Blessed One that there is separation, disunion, and alteration from all things dear and agreeable?
‘‘Rồi, này các hiền giả, ta nói với các tỳ khưu ấy: ‘Thôi đủ rồi, các hiền giả, đừng sầu não, đừng than khóc. Chẳng phải, này các hiền giả, Đức Thế Tôn đã báo trước rằng: ‘Tất cả những gì thân ái, khả ái đều phải xa lìa, phân ly, biến đổi.’
Taṃ kutettha, āvuso, labbhā, yaṃ taṃ jātaṃ bhūtaṃ saṅkhataṃ palokadhammaṃ, taṃ vata mā palujjī’ti netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti.
How, friends, could it be here that what is born, come into being, compounded, subject to decay—that it should not decay?’ Such a state of affairs does not exist.’ ’’
Này các hiền giả, làm sao có thể có điều ấy, rằng những gì đã sinh, đã hiện hữu, đã được tạo tác, có bản chất tan rã, lại không tan rã? Điều đó không thể xảy ra.’’
‘‘Tena kho pana samayena, āvuso, subhaddo nāma vuḍḍhapabbajito tassaṃ parisāyaṃ nisinno hoti.
‘‘Now at that time, friends, a senior bhikkhu named Subhadda was sitting in that assembly.
‘‘Vào thời điểm đó, này các hiền giả, có một vị tỳ khưu già tên là Subhadda đang ngồi trong hội chúng đó.
Atha kho āvuso subhaddo vuḍḍhapabbajito te bhikkhū etadavoca ‘alaṃ, āvuso, mā socittha mā paridevittha, sumuttā mayaṃ tena mahāsamaṇena, upaddutā ca mayaṃ homa’ ‘idaṃ vo kappati, idaṃ vo na kappatī’ti, ‘idāni pana mayaṃ yaṃ icchissāma, taṃ karissāma, yaṃ na icchissāma, na taṃ karissāmā’ti.
Then, friends, the senior bhikkhu Subhadda said to those bhikkhus: ‘Enough, friends, do not grieve, do not lament. We are well rid of that great recluse. We were oppressed, saying, “This is allowable for you, this is not allowable for you.” Now we will do whatever we wish, and what we do not wish, we will not do.’
Rồi, này các hiền giả, tỳ khưu già Subhadda nói với các tỳ khưu ấy: ‘Thôi đủ rồi, các hiền giả, đừng sầu não, đừng than khóc. Chúng ta đã hoàn toàn thoát khỏi vị Đại Sa-môn đó, chúng ta đã bị quấy rầy bởi những lời như: ‘Điều này hợp với các ông, điều này không hợp với các ông.’ Giờ đây, chúng ta muốn làm gì thì làm, không muốn làm gì thì không làm.’
Handa mayaṃ āvuso dhammañca vinayañca saṅgāyeyyāma, pure adhammo dippati, dhammo paṭibāhīyati, avinayo pure dippati, vinayo paṭibāhīyati, pure adhammavādino balavanto honti, dhammavādino dubbalā honti, pure avinayavādino balavanto honti, vinayavādino dubbalā hontī’’ti.
‘Come now, friends, let us recite the Dhamma and Vinaya, before unrighteousness shines forth and Dhamma is cast aside, before undiscipled conduct shines forth and discipline is cast aside, before those who advocate unrighteousness become powerful and those who advocate Dhamma become weak, before those who advocate undiscipled conduct become powerful and those who advocate discipline become weak.’ ’’
Thôi nào, các hiền giả, chúng ta hãy kiết tập Pháp và Luật, trước khi phi pháp nổi lên, chánh pháp bị đẩy lùi; trước khi vô luật nổi lên, luật bị đẩy lùi; trước khi những kẻ chủ trương phi pháp trở nên mạnh mẽ, những kẻ chủ trương chánh pháp trở nên yếu kém; trước khi những kẻ chủ trương vô luật trở nên mạnh mẽ, những kẻ chủ trương luật trở nên yếu kém.’’
‘‘‘Tena hi, bhante, thero bhikkhū uccinatū’ti.
‘‘ ‘In that case, venerable sir, let the elder bhikkhu select.’ ’’
‘‘‘Vậy thì, thưa Đại đức, vị Trưởng lão hãy chọn các tỳ khưu.’’’
Atha kho āyasmā mahākassapo ekenūnapañcaarahantasatāni uccini.
Then Venerable Mahākassapa selected five hundred Arahants minus one.
Rồi Tôn giả Mahākassapa đã chọn bốn trăm chín mươi chín vị A-la-hán.
Bhikkhū āyasmantaṃ mahākassapaṃ etadavocuṃ ‘ayaṃ, bhante, āyasmā ānando kiñcāpi sekkho, abhabbo chandā dosā mohā bhayā agatiṃ gantuṃ, bahu cānena bhagavato santike dhammo ca vinayo ca pariyatto.
The bhikkhus said this to the Venerable Mahākassapa: ‘Venerable sir, this Venerable Ānanda, although he is a learner, is incapable of going to a wrong course through desire, through aversion, through delusion, through fear, and much Dhamma and Vinaya has been learned by him in the presence of the Blessed One.
Các Tỳ-khưu thưa với Tôn giả Mahākassapa rằng: ‘Bạch Ngài, Tôn giả Ānanda đây tuy là một bậc sekha (hữu học), nhưng không thể đi đến chỗ sai lầm do dục vọng (chanda), sân hận (dosa), si mê (moha), sợ hãi (bhaya). Ngài ấy đã học rất nhiều Pháp và Luật từ Đức Thế Tôn.
Tena hi, bhante, thero āyasmantampi ānandaṃ uccinatū’’’tiādi (cūḷava. 437).
Therefore, venerable sir, let the Elder select the Venerable Ānanda as well,’ and so on.
Vậy thì, bạch Ngài, Trưởng lão hãy chọn cả Tôn giả Ānanda nữa.’ vân vân.
Tattha pure adhammo dippatīti ettha adhammo nāma dasakusalakammapathadhammapaṭipakkhabhūto adhammo.
Therein, in ‘before the non-Dhamma shines,’ non-Dhamma means the non-Dhamma that is the opposite of the Dhamma of the ten wholesome courses of action.
Trong đó, ở đây, trong câu "pure adhammo dippatī" (trước khi phi pháp lan tràn), phi pháp (adhammo) là phi pháp đối nghịch với mười pháp thiện nghiệp đạo.
Pure dippatīti api nāma dippati.
‘Before it shines’ means it might shine.
"Pure dippatī" (trước khi lan tràn) có nghĩa là có thể nó sẽ lan tràn.
Atha vā yāva adhammo dhammaṃ paṭibāhituṃ samattho hoti, tato puretaramevāti attho.
Or, the meaning is: even before the non-Dhamma becomes capable of suppressing the Dhamma.
Hoặc có nghĩa là "trước khi phi pháp có thể ngăn cản Pháp, thì càng sớm càng tốt".
Āsanne hi anāgate ayaṃ puresaddo.
Indeed, this word ‘pure’ is used in the sense of the near future.
Ở đây, từ "pure" (trước) được dùng với ý nghĩa tương lai gần.
Dippatīti dippissati.
‘Dippati’ (shines) means ‘dippissati’ (will shine).
"Dippatī" (lan tràn) có nghĩa là sẽ lan tràn.
Pure-saddayogena hi anāgatatthe ayaṃ vattamānapayogo yathā ‘‘purā vassati devo’’ti.
Indeed, due to the connection with the word ‘pure,’ this present tense usage is in the future sense, as in “purā vassati devo” (the sky will rain soon).
Vì từ "pure" (trước) được kết hợp, nên cách dùng thì hiện tại này có ý nghĩa tương lai, giống như trong câu "purā vassati devo" (trước khi trời mưa).
Keci panettha evaṃ vaṇṇayanti ‘‘pureti pacchā anāgate yathā addhānaṃ gacchantassa gantabbamaggo ‘pure’ti vuccati, tathā idha daṭṭhabba’’nti.
Some, in this regard, explain thus: “‘pure’ means in the future, later on; just as for one traveling a long distance, the path to be traveled is called ‘pure,’ so it should be understood here.”
Một số người giải thích ở đây như sau: "Từ 'pure' (trước) ở đây nên được hiểu là 'sau' trong tương lai, giống như con đường phải đi của một người đang đi đường được gọi là 'pure' (trước)."
Avinayoti pahānavinayasaṃvaravinayānaṃ paṭipakkhabhūto avinayo.
‘Avinayo’ is the non-discipline that is the opposite of the discipline of abandoning and the discipline of restraint.
"Avinayo" (phi luật) là phi luật đối nghịch với luật đoạn trừ (pahānavinaya) và luật phòng hộ (saṃvaravinaya).
‘‘Vinayavādino dubbalā hontī’’ti evaṃ iti-saddopi ettha daṭṭhabbo, ‘‘tato paraṃ āhā’’ti iminā sambandho.
The word ‘iti’ should also be seen here, in the sense of “the advocates of discipline become weak,” and it is connected with “he said after that.”
Từ "iti" (như vậy) cũng nên được hiểu ở đây, với sự liên hệ với câu "tato paraṃ āhā" (sau đó Ngài nói).
Potthakesu pana katthaci iti-saddo na dissati, pāḷiyaṃ pana dīghanikāyaṭṭhakathāyañca attheva iti-saddo.
However, in some manuscripts, the word ‘iti’ is not seen, but in the Pāḷi and in the commentary to the Dīgha Nikāya, the word ‘iti’ does exist.
Tuy nhiên, trong một số bản kinh, từ "iti" (như vậy) không xuất hiện, nhưng trong bản Pāḷi và Chú giải Dīghanikāya thì từ "iti" (như vậy) có tồn tại.
Tena hīti uyyojanatthe nipāto.
‘Tena hi’ is a particle in the sense of urging.
"Tena hī" (vậy thì) là một tiểu từ mang ý nghĩa thúc giục.
Uccinane uyyojentā hi taṃ mahākassapattheraṃ evamāhaṃsu.
Indeed, while urging the selection, they spoke thus to the Elder Mahākassapa.
Thật vậy, khi thúc giục Trưởng lão Mahākassapa trong việc lựa chọn, các Tỳ-khưu đã nói như vậy.
Bhikkhū uccinatūti saṅgītiyā anurūpe bhikkhū uccinitvā gaṇhātūti attho.
‘Let him select bhikkhus’ means, having selected and chosen bhikkhus suitable for the council, let him accept them.
"Bhikkhū uccinatū" (hãy chọn các Tỳ-khưu) có nghĩa là hãy chọn và thâu nhận các Tỳ-khưu phù hợp cho cuộc Kết tập.
‘‘Sakalanavaṅga…pe… pariggahesī’’ti etena sukkhavipassakakhīṇāsavapariyantānaṃ yathāvuttapuggalānaṃ satipi āgamādhigamasabbhāve saha paṭisambhidāhi tevijjādiguṇayuttānaṃ āgamādhigamasampattiyā ukkaṃsagatattā saṅgītiyā bahūpakārataṃ dasseti.
By the statement, “He selected… all of the nine-limbed…” and so on, it is shown that, although the aforementioned individuals, up to the dry-insight arahants, possessed both learning and realization, those endowed with qualities such as the three knowledges, along with the analytical knowledges, were of great benefit to the council because they had reached the pinnacle of accomplishment in learning and realization.
Với câu “Sakalanavaṅga…pe… pariggahesī” (đã thâu nhận toàn bộ chín chi… vân vân), điều này cho thấy sự hữu ích lớn của cuộc Kết tập, do sự vượt trội trong việc thành tựu giáo lý (āgama) và chứng đắc (adhigama) của những người có phẩm chất như Tam Minh (tevijjā) cùng với các Tuệ Phân Tích (paṭisambhidā), mặc dù những người được đề cập từ các vị A-la-hán tuệ quán khô (sukkhavipassakakhīṇāsava) trở đi cũng có sự hiện hữu của giáo lý và chứng đắc.
Tattha sakalanavaṅgasatthusāsanapariyattidhareti sakalaṃ suttageyyādi navaṅgaṃ ettha, etassa vā atthīti sakalanavaṅgaṃ, satthusāsanaṃ.
Therein, in the phrase ‘bearers of the entire nine-limbed teaching of the Master,’ the entire nine-limbed teaching of Sutta, Geyya, and so on, is herein, or this teaching has it, thus it is the ‘entire nine-limbed’ teaching of the Master.
Trong đó, "sakalanavaṅgasatthusāsanapariyattidhare" (những người thọ trì toàn bộ giáo lý của Đức Phật gồm chín chi) có nghĩa là toàn bộ chín chi như kinh (sutta), kệ (geyya), vân vân, có ở đây, hoặc thuộc về điều này, nên được gọi là toàn bộ chín chi, tức là giáo lý của Đức Phật.
Atthakāmena pariyāpuṇitabbato diṭṭhadhammikādipurisattapariyattabhāvato ca pariyattīti tīṇi piṭakāni vuccanti, taṃ sakalanavaṅgasatthusāsanasaṅkhātaṃ pariyattiṃ dhārentīti sakalanavaṅgasatthusāsanapariyattidharā, tādiseti attho.
Because it should be learned by one who desires the benefit, and because it is the learning which makes possible worldly and other benefits for a person, the Three Piṭakas are called ‘pariyatti’; those who bear that pariyatti, known as the entire nine-limbed teaching of the Master, are ‘bearers of the entire nine-limbed teaching of the Master.’ The meaning is: such persons.
Ba tạng kinh được gọi là "pariyatti" (giáo lý) vì chúng phải được học bởi người muốn đạt được lợi ích, và vì chúng là sự thành tựu của những người có phẩm chất như lợi ích hiện tại (diṭṭhadhammika). Những người thọ trì giáo lý đó, tức là giáo lý của Đức Phật gồm toàn bộ chín chi, được gọi là "sakalanavaṅgasatthusāsanapariyattidharā", có nghĩa là những người như vậy.
Bahūnaṃ nānappakārānaṃ kilesānaṃ sakkāyadiṭṭhiyā ca avihatattā tā janenti, tāhi vā janitāti puthujjanā.
Because they generate many and various kinds of defilements and personality-view, which have not been destroyed, or because they are generated by them, they are ‘puthujjanas’ (worldlings).
Những người tạo ra hoặc được tạo ra bởi nhiều loại phiền não khác nhau và tà kiến thân kiến (sakkāyadiṭṭhi) do không bị đoạn trừ, được gọi là "puthujjanā" (phàm phu).
Duvidhā puthujjanā andhaputhujjanā kalyāṇaputhujjanāti.
There are two kinds of worldlings: blind worldlings and virtuous worldlings.
Có hai loại phàm phu: phàm phu ngu si (andhaputhujjanā) và phàm phu thiện lành (kalyāṇaputhujjanā).
Tattha yesaṃ khandhadhātuāyatanādīsu uggahaparipucchāsavanadhāraṇapaccavekkhaṇāni natthi, te andhaputhujjanā.
Among them, those who have no learning, inquiry, hearing, retention, or review regarding the aggregates, elements, sense bases, and so on, are blind worldlings.
Trong đó, những người không có sự học hỏi, tìm hiểu, lắng nghe, thọ trì, quán xét về các uẩn (khandha), giới (dhātu), xứ (āyatana), vân vân, là phàm phu ngu si.
Yesaṃ tāni atthi, te kalyāṇaputhujjanā.
Those who have these are virtuous worldlings.
Những người có những điều đó là phàm phu thiện lành.
Te idha ‘‘puthujjanā’’ti adhippetā.
Here, they are intended by the term ‘worldlings’.
Ở đây, họ được hiểu là "puthujjanā" (phàm phu).
Samathabhāvanāsinehābhāvena sukkhā lūkhā asiniddhā vipassanā etesanti sukkhavipassakā.
Because they have dry, rough, and unlubricated insight, due to the absence of the moisture of serenity meditation, they are ‘sukkhavipassakas’ (dry-insight meditators).
Những người có tuệ quán (vipassanā) khô khan, thô ráp, không trơn tru do thiếu chất bôi trơn của thiền định (samathabhāvanā), được gọi là "sukkhavipassakā" (tuệ quán khô).
Tipiṭakasabbapariyattippabhedadhareti tiṇṇaṃ piṭakānaṃ samāhāro tipiṭakaṃ, tipiṭakasaṅkhātaṃ navaṅgādivasena anekadhā bhinnaṃ sabbapariyattippabhedaṃ dhārentīti tipiṭakasabbapariyattippabhedadharā, tādiseti attho.
In ‘bearers of the divisions of the entire Tipiṭaka learning,’ Tipiṭaka is the collection of the three Piṭakas; those who bear all the divisions of the learning, known as the Tipiṭaka, which is divided in many ways by means of the nine limbs and so on, are bearers of the divisions of the entire Tipiṭaka learning. The meaning is: such persons.
"Tipiṭakasabbapariyattippabhedadhare" (những người thọ trì toàn bộ các loại giáo lý của Tam Tạng) có nghĩa là Tam Tạng (Tipiṭaka) là sự tổng hợp của ba tạng, và những người thọ trì toàn bộ các loại giáo lý đã được phân chia thành nhiều cách khác nhau như chín chi, vân vân, thuộc về Tam Tạng, được gọi là "tipiṭakasabbapariyattippabhedadharā", có nghĩa là những người như vậy.
Anu anu taṃsamaṅgīnaṃ bhāveti vaḍḍhetīti anubhāvo, anubhāvo eva ānubhāvo, pabhāvo.
It repeatedly develops and increases for those endowed with it, thus it is ‘anubhāva’; ‘anubhāva’ itself is ‘ānubhāva,’ power.
Điều gì liên tục phát triển và tăng trưởng những người có nó, đó là anubhāvo (uy lực), anubhāvo chính là ānubhāvo, tức là quyền năng.
Mahanto ānubhāvo yesaṃ te mahānubhāvā.
Those who have great power are ‘mahānubhāvā’ (of great power).
Những người có uy lực lớn được gọi là "mahānubhāvā" (đại uy lực).
Tevijjādibhedeti tisso vijjāyeva tevijjā, tā ādi yesaṃ chaḷabhiññādīnaṃ te tevijjādayo, te bhedā anekappakārā bhinnā etesanti tevijjādibhedā, khīṇāsavā, tādiseti attho.
In ‘of the divisions of the three knowledges, etc.’: the three knowledges themselves are the ‘tevijjā’; those six higher knowledges, etc., of which they are the beginning, are the ‘tevijjādayo’; for whom these divisions are variously differentiated in many ways, they are ‘tevijjādibhedā,’ the arahants. The meaning is: such persons.
"Tevijjādibhede" (những người có các loại Tam Minh và các phẩm chất khác) có nghĩa là ba loại minh (vijjā) chính là Tam Minh (tevijjā), những điều đó là khởi đầu của Lục Thông (chaḷabhiññā) và các phẩm chất khác, đó là những điều có nhiều loại khác nhau, được gọi là "tevijjādibhedā", tức là các vị A-la-hán (khīṇāsavā), có nghĩa là những người như vậy.
Atha vā tisso vijjā etassa atthīti tevijjo, so ādi yesaṃ chaḷabhiññādīnaṃ te tevijjādayo, te bhedā yesaṃ khīṇāsavānaṃ te tevijjādibhedā, tādiseti attho.
Alternatively, one who possesses the three knowledges is ‘tevijjo’; those six higher knowledges, etc., of which he is the beginning, are the ‘tevijjādayo’; for which arahants these are the divisions, they are ‘tevijjādibhedā.’ The meaning is: such persons.
Hoặc có nghĩa là người có ba loại minh được gọi là tevijjo (Tam Minh giả), đó là khởi đầu của Lục Thông và các phẩm chất khác. Những vị A-la-hán có những loại đó được gọi là "tevijjādibhedā", có nghĩa là những người như vậy.
Ye sandhāya idaṃ vuttanti ye bhikkhū sandhāya idaṃ ‘‘atha kho āyasmā’’tiādivacanaṃ saṅgītikkhandhake (cūḷava. 437) vuttanti attho.
‘In reference to whom this was said’ means: in reference to which bhikkhus this statement beginning with “Then the venerable…” was said in the Saṅgītikkhandhaka (Chapter on the Council).
"Ye sandhāya idaṃ vuttaṃ" (điều này được nói liên quan đến những vị nào) có nghĩa là câu "atha kho āyasmā" (sau đó Tôn giả) vân vân, được nói trong "Saṅgītikkhandhake" (phẩm Kết tập) liên quan đến những Tỳ-khưu đó.
Kissa panāti kasmā pana.
‘Kissa panā’ means for what reason?
"Kissa panā" (tại sao vậy) có nghĩa là vì lý do gì.
Sikkhatīti sekkho, atha vā sikkhanaṃ sikkhā, sāyeva tassa sīlanti sekkho.
He trains, thus he is a ‘sekkho’ (learner); or, training is ‘sikkhā,’ and that itself is his nature, thus he is a ‘sekkho’.
Người học tập được gọi là "sekha" (hữu học), hoặc sự học tập là sikkhā, điều đó chính là giới hạnh của người ấy, nên được gọi là sekha.
So hi apariyositasikkhattā ca tadadhimuttattā ca ekantena sikkhanasīlo na asekkho viya pariniṭṭhitasikkho tattha paṭipassaddhussāho, nāpi vissaṭṭhasikkho pacurajano viya tattha anadhimutto.
Indeed, because his training is unfinished and because he is devoted to it, he is one whose nature is to train exclusively, not like an ‘asekkho’ (one beyond training) whose training is perfected and whose effort therein has subsided, nor is he like a common person who has abandoned the training and is not devoted to it.
Quả thật, người ấy là người có giới hạnh học tập một cách tuyệt đối, do sự học tập chưa hoàn tất và sự quyết tâm đối với nó, không giống như A-la-hán (asekha), người đã hoàn tất sự học tập và đã dứt bỏ sự tinh tấn trong đó, cũng không giống như đại đa số người đã từ bỏ sự học tập và không có sự quyết tâm trong đó.
Atha vā ariyāya jātiyā tīsu sikkhāsu jāto, tattha vā bhavoti sekkho.
Or, he is born in the three trainings through the noble birth, or he exists therein, thus he is a ‘sekkho’.
Hoặc có nghĩa là người được sinh ra vào ba giới học (sikkhā) của dòng dõi Thánh (ariyā jāti), hoặc người tồn tại trong đó, được gọi là sekha.
Atha vā ikkhati etāyāti ikkhā, maggaphalasammādiṭṭhi.
Or, one sees with this, thus it is ‘ikkhā,’ the right view of the path and fruit.
Hoặc có nghĩa là điều mà nhờ đó người ta nhìn thấy được gọi là ikkhā, tức là chánh kiến của đạo và quả.
Saha ikkhāyāti sekkho.
He is with ‘ikkhā,’ thus he is a ‘sekkho’.
Người có ikkhā được gọi là sekha.
Uparimaggattayakiccassa apariyositattā saha karaṇīyenāti sakaraṇīyo.
Because the task of the three higher paths is unfinished, he is ‘sakaraṇīyo’ (one with something further to do).
Do việc chưa hoàn tất công việc của ba đạo phía trên, người ấy là "sakaraṇīyo" (người có việc phải làm).
Assāti anena.
‘Assā’ means by him (Ānanda).
"Assā" (của người ấy) có nghĩa là bởi người này.
Asammukhā paṭiggahitaṃ nāma natthīti nanu ca –
‘There is nothing learned out of his presence’: But is this not so?
"Asammukhā paṭiggahitaṃ nāma natthī" (không có điều gì được thọ nhận mà không đối mặt) — chẳng phải đã nói rằng:
Ativiya vissatthoti ativiya vissāsiko.
‘Extremely familiar’ means very intimate.
"Ativiya vissattho" (rất thân mật) có nghĩa là rất tin cậy.
Nanti ānandattheraṃ, ‘‘ovadatī’’ti iminā sambandho.
‘Naṃ’ is connected with ‘ovadati’ (he advises), referring to the Elder Ānanda.
"Na" (không) liên quan đến Tôn giả Ānanda, kết nối với từ "ovadatī" (quở trách).
Ānandattherassa yebhuyyena navakāya parisāya vibbhamanena mahākassapatthero evamāha ‘‘na vāyaṃ kumārako mattamaññāsī’’ti.
Because the Elder Ānanda's junior retinue had mostly disrobed, the Elder Mahākassapa said this: “This boy does not know his measure.”
Trưởng lão Mahākassapa đã nói như vậy: "Na vāyaṃ kumārako mattamaññāsī" (Chàng trai này không biết giới hạn của mình) vì Tôn giả Ānanda đã để cho phần lớn hội chúng tân Tỳ-khưu bỏ đạo.
Tathā hi parinibbute satthari mahākassapatthero satthuparinibbāne sannipatitassa bhikkhusaṅghassa majjhe nisīditvā dhammavinayasaṅgāyanatthaṃ pañcasate bhikkhū uccinitvā ‘‘āvuso, rājagahe vassaṃ vasantā dhammavinayaṃ saṅgāyeyyāma, tumhe pure vassūpanāyikāya attano attano palibodhaṃ pacchinditvā rājagahe sannipatathā’’ti vatvā attanā rājagahaṃ gato.
Indeed, after the Master had attained final Nibbāna, the Elder Mahākassapa, having sat in the midst of the assembled Saṅgha of bhikkhus at the time of the Master’s final Nibbāna, selected five hundred bhikkhus for the purpose of rehearsing the Dhamma and Vinaya, and after saying, “Friends, let us rehearse the Dhamma and Vinaya while residing for the rains retreat in Rājagaha. You should cut off your various ties before the rains retreat begins and assemble in Rājagaha,” he himself went to Rājagaha.
Thật vậy, sau khi Đức Đạo Sư nhập Niết-bàn, Trưởng lão Mahākassapa đã ngồi giữa Tăng đoàn Tỳ-khưu tập hợp tại sự kiện Đức Đạo Sư nhập Niết-bàn, và sau khi chọn năm trăm Tỳ-khưu để kết tập Pháp và Luật, Ngài nói: "Này chư hiền, chúng ta hãy an cư mùa mưa tại Rājagaha và kết tập Pháp và Luật. Các vị hãy đoạn trừ những chướng ngại của riêng mình trước mùa an cư và tập hợp tại Rājagaha." Sau đó, Ngài tự mình đến Rājagaha.
Ānandattheropi bhagavato pattacīvaramādāya mahājanaṃ saññāpento sāvatthiṃ gantvā tato nikkhamma rājagahaṃ gacchanto dakkhiṇagirismiṃ cārikaṃ cari.
And Venerable Ānanda, taking the Blessed One’s bowl and robes, having informed the great multitude, went to Sāvatthī, and departing from there, went on a tour in Dakkhiṇagiri while going to Rājagaha.
Trưởng lão Ānanda cũng, sau khi lấy y bát của Đức Thế Tôn, làm cho đại chúng biết, rồi đi đến Xá-vệ, từ đó ra đi, đang đi đến Rājagaha, đã du hành tại núi Dakkhiṇa.
Tasmiṃ samaye ānandattherassa tiṃsamattā saddhivihārikā yebhuyyena kumārabhūtā ekavassikaduvassikabhikkhū ceva anupasampannā ca vibbhamiṃsu.
At that time, about thirty of Venerable Ānanda’s co-residents, who were mostly young bhikkhus of one or two Vassas, and also novices (anupasampannā), disrobed.
Vào thời điểm đó, khoảng ba mươi đệ tử cùng ở của Trưởng lão Ānanda, phần lớn là những người trẻ, là các tỳ-khưu một hạ, hai hạ và các sa-di, đã hoàn tục.
Kasmā panete pabbajitā, kasmā vibbhamiṃsūti?
Why had they gone forth (pabbajitā)? Why had they disrobed (vibbhamiṃsu)?
Vì sao những người này đã xuất gia, và vì sao đã hoàn tục?
Tesaṃ kira mātāpitaro cintesuṃ ‘‘ānandatthero satthuvissāsiko aṭṭha vare yācitvā upaṭṭhahati, icchiticchitaṭṭhānaṃ satthāraṃ gahetvā gantuṃ sakkoti, amhākaṃ dārake etassa santike pabbājessāma, so satthāraṃ gahetvā āgamissati, tasmiṃ āgate mayaṃ mahāsakkāraṃ kātuṃ labhissāmā’’ti iminā tāva kāraṇena nesaṃ ñātakā te pabbājesuṃ.
Their parents had thought: “Venerable Ānanda is very close to the Teacher; having requested eight boons, he attends upon Him. He can take the Teacher to any desired place. We will let our children go forth under him. He will bring the Teacher, and when He arrives, we will be able to perform great offerings.” It was for this reason that their relatives had ordained them.
Thật vậy, cha mẹ của họ đã suy nghĩ: “Trưởng lão Ānanda là người rất thân cận với Đức Đạo Sư, đã thỉnh cầu tám điều ước và cúng dường Đức Đạo Sư; ngài có thể đưa Đức Đạo Sư đến bất cứ nơi nào ngài muốn. Chúng ta sẽ cho con cái xuất gia ở gần ngài. Ngài sẽ đưa Đức Đạo Sư đến, khi Đức Đạo Sư đến, chúng ta sẽ có thể làm lễ cúng dường lớn.” Với lý do này, thân quyến của họ đã cho họ xuất gia.
Satthari pana parinibbute tesaṃ sā patthanā upacchinnā, atha ne ekadivaseneva uppabbājesuṃ.
But when the Teacher had attained Parinibbāna, their aspiration was cut off, and then they made them disrobe in a single day.
Tuy nhiên, khi Đức Đạo Sư nhập Niết-bàn, ước nguyện đó của họ đã bị cắt đứt, và rồi họ đã hoàn tục chỉ trong một ngày.
‘‘Api me bhante kassapa sirasmiṃ palitāni jātāni, atha ca pana mayaṃ ajjāpi āyasmato mahākassapassa kumārakavādā na muccāmāti.
“Indeed, Venerable Kassapa, white hairs have grown on my head. Yet, even today, we are not free from being called ‘young man’ by Venerable Mahākassapa.”
“Bạch Đại đức Kassapa, dù tóc trên đầu con đã bạc trắng, nhưng cho đến ngày nay chúng con vẫn chưa thoát khỏi lời gọi ‘đứa trẻ’ của Đại đức Mahākassapa.”
Tathā hi pana tvaṃ, āvuso ānanda, imehi navehi bhikkhūhi indriyesu aguttadvārehi bhojane amattaññūhi jāgariyaṃ ananuyuttehi saddhiṃ cārikaṃ carasi, sassaghātaṃ maññe carasi, kulūpaghātaṃ maññe carasi, olujjati kho te, āvuso ānanda, parisā, palujjanti kho te āvuso navappāyā, na vāyaṃ kumārako mattamaññāsī’’ti (saṃ. ni. 2.154).
“Indeed, friend Ānanda, you wander with these young bhikkhus whose sense-doors are unguarded, who are immoderate in food, and who are not devoted to wakefulness. You are, as it were, destroying the harvest; you are, as it were, destroying families. Your retinue, friend Ānanda, is falling apart; your mostly young bhikkhus are falling apart. This young man does not know moderation.”
“Đúng vậy, này hiền giả Ānanda, hiền giả du hành cùng với những tỳ-khưu trẻ này, những người không giữ gìn các căn, không biết chừng mực trong ăn uống, không chuyên cần thức tỉnh. Tôi e rằng hiền giả đang phá hoại mùa màng, tôi e rằng hiền giả đang phá hoại các gia đình. Này hiền giả Ānanda, hội chúng của hiền giả đang tan rã; này hiền giả, những người mới của hiền giả đang sụp đổ. Chẳng phải đứa trẻ này không biết giới hạn của mình sao!”
Tattha (saṃ. ni. aṭṭha. 2.2.154) sassaghātaṃ maññecarasīti sassaṃ ghātento viya āhiṇḍasi.
There, sassaghātaṃ maññe carasi means, "You wander as if destroying the harvest."
Trong đó, sassaghātaṃ maññecarasīti có nghĩa là “hiền giả du hành như đang phá hoại mùa màng.”
Kulūpaghātaṃ maññe carasīti kulāni upaghātento viya hananto viya āhananto viya āhiṇḍasi.
Kulūpaghātaṃ maññe carasi means, "You wander as if destroying or striking families."
Kulūpaghātaṃ maññe carasīti có nghĩa là “hiền giả du hành như đang phá hoại các gia đình, như đang làm hại, như đang đánh đập.”
Olujjatīti palujjati bhijjati.
Olujjati means "falls apart, breaks up."
Olujjatīti có nghĩa là “tan rã, bị vỡ.”
Palujjanti kho te āvuso navappāyāti, āvuso, evaṃ ete tuyhaṃ pāyena yebhuyyena navakā ekavassikaduvassikadaharā ceva sāmaṇerā ca palujjanti.
Palujjanti kho te āvuso navappāyā means, "Friend, in this way, these mostly young (navakā) bhikkhus of one or two Vassas and sāmaṇeras are falling apart for you."
Palujjanti kho te āvuso navappāyāti, này hiền giả, những người mới của hiền giả, tức là các tỳ-khưu trẻ một hạ, hai hạ và các sa-di, phần lớn đang tan rã.
Na vāyaṃ kumārako mattamaññāsīti ayaṃ kumārako attano pamāṇaṃ na vata jānātīti theraṃ tajjento āha.
Na vāyaṃ kumārako mattamaññāsīti means, "This young man, indeed, does not know his own measure," thus rebuking the Elder, he said.
Na vāyaṃ kumārako mattamaññāsīti, lời này nói ra để quở trách Trưởng lão rằng: “Đứa trẻ này thật sự không biết giới hạn của mình.”
Kumārakavādā na muccāmāti kumārakavādato na muccāma.
Kumārakavādā na muccāmāti means, "We are not free from the reproach of being called a young man."
Kumārakavādā na muccāmāti có nghĩa là “chúng con chưa thoát khỏi lời gọi ‘đứa trẻ’.”
Tathā hi pana tvanti idamassa evaṃ vattabbatāya kāraṇadassanatthaṃ vuttaṃ.
Tathā hi pana tvaṃ was said to show the reason for saying this to him.
Tathā hi pana tvanti, câu này được nói ra để chỉ rõ lý do vì sao ngài lại bị gọi như vậy.
Ayañhettha adhippāyo – yasmā tvaṃ imehi navakehi bhikkhūhi indriyasaṃvararahitehi saddhiṃ vicarasi, tasmā kumārakehi saddhiṃ caranto ‘‘kumārako’’ti vattabbataṃ arahasīti.
The intention here is: Since you wander with these young bhikkhus who lack sense-restraint, you deserve to be called a "young man" as you wander with young men.
Ý nghĩa ở đây là: “Vì hiền giả du hành cùng với những tỳ-khưu mới này, những người không có sự phòng hộ các căn, nên khi du hành cùng với những đứa trẻ, hiền giả xứng đáng bị gọi là ‘đứa trẻ’.”
‘‘Na vāyaṃ kumārako mattamaññāsī’’ti ettha vā-saddo padapūraṇe.
In "Na vāyaṃ kumārako mattamaññāsī", the word vā is for filling out the sentence (padapūraṇa).
Trong câu “Na vāyaṃ kumārako mattamaññāsī”, từ vā là một từ đệm.
Vā-saddo hi upamānasamuccayasaṃsayavavassaggapadapūraṇavikappādīsu bahūsu atthesu dissati.
Indeed, the word vā is seen in many meanings such as comparison (upamāna), aggregation (samuccaya), doubt (saṃsaya), emphatic assertion (vavassagga), sentence completion (padapūraṇa), and option (vikappa), among others.
Thật vậy, từ vā được thấy trong nhiều ý nghĩa khác nhau như so sánh, tổng hợp, nghi ngờ, phân định, từ đệm, lựa chọn, v.v.
Tathā hesa ‘‘paṇḍito vāpi tena so’’tiādīsu (dha. pa. 63) upamāne dissati, sadisabhāveti attho.
Thus, it is seen in comparison in expressions like "paṇḍito vāpi tena so" (Dhp. 63), meaning "he is like a wise person."
Ví dụ, trong “paṇḍito vāpi tena so” và các câu tương tự, nó được thấy trong ý nghĩa so sánh, tức là “giống như.”
‘‘Taṃ vāpi dhīrā muni vedayantī’’tiādīsu (su. ni. 213) samuccaye.
In aggregation, in expressions like "Taṃ vāpi dhīrā muni vedayantī" (Sn. 213), meaning "the wise ones also know him as a sage."
Trong “Taṃ vāpi dhīrā muni vedayantī” và các câu tương tự, nó được thấy trong ý nghĩa tổng hợp.
‘‘Ke vā ime kassa vā’’tiādīsu (pārā. 296) saṃsaye.
In doubt, in expressions like "Ke vā ime kassa vā" (Pārā. 296), meaning "who are these, or whose are they?"
Trong “Ke vā ime kassa vā” và các câu tương tự, nó được thấy trong ý nghĩa nghi ngờ.
‘‘Ayaṃ vā imesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ sabbabālo sabbamūḷho’’tiādīsu (dī. ni. 1.181) vavassagge.
In emphatic assertion (vavassagga), in expressions like "Ayaṃ vā imesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ sabbabālo sabbamūḷho" (Dī. Ni. 1.181), meaning "this one among these recluses and brahmins is the most foolish, the most deluded of all."
Trong “Ayaṃ vā imesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ sabbabālo sabbamūḷho” và các câu tương tự, nó được thấy trong ý nghĩa phân định.
‘‘Ye hi keci, bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā’’tiādīsu (ma. ni. 1.170; saṃ. ni. 2.13) vikappeti.
And in option (vikappa), in expressions like "Ye hi keci, bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā" (Ma. Ni. 1.170; Saṃ. Ni. 2.13), meaning "whosoever, bhikkhus, are recluses or brahmins."
Trong “Ye hi keci, bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā” và các câu tương tự, nó được thấy trong ý nghĩa lựa chọn.
Idha pana padapūraṇe daṭṭhabbo.
Here, however, it should be understood as sentence completion (padapūraṇa).
Ở đây, nó phải được hiểu là một từ đệm.
Teneva ca ācariyadhammapālattherena vuttaṃ ‘‘vāsaddassa atthuddhāraṃ karontena ‘na vāyaṃ kumārako mattamaññāsī’tiādīsu (saṃ. ni. 2.154) padapūraṇe’’ti.
And for this reason, Ācariya Dhammapāla Thera said, when defining the meaning of the word ‘vā’: "in 'Na vāyaṃ kumārako mattamaññāsī' (Saṃ. Ni. 2.154) and similar phrases, it is a sentence completion."
Chính vì thế, Trưởng lão Sư Dharmapāla đã nói rằng: “Khi giải thích ý nghĩa của từ ‘vā’, trong ‘Na vāyaṃ kumārako mattamaññāsī’ và các câu tương tự, nó là một từ đệm.”
Aṭṭhakathāyampi (saṃ. ni. aṭṭha. 2.2.154) ettakameva vuttaṃ ‘‘na vāyaṃ kumārako mattamaññāsīti ayaṃ kumārako attano pamāṇaṃ na vata jānātīti theraṃ tajjento āhā’’ti.
Even in the Aṭṭhakathā, only this much is said: "'Na vāyaṃ kumārako mattamaññāsī' means 'This young man does not, indeed, know his own measure,' thus rebuking the Elder, he said."
Trong Chú giải (Saṃ. Ni. Aṭṭha. 2.2.154) cũng chỉ nói như vậy: “Na vāyaṃ kumārako mattamaññāsīti, đứa trẻ này thật sự không biết giới hạn của mình, lời này được nói ra để quở trách Trưởng lão.”
Etthāpi vatāti vacanasiliṭṭhatāya vuttaṃ.
Here too, vatā is said for verbal fluidity.
Ở đây, từ vatā được nói ra để làm cho câu văn trôi chảy.
Yaṃ panettha kenaci vuttaṃ ‘‘na vāyanti ettha vāti vibhāsā, aññāsipi na aññāsipīti attho’’ti.
That which was said by someone here: "'vā' in 'na vāyanti' means 'vibhāsā' (option); the meaning is 'they know also, and they do not know also'."
Điều mà một số người đã nói ở đây rằng: “Trong ‘na vāyanti’, từ ‘vā’ có nghĩa là ‘vibhāsā’ (tùy chọn), tức là ‘biết cũng biết, không biết cũng không biết’,”
Taṃ tassa matimattanti daṭṭhabbaṃ.
That should be understood as merely his own opinion.
Điều đó phải được hiểu là chỉ là ý kiến của người đó.
Na hettha ayamattho sambhavati, tasmā attano pamāṇaṃ nāññāsīti evamattho veditabbo.
For this meaning is not possible here. Therefore, the meaning should be understood as "he did not know his own measure."
Vì ý nghĩa này không thể xảy ra ở đây, nên phải hiểu ý nghĩa là “không biết giới hạn của mình.”
Tatrāti evaṃ sati.
Tatrā means "that being the case."
Tatrāti có nghĩa là “khi điều này xảy ra.”
Chandāgamanaṃ viyāti ettha chandā āgamanaṃ viyāti padacchedo kātabbo, chandena āgamanaṃ pavattanaṃ viyāti attho, chandena akattabbakaraṇaṃ viyāti vuttaṃ hoti.
In chandāgamanaṃ viyā, the word division should be made as "chandā āgamanaṃ viyā." The meaning is "like acting through desire, like doing what should not be done through desire."
Trong chandāgamanaṃ viyāti, phải tách từ là “chandā āgamanaṃ viyā”, có nghĩa là “như sự đi lại do dục vọng,” tức là “như việc làm những điều không nên làm do dục vọng.”
Chandaṃ vā āgacchati sampayogavasenāti chandāgamanaṃ, tathā pavatto apāyagamanīyo akusalacittuppādo.
Alternatively, it is "chandāgamanaṃ" because it comes into contact with desire by way of association; it is a kamma-formation (cittuppāda) leading to unhappy states (apāya), which is unskillful.
Hoặc, sự đi đến dục vọng do sự kết hợp được gọi là chandāgamana, cũng như sự khởi lên của tâm bất thiện dẫn đến khổ cảnh.
Atha vā ananurūpaṃ gamanaṃ agamanaṃ, chandena agamanaṃ chandāgamanaṃ, chandena sinehena ananurūpaṃ gamanaṃ pavattanaṃ akattabbakaraṇaṃ viyāti vuttaṃ hoti.
Or, "ananurūpaṃ gamanaṃ" is unseemly conduct; "agamanaṃ" is unbecoming. "Chandena agamanaṃ" is unbecoming conduct due to desire; it means doing what should not be done out of desire, out of affection.
Hoặc, sự đi không phù hợp là agamana, sự đi không phù hợp do dục vọng là chandāgamana, có nghĩa là “như việc làm những điều không nên làm, sự đi lại không phù hợp do dục vọng, do tình cảm.”
Asekkhapaṭisambhidāppatteti asekkhabhūtā paṭisambhidā asekkhapaṭisambhidā, taṃ patte, paṭiladdhaasekkhapaṭisambhideti attho.
Asekkhapaṭisambhidāppatte means "who have attained asekkhapaṭisambhidā, i.e., those who have acquired asekkhapaṭisambhidā, which is the paṭisambhidā of an Asekha (one beyond training)."
Asekkhapaṭisambhidāppatteti có nghĩa là “đã đạt được các tuệ phân tích của bậc Vô học (Asekkhapaṭisambhidā), tức là đã đạt được tuệ phân tích của bậc Vô học.”
Anumatiyāti anuññāya, yācanāyāti vuttaṃ hoti.
Anumatiyā means "by permission, by request."
Anumatiyāti có nghĩa là “do sự cho phép, do sự thỉnh cầu.”
‘‘Kiñcāpi sekkho’’ti idaṃ na sekkhānaṃ agatigamanasabbhāvena vuttaṃ, asekkhānaṃyeva pana uccinitattāti daṭṭhabbaṃ.
The phrase “Kiñcāpi sekkho” (even though a sekha) was not said to imply that sekhas are prone to wrong courses of action (agatigamana), but rather that it specifically refers to Asekhas. This should be understood.
“Kiñcāpi sekkho” câu này không được nói ra với ý nghĩa rằng các bậc Hữu học (Sekha) có thể đi sai đường, mà phải hiểu là chỉ để chọn lọc các bậc Vô học.
Paṭhamamaggeneva hi cattāri agatigamanāni pahīyanti, tasmā kiñcāpi sekkho, tathāpi thero āyasmantampi ānandaṃ uccinatūti evamettha sambandho veditabbo.
For the four wrong courses of action are abandoned by the first path itself. Therefore, even though he is a Sekha, the Elder should choose the Venerable Ānanda as well. This connection should be understood here.
Thật vậy, bốn con đường sai trái (agati) đã được đoạn trừ ngay từ đạo quả đầu tiên. Vì vậy, mặc dù là bậc Hữu học, nhưng Trưởng lão hãy chọn Tôn giả Ānanda. Đây là sự liên kết cần được hiểu ở đây.
Na pana kiñcāpi sekkho, tathāpi abhabbo agatiṃ gantunti yojetabbaṃ.
It should not be connected as "even though he is a Sekha, he is unable to go by a wrong course of action."
Không nên hiểu là “mặc dù là bậc Hữu học, nhưng không thể đi sai đường.”
‘‘Abhabbo’’tiādinā pana dhammasaṅgītiyā tassa arahabhāvaṃ dassentā vijjamāne guṇe kathenti.
By the phrase “Abhabbo” and so on, they show his arahantship for the recitation of the Dhamma and describe the existing qualities.
Tuy nhiên, bằng cách nói “Abhabbo” và các câu tương tự, họ muốn chỉ ra rằng ngài là một A-la-hán trong Dhammasaṅgaṇī, và đang nói về những phẩm chất hiện có của ngài.
Tattha chandāti chandena, sinehenāti attho.
There, chandā means "by desire, by affection."
Trong đó, chandāti có nghĩa là “do dục vọng, do tình cảm.”
Agatiṃ gantunti agantabbaṃ gantuṃ, akattabbaṃ kātunti vuttaṃ hoti.
Agatiṃ gantuṃ means "to go where one should not go, to do what one should not do."
Agatiṃ gantunti có nghĩa là “đi đến nơi không nên đi, làm điều không nên làm.”
Imāni pana cattāri agatigamanāni bhaṇḍabhājanīye ca vinicchayaṭṭhāne ca labbhanti.
These four wrong courses of action (agatigamana) are found in the division of requisites (bhaṇḍabhājanīye) and in adjudication (vinicchayaṭṭhāne).
Bốn con đường sai trái này được tìm thấy trong việc chia sẻ vật phẩm và trong việc giải quyết tranh chấp.
Tattha bhaṇḍabhājanīye tāva attano bhārabhūtānaṃ bhikkhūnaṃ amanāpe bhaṇḍe sampatte taṃ parivattitvā manāpaṃ dento chandāgatiṃ gacchati nāma.
Among these, in the division of requisites, when an undesirable requisite comes to the bhikkhus who are his responsibility, if he exchanges it and gives a desirable one, he is said to follow the wrong course of action due to desire (chandāgatiṃ gacchati).
Trong đó, trong việc chia sẻ vật phẩm, một tỳ-khưu, khi nhận được vật phẩm không vừa ý cho các tỳ-khưu thuộc trách nhiệm của mình, nếu đổi vật phẩm đó và đưa vật phẩm vừa ý, thì được gọi là đi theo con đường sai trái do dục vọng (chandāgatiṃ gacchati).
Attano pana abhārabhūtānaṃ manāpe bhaṇḍe sampatte taṃ parivattitvā amanāpaṃ dento dosāgatiṃ gacchati nāma.
But if someone, when agreeable goods come to those who are not their dependants, exchanges them and gives disagreeable goods, they are said to go by the wrong path of hatred (dosāgati).
Nhưng khi những vật phẩm đáng ưa đến tay những người không thuộc trách nhiệm của mình, nếu đổi chúng lấy những vật phẩm không đáng ưa mà trao cho họ, thì người ấy được gọi là rơi vào con đường thiên vị do sân (dosāgati).
Bhaṇḍesu bhājanīyavatthuñca ṭhitikañca ajānanto mohāgatiṃ gacchati nāma.
Not knowing what things are to be distributed and what is the rule of distribution regarding goods, one is said to go by the wrong path of delusion (mohāgati).
Không biết rõ vật phẩm nào nên được phân chia và quy tắc phân chia, người ấy được gọi là rơi vào con đường thiên vị do si (mohāgati).
Mukharānaṃ vā rājādinissitānaṃ vā ‘‘ime me amanāpe bhaṇḍe dinne anatthaṃ kareyyu’’nti bhayena parivattitvā manāpaṃ dento bhayāgatiṃ gacchati nāma.
Being afraid that “if these talkative monks or those dependent on the king and so forth are given disagreeable goods, they might do me harm,” one exchanges them and gives agreeable goods; such a one is said to go by the wrong path of fear (bhayāgati).
Hoặc vì sợ những người nói năng thô lỗ hay những người được vua chúa ủng hộ rằng: “Nếu ta trao cho họ những vật phẩm không đáng ưa này, họ có thể gây hại cho ta,” mà đổi lấy vật phẩm đáng ưa để trao cho họ, thì người ấy được gọi là rơi vào con đường thiên vị do sợ hãi (bhayāgati).
Yo pana evaṃ na gacchati, sabbesaṃ tulābhūto pamāṇabhūto majjhattova hutvā yaṃ yassa pāpuṇāti, tadeva tassa deti, ayaṃ catubbidhampi agatiṃ na gacchati nāma.
However, one who does not go thus, but being a balance and a standard for all, impartially gives to each what is due to them—such a one is said not to go by any of the four wrong paths.
Còn ai không rơi vào những điều như vậy, mà trở thành người công bằng, chuẩn mực cho tất cả, chỉ trao cho mỗi người những gì xứng đáng với họ, thì người ấy được gọi là không rơi vào bốn con đường thiên vị.
Vinicchayaṭṭhāne pana attano bhārabhūtassa garukāpattiṃ lahukāpattiṃ katvā kathento chandāgatiṃ gacchati nāma.
But in a judicial decision, one who speaks, making a grave offence of one’s dependent into a light offence, is said to go by the wrong path of desire (chandāgati).
Trong việc xét xử, nếu nói một lỗi nặng của người thuộc trách nhiệm của mình thành lỗi nhẹ, thì người ấy được gọi là rơi vào con đường thiên vị do dục (chandāgati).
Itarassa lahukāpattiṃ garukāpattiṃ katvā kathento dosāgatiṃ gacchati nāma.
Making a light offence of another into a grave offence and speaking thus, one is said to go by the wrong path of hatred (dosāgati).
Nếu nói một lỗi nhẹ của người khác thành lỗi nặng, thì người ấy được gọi là rơi vào con đường thiên vị do sân (dosāgati).
Āpattivuṭṭhānaṃ pana samuccayakkhandhakañca ajānanto mohāgatiṃ gacchati nāma.
Not knowing the liberation from offences and the Samuccayakkhandhaka, one is said to go by the wrong path of delusion (mohāgati).
Còn nếu không biết cách xuất tội và tập hợp các uẩn (samuccayakkhandhaka), thì người ấy được gọi là rơi vào con đường thiên vị do si (mohāgati).
Mukharassa vā rājapūjitassa vā ‘‘ayaṃ me garukaṃ katvā āpattiṃ kathentassa anatthampi kareyyā’’ti garukameva lahukāpattiṃ kathento bhayāgatiṃ gacchati nāma.
Fearing that “this talkative person or this person honored by the king might do me harm if I declare their offence to be grave,” one declares a grave offence to be light; such a one is said to go by the wrong path of fear (bhayāgati).
Hoặc vì sợ người nói năng thô lỗ hay người được vua chúa tôn trọng rằng: “Nếu ta nói lỗi của người này là nặng, họ có thể gây hại cho ta,” mà nói lỗi nặng thành lỗi nhẹ, thì người ấy được gọi là rơi vào con đường thiên vị do sợ hãi (bhayāgati).
Yo pana sabbesaṃ yathābhūtameva kathesi, ayaṃ catubbidhampi agatigamanaṃ na gacchati nāma.
But one who speaks to all exactly as things are, is said not to go by any of the four wrong paths.
Còn ai nói đúng sự thật về tất cả mọi người, thì người ấy được gọi là không rơi vào bốn con đường thiên vị.
Theropi tādiso catunnampi agatigamanānaṃ paṭhamamaggeneva pahīnattā, tasmā saṅgāyanavasena dhammavinayavinicchaye sampatte chandādivasena aññathā akathetvā yathābhūtameva kathetīti vuttaṃ ‘‘abhabbo…pe… agatiṃ gantu’’nti.
The Elder, too, is such a one, because all four wrong paths have been abandoned by the first path (sotāpatti-magga). Therefore, it is said “is unable…pe…to go by the wrong path,” meaning that when a judicial decision regarding the Dhamma and Vinaya arises according to the method of recitation, he does not speak otherwise due to desire, etc., but speaks exactly as things are.
Vị Trưởng lão cũng như vậy, vì đã đoạn trừ cả bốn con đường thiên vị bằng Đạo thứ nhất (Sotāpatti-magga), nên khi việc xét xử Pháp và Luật được tiến hành theo cách kết tập, Ngài không nói khác đi do dục… mà chỉ nói đúng sự thật. Do đó mới nói: “Không thể…v.v… rơi vào thiên vị”.
Pariyattoti adhīto, uggahitoti attho.
Pariyatto means studied or learned.
Pariyatto nghĩa là đã học, đã nắm vững.
Uccinitenāti uccinitvā gahitena.
Uccinitena means chosen and taken.
Uccinitena nghĩa là đã chọn lọc, đã thâu thập.
Etadahosīti etaṃ parivitakkanaṃ ahosi.
Etadahosīti means this thought arose.
Etadahosī nghĩa là suy tư này đã xảy ra.
Rājagahaṃ kho mahāgocaranti ettha ‘‘rājagahanti rājagahasāmantaṃ gahetvā vutta’’nti cūḷagaṇṭhipade majjhimagaṇṭhipade ca vuttaṃ.
Here, in Rājagahaṃ kho mahāgocaraṃ, it is stated in both Cūḷagaṇṭhipada and Majjhimagaṇṭhipada that "Rājagaha" is said by taking the vicinity of Rājagaha.
Ở đây, trong câu “Rājagahaṃ kho mahāgocaraṃ” (Rājagaha là nơi có nhiều vật thực), trong Cūḷagaṇṭhipada và Majjhimagaṇṭhipada đã nói: “Rājagaha ở đây được dùng để chỉ vùng lân cận của Rājagaha.”
Gāvo caranti etthāti gocaro, gocaro viya gocaro, bhikkhācaraṇaṭṭhānaṃ.
Go-cara means where cows graze; like a pasture, it refers to the place for alms-round.
Nơi bò chăn thả được gọi là gocara (đồng cỏ), gocara cũng như gocara, là nơi đi khất thực.
So mahanto assa, etthāti vā mahāgocaraṃ, rājagahaṃ.
Or, it is mahāgocaraṃ because that (grazing ground) is extensive for this city, Rājagaha.
Hoặc là nơi có nhiều vật thực, đó là Rājagaha.
Thāvarakammanti ciraṭṭhāyikammaṃ.
Thāvarakammaṃ means a long-lasting action.
Thāvarakammaṃ nghĩa là hành động lâu dài.
Visabhāgapuggalo subhaddasadiso.
Visabhāgapuggalo refers to a person similar to Subhadda, a person of a dissimilar nature.
Visabhāgapuggalo là người có tính cách khác biệt, giống như Subhadda.
Ukkoṭeyyāti nivāreyyāti attho.
Ukkoṭeyyā means to prevent or prohibit.
Ukkoṭeyyā nghĩa là sẽ ngăn cản.
Ñattidutiyena kammena sāvesīti –
Ñattidutiyena kammena sāvesīti –
Ñattidutiyena kammena sāvesī –
Ayaṃ pana kammavācā tathāgatassa parinibbānato ekavīsatime divase katā.
This kammavācā, however, was made on the twenty-first day after the Tathāgata’s Parinibbāna.
Yết-ma này đã được thực hiện vào ngày thứ hai mươi mốt sau khi Đức Như Lai nhập Niết-bàn.
Vuttañhetaṃ dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 1.paṭhamasaṅgītikathā) ‘‘ayaṃ pana kammavācā tathāgatassa parinibbānato ekavīsatime divase katā.
Indeed, it is said in the Dīghanikāyaṭṭhakathā: “This kammavācā was made on the twenty-first day after the Tathāgata’s Parinibbāna.
Điều này đã được nói trong Dīghanikāyaṭṭhakathā (Dī. Ni. Aṭṭha. 1. Paṭhamasaṅgītikathā): “Yết-ma này đã được thực hiện vào ngày thứ hai mươi mốt sau khi Đức Như Lai nhập Niết-bàn.
Bhagavā hi visākhapuṇṇamāyaṃ paccūsasamaye parinibbuto, athassa sattāhaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ sarīraṃ gandhamālādīhi pūjayiṃsu.
For the Blessed One attained Parinibbāna in the early morning of the Visākha full moon day, and for seven days thereafter, his golden-hued body was honored with perfumes, garlands, and so forth.
Đức Thế Tôn nhập Niết-bàn vào rạng đông ngày trăng tròn Vesākha, sau đó trong bảy ngày, thân kim sắc của Ngài được cúng dường bằng hương hoa và các vật phẩm khác.
Evaṃ sattāhaṃ sādhukīḷanadivasā nāma ahesuṃ.
Thus, there were seven days called days of joyful celebration.
Bảy ngày này được gọi là những ngày vui chơi trang trọng.
Tato sattāhaṃ citakāya agginā jhāyi, sattāhaṃ sattipañjaraṃ katvā santhāgārasālāyaṃ dhātupūjaṃ kariṃsūti ekavīsati divasā gatā.
After that, for seven days, the pyre burned with fire, and for seven days, they created a ‘satti-pañjara’ (palisade of spears) and performed relic worship in the Santhāgāra hall; thus twenty-one days passed.
Sau đó, trong bảy ngày, thân Ngài được hỏa táng trên giàn hỏa táng, và trong bảy ngày tiếp theo, họ đã tạo ra một hàng rào giáo mác và cúng dường xá-lợi tại hội trường. Như vậy, hai mươi mốt ngày đã trôi qua.
Jeṭṭhamūlasukkapakkhapañcamiyaṃ pana dhātuyo bhājayiṃsu.
Then, on the fifth day of the bright fortnight of Jeṭṭhamūla, they distributed the relics.
Vào ngày mùng năm của tuần trăng sáng tháng Jeṭṭhamūla, xá-lợi đã được phân chia.
Etasmiṃ dhātubhājanadivase sannipatitassa mahābhikkhusaṅghassa subhaddena vuḍḍhapabbajitena kataṃ anācāraṃ ārocetvā vuttanayeneva bhikkhū uccinitvā ayaṃ kammavācā katā.
On this day of relic distribution, this kammavācā was made by selecting bhikkhus, as explained, after reporting the misconduct committed by the elder monk Subhadda to the great Saṅgha of bhikkhus who had assembled.
Vào ngày phân chia xá-lợi đó, sau khi báo cáo về hành vi không đúng đắn của vị Tỳ-khưu trưởng lão Subhadda trước Tăng-già lớn đang tụ họp, và sau khi chọn lọc các Tỳ-khưu theo cách đã nói, yết-ma này đã được thực hiện.
Imañca pana kammavācaṃ katvā thero bhikkhū āmantesi ‘āvuso idāni tumhākaṃ cattālīsadivasā okāso, tato paraṃ ayaṃ nāma no palibodho atthīti vattuṃ na labbhā, tasmā etthantare yassa rogapalibodho vā ācariyupajjhāyapalibodho vā mātāpitupalibodho vā atthi, pattaṃ vā pana pacitabbaṃ cīvaraṃ vā kātabbaṃ, so taṃ palibodhaṃ chinditvā karaṇīyaṃ karotū’ti.
And after making this kammavācā, the Elder addressed the bhikkhus, saying, ‘Friends, you now have forty days of opportunity. After that, it will not be possible to say that “there is such and such an obstacle for us.” Therefore, within this interval, whoever has an obstacle of illness, or an obstacle concerning teachers or preceptors, or an obstacle concerning parents, or if a bowl needs to be fired or a robe needs to be made, let him remove that obstacle and do what needs to be done.’
Sau khi thực hiện yết-ma này, vị Trưởng lão đã gọi các Tỳ-khưu và nói: ‘Này các Tỳ-khưu, bây giờ các vị có bốn mươi ngày rảnh rỗi. Sau đó, không thể nói rằng chúng ta có chướng ngại này hay chướng ngại nọ. Vì vậy, trong khoảng thời gian này, ai có chướng ngại bệnh tật, chướng ngại thầy tổ, chướng ngại cha mẹ, hoặc cần nung bát, hoặc cần may y, thì hãy loại bỏ chướng ngại đó và hoàn thành công việc cần làm.’
Evañca pana vatvā thero attano pañcasatāya parisāya parivuto rājagahaṃ gato, aññepi mahātherā attano attano parivāraṃ gahetvā sokasallasamappitaṃ mahājanaṃ assāsetukāmā taṃ taṃ disaṃ pakkantā.
And having spoken thus, the Elder, surrounded by his assembly of five hundred, went to Rājagaha, and other great Elders, taking their respective retinues, departed in various directions, wishing to comfort the great multitude afflicted by the dart of sorrow.
Sau khi nói như vậy, vị Trưởng lão, được vây quanh bởi năm trăm vị Tỳ-khưu của mình, đã đến Rājagaha, và các vị Đại Trưởng lão khác, dẫn theo tùy tùng của mình, đã đi đến các hướng khác nhau với mong muốn an ủi đại chúng đang chìm trong nỗi sầu muộn.
Puṇṇatthero pana sattasatabhikkhuparivāro ‘tathāgatassa parinibbānaṭṭhānaṃ āgatāgataṃ mahājanaṃ assāsessāmī’ti kusinārāyameva aṭṭhāsi.
However, Elder Puṇṇa, surrounded by seven hundred bhikkhus, remained in Kusinārā itself, thinking, ‘I shall comfort the great multitude who come to the place of the Tathāgata’s Parinibbāna.’
Còn Trưởng lão Puṇṇa, được bảy trăm vị Tỳ-khưu vây quanh, đã ở lại Kusinārā với ý định: ‘Ta sẽ an ủi đại chúng đến và đi từ nơi Đức Như Lai nhập Niết-bàn.’
Āyasmā ānando yathā pubbe aparinibbutassa, evaṃ parinibbutassapi bhagavato sayameva pattacīvaramādāya pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ yena sāvatthi tena cārikaṃ pakkāmi.
Venerable Ānanda, just as he formerly took the bowl and robe himself and wandered with five hundred bhikkhus when the Blessed One was not yetparinibbānaed, so too he wandered towards Sāvatthī even after the Blessed One had attained Parinibbāna.
Tôn giả Ānanda, như trước đây khi Đức Thế Tôn chưa nhập Niết-bàn, cũng tự mình mang bát và y, cùng với năm trăm vị Tỳ-khưu, đi hành cước về hướng Sāvatthi.
Gacchato panassa parivārā bhikkhū gaṇanapathaṃ vītivattā’’ti.
As he was travelling, his retinue of bhikkhus exceeded count.”
Và các Tỳ-khưu tùy tùng của Ngài khi đi đã vượt quá số lượng có thể đếm được.”
Tasmā tathāgatassa parinibbānato tīsu sattāhesu atikkantesu ekavīsatime divase imaṃ kammavācaṃ sāvetvā thero rājagahaṃ pakkantoti veditabbaṃ.
Therefore, it should be understood that the Elder, after having announced this kammavācā on the twenty-first day, after three fortnights had passed since the Tathāgata’s Parinibbāna, departed for Rājagaha.
Do đó, nên hiểu rằng sau khi ba tuần lễ trôi qua kể từ khi Đức Như Lai nhập Niết-bàn, vào ngày thứ hai mươi mốt, vị Trưởng lão đã thông báo yết-ma này rồi đi đến Rājagaha.
Yadi evaṃ kasmā pana idha maṅgalasuttaṭṭhakathāyañca (khu. pā. aṭṭha. 5.paṭhamamahāsaṅgītikathā) ‘‘sattasu sādhukīḷanadivasesu sattasu ca dhātupūjādivasesu vītivattesū’’ti vuttaṃ?
If so, why is it stated here and in the Maṅgalasuttaṭṭhakathā “after seven days of joyful celebration and seven days of relic worship have passed”?
Nếu vậy, tại sao ở đây và trong Maṅgalasuttaṭṭhakathā lại nói: “Sau khi bảy ngày vui chơi trang trọng và bảy ngày cúng dường xá-lợi đã trôi qua?”
Sattasu dhātupūjādivasesu gahitesu tadavinābhāvato majjhe citakāya jhāpanasattāhampi gahitamevāti katvā visuṃ na vuttaṃ viya dissati.
It appears that when the seven days of relic worship are taken, the seven days of burning on the pyre in between are also considered taken, due to their inseparability, as if not mentioned separately.
Khi nói “bảy ngày cúng dường xá-lợi,” có vẻ như bảy ngày hỏa táng ở giữa cũng được bao gồm vì sự không thể tách rời của chúng, nên không được nói riêng.
Yadi evaṃ atha kasmā ‘‘aḍḍhamāso atikkanto, diyaḍḍhamāso seso’’ti ca vuttanti?
If so, why then is it also said, “a fortnight has passed, a fortnight and a half remains”?
Nếu vậy, tại sao lại nói: “Nửa tháng đã trôi qua, còn lại một tháng rưỡi?”
Nāyaṃ doso.
This is not a fault.
Đây không phải là lỗi.
Appakañhi ūnamadhikaṃ vā gaṇanūpagaṃ na hoti, tasmā samudāyo appakena adhikopi anadhiko viya hotīti katvā aḍḍhamāsato adhikepi pañca divase ‘‘aḍḍhamāso atikkanto’’ti vuttaṃ ‘‘dvāsītikhandhakavattānaṃ katthaci asītikhandhakavattānī’’ti vacanaṃ viya.
For a small amount, being less or more is not sufficient for counting. Therefore, even if the aggregate is slightly more, it is as if it is not more. Due to this, even if it is five days more than a half-month, it is said "half a month has passed," just like the statement "eighty Khandhaka duties" is made in some places instead of "eighty-two Khandhaka duties."
Quả thật, một số ít dù thiếu hay thừa cũng không được tính. Do đó, toàn bộ dù có hơi thừa một chút cũng giống như không thừa. Vì vậy, năm ngày nhiều hơn nửa tháng cũng được nói là "nửa tháng đã trôi qua", giống như đôi khi tám mươi hai giới bổn Khandhaka được gọi là tám mươi giới bổn Khandhaka.
Tathā appakena ūnopi ca samudāyo anūno viya hotīti katvā ‘‘diyaḍḍhamāsato ūnepi pañca divase diyaḍḍhamāso seso’’ti ca vuttaṃ.
Similarly, even if the aggregate is slightly less, it is as if it is not less. Due to this, even if it is five days less than one-and-a-half months, it is said "one-and-a-half months remain."
Tương tự, toàn bộ dù có hơi thiếu một chút cũng giống như không thiếu. Vì vậy, năm ngày ít hơn một tháng rưỡi cũng được nói là "còn lại một tháng rưỡi".
Satipaṭṭhānavibhaṅgaṭṭhakathāyañhi (vibha. aṭṭha. 356) chamāsato ūnepi aḍḍhamāse ‘‘cha māse sajjhāyo kātabbo’’ti vuttavacanaṃ viya.
Indeed, it is like the statement in the Satipaṭṭhānavibhaṅgaṭṭhakathā where it is said, "The recitation should be done for six months," even if it is half a month less than six months.
Điều này giống như trong Satipaṭṭhānavibhaṅgaṭṭhakathā (Vibh. Aṭṭha. 356) có câu nói rằng "nên tụng niệm sáu tháng", ngay cả khi thiếu nửa tháng so với sáu tháng.
Tattha hi tacapañcakādīsu catūsu pañcakesu dvīsu ca chakkesu ekekasmiṃ anulomato pañcāhaṃ, paṭilomato pañcāhaṃ, anulomapaṭilomato pañcāhaṃ, tathā purimapurimehi pañcakachakkehi saddhiṃ anulomato pañcāhaṃ, paṭilomato pañcāhaṃ, anulomapaṭilomato pañcāhanti evaṃ visuṃ tipañcāhaṃ ekato tipañcāhañca sajjhāyaṃ katvā chamāsaṃ sajjhāyo kātabboti vacanaṃ viya.
There, for each of the four groups of five and two groups of six, such as the tacapañcaka (skin-pentad) and so on, one should recite for five days in forward order, five days in reverse order, five days in forward and reverse order. And similarly, with the previous groups of five and six, one should recite for five days in forward order, five days in reverse order, and five days in forward and reverse order. In this way, by performing recitation, separately for three five-day periods and together for three five-day periods, it is as if the recitation should be done for six months.
Ở đó, đối với bốn nhóm năm và hai nhóm sáu (như nhóm năm về da thịt, v.v.), mỗi nhóm được tụng niệm năm ngày theo thứ tự thuận, năm ngày theo thứ tự nghịch, năm ngày theo thứ tự thuận nghịch; và tương tự, với các nhóm năm và sáu trước đó, năm ngày theo thứ tự thuận, năm ngày theo thứ tự nghịch, năm ngày theo thứ tự thuận nghịch. Như vậy, tụng niệm riêng biệt ba lần năm ngày và tổng cộng ba lần năm ngày, nên tụng niệm trong sáu tháng.
Tattha hi vakkapañcakādīsu tīsu pañcakesu dvīsu ca chakkesu visuṃ heṭṭhimehi ekato ca sajjhāye pañcannaṃ pañcannaṃ pañcakānaṃ vasena pañcamāsaparipuṇṇā labbhanti, tacapañcake pana visuṃ tipañcāhamevāti aḍḍhamāsoyeveko labbhatīti aḍḍhamāsādhikapañcamāsā labbhanti.
Indeed, in that context, for the three pentads such as the vakkapañcaka (kidney-pentad) and so on, and the two hexads, by reciting separately and together with the lower ones, five full months are obtained by means of five pentads of five each. But in the tacapañcaka, only three five-day periods are obtained separately, which amounts to one half-month. Thus, five and a half months are obtained.
Ở đó, trong ba nhóm năm (như nhóm năm về thận, v.v.) và hai nhóm sáu (như nhóm sáu về mỡ, nhóm sáu về nước tiểu), khi tụng niệm riêng biệt và cùng với các nhóm năm và sáu phía dưới, sẽ được trọn vẹn năm tháng dựa trên năm lần năm ngày. Còn đối với nhóm năm về da thịt, chỉ có ba lần năm ngày riêng biệt, tức là chỉ có một nửa tháng. Như vậy, sẽ có năm tháng cộng thêm nửa tháng.
Evaṃ sati yathā tattha aḍḍhamāse ūnepi māsaparicchedena paricchijjamāne sajjhāye cha māsā paricchedakā hontīti paricchijjamānassa sajjhāyassa sattamāsādimāsantaragamananivāraṇatthaṃ chamāsaggahaṇaṃ kataṃ, na sakalachamāse sajjhāyappavattidassanatthaṃ, evamidhāpi māsavasena kāle paricchijjamāne ūnepi pañcadivase diyaḍḍhamāso paricchedako hotīti paricchijjamānassa kālassa dvimāsādimāsantaragamananivāraṇatthaṃ ‘‘diyaḍḍhamāso seso’’ti diyaḍḍhamāsaggahaṇaṃ katanti evamettha attho gahetabbo.
This being the case, just as there, even when it is half a month less, if the recitation is delimited by a monthly period, six months become the delimiters, and the six-month period is taken to prevent the recitation from extending to seven or more months, and not to show that recitation occurs for the entire six months; so too here, when time is delimited by months, even if it is five days less, one-and-a-half months become the delimiter. Thus, the phrase "one-and-a-half months remain" with the inclusion of "one-and-a-half months" is made to prevent the delimited time from extending to two or more months. This is the meaning to be understood here.
Trong trường hợp này, giống như việc tụng niệm được tính theo tháng, dù thiếu nửa tháng nhưng sáu tháng vẫn là thời gian quy định để ngăn chặn việc tụng niệm kéo dài đến tháng thứ bảy hoặc các tháng khác, chứ không phải để chỉ ra rằng việc tụng niệm diễn ra suốt sáu tháng. Tương tự, ở đây, khi thời gian được tính theo tháng, dù thiếu năm ngày nhưng một tháng rưỡi vẫn là thời gian quy định để ngăn chặn việc thời gian kéo dài đến hai tháng hoặc các tháng khác. Vì vậy, cụm từ "còn lại một tháng rưỡi" được dùng để chỉ một tháng rưỡi. Ý nghĩa ở đây nên được hiểu như vậy.
Aññathā ca aṭṭhakathāvacanānaṃ aññamaññavirodho āpajjati.
Otherwise, there would be a contradiction between the statements of the commentaries.
Nếu không, các lời dạy của Chú giải sẽ mâu thuẫn lẫn nhau.
Ekāhameva vā bhagavato sarīraṃ citakāya jhāyīti khuddakabhāṇakānaṃ adhippāyoti gahetabbaṃ.
Or, it should be understood that the opinion of the Khuddakabhāṇaka teachers is that the Buddha's body was cremated on the pyre for only one day.
Hoặc có thể hiểu rằng thân của Đức Phật chỉ được hỏa táng trên giàn hỏa trong một ngày, đây là ý kiến của các Khuddakabhāṇaka.
Evañhi sati parinibbānato sattasu sādhukīḷanadivasesu vītivattesu aṭṭhamiyaṃ citakāya bhagavato sarīraṃ jhāpetvā tato paraṃ sattasu divasesu dhātupūjaṃ akaṃsūti aḍḍhamāso atikkanto, gimhānaṃ diyaḍḍho ca māso seso hoti.
If this is the case, then after seven days of joyous celebrations had passed since the Parinibbāna, the Buddha's body was cremated on the pyre on the eighth day, and thereafter, relic worship was performed for seven days. Thus, half a month has passed, and one and a half months of the hot season remain.
Trong trường hợp này, sau khi bảy ngày vui mừng (sādhukīḷana) trôi qua kể từ ngày Đức Phật nhập Niết-bàn, vào ngày thứ tám, thân của Đức Phật được hỏa táng trên giàn hỏa, và sau đó, trong bảy ngày, họ đã cúng dường xá-lợi. Như vậy, nửa tháng đã trôi qua, và còn lại một tháng rưỡi của mùa hè.
Parinibbānasuttantapāḷiyampi hi citakāya jhāpanasattāhaṃ na āgataṃ, dveyeva sattāhāni āgatāni, upaparikkhitvā pana yaṃ ruccati, taṃ gahetabbaṃ.
Indeed, in the Parinibbāna Suttanta Pāḷi, the seven days of cremation on the pyre are not mentioned; only two seven-day periods are mentioned. However, one should examine and accept what seems appropriate.
Trong kinh Mahāparinibbāna Sutta Pāḷi, bảy ngày hỏa táng trên giàn hỏa không được đề cập, chỉ có hai tuần được đề cập. Tuy nhiên, sau khi xem xét kỹ lưỡng, điều nào được ưa thích thì nên chấp nhận.
Ito aññena vā pakārena yathā na virujjhati, tathā kāraṇaṃ pariyesitabbaṃ.
Or, the reason should be sought in another way so that there is no contradiction.
Hoặc nên tìm kiếm lý do theo một cách khác để không có sự mâu thuẫn.
Yaṃ panettha kenaci vuttaṃ ‘‘aḍḍhamāso atikkantoti ettha eko divaso naṭṭho.
What was said by someone here, "One day is missing in the statement 'half a month has passed.'
Điều mà một số người đã nói ở đây rằng "trong cụm từ 'nửa tháng đã trôi qua', một ngày đã bị mất.
So pāṭipadadivaso kolāhaladivaso nāma, tasmā idha na gahito’’ti.
That first day is called the day of clamor, therefore it is not taken here,"
Ngày đó là ngày đầu tháng (pāṭipadadivasa), được gọi là ngày hỗn loạn, vì vậy nó không được tính ở đây".
Taṃ na sundaraṃ parinibbānasuttantapāḷiyaṃ pāṭipadadivasatoyeva paṭṭhāya sattāhassa vuttattā aṭṭhakathāyañca parinibbānadivasenapi saddhiṃ tiṇṇaṃ sattāhānaṃ gahitattā.
That is not appropriate, because in the Parinibbāna Suttanta Pāḷi, the seven-day period is stated starting from the first day itself, and in the commentary, three seven-day periods are included along with the day of the Parinibbāna.
Điều đó không đúng, vì trong kinh Mahāparinibbāna Sutta Pāḷi, bảy ngày được nói đến bắt đầu từ ngày đầu tháng, và trong Chú giải, ba tuần được tính cùng với ngày nhập Niết-bàn.
Tathā hi parinibbānadivasena saddhiṃ tiṇṇaṃ sattāhānaṃ gahitattā jeṭṭhamūlasukkapañcamī ekavīsatimo divaso hoti.
Thus, by including the three seven-day periods along with the day of the Parinibbāna, the fifth day of the bright half of Jeṭṭhamūla becomes the twenty-first day.
Vì vậy, khi ba tuần được tính cùng với ngày nhập Niết-bàn, ngày trăng non thứ năm của tháng Jeṭṭha là ngày thứ hai mươi mốt.
Sattasu sādhukīḷanadivasesūti ettha sādhukīḷanaṃ nāma saṃvegavatthuṃ kittetvā kittetvā aniccatāpaṭisaṃyuttāni gītāni gāyitvā pūjāvasena kīḷanato sundaraṃ kīḷananti sādhukīḷanaṃ.
In "sattasu sādhukīḷanadivasesu" (on the seven days of proper joyous celebration), sādhukīḷana means a beautiful play, because it is celebrated as an offering by repeatedly recounting a matter of urgency and singing songs connected with impermanence.
Trong cụm từ sattasu sādhukīḷanadivasesu (trong bảy ngày vui mừng), sādhukīḷana (vui mừng) có nghĩa là sự vui mừng tốt đẹp, vì họ đã vui mừng bằng cách ca hát những bài ca liên quan đến vô thường, sau khi nhắc đi nhắc lại những điều gây xúc động, như một cách cúng dường.
Atha vā saparahitasādhanaṭṭhena sādhu, tesaṃ saṃvegavatthuṃ kittetvā kittetvā kīḷanaṃ sādhukīḷanaṃ, uḷārapuññapasavanato samparāyikatthāvirodhikīḷāvihāroti attho.
Alternatively, it is sādhu (good) in the sense of accomplishing one's own and others' welfare. Sādhukīḷana is the celebration by repeatedly recounting a matter of urgency for them. The meaning is a playful amusement that does not contradict future benefits, as it produces great merit.
Hoặc, sādhukīḷana là tốt đẹp vì nó thành tựu lợi ích cho bản thân và người khác. Việc vui mừng bằng cách nhắc đi nhắc lại những điều gây xúc động của họ là sādhukīḷana, nghĩa là một sự vui chơi giải trí không mâu thuẫn với lợi ích tương lai, vì nó tạo ra công đức lớn lao.
Ettha ca purimasmiṃ sattāhe sādhukīḷāya ekadesena katattā sādhukīḷanadivasā nāma te jātā.
And here, because the joyous celebration was done in part during the first week, those days became known as the days of joyous celebration.
Ở đây, vì sādhukīḷana được thực hiện một phần trong tuần đầu tiên, nên những ngày đó được gọi là sādhukīḷanadivasā.
Visesato pana dhātupūjādivasesuyeva sādhukīḷanaṃ akaṃsu.
But they performed the joyous celebration especially on the days of relic worship.
Tuy nhiên, đặc biệt là họ đã thực hiện sādhukīḷana vào những ngày cúng dường xá-lợi.
Tatoyeva ca mahāparinibbānasuttantapāḷiyaṃ –
And for that very reason, in the Mahāparinibbāna Suttanta Pāḷi it is said:
Chính vì thế, trong kinh Mahāparinibbāna Sutta Pāḷi có nói:
‘‘Kasmā panete evamakaṃsūti?
"Why did they do this?"
“Tại sao họ lại làm như vậy?
Ito purimesu dvīsu sattāhesu te bhikkhusaṅghassa ṭhānanisajjokāsaṃ karontā khādanīyabhojanīyādīni saṃvidahantā sādhukīḷikāya okāsaṃ na labhiṃsu.
In the two previous weeks, by providing sitting and standing places for the Saṅgha of bhikkhus and arranging eatables and drinkables, they did not get an opportunity for joyous celebration.
Trong hai tuần trước đó, họ đã bận rộn sắp xếp chỗ đứng, chỗ ngồi cho Tăng đoàn, và chuẩn bị thức ăn, đồ uống, v.v., nên không có cơ hội để vui mừng (sādhukīḷikā).
Tato nesaṃ ahosi ‘imaṃ sattāhaṃ sādhukīḷitaṃ kīḷissāma, ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati, yaṃ amhākaṃ pamattabhāvaṃ ñatvā kocideva āgantvā dhātuyo gaṇheyya, tasmā ārakkhaṃ ṭhapetvā kīḷissāmā’ti, tena te evamakaṃsū’’ti.
Therefore, they thought, 'We will perform a joyous celebration for this week. It is possible that someone might come and take the relics, knowing of our heedlessness. Therefore, we will celebrate while maintaining a guard.' Thus, they did so."
Do đó, họ nghĩ: ‘Chúng ta sẽ vui mừng trong tuần này. Tuy nhiên, có thể có người nào đó biết chúng ta lơ là mà đến lấy xá-lợi. Vì vậy, chúng ta sẽ vui mừng sau khi đã thiết lập sự bảo vệ’. Chính vì thế, họ đã làm như vậy”.
Tasmā visesato sādhukīḷikā dhātupūjādivasesuyevāti daṭṭhabbaṃ.
Therefore, it should be seen that the special joyous celebration took place especially on the days of relic worship.
Vì vậy, cần hiểu rằng sự vui mừng (sādhukīḷikā) đặc biệt diễn ra vào những ngày cúng dường xá-lợi.
Te pana dhātupūjāya katattā ‘‘dhātupūjādivasā’’ti pākaṭā jātāti āha ‘‘sattasu ca dhātupūjādivasesū’’ti.
But those days became known as "days of relic worship" because relic worship was performed. Thus, it says, "and on the seven days of relic worship."
Những ngày đó trở nên nổi tiếng là "ngày cúng dường xá-lợi" vì họ đã cúng dường xá-lợi. Do đó, có câu nói "sattasu ca dhātupūjādivasesu" (và trong bảy ngày cúng dường xá-lợi).
Upakaṭṭhāti āsannā.
Upakaṭṭhā means "near."
Upakaṭṭhā có nghĩa là gần kề.
Vassaṃ upanenti upagacchanti etthāti vassūpanāyikā.
That by which one approaches the rainy season retreat is vassūpanāyikā.
Vassūpanāyikā là nơi mà họ tiến vào (upanenti) hoặc đạt đến (upagacchanti) an cư mùa mưa (vassa).
Ekaṃ maggaṃ gatoti cārikaṃ caritvā mahājanaṃ assāsetuṃ ekena maggena gato.
"Ekaṃ maggaṃ gato" means having traveled on a pilgrimage by one path to gladden the great multitude.
Ekaṃ maggaṃ gato (đi một con đường) có nghĩa là đã đi một con đường để xoa dịu đại chúng sau khi du hành.
Evaṃ anuruddhattherādayopi tesu tesu janapadesu cārikaṃ caritvā mahājanaṃ assāsentā gatāti daṭṭhabbaṃ.
Similarly, it should be understood that Anuruddha Thera and others also traveled on pilgrimage in various regions, gladdening the great multitude.
Tương tự, cần hiểu rằng Tôn giả Anuruddha và các vị khác cũng đã du hành đến các vùng đất khác nhau để xoa dịu đại chúng.
Yena sāvatthi, tena cārikaṃ pakkāmīti yattha sāvatthi, tattha cārikaṃ pakkāmi, yena vā disābhāgena sāvatthi pakkamitabbā hoti, tena disābhāgena cārikaṃ pakkāmīti attho.
"Yena Sāvatthī, tena cārikaṃ pakkāmī" means he set out on pilgrimage to where Sāvatthī was, or he set out on pilgrimage in the direction in which Sāvatthī was to be reached.
Yena Sāvatthi, tena cārikaṃ pakkāmī có nghĩa là đã du hành đến nơi có Sāvatthi, hoặc đã du hành theo hướng mà Sāvatthi cần được đến.
Tatrāti tassaṃ sāvatthiyaṃ.
Tatrā means "in that Sāvatthī."
Tatrā có nghĩa là tại Sāvatthi đó.
Sudanti nipātamattaṃ.
Sudan is merely a particle.
Sudan chỉ là một giới từ.
Aniccatādipaṭisaṃyuttāyāti ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’tiādinayappavattāya.
Aniccatādipaṭisaṃyuttāyā means "related to impermanence, etc.," arising in the manner of "all conditioned phenomena are impermanent."
Aniccatādipaṭisaṃyuttāyā có nghĩa là liên quan đến vô thường, v.v., tức là theo cách nói "tất cả các pháp hữu vi đều vô thường", v.v.
Asamucchinnataṇhānusayattā avijjātaṇhābhisaṅkhatena kammunā bhavayonigatiṭhitisattāvāsesu khandhapañcakasaṅkhātaṃ attabhāvaṃ janeti abhinibbattetīti jano, kilese janeti, ajani, janissatīti vā jano, mahanto janoti mahājano, taṃ mahājanaṃ, bahujananti attho.
Because the latent defilement of craving is not eradicated, one generates or brings forth an existence, which consists of the five aggregates, in the abodes of being, birth, destination, and dwelling, through kamma conditioned by ignorance and craving. Therefore, one is a jana (person), or one generates defilements, generated, or will generate, therefore a jana; many people are mahājana (the great multitude), that great multitude, meaning many people.
Vì chưa đoạn trừ các phiền não tiềm tàng (anusaya) của tham ái, do nghiệp được tạo tác bởi vô minh và tham ái, nên jano (chúng sinh) là kẻ sinh ra, tạo ra thân thể gồm năm uẩn trong các cõi giới, chủng loại, cảnh giới, trạng thái và nơi ở của chúng sinh. Hoặc jano là kẻ sinh ra phiền não, đã sinh ra, sẽ sinh ra. Mahājano là đại chúng, nghĩa là nhiều người.
Saññāpetvāti samassāsetvā.
Saññāpetvā means "having comforted."
Saññāpetvā có nghĩa là đã an ủi.
Gandhakuṭiyā dvāraṃ vivaritvāti paribhogacetiyabhāvato gandhakuṭiṃ vanditvā gandhakuṭiyā dvāraṃ vivarīti veditabbaṃ.
Gandhakuṭiyā dvāraṃ vivaritvā means, it should be understood, having venerated the Gandhakuti as a relic of use, he opened the door of the Gandhakuti.
Gandhakuṭiyā dvāraṃ vivaritvā (mở cửa hương thất) cần được hiểu là đã đảnh lễ hương thất vì đó là một bảo tháp vật dụng (paribhoga-cetiya), rồi sau đó mở cửa hương thất.
Teneva dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathā) ‘‘gandhakuṭiṃ vanditvā’’ti vuttaṃ.
Therefore, in the Dīghanikāyaṭṭhakathā, it is said, ‘‘having worshipped the Gandhakuṭi.’’
Chính vì vậy, trong Chú giải Dīghanikāya đã nói: “sau khi đảnh lễ hương thất”.
Milātaṃ mālākacavaraṃ milātamālākacavaraṃ.
Faded flower refuse is milātamālākacavaraṃ.
Hoa héo và rác hoa, milātamālākacavaraṃ (hoa héo và rác hoa).
Yathāṭhāne ṭhapetvāti paṭhamaṭhitaṭṭhānaṃ anatikkamitvā yathāṭhitaṭṭhāneyeva ṭhapetvāti attho.
Yathāṭhāne ṭhapetvā means placing it exactly where it was, without transgressing its original place.
Yathāṭhāne ṭhapetvā có nghĩa là đặt ở đúng chỗ, không vượt quá vị trí ban đầu đã đặt.
Bhagavato ṭhitakāle karaṇīyaṃ vattaṃ sabbamakāsīti senāsane kattabbavattaṃ sandhāya vuttaṃ.
Bhagavato ṭhitakāle karaṇīyaṃ vattaṃ sabbamakāsī (he performed all the duties to be done when the Blessed One was present) is said with reference to the duties to be performed at the dwelling.
Bhagavato ṭhitakāle karaṇīyaṃ vattaṃ sabbamakāsī (Thực hiện tất cả các bổn phận cần làm khi Đức Thế Tôn còn tại thế) được nói đến để chỉ các bổn phận phải làm trong tịnh xá.
Karonto ca nhānakoṭṭhake sammajjanaudakūpaṭṭhānādikālesu gandhakuṭiṃ gantvā ‘‘nanu bhagavā ayaṃ tumhākaṃ nhānakālo, ayaṃ dhammadesanākālo, ayaṃ bhikkhūnaṃ ovādadānakālo, ayaṃ sīhaseyyaṃ kappanakālo, ayaṃ mukhadhovanakālo’’tiādinā nayena paridevamānova akāsi.
As he performed them, during times like sweeping the bathroom and supplying water, he would go to the Gandhakuṭi and lament, saying, “Is this not, Blessed One, your bathing time? Is this not the time for teaching Dhamma? Is this not the time for admonishing the bhikkhus? Is this not the time for lying down in the lion’s posture? Is this not the time for washing your face?” and so on.
Khi thực hiện các bổn phận đó, trong những lúc như quét dọn nhà tắm, chuẩn bị nước tắm, v.v., ngài đến hương thất và than thở: “Thưa Thế Tôn, đây chẳng phải là giờ tắm của Ngài sao? Đây chẳng phải là giờ thuyết pháp sao? Đây chẳng phải là giờ giáo huấn các Tỳ-kheo sao? Đây chẳng phải là giờ Ngài nằm kiểu sư tử sao? Đây chẳng phải là giờ rửa mặt của Ngài sao?”, và cứ thế mà ngài làm.
Tamenaṃ aññatarā devatā ‘‘bhante ānanda, tumhe evaṃ paridevamānā kathaṃ aññe assāsayissathā’’ti saṃvejesi.
Then, a certain deity touched him deeply, saying, “Venerable Ānanda, if you lament like this, how will you comfort others?”
Một vị thiên nữ nào đó đã khiến ngài xúc động mà nói: “Bạch Đại đức Ānanda, Đại đức than thở như vậy thì làm sao Đại đức có thể an ủi người khác được?”
So tassā vacanena saṃviggahadayo santhambhitvā tathāgatassa parinibbānato pabhuti ṭhānanisajjabahulatāya ussannadhātukaṃ kāyaṃ samassāsetuṃ khīravirecanaṃ pivi.
Stirred in heart by her words, he composed himself and drank a milk purgative to ease his body, which had accumulated an excess of elements due to much standing and sitting since the Tathāgata’s Parinibbāna.
Ngài, với trái tim xúc động bởi lời của vị thiên nữ ấy, đã tự trấn tĩnh lại và uống thuốc xổ sữa để điều hòa cơ thể đã tích tụ nhiều thể dịch do việc đứng và ngồi nhiều kể từ khi Đức Như Lai nhập Niết-bàn.
Idāni taṃ dassento ‘‘atha thero’’tiādimāha.
Now, showing that, it is said, “Atha thero” (Then the Elder) and so on.
Bây giờ, để trình bày điều đó, đoạn văn bắt đầu bằng “Atha thero” (Rồi vị Trưởng lão) được nói đến.
Ussannadhātukanti upacitasemhādidhātukaṃ kāyaṃ.
Ussannadhātuka means a body with accumulated phlegm and other elements.
Ussannadhātukaṃ có nghĩa là cơ thể đã tích tụ các thể dịch như đờm, v.v.
Samassāsetunti santappetuṃ.
Samassāsetuṃ means to comfort.
Samassāsetuṃ có nghĩa là để làm cho thoải mái.
Dutiyadivaseti devatāya saṃvejitadivasato.
Dutiyadivase means on the second day from the day he was moved by the deity.
Dutiyadivase có nghĩa là vào ngày thứ hai kể từ ngày vị thiên nữ khiến ngài xúc động.
‘‘Jetavanavihāraṃ paviṭṭhadivasato vā dutiyadivase’’ti vadanti.
Some say, “on the second day from the day he entered Jetavana Vihāra.”
Một số người nói: “Hoặc là ngày thứ hai kể từ ngày vào tinh xá Jetavana.”
Viriccati etenāti virecanaṃ, osadhaparibhāvitaṃ khīrameva virecananti khīravirecanaṃ.
That by which one is purged is a purgative; milk infused with medicine is a purgative, hence khīravirecanaṃ.
Cái gì được tống xuất bởi cái này thì cái đó là thuốc xổ (virecanaṃ). Sữa được tẩm thuốc chính là thuốc xổ, nên gọi là khīravirecanaṃ (thuốc xổ sữa).
Yaṃ sandhāyāti yaṃ bhesajjapānaṃ sandhāya.
Yaṃ sandhāyāti refers to that drinking of medicine.
Yaṃ sandhāyā có nghĩa là liên quan đến việc uống thuốc đó.
Aṅgasubhatāya subhoti evaṃ laddhanāmattā subhena māṇavena.
Due to the beauty of his limbs, he was called Subha; having thus obtained that name, subhena māṇavena (by the youth Subha).
Do có các chi thể đẹp đẽ, nên được gọi là Subha; và vì có tên như vậy, nên gọi là subhena māṇavena (do thanh niên Subha).
Pahitaṃ māṇavakanti ‘‘satthā parinibbuto ānandatthero kirassa pattacīvaraṃ gahetvā āgato, mahājano ca taṃ dassanāya upasaṅkamatī’’ti sutvā ‘‘vihāraṃ kho pana gantvā mahājanamajjhe na sakkā sukhena paṭisanthāraṃ vā kātuṃ dhammakathaṃ vā sotuṃ, gehaṃ āgataṃyeva naṃ disvā sukhena paṭisanthāraṃ karissāmi, ekā ca me kaṅkhā atthi, tampi naṃ pucchissāmī’’ti cintetvā subhena māṇavena pesitaṃ māṇavakaṃ.
Pahitaṃ māṇavakaṃ refers to the young man sent by the youth Subha, who, having heard, “The Teacher has attained Parinibbāna, and it is said that Elder Ānanda has come taking his bowl and robe, and a great multitude is approaching to see him,” thought, “It is not possible to easily exchange greetings or listen to the Dhamma in the midst of a great multitude at the monastery. I will happily greet him when he comes to my house, and I have one doubt which I will ask him.”
Pahitaṃ māṇavakaṃ có nghĩa là một thanh niên được thanh niên Subha phái đến, sau khi nghe rằng “Đức Đạo Sư đã nhập Niết-bàn, Đại đức Ānanda đã mang y bát của Ngài về, và đại chúng đang đến để chiêm ngưỡng ngài”, rồi nghĩ: “Nếu đến tinh xá thì giữa đại chúng không thể dễ dàng trò chuyện hay nghe pháp thoại. Ta sẽ gặp ngài khi ngài về nhà và dễ dàng trò chuyện. Ta cũng có một thắc mắc, ta sẽ hỏi ngài điều đó.”
Etadavocāti etaṃ ‘‘akālo kho’’tiādikaṃ ānandatthero avoca.
Etadavocāti (he said this) means Elder Ānanda said this, “It is not the time,” and so on.
Etadavocā có nghĩa là Đại đức Ānanda đã nói điều này, bắt đầu bằng “akālo kho” (đây không phải là lúc).
Akālo khoti ajja gantuṃ yuttakālo na hoti.
Akālo khoti means today is not the appropriate time to go.
Akālo kho có nghĩa là hôm nay không phải là thời điểm thích hợp để đi.
Kasmāti ce āha ‘‘atthi me ajjā’’tiādi.
If one asks, “Why?” it is stated, “Atthi me ajjā” (I have today), and so on.
Nếu hỏi tại sao, thì câu trả lời bắt đầu bằng “atthi me ajjā” (hôm nay tôi có) được nói đến.
Bhesajjamattāti appamattakaṃ bhesajjaṃ.
Bhesajjamattāti means a small amount of medicine.
Bhesajjamattā có nghĩa là một ít thuốc.
Appattho hi ayaṃ mattāsaddo ‘‘mattā sukhapariccāgā’’tiādīsu viya.
Indeed, this word mattā here has the meaning of 'little,' as in phrases like “mattā sukhapariccāgā” (a little giving up of comfort), and so on.
Thật vậy, từ mattā ở đây có nghĩa là ít, như trong “mattā sukhapariccāgā” (một ít từ bỏ hạnh phúc), v.v.
Dutiyadivaseti khīravirecanaṃ pītadivasato dutiyadivase.
Dutiyadivaseti means on the second day from the day he drank the milk purgative.
Dutiyadivase có nghĩa là vào ngày thứ hai kể từ ngày uống thuốc xổ sữa.
Cetakattherenāti cetiyaraṭṭhe jātattā ‘‘cetako’’ti evaṃladdhanāmena.
And that day should be understood as the second day from the day of entering the Rains-retreat, because those elders performed the Uposatha on the full moon day of Āsāḷha, gathered on the first day of the waning moon, and having entered the Rains-retreat, reflected thus.
Cetakattherenā có nghĩa là do vị Trưởng lão tên Cetaka, vì ngài sinh ra ở xứ Cetiya nên có tên là Cetaka.
Subhena māṇavena puṭṭhoti ‘‘yesu dhammesu bhavaṃ gotamo imaṃ lokaṃ patiṭṭhāpesi, te tassa accayena naṭṭhā nu kho, dharanti, sace dharanti, ānando jānissati, handa naṃ pucchāmī’’ti evaṃ cintetvā ‘‘yesaṃ so bhavaṃ gotamo dhammānaṃ vaṇṇavādī ahosi, yattha ca imaṃ janataṃ samādapesi nivesesi patiṭṭhāpesi, katamesānaṃ kho bho ānanda dhammānaṃ so bhavaṃ gotamo vaṇṇavādī ahosī’’tiādinā (dī. ni. 1.448) subhena māṇavena puṭṭho.
Subhena māṇavena puṭṭho (questioned by the youth Subha) refers to being questioned by the youth Subha, who, reflecting, “Are the Dhamma teachings by which the venerable Gotama established this world now destroyed after his passing, or do they still endure? If they endure, Ānanda will know; let me ask him,” then asked, “O venerable Ānanda, of which Dhammas was the venerable Gotama a eulogizer, and in which did he encourage, establish, and settle this populace?”
Subhena māṇavena puṭṭho có nghĩa là được thanh niên Subha hỏi, sau khi suy nghĩ: “Những pháp mà Tôn giả Gotama đã thiết lập thế giới này, liệu chúng có bị hủy hoại sau khi Ngài qua đời, hay chúng vẫn còn tồn tại? Nếu chúng còn tồn tại, Ānanda sẽ biết. Hãy hỏi ngài điều đó.” Và rồi hỏi: “Này Tôn giả Ānanda, Tôn giả Gotama đã tán thán những pháp nào, và Ngài đã khiến đại chúng này thực hành, thiết lập, và kiên định trong những pháp nào? Này Tôn giả Ānanda, Tôn giả Gotama đã tán thán những pháp nào?” (Dī. Ni. 1.448).
Athassa thero tīṇi piṭakāni sīlakkhandhādīhi tīhi khandhehi saṅgahetvā dassento ‘‘tiṇṇaṃ kho, māṇava, khandhānaṃ so bhagavā vaṇṇavādī’’tiādinā subhasuttamabhāsi.
Then the Elder, comprehending the three Piṭakas through the three divisions of Sīlakkhandha and so on, expounded the Subha Sutta to him, saying, “The Blessed One, O youth, was a eulogizer of the three divisions,” and so on.
Sau đó, vị Trưởng lão đã tóm tắt ba Tạng Pāli bằng ba uẩn là Giới uẩn, v.v., và thuyết bài kinh Subha, bắt đầu bằng “Này thanh niên, Đức Thế Tôn đã tán thán ba uẩn này”.
Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘dīghanikāye subhasuttaṃ nāma dasamaṃ suttamabhāsī’’ti.
With reference to that, it is said, “dīghanikāye subhasuttaṃ nāma dasamaṃ suttamabhāsī” (he expounded the tenth Sutta named Subha Sutta in the Dīghanikāya).
Liên quan đến điều đó, đã nói: “dīghanikāye subhasuttaṃ nāma dasamaṃ suttamabhāsī” (trong Dīghanikāya, ngài đã thuyết bài kinh thứ mười tên là Subhasutta).
Khaṇḍaphullapaṭisaṅkharaṇanti ettha khaṇḍanti chinnaṃ.
In khaṇḍaphullapaṭisaṅkharaṇaṃ, khaṇḍaṃ means broken.
Khaṇḍaphullapaṭisaṅkharaṇaṃ (sửa chữa những hư hỏng) ở đây, khaṇḍaṃ có nghĩa là bị đứt gãy.
Phullanti bhinnaṃ.
Phullaṃ means shattered.
Phullaṃ có nghĩa là bị hư nát.
Tesaṃ paṭisaṅkharaṇaṃ puna sammā pākatikakaraṇaṃ, abhinavakaraṇanti vuttaṃ hoti.
Paṭisaṅkharaṇaṃ of these means restoring them to their original state, or renewing them.
Paṭisaṅkharaṇaṃ (sửa chữa) chúng có nghĩa là làm cho chúng trở lại trạng thái ban đầu một cách đúng đắn, tức là làm mới lại.
Rājagahanti evaṃnāmakaṃ nagaraṃ.
Rājagahaṃ means a city of that name.
Rājagahaṃ có nghĩa là thành phố tên như vậy.
Tañhi mandhatumahāgovindādīhi pariggahitattā ‘‘rājagaha’’nti vuccati.
It is called Rājagaha because it was appropriated by Mandhātu, Mahāgovinda, and others.
Thành phố đó được gọi là Rājagaha (Vương Xá) vì đã được các vị vua như Mandhātu, Mahāgovinda, v.v., chiếm giữ.
Chaḍḍitapatitauklāpāti chaḍḍitā ca patitā ca uklāpā ca ahesunti attho.
Chaḍḍitapatitauklāpā means thrown down, fallen, and scattered.
Chaḍḍitapatitauklāpā có nghĩa là có rác bị vứt bỏ, rác bị rơi vãi, và rác chất đống.
Idaṃ vuttaṃ hoti – bhagavato parinibbānaṭṭhānaṃ gacchantehi bhikkhūhi chaḍḍitā vissaṭṭhā, tatoyeva ca upacikādīhi khāditattā ito cito ca patitā, sammajjanābhāvena ākiṇṇakacavarattā uklāpā ca ahesunti.
This means that the place of the Blessed One’s Parinibbāna had refuse thrown and discarded by the bhikkhus going there, and from that very place, it was fallen here and there, having been gnawed by ants and the like, and was scattered with rubbish due to the absence of sweeping.
Điều này có nghĩa là: những rác rưởi bị các Tỳ-kheo vứt bỏ khi đi đến nơi Đức Thế Tôn nhập Niết-bàn, và do bị kiến, v.v., ăn mòn nên rơi vãi khắp nơi, và do không được quét dọn nên chất đống thành đống rác hỗn độn.
Imamevatthaṃ dassento āha ‘‘bhagavato hī’’tiādi.
Displaying this very meaning, it is said, “bhagavato hī” (indeed, of the Blessed One), and so on.
Để trình bày ý nghĩa này, đoạn văn bắt đầu bằng “bhagavato hī” (thật vậy, của Đức Thế Tôn) được nói đến.
Paricchedavasena veṇiyati dissatīti pariveṇaṃ.
That which is seen in sections or divisions is pariveṇaṃ.
Cái gì được nhìn thấy như một khu vực riêng biệt thì đó là pariveṇaṃ (khu vực xung quanh).
Tatthāti tesu vihāresu.
Tatthāti means in those monasteries.
Tatthā (ở đó) có nghĩa là trong các tinh xá đó.
Khaṇḍaphullapaṭisaṅkharaṇanti iminā sambandho.
It is connected with khaṇḍaphullapaṭisaṅkharaṇaṃ.
Nó có liên quan đến khaṇḍaphullapaṭisaṅkharaṇaṃ (sửa chữa những hư hỏng).
Paṭhamaṃ māsanti vassānassa paṭhamaṃ māsaṃ, accantasaṃyoge cetaṃ upayogavacanaṃ.
Paṭhamaṃ māsaṃ means the first month of the rainy season, and this is a word of application for constant association.
Paṭhamaṃ māsaṃ có nghĩa là tháng đầu tiên của mùa an cư kiết hạ, và đây là cách dùng từ chỉ sự liên tục tuyệt đối.
Senāsanavattānaṃ paññattattā senāsanakkhandhake ca senāsanapaṭibaddhānaṃ bahūnaṃ vacanato ‘‘bhagavatā…pe… vaṇṇita’’nti vuttaṃ.
Because the rules for dwellings were laid down, and due to the many regulations related to dwellings, it is said in the senāsanakkhandhake (section on dwellings) that “by the Blessed One... was praised.”
Do các quy định về bổn phận trong tịnh xá đã được ban hành, và do nhiều quy định liên quan đến tịnh xá được nói đến trong senāsanakkhandhake (phẩm về tịnh xá), nên đã nói: “bhagavatā…pe… vaṇṇita” (được Đức Thế Tôn…v.v… tán thán).
Dutiyadivaseti ‘‘khaṇḍaphullapaṭisaṅkharaṇaṃ karomā’’ti cintitadivasato dutiyadivase.
Dutiyadivaseti means on the second day from the day they resolved, “We will repair the broken and damaged parts.”
Dutiyadivase có nghĩa là vào ngày thứ hai kể từ ngày suy nghĩ: “Chúng ta sẽ sửa chữa những hư hỏng.”
So ca vassūpanāyikadivasato dutiyadivasoti veditabbo.
And that day should be understood as the second day from the day of entering the Rains-retreat.
Và ngày đó được hiểu là ngày thứ hai kể từ ngày bắt đầu mùa an cư kiết hạ.
Te hi therā āsāḷhīpuṇṇamāya uposathaṃ katvā pāṭipade sannipatitvā vassaṃ upagantvā evaṃ cintesuṃ.
For those elders, having performed the Uposatha on the full moon day of Āsāḷha, gathered on the first day of the waning moon, and having entered the Rains-retreat, resolved thus.
Thật vậy, các vị Trưởng lão đó đã làm lễ Uposatha vào ngày trăng tròn tháng Āsāḷha, rồi nhóm họp vào ngày mùng một và bắt đầu an cư kiết hạ, và đã suy nghĩ như vậy.
Ajātasattu rājāti ajāto hutvā pituno paccatthiko jātoti ‘‘ajātasattū’’ti laddhavohāro rājā.
Ajātasattu rājāti refers to the king who was called Ajātasattu because, even before birth, he became an enemy to his father.
Ajātasattu rājā có nghĩa là vị vua có tên là Ajātasattu (Vô Não), vì ngài sinh ra đã là kẻ thù của cha mình.
Tasmiṃ kira kucchigate deviyā evarūpo dohaḷo uppajji ‘‘aho vatāhaṃ rañño dakkhiṇabāhuto lohitaṃ piveyya’’nti.
It is said that when he was in the womb, the queen had such a longing: “Oh, if only I could drink blood from the king’s right arm!”
Khi ngài còn trong bụng mẹ, hoàng hậu đã có một cơn thèm lạ lùng: “Ôi, ước gì ta được uống máu từ cánh tay phải của nhà vua!”
Atha tassā kathetuṃ asakkontiyā kisabhāvaṃ dubbaṇṇabhāvañca disvā rājā sayameva pucchitvā ñatvā ca vejje pakkosāpetvā suvaṇṇasatthakena bāhuṃ phāletvā suvaṇṇasarakena lohitaṃ gahetvā udakena sambhinditvā pāyesi.
Then, seeing her emaciated and discolored state when she was unable to express it, the king himself asked, knew, and summoned physicians, cut his arm with a golden scalpel, collected blood with a golden spoon, mixed it with water, and made her drink it.
Khi nhà vua thấy hoàng hậu gầy gò và xanh xao vì không dám nói ra, ngài đã tự hỏi và biết được, rồi cho gọi các thầy thuốc đến, dùng dao vàng rạch cánh tay, dùng chén vàng lấy máu, pha với nước rồi cho hoàng hậu uống.
Nemittakā taṃ sutvā ‘‘esa gabbho rañño sattu bhavissati, iminā rājā haññissatī’’ti byākariṃsu, tasmā ‘‘ajātoyeva rañño sattu bhavissatī’’ti nemittakehi niddiṭṭhattā ajātasattu nāma jāto.
The soothsayers, hearing this, prophesied, “This fetus will be an enemy to the king; by this one, the king will be killed.” Therefore, he was named Ajātasattu because the soothsayers indicated that “even before birth, he will be an enemy to the king.”
Các nhà tiên tri nghe vậy đã tiên đoán: “Thai nhi này sẽ là kẻ thù của nhà vua, nhà vua sẽ bị đứa bé này giết.” Vì vậy, do các nhà tiên tri đã chỉ ra rằng “ngay khi chưa sinh ra đã là kẻ thù của nhà vua”, nên ngài có tên là Ajātasattu.
Kinti kāraṇapucchanatthe nipāto, kasmāti attho.
Kiṃ is a particle in the sense of asking for a reason; it means “why.”
Kiṃ là một giới từ dùng để hỏi nguyên nhân, có nghĩa là “tại sao”.
Paṭivedesunti nivedesuṃ, jānāpesunti attho.
Paṭivedesuṃ means they informed, they made known.
Paṭivedesuṃ có nghĩa là đã báo cáo, đã thông báo.
Vissatthāti nirāsaṅkacittā.
Vissatthāti means with fearless minds.
Vissatthā có nghĩa là tâm không còn nghi ngờ.
Āṇācakkanti āṇāyeva appaṭihatavuttiyā pavattanaṭṭhena cakkanti āṇācakkaṃ.
Āṇācakkaṃ is the wheel of authority, so called because authority itself functions unimpededly.
Āṇācakkaṃ có nghĩa là bánh xe quyền lực, tức là quyền lực tự nó vận hành không bị cản trở.
Sannisajjaṭṭhānanti sannipatitvā nisīdanaṭṭhānaṃ.
Sannisajjaṭṭhānaṃ means the place for gathering and sitting.
Sannisajjaṭṭhānaṃ có nghĩa là nơi tụ họp và ngồi lại.
Rājabhavanavibhūtinti rājabhavanasampattiṃ.
Rājabhavanavibhūtiṃ means the splendor of the royal palace.
Rājabhavanavibhūtiṃ có nghĩa là sự thịnh vượng của cung điện hoàng gia.
Avahasantamivāti avahāsaṃ kurumānaṃ viya.
Avahasantamivāti means as if mocking.
Avahasantamivā có nghĩa là như đang chế giễu.
Siriyā niketamivāti siriyā vasanaṭṭhānamiva.
Siriyā niketamivāti means like the abode of splendor.
Siriyā niketamivā có nghĩa là như nơi ở của sự vinh quang.
Ekanipātatitthamiva ca devamanussanayanavihaṅgānanti ekasmiṃ pānīyatitthe sannipatantā pakkhino viya sabbesaṃ janānaṃ cakkhūni maṇḍapeyeva nipatantīti devamanussānaṃ nayanasaṅkhātavihaṅgānaṃ ekanipātatitthamiva ca.
Like a single alighting place for the birds which are the eyes of devas and humans means that just as birds gather together at a single watering place, so the eyes of all people fall only upon the pavilion. Therefore, it is like a single alighting place for the birds called the eyes of devas and humans.
Giống như một bến nước duy nhất cho loài chim là mắt của chư thiên và loài người — nghĩa là, giống như những con chim tụ tập tại một bến nước duy nhất, mắt của tất cả mọi người đều đổ dồn vào chính gian nhà rạp. Do đó, giống như một bến nước duy nhất cho loài chim được gọi là mắt của chư thiên và loài người.
Lokarāmaṇeyyakamiva sampiṇḍitanti ekattha sampiṇḍitaṃ rāsikataṃ loke ramaṇīyabhāvaṃ viya.
Like the delightfulness of the world gathered together means like the delightful nature of the world gathered together and heaped up in one place.
Như thể sự đẹp đẽ của thế gian được gom góp lại — nghĩa là, như thể sự đẹp đẽ trong thế gian được gom góp lại ở một nơi, được chất đống lại.
Yadi loke vijjamānaṃ ramaṇīyattaṃ sabbameva ānetvā ekattha sampiṇḍitaṃ siyā, taṃ viyāti vuttaṃ hoti.
It means that it was as if all the existing delightfulness in the world were brought and gathered together in one place.
Có nghĩa là, nếu tất cả sự đẹp đẽ hiện hữu trên thế gian được mang đến và gom góp lại ở một nơi, thì gian nhà rạp giống như vậy.
‘‘Daṭṭhabbasāramaṇḍanti pheggurahitasāraṃ viya kasaṭavinimuttaṃ pasannabhūtaṃ viya ca daṭṭhabbesu daṭṭhuṃ araharūpesu sārabhūtaṃ pasannabhūtañcā’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
“The essence of what is to be seen and its adornment means it is like the essence devoid of sapwood, like that which is clear and free from impurities; and among things worth seeing, it is the essential and clear thing,” this is stated in all three gaṇṭhipadas.
Trong cả ba điểm khó hiểu này đều nói: “ Daṭṭhabbasāramaṇḍa là như tinh túy không có vỏ trấu, như cái đã thoát khỏi cặn bã và trở nên trong sáng, và là tinh túy, là sự trong sáng trong số những điều đáng thấy, những điều đáng được nhìn ngắm.”
Daṭṭhabbo dassanīyo sārabhūto visiṭṭhataro maṇḍo maṇḍanaṃ alaṅkāro etassāti daṭṭhabbasāramaṇḍo, maṇḍapoti evamettha attho gahetabboti amhākaṃ khanti, upaparikkhitvā yuttataraṃ gahetabbaṃ.
One should understand the meaning here as: for which there is an adornment (maṇḍo, maṇḍanaṃ, alaṅkāro) that is worth seeing (daṭṭhabbo, dassanīyo), essential (sārabhūto), and most excellent (visiṭṭhataro); therefore, it is a daṭṭhabbasāramaṇḍo, a pavilion. This is our preference, but one should examine and accept what is more suitable.
Theo sự chấp nhận của chúng tôi, ý nghĩa ở đây nên được hiểu là: “ Daṭṭhabbasāramaṇḍa (gian nhà rạp) là nơi có sự trang hoàng, sự trang sức đáng thấy, tinh túy, đặc biệt xuất sắc.” Nên xem xét và chấp nhận điều phù hợp hơn.
Maṇḍaṃ sūriyarasmiṃ pāti nivāretīti maṇḍapo.
It protects against (pāti), or wards off (nivāreti), the sun's rays (maṇḍaṃ); therefore, it is a maṇḍapo.
Maṇḍapa là nơi che chắn, ngăn cản ánh sáng mặt trời.
Vividha…pe… cāruvitānanti ettha kusumadāmāni ca tāni olambakāni cāti kusumadāmaolambakāni.
Here, in vividha…pe… cāruvitāna, kusumadāmaolambakāni means garlands of flowers (kusumadāmāni) that are also hanging down (olambakāni).
Trong cụm từ vividha…pe… cāruvitāna (mái che đẹp đẽ với nhiều loại…v.v…), kusumadāmāni là những vòng hoa, và olambakāni là những vòng hoa rủ xuống. Do đó, kusumadāmaolambakāni là những vòng hoa rủ xuống.
Ettha ca visesanassa paranipāto daṭṭhabbo, olambakakusumadāmānīti attho.
Here, the post-positioning of the adjective should be noted; the meaning is hanging garlands of flowers (olambakakusumadāmāni).
Ở đây, cần hiểu rằng tính từ được đặt sau danh từ, có nghĩa là những vòng hoa rủ xuống.
Tāni vividhāni anekappakārāni viniggalantaṃ vamentaṃ nikkhāmentamiva cāru sobhanaṃ vitānaṃ etthāti vividhakusumadāmaolambakaviniggalantacāruvitāno, maṇḍapo, taṃ alaṅkaritvāti yojetabbaṃ.
That in which there is a beautiful (cāru) canopy (vitānaṃ) seemingly emitting (viniggalantaṃ, vamentaṃ, nikkhāmentaṃ) various (vividhāni) kinds of those hanging garlands of flowers is vividhakusumadāmaolambakaviniggalantacāruvitāno, the pavilion. It should be connected with "having adorned it."
Trong gian nhà rạp này, những vòng hoa đó có nhiều loại khác nhau, và mái che đẹp đẽ như đang tỏa ra, tuôn ra, hay phát ra ánh sáng rực rỡ. Vì vậy, vividhakusumadāmaolambakaviniggalantacāruvitāno (gian nhà rạp có mái che đẹp đẽ như đang tỏa ra những vòng hoa rủ xuống nhiều màu sắc). Cần ghép với taṃ alaṅkaritvā (sau khi trang hoàng nó).
Ratanavicitramaṇikaoṭṭimatalamivāti nānāpupphūpahāravicittasupariniṭṭhitabhūmikammattāyeva nānāratanehi vicittabhūtamaṇikoṭṭimatalamivāti attho.
Like a surface of inlaid gems, varied with jewels means that because the groundwork of the floor was exquisitely finished and varied with offerings of various flowers, it was like a surface of inlaid gems (maṇikoṭṭimatalaṃ) varied with various jewels. This is the meaning.
Ratanavicitramaṇikaoṭṭimatalamiva — nghĩa là, do có sự sắp đặt nền đất được hoàn thiện một cách khéo léo và được tô điểm bằng nhiều loại hoa cúng dường, nên nó giống như một mặt sàn lát ngọc quý được trang trí bằng nhiều loại châu báu.
Ettha ca ratanavicittaggahaṇaṃ nānāpupphūpahāravicittatāya nidassanaṃ, maṇikoṭṭimatalaggahaṇaṃ supariniṭṭhitabhūmiparikammatāyāti veditabbaṃ.
Here, it should be understood that the phrase "varied with jewels" (ratanavicitta) is an illustration of its being varied with offerings of various flowers, and the phrase "a surface of inlaid gems" (maṇikoṭṭimatala) is an illustration of the exquisitely finished groundwork of the floor.
Ở đây, cần hiểu rằng việc dùng ratanavicitta (trang trí bằng châu báu) là để chỉ sự trang hoàng bằng nhiều loại hoa cúng dường, và việc dùng maṇikoṭṭimatala (mặt sàn lát ngọc quý) là để chỉ sự hoàn thiện khéo léo của nền đất.
Maṇiyo koṭṭetvā katatalattā maṇikoṭṭanena nibbattatalanti maṇikoṭṭimatalaṃ.
Because the surface was made by striking (koṭṭetvā) gems (maṇiyo), the surface was created by the striking of gems (maṇikoṭṭanena); therefore, it is a maṇikoṭṭimatala.
Maṇikoṭṭimatala là mặt sàn được làm bằng cách đập (chạm khắc) ngọc quý, hoặc mặt sàn được tạo ra bằng cách lát ngọc quý.
Nanti maṇḍapaṃ.
Naṃ means the pavilion.
Na có nghĩa là gian nhà rạp.
Pupphūpahāro pupphapūjā.
Pupphūpahāro is the offering of flowers.
Pupphūpahāro là sự cúng dường hoa.
Uttarābhimukhanti uttaradisābhimukhaṃ.
Facing north means facing the northern direction.
Uttarābhimukha là hướng về phía bắc.
Āsanārahanti nisīdanārahaṃ.
Worthy of a seat means worthy of sitting.
Āsanāraha là xứng đáng để ngồi.
Dantakhacitanti dantehi racitaṃ, dantehi katanti vuttaṃ hoti.
Inlaid with ivory means fashioned with ivory; it is said to mean made with ivory.
Dantakhacita là được làm bằng ngà, nghĩa là được làm từ ngà voi.
Etthāti āsane.
Ettha means on the seat.
Etthā có nghĩa là trên ghế ngồi.
Niṭṭhitaṃ bhante mama kiccanti mayā kattabbakiccaṃ niṭṭhitanti attho.
Venerable sir, my task is finished means the task to be done by me is finished.
Niṭṭhitaṃ bhante mama kicca có nghĩa là: “Bạch Thế Tôn, việc con phải làm đã hoàn tất.”
Tasmiṃ pana divase ekacce bhikkhū āyasmantaṃ ānandaṃ sandhāya evamāhaṃsu ‘‘imasmiṃ bhikkhusaṅghe eko bhikkhu vissagandhaṃ vāyanto vicaratī’’ti.
On that day, however, certain bhikkhus, referring to the venerable Ānanda, said, “In this Sangha of bhikkhus, one bhikkhu is going about emitting a raw, fleshy smell.”
Vào ngày đó, một số Tỳ-kheo đã nói về Tôn giả Ānanda như sau: “Trong Tăng đoàn này có một Tỳ-kheo đang đi lại mà tỏa ra mùi hôi thối.”
Thero taṃ sutvā ‘‘imasmiṃ bhikkhusaṅghe añño vissagandhaṃ vāyanto vicaraṇakabhikkhu nāma natthi, addhā ete maṃ sandhāya vadantī’’ti saṃvegaṃ āpajji.
Hearing this, the Elder became alarmed, thinking, “In this Sangha of bhikkhus, there is no other bhikkhu who goes about emitting a raw, fleshy smell. Surely they are speaking with reference to me.”
Trưởng lão nghe vậy, liền cảm thấy kinh hoàng (saṃvega) và nghĩ: “Trong Tăng đoàn này không có Tỳ-kheo nào khác đang đi lại mà tỏa ra mùi hôi thối. Chắc chắn họ đang nói về ta.”
Ekacce naṃ āhaṃsuyeva ‘‘sve, āvuso, sannipāto’’tiādi.
Certain ones said to him, “Friend, tomorrow is the assembly,” and so on.
Một số người đã nói với ngài: “Này Hiền giả, ngày mai là buổi họp Tăng,” v.v.
Idāni taṃ dassento āha ‘‘bhikkhū āyasmantaṃ ānandaṃ āhaṃsū’’tiādi.
Now, showing this, he said, “The bhikkhus said to the venerable Ānanda,” and so on.
Bây giờ, để chỉ ra điều đó, kinh nói: “ Các Tỳ-kheo đã nói với Tôn giả Ānanda,” v.v.
Tenāti tasmā.
Tena means therefore.
Tenā có nghĩa là do đó.
Āvajjesīti upanāmesi.
Āvajjesi means he inclined his mind.
Āvajjesī có nghĩa là đã hướng tâm.
Anupādāyāti taṇhādiṭṭhivasena kañci dhammaṃ agahetvā, yehi vā kilesehi sabbehi vimuccati, tesaṃ lesamattampi agahetvāti attho.
Without clinging means without grasping any phenomenon through craving and wrong view, or, without grasping even the slightest trace of those defilements from which one is completely liberated. This is the meaning.
Anupādāyā có nghĩa là không chấp thủ bất kỳ pháp nào do tham ái và tà kiến, hoặc không chấp thủ dù chỉ một chút dấu vết của bất kỳ phiền não nào mà nhờ đó người ta được giải thoát hoàn toàn.
Āsavehīti bhavato ābhavaggaṃ dhammato vā āgotrabhuṃ savanato pavattanato āsavasaññitehi kilesehi.
From the taints means from the defilements, termed āsavas because they flow (savanato, pavattanato) up to the highest state of existence (ābhavaggaṃ) in terms of becoming (bhavato), or up to the gotrabhū consciousness in terms of phenomena (dhammato).
Āsavehī là từ các phiền não được gọi là āsava (lậu hoặc), chúng chảy từ các cõi hữu cho đến đỉnh hữu, hoặc từ các pháp cho đến gotrabhu (chuyển chủng tánh).
Lakkhaṇavacanañcetaṃ āsavehīti, tadekaṭṭhatāya pana sabbehipi kilesehi, sabbehipi pāpadhammehi cittaṃ vimuccatiyeva.
This phrase, "from the taints," is a descriptive term. However, because they share the same basis, the mind is indeed liberated from all defilements and all evil states whatsoever.
Đây là một từ ngữ biểu thị đặc tính của āsava. Tuy nhiên, do có cùng một nơi trú ngụ (cùng bản chất), tâm được giải thoát khỏi tất cả các phiền não, khỏi tất cả các pháp ác.
Cittaṃ vimuccīti cittaṃ arahattamaggakkhaṇe āsavehi vimuccamānaṃ katvā arahattaphalakkhaṇe vimuccīti attho.
The mind was liberated means that the mind, while being liberated from the taints at the moment of the path of Arahantship, became liberated at the moment of the fruit of Arahantship. This is the meaning.
Cittaṃ vimuccī có nghĩa là tâm đã được giải thoát vào khoảnh khắc quả A-la-hán, sau khi được giải thoát khỏi các lậu hoặc vào khoảnh khắc đạo A-la-hán.
Caṅkamenāti caṅkamanakiriyāya.
By walking meditation means by the act of walking meditation.
Caṅkamenā có nghĩa là bằng hành động đi kinh hành.
Vivaṭṭūpanissayabhūtaṃ kataṃ upacitaṃ puññaṃ etenāti katapuñño, arahattādhigamāya katādhikāroti attho.
One by whom merit (puññaṃ), which is a supporting condition for the turning away from the round of existence (vivaṭṭūpanissayabhūtaṃ), has been made (kataṃ) and accumulated (upacitaṃ) is a katapuñño; the meaning is one who has made the supporting conditions for the attainment of Arahantship.
Katapuñño là người đã tạo ra và tích lũy công đức, là nguyên nhân dẫn đến Niết-bàn, sự thoát khỏi vòng luân hồi. Có nghĩa là người đã tạo ra công đức để đạt được quả A-la-hán.
Padhānamanuyuñjāti vīriyaṃ anuyuñja, arahattādhigamāya anuyogaṃ karohīti attho.
Exert effort means apply energy; make exertion for the attainment of Arahantship. This is the meaning.
Padhānamanuyuñjā có nghĩa là hãy tinh tấn, hãy thực hành tinh tấn để đạt được quả A-la-hán.
Kathādoso nāma natthīti kathāya aparajjhaṃ nāma natthi.
There is no fault in what was said means there is no flaw in the statement.
Kathādoso nāma natthī có nghĩa là không có lỗi lầm nào trong lời nói.
Accāraddhaṃ vīriyanti ativiya āraddhaṃ vīriyaṃ.
Excessively aroused energy means energy that has been too strongly aroused.
Accāraddhaṃ vīriya là tinh tấn đã được khởi lên quá mức.
Uddhaccāyāti uddhatabhāvāya.
For restlessness means for a state of agitation.
Uddhaccāyā là để dẫn đến sự phóng dật.
Vīriyasamataṃ yojemīti caṅkamanavīriyassa adhimattattā tassa pahānavasena samādhinā samarasatāpādanena vīriyasamataṃ yojemi.
I will apply myself to balancing my energy means that because the energy of walking meditation was excessive, I will apply myself to balancing energy by bringing it to a state of equilibrium with concentration, by way of abandoning that excess.
Vīriyasamataṃ yojemī có nghĩa là tôi sẽ cân bằng tinh tấn, bằng cách loại bỏ sự tinh tấn quá mức trong việc đi kinh hành, và đạt được sự cân bằng với định.
Dutiyadivaseti therena arahattappattadivasato dutiyadivase.
On the second day means on the second day from the day the Elder attained Arahantship.
Dutiyadivase là vào ngày thứ hai kể từ ngày Trưởng lão đạt được quả A-la-hán.
Dhammasabhāyaṃ sannipatitāti pakkhassa pañcamiyaṃ sannipatiṃsu.
Assembled in the Dhamma hall means they assembled on the fifth day of the fortnight.
Dhammasabhāyaṃ sannipatitā — Họ đã tập hợp tại Pháp đường vào ngày thứ năm của nửa tháng (giảm dần của mặt trăng).
Attano arahattappattiṃ ñāpetukāmoti ‘‘sekkhatāya dhammasaṅgītiyā gahetuṃ ayuttampi bahussutattā gaṇhissāmā’’ti cintetvā nisinnānaṃ therānaṃ ‘‘idāni arahattappatto’’ti somanassuppādanatthaṃ ‘‘appamatto hohī’’ti dinnaovādassa saphalatādīpanatthaṃ attupanāyikaṃ akatvā aññabyākaraṇassa bhagavatā saṃvaṇṇitattā ca thero attano arahattappattiṃ ñāpetukāmo ahosīti veditabbaṃ.
Wishing to make known his attainment of Arahantship should be understood as follows: The Elder wished to make known his attainment of Arahantship in order to bring joy to the Elders who were seated, thinking, “Though it is inappropriate to include him in the recitation of the Dhamma on account of his being a learner, we will include him due to his great learning,” and to show the fruitfulness of the admonition given, “Be diligent,” and also because the Blessed One had praised making a declaration about oneself through another without making a personal claim. This is how it should be understood.
Attano arahattappattiṃ ñāpetukāmo — Cần hiểu rằng Trưởng lão muốn thông báo về việc mình đã đạt được quả A-la-hán để: (1) làm cho các Trưởng lão đang ngồi, những người đã nghĩ rằng: “Mặc dù không phù hợp để chấp nhận trong kỳ kết tập Pháp bảo với tư cách là một bậc Hữu học (sekkhā), nhưng chúng ta sẽ chấp nhận ngài vì ngài là bậc đa văn (bahussuta),” cảm thấy hoan hỷ rằng “bây giờ ngài đã đạt được quả A-la-hán”; (2) để chỉ ra sự thành công của lời khuyên đã được ban rằng “hãy chớ buông lung”; và (3) vì Đức Phật đã tán thán việc tuyên bố A-la-hán của người khác mà không phải của chính mình.
Yathāvuḍḍhanti vuḍḍhapaṭipāṭiṃ anatikkamitvā.
According to seniority means without transgressing the order of seniority.
Yathāvuḍḍha là không vượt quá thứ tự của các bậc Trưởng lão.
Eketi majjhimabhāṇakānaṃyeva eke.
Some means some of the reciters of the Majjhima Nikāya.
Eke là một số người trong số các Majjhimabhāṇaka (người tụng đọc Trung Bộ Kinh).
Pubbe vuttampi hi sabbaṃ majjhimabhāṇakā vadantiyevāti veditabbaṃ.
It should be understood that the reciters of the Majjhima Nikāya indeed recite all that has been previously mentioned.
Cần biết rằng tất cả những gì đã nói trước đây cũng do các Majjhimabhāṇaka nói.
Dīghabhāṇakā (dī. ni. aṭṭha. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathā) panettha evaṃ vadanti –
The reciters of the Dīgha Nikāya say thus in this regard:
Các Dīghabhāṇaka (Dī. Ni. Aṭṭha. 1. Paṭhamamahāsaṅgītikathā) thì nói ở đây như sau:
‘‘Atha kho āyasmā ānando arahā samāno sannipātaṃ agamāsi.
“Then the venerable Ānanda, having become an Arahant, went to the assembly.
“Sau đó, Tôn giả Ānanda, sau khi trở thành A-la-hán, đã đến nơi hội họp.
Kathaṃ agamāsi?
How did he go?
Ngài đã đến như thế nào?
‘Idānimhi sannipātamajjhaṃ pavisanāraho’ti haṭṭhatuṭṭhacitto ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā bandhanā muttatālapakkaṃ viya paṇḍukambale nikkhittajātimaṇi viya vigatavalāhake nabhe samuggatapuṇṇacando viya bālātapasamphassavikasitareṇupiñjaragabbhaṃ padumaṃ viya ca parisuddhena pariyodātena sappabhena sassirikena mukhavarena attano arahattappattiṃ ārocayamāno viya ca agamāsi.
With a joyous and delighted mind, thinking, ‘Now I am worthy to enter the midst of the assembly,’ he arranged his robe over one shoulder and went, like a ripe palmyra fruit freed from its stalk, like a natural gem placed on a paṇḍukambala stone, like the full moon risen in a cloudless sky, like a lotus with its golden-pollen-filled core blossomed by the touch of the morning sun, and as if announcing his attainment of Arahantship with his most excellent, pure, radiant, luminous, and glorious countenance.
Ngài đã đến như thể đang thông báo về việc mình đã đạt được quả A-la-hán, với tâm hoan hỷ và hài lòng, khoác y một bên vai, như một quả chà là chín rụng khỏi cuống, như một viên ngọc quý được đặt trên tấm chăn màu vàng, như mặt trăng tròn mọc lên trên bầu trời không mây, và như một bông sen có nhụy vàng óng nở rộ khi chạm vào ánh nắng ban mai, với khuôn mặt thanh tịnh, trong sáng, rạng rỡ và đầy vẻ uy nghi.
Atha naṃ disvā āyasmato mahākassapassa etadahosi ‘sobhati vata bho arahattappatto ānando, sace satthā dhareyya, addhā ajja ānandassa sādhukāraṃ dadeyya, handa imassāhaṃ idāni satthārā dātabbaṃ sādhukāraṃ dadāmī’ti tikkhattuṃ sādhukāramadāsī’’ti.
Then, on seeing him, this thought occurred to the venerable Mahākassapa: ‘Oh, how splendid Ānanda is, having attained Arahantship! If the Teacher were present, he would surely give his approval to Ānanda today. Well then, I shall now give him the approval that would have been given by the Teacher.’ And he gave his approval three times.”
Sau đó, thấy ngài, Tôn giả Mahākassapa đã nghĩ: ‘Thật vậy, Ānanda, bậc A-la-hán, thật là rạng rỡ! Nếu Đức Đạo Sư còn tại thế, chắc chắn Ngài sẽ tán thán Ānanda hôm nay. Ta hãy tán thán ngài thay cho Đức Đạo Sư bây giờ.’ Thế rồi, ngài đã tán thán ba lần.”
Bhikkhū āmantesīti bhikkhū ālapi abhāsi sambodhesīti ayamettha attho.
“ Bhikkhus he addressed” means he called the bhikkhus, he spoke to them, he enlightened them. This is the meaning here.
Bhikkhū āmantesī có nghĩa là gọi các tỳ-khưu, nói với các tỳ-khưu, làm cho các tỳ-khưu hiểu rõ. Đây là ý nghĩa ở đây.
Aññatra pana ñāpanepi hoti.
Elsewhere, however, it is also used in the sense of informing.
Nhưng ở nơi khác, nó cũng có nghĩa là làm cho biết.
Yathāha – ‘‘āmantayāmi vo, bhikkhave, (dī. ni. 2.218) paṭivedayāmi vo, bhikkhave’’ti (a. ni. 7.72).
For instance, as it is said: “Bhikkhus, I exhort you, bhikkhus, I declare to you.”
Như đã nói: “Này các tỳ-khưu, Ta gọi các ông, này các tỳ-khưu, Ta tuyên bố cho các ông biết.”
Pakkosanepi dissati.
It is also seen in the sense of summoning.
Nó cũng được thấy có nghĩa là mời gọi.
Yathāha ‘‘ehi tvaṃ, bhikkhu, mama vacanena sāriputtaṃ āmantehī’’ti (a. ni. 9.11).
For instance, as it is said: “Come, bhikkhu, address Sāriputta in my name.”
Như đã nói: “Này tỳ-khưu, hãy đến, nhân danh Ta mà thỉnh mời Sāriputta.”
Āvusoti āmantanākāradīpanaṃ.
“ Āvuso” is a word indicating a form of address.
Từ Āvuso là từ chỉ cách gọi.
Kaṃ dhuraṃ katvāti kaṃ jeṭṭhakaṃ katvā.
“ Taking whom as leader” means taking whom as chief.
Kaṃ dhuraṃ katvā có nghĩa là lấy ai làm người đứng đầu.
Kiṃ ānando nappahotīti aṭṭhakathācariyehi ṭhapitapucchā.
“ Is it that Ānanda is not capable?” is a question posed by the Aṭṭhakathā teachers.
Kiṃ ānando nappahotī là câu hỏi do các vị Luận sư đặt ra.
Nappahotīti na sakkoti.
“ Nappahotī” means is he not capable?
Nappahotī có nghĩa là không thể.
Etadagganti eso aggo.
“ Etadaggaṃ” means this one is foremost.
Etadaggaṃ có nghĩa là người này là bậc tối thượng.
Liṅgavipallāsena hi ayaṃ niddeso.
Indeed, this designation is due to a change in gender.
Thật vậy, đây là một cách trình bày với sự thay đổi giống.
Yadidanti ca yo ayanti attho, yadidaṃ khandhapañcakanti vā yojetabbaṃ.
And “ yadidaṃ” means “which is this,” or it should be joined as “that is to say, the five aggregates.”
Và yadidaṃ có nghĩa là 'điều gì là đây', hoặc nên được kết nối với 'yadidaṃ khandhapañcakaṃ' (điều gì là năm uẩn này).
Sammannīti sammataṃ akāsi.
“ Sammannī” means he appointed.
Sammannī có nghĩa là đã chấp thuận.
Upāliṃ vinayaṃ puccheyyanti pucchadhātussa dvikammakattā vuttaṃ.
“ Upāli would question on the Vinaya” is stated because the root pucch (to ask) takes two objects.
Upāliṃ vinayaṃ puccheyya được nói vì động từ 'pucch' (hỏi) có hai tân ngữ.
Bījaniṃ gahetvāti ettha bījanīgahaṇaṃ dhammakathikānaṃ dhammatāti veditabbaṃ.
Here, the holding of a fan (bījanī) should be understood as the custom of Dhamma-speakers.
Trong câu Bījaniṃ gahetvā, việc cầm quạt nên được hiểu là một thông lệ của các vị thuyết pháp.
Bhagavāpi hi dhammakathikānaṃ dhammatādassanatthameva vicittabījaniṃ gaṇhāti.
For the Blessed One also holds an elaborate fan simply to show that it is the custom of Dhamma-speakers.
Đức Thế Tôn cũng cầm chiếc quạt trang trí rực rỡ chỉ để thể hiện thông lệ của các vị thuyết pháp.
Na hi aññathā sabbassapi lokassa alaṅkārabhūtaṃ paramukkaṃsagatasikkhāsaṃyamānaṃ buddhānaṃ mukhacandamaṇḍalaṃ paṭicchādetabbaṃ hoti.
Otherwise, the moon-like face of the Buddhas, which is an adornment for the whole world and has attained the highest training and restraint, would not need to be covered.
Không phải bằng cách nào khác mà gương mặt của chư Phật, bậc trang nghiêm cho toàn thế gian, với giới luật và sự tự chế đã đạt đến đỉnh cao tối thượng, lại cần phải che khuất.
‘‘Paṭhamaṃ, āvuso upāli, pārājikaṃ kattha paññatta’’nti kasmā vuttaṃ, nanu tassa saṅgītiyā purimakāle paṭhamabhāvo na yuttoti?
Why was it said: “Firstly, friend Upāli, where was the first Pārājika laid down?” Is it not improper that it should be first before the time of the Saṅgīti?
Tại sao lại nói: “Này Tôn giả Upāli, giới Pārājika đầu tiên được chế định ở đâu?” Phải chăng việc nó là đầu tiên vào thời điểm trước khi kết tập không hợp lý?
No na yutto bhagavatā paññattānukkamena pātimokkhuddesānukkamena ca paṭhamabhāvassa siddhattā.
No, it is not improper, because its status as first is established by the order in which it was laid down by the Blessed One and by the order of the recitation of the Pātimokkha.
Không, không phải là không hợp lý, vì tính chất đầu tiên của nó đã được xác lập theo thứ tự chế định của Đức Thế Tôn và theo thứ tự tụng đọc Pātimokkha.
Yebhuyyena hi tīṇi piṭakāni bhagavato dharamānakāle ṭhitānukkameneva saṅgītāni, visesato vinayābhidhammapiṭakānīti daṭṭhabbaṃ.
For the three Piṭakas were for the most part compiled in the same order as they stood during the lifetime of the Blessed One, especially the Vinaya and Abhidhamma Piṭakas, so it should be understood.
Thật vậy, phần lớn ba tạng kinh đã được kết tập theo thứ tự đã được thiết lập vào thời Đức Thế Tôn còn tại thế, đặc biệt là tạng Luật và tạng Vi Diệu Pháp, điều này nên được hiểu rõ.
Kismiṃ vatthusmiṃ methunadhammeti ca nimittatthe bhummavacanaṃ.
And “ in which case of sexual intercourse” is a locative case expressing the occasion.
Và kismiṃ vatthusmiṃ methunadhamme là cách dùng locative case (chỉ địa điểm) với ý nghĩa chỉ nguyên nhân.
Vatthumpi pucchītiādi ‘‘kattha paññatta’’ntiādinā dassitena saha tato avasiṭṭhampi saṅgahetvā dassanavasena vuttaṃ.
“ He asked the case” and so on, means it was stated by gathering together what remained from “where was it laid down” and so on, in a manner of showing.
Vatthumpi pucchī (cũng hỏi về sự việc) và các điều tương tự được nói để bao gồm cả những điều còn lại ngoài những gì đã được trình bày bằng câu “được chế định ở đâu” và các điều tương tự, bằng cách gom góp lại và trình bày.
Kiṃ panettha paṭhamapārājikapāḷiyaṃ kiñci apanetabbaṃ vā pakkhipitabbaṃ vā āsi nāsīti?
Was anything to be removed or inserted in the Pāli text of the first Pārājika, or not?
Vậy trong Pāḷi của giới Pārājika đầu tiên có điều gì cần phải bỏ đi hay thêm vào không?
Buddhassa bhagavato bhāsite apanetabbaṃ nāma natthi.
There is nothing in the words spoken by the Blessed Buddha that should be removed.
Trong lời thuyết giảng của Đức Phật Thế Tôn, không có điều gì gọi là cần phải bỏ đi.
Na hi tathāgatā ekabyañjanampi niratthakaṃ vadanti, sāvakānaṃ pana devatānaṃ vā bhāsite apanetabbampi hoti, taṃ dhammasaṅgāhakattherā apanayiṃsu, pakkhipitabbaṃ pana sabbatthāpi atthi, tasmā yaṃ yattha pakkhipituṃ yuttaṃ, taṃ tattha pakkhipiṃsuyeva.
For the Tathāgatas do not utter even a single syllable meaninglessly, but in what was spoken by disciples or devas, there might be something to be removed, and the Theras who compiled the Dhamma removed it. However, there is always something to be inserted everywhere, therefore, what was suitable to be inserted there, they inserted there.
Chư Như Lai không hề nói một từ vô nghĩa nào, nhưng trong lời thuyết giảng của các vị Thanh văn hay chư thiên, có thể có điều cần phải bỏ đi, và các vị Trưởng lão kết tập Pháp đã bỏ đi những điều đó; tuy nhiên, điều cần thêm vào thì có ở khắp mọi nơi, do đó, những gì thích hợp để thêm vào ở đâu thì các vị đã thêm vào ở đó.
Kiṃ pana tanti ce?
What was it, then?
Vậy đó là gì?
‘‘Tena samayenā’’ti vā ‘‘tena kho pana samayenā’’ti vā ‘‘atha kho’’iti vā ‘‘evaṃ vutte’’ti vā ‘‘etadavocā’’ti vā evamādikaṃ sambandhavacanamattaṃ.
It was merely connecting words such as “at that time,” or “then at that time,” or “then,” or “when this was said,” or “he said this.”
Chỉ là những từ nối như “tena samayena” (vào thời điểm đó), “tena kho pana samayena” (cũng vào thời điểm đó), “atha kho” (rồi thì), “evaṃ vutte” (khi được nói như vậy), “etadavocā” (đã nói điều này) và tương tự.
Evaṃ pakkhipitabbayuttaṃ pakkhipitvā pana idaṃ paṭhamapārājikanti ṭhapesuṃ.
Having thus inserted what was suitable to be inserted, they established this as the first Pārājika.
Sau khi thêm vào những gì thích hợp để thêm vào như vậy, các vị đã xác định rằng đây là giới Pārājika đầu tiên.
Paṭhamapārājike saṅgahamāruḷhe pañca arahantasatāni saṅgahaṃ āropitanayeneva gaṇasajjhāyamakaṃsu.
When the first Pārājika had been brought into the compilation, the five hundred Arahants collectively recited it in the manner in which it had been compiled.
Khi giới Pārājika đầu tiên đã được kết tập, năm trăm vị A-la-hán đã cùng nhau tụng đọc theo cách đã được kết tập.
‘‘Tena samayena buddho bhagavā verañjāyaṃ viharatī’’ti ca nesaṃ sajjhāyārambhakāleyeva sādhukāraṃ dadamānā viya mahāpathavī udakapariyantaṃ katvā kampittha.
And when they were about to recite, “At that time the Buddha, the Blessed One, was dwelling in Verañjā,” the great earth, with the ocean as its boundary, quaked as if applauding.
Và khi các vị bắt đầu tụng đọc “Vào thời điểm đó, Đức Phật Thế Tôn đang trú tại Verañjā”, đại địa đã rung chuyển đến tận cùng biển cả, như thể đang hoan hô.
Te eteneva nayena sesapārājikānipi saṅgahaṃ āropetvā ‘‘idaṃ pārājikakaṇḍa’’nti ṭhapesuṃ.
In this same way, those Theras compiled the remaining Pārājikas and established them as “this is the Pārājika section.”
Theo cách này, các vị đã kết tập các giới Pārājika còn lại và xác định rằng “Đây là phần Pārājika”.
Evaṃ terasa saṅghādisesāni ‘‘terasaka’’ntiādīni vatvā vīsādhikāni dve sikkhāpadasatāni ‘‘mahāvibhaṅgo’’ti kittetvā ṭhapesuṃ.
Thus, they stated the thirteen Saṅghādisesas as “the group of thirteen,” and so on, and praised and established the two hundred and twenty training rules as “the Mahāvibhaṅga.”
Như vậy, các vị đã nói về mười ba giới Saṅghādisesa là “phần mười ba” và tương tự, rồi tuyên bố và xác định hai trăm hai mươi giới học là “Mahāvibhaṅga”.
Mahāvibhaṅgāvasānepi purimanayeneva mahāpathavī akampittha.
At the end of the Mahāvibhaṅga, the great earth also quaked in the same manner as before.
Khi Mahāvibhaṅga kết thúc, đại địa cũng rung chuyển theo cách tương tự như trước.
Tato bhikkhunivibhaṅge aṭṭha sikkhāpadāni ‘‘pārājikakaṇḍaṃ nāmā’’tiādīni vatvā tīṇi sikkhāpadasatāni cattāri ca sikkhāpadāni ‘‘bhikkhunivibhaṅgo’’ti kittetvā ‘‘ayaṃ ubhatovibhaṅgo nāma catusaṭṭhibhāṇavāro’’ti ṭhapesuṃ.
Then, in the Bhikkhunīvibhaṅga, they stated the eight training rules as “the Pārājika section,” and so on, and praised and established the three hundred and four training rules as “the Bhikkhunīvibhaṅga,” and established this collection of training rules as “this is called the Ubhatovibhaṅga, consisting of sixty-four recitations (bhāṇavāra).”
Sau đó, trong Bhikkhunīvibhaṅga, các vị đã nói về tám giới học là “phần Pārājika” và tương tự, rồi tuyên bố và xác định ba trăm bốn giới học là “Bhikkhunīvibhaṅga”, và xác định rằng “Đây là Ubhatovibhaṅga gồm sáu mươi bốn bhāṇavāra (phần tụng đọc)”.
Ubhatovibhaṅgāvasānepi vuttanayeneva pathavī akampittha.
At the end of the Ubhatovibhaṅga, the earth quaked in the manner stated.
Khi Ubhatovibhaṅga kết thúc, mặt đất cũng rung chuyển theo cách đã nói.
Etenevupāyena asītibhāṇavāraparimāṇaṃ khandhakaṃ pañcavīsatibhāṇavāraparimāṇaṃ parivārañca saṅgahaṃ āropetvā ‘‘idaṃ vinayapiṭakaṃ nāmā’’ti ṭhapesuṃ.
By this same method, they compiled the Khandhaka, consisting of eighty recitations, and the Parivāra, consisting of twenty-five recitations, and established them as “this is called the Vinaya Piṭaka.”
Cũng theo phương pháp này, các vị đã kết tập Khandhaka gồm tám mươi bhāṇavāra và Parivāra gồm hai mươi lăm bhāṇavāra, rồi xác định rằng “Đây là Vinayapiṭaka (Luật tạng)”.
Vinayapiṭakāvasānepi vuttanayeneva pathavīkampo ahosi.
At the end of the Vinaya Piṭaka, there was an earthquake in the manner stated.
Khi Vinayapiṭaka kết thúc, cũng có sự rung chuyển của mặt đất theo cách đã nói.
Taṃ āyasmantaṃ upālittheraṃ paṭicchāpesuṃ ‘‘āvuso, idaṃ tuyhaṃ nissitake vācehī’’ti evamettha avuttopi viseso veditabbo.
They entrusted that Vinaya Piṭaka to the Venerable Upāli Thera, saying, “Friend, teach this to your disciples.” In this way, even though not explicitly stated here, additional details should be understood.
Các vị đã giao phó Vinayapiṭaka đó cho Tôn giả Upāli Thera và nói: “Này Tôn giả, hãy dạy cho những người nương tựa vào ngài.” Như vậy, những chi tiết chưa được nói ở đây cũng nên được hiểu.
Evaṃ vinayapiṭakaṃ saṅgahamāropetvā suttantapiṭakaṃ saṅgāyiṃsu.
Having thus compiled the Vinaya Piṭaka, they chanted the Suttanta Piṭaka.
Sau khi kết tập Vinayapiṭaka như vậy, các vị đã kết tập Suttantapiṭaka.
Idāni taṃ dassento āha ‘‘vinayaṃ saṅgāyitvā’’tiādi.
Now, showing that, it says, “ Having compiled the Vinaya,” and so on.
Bây giờ, để trình bày điều đó, các vị đã nói: “vinayaṃ saṅgāyitvā” (sau khi kết tập Luật) và tương tự.
Mahākassapatthero ānandattheraṃ dhammaṃ pucchīti ettha ayamanukkamo veditabbo – ānandatthere dantakhacitaṃ bījaniṃ gahetvā dhammāsane nisinne āyasmā mahākassapatthero bhikkhū pucchi ‘‘kataraṃ, āvuso, piṭakaṃ paṭhamaṃ saṅgāyāmā’’ti?
In “ the Venerable Mahākassapa questioned the Venerable Ānanda on the Dhamma,” this sequence should be understood: When the Venerable Ānanda was seated on the Dhamma-seat, holding a jewelled fan, the Venerable Mahākassapa questioned the bhikkhus, saying, “Which Piṭaka, friends, shall we compile first?”
Trong câu Mahākassapatthero Ānandattheraṃ dhammaṃ pucchī (Trưởng lão Mahākassapa đã hỏi Trưởng lão Ānanda về Pháp), thứ tự này nên được hiểu: Khi Trưởng lão Ānanda ngồi trên pháp tòa, cầm chiếc quạt khảm ngà, Trưởng lão Mahākassapa đã hỏi các tỳ-khưu: “Này chư Tôn giả, chúng ta nên kết tập tạng nào trước?”
‘‘Suttantapiṭakaṃ, bhanteti.
“The Suttanta Piṭaka, venerable sir.”
“Bạch Đại đức, tạng Suttanta.”
Suttantapiṭake catasso saṅgītiyo, tāsu paṭhamaṃ kataraṃ saṅgītinti?
“There are four compilations in the Suttanta Piṭaka. Which of them shall we compile first?”
“Trong tạng Suttanta có bốn lần kết tập, trong số đó, chúng ta nên kết tập lần nào trước?”
Dīghasaṅgītiṃ, bhanteti.
“The Dīgha compilation, venerable sir.”
“Bạch Đại đức, lần kết tập Dīgha (Trường Bộ).”
Dīghasaṅgītiyaṃ catuttiṃsa suttāni, tayo ca vaggā, tesu paṭhamaṃ kataraṃ vagganti.
“In the Dīgha compilation, there are thirty-four suttas and three sections. Which of these sections shall we compile first?”
“Trong lần kết tập Dīgha có ba mươi bốn bài kinh và ba phẩm. Trong số đó, chúng ta nên kết tập phẩm nào trước?”
Sīlakkhandhavaggaṃ, bhanteti.
“The Sīlakkhandha Vagga, venerable sir.”
“Bạch Đại đức, phẩm Sīlakkhandha (Phẩm Giới Uẩn).”
Sīlakkhandhavagge terasa suttantā, tesu paṭhamaṃ kataraṃ suttanti?
“In the Sīlakkhandha Vagga, there are thirteen suttantas. Which of these suttas shall we compile first?”
“Trong phẩm Sīlakkhandha có mười ba bài kinh. Trong số đó, chúng ta nên kết tập bài kinh nào trước?”
Brahmajālasuttaṃ nāma bhante tividhasīlālaṅkataṃ nānāvidhamicchājīvakuhanalapanādividdhaṃsanaṃ dvāsaṭṭhidiṭṭhijālaviniveṭhanaṃ dasasahassilokadhātupakampanaṃ, taṃ paṭhamaṃ saṅgāyāmā’’ti.
“The Brahmajāla Sutta, venerable sir, which is adorned with the threefold morality, which dispels various forms of wrong livelihood, flattery, boastfulness, and so on, which disentangles the net of sixty-two wrong views, and which shakes ten thousand world-systems. We shall compile that first.”
“Bạch Đại đức, đó là kinh Brahmajāla, được trang hoàng bằng ba loại giới, hủy diệt các loại tà mạng, lừa dối, khoe khoang, v.v., tháo gỡ lưới sáu mươi hai tà kiến, làm rung chuyển mười ngàn thế giới. Chúng ta nên kết tập kinh đó trước.”
Atha kho āyasmā mahākassapo āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca ‘‘brahmajālaṃ, āvuso ānanda, kattha bhāsita’’nti?
Then the Venerable Mahākassapa said to the Venerable Ānanda, “Friend Ānanda, where was the Brahmajāla Sutta spoken?”
Khi đó, Trưởng lão Mahākassapa đã nói với Trưởng lão Ānanda rằng: “Này Ānanda, kinh Brahmajāla đã được thuyết ở đâu?”
Antarā ca bhante rājagahaṃ antarā ca nāḷandanti ettha antarā-saddo kāraṇakhaṇacittavemajjhavivarādīsu dissati.
In “ between Rājagaha and Nāḷandā, venerable sir,” the word “ antarā” is seen in the sense of cause, moment, mind, middle, interval, and so on.
Trong câu Antarā ca bhante rājagahaṃ antarā ca nāḷandaṃ, từ antarā được thấy trong các ý nghĩa như nguyên nhân, khoảnh khắc, tâm, giữa, khoảng trống, v.v.
Tathā hi ‘‘tadantaraṃ ko jāneyya aññatra tathāgatā’’ti (a. ni. 6.44; 10.75) ca, ‘‘janā saṅgamma mantenti, mañca tañca kimantara’’nti (saṃ. ni. 1.228) ca ādīsu kāraṇe antarāsaddo vattati.
Thus, the word antarā occurs in the sense of cause in passages such as “Who would know that cause except the Tathāgata?” and “People meet and consult, ‘What is the cause between me and you?’”
Thật vậy, từ antarā được dùng với nghĩa nguyên nhân trong các câu như “Ai có thể biết được nguyên nhân đó ngoài Như Lai?” và “Người ta tụ họp bàn tán, điều gì là nguyên nhân giữa tôi và ông?”
‘‘Addasa maṃ bhante aññatarā itthī vijjantarikāya bhājanaṃ dhovantī’’tiādīsu (ma. ni. 2.149) khaṇe.
In the sense of moment in passages such as “Venerable sir, a certain woman washing a bowl saw me during a flash of lightning.”
Trong các câu như “Bạch Đại đức, một người phụ nữ đã thấy tôi đang rửa bát vào lúc điện chớp”, từ đó được dùng với nghĩa khoảnh khắc.
‘‘Yassantarato na santi kopā’’tiādīsu (udā. 20) citte.
In the sense of mind in passages such as “In whose mind there are no angers.”
Trong các câu như “Người mà trong tâm không có sự sân hận”, từ đó được dùng với nghĩa tâm.
‘‘Antarā vosānamāpādī’’tiādīsu vemajjhe.
In the sense of middle in passages such as “He reached the middle.”
Trong các câu như “đã đạt đến điểm giữa”, từ đó được dùng với nghĩa giữa.
‘‘Api cāyaṃ tapodā dvinnaṃ mahānirayānaṃ antarikāya āgacchatī’’tiādīsu (pārā. 231) vivare.
In the sense of interval in passages such as “Indeed, this Tapodā river flows through the interval between two great hells.”
Trong các câu như “Và dòng nước nóng này chảy ra từ khoảng giữa hai đại địa ngục”, từ đó được dùng với nghĩa khoảng trống.
Svāyamidha vivare vattati, tasmā rājagahassa ca nāḷandāya ca vivareti evamettha attho daṭṭhabbo, antarāsaddena pana yuttattā upayogavacanaṃ kataṃ.
Here, it occurs in the sense of interval. Therefore, the meaning here should be understood as “in the interval between Rājagaha and Nāḷandā,” and because it is connected with the word antarā, a word indicating relationship (upayogavacana) is formed.
Ở đây, nó được dùng với nghĩa khoảng trống, do đó, ý nghĩa ở đây nên được hiểu là “ở khoảng trống giữa Rājagaha và Nāḷandā”; tuy nhiên, vì nó được kết nối với từ antarā, nên nó được dùng ở thể sở hữu cách.
Īdisesu ca ṭhānesu akkharacintakā ‘‘antarā gāmañca nadiñca yātī’’ti evaṃ ekameva antarāsaddaṃ payujjanti, so dutiyapadenapi yojetabbo hoti.
In such passages, grammarians use the single word "antarā," as in "one goes between the village and the river," and that* must also be connected with the second word.
Và ở những chỗ như vậy, các nhà ngữ pháp, khi dùng từ ‘‘antarā’’ (ở giữa) như trong câu ‘‘đi giữa làng và sông’’, chỉ dùng một từ ‘‘antarā’’ duy nhất, nhưng từ đó phải được kết hợp với từ thứ hai.
Ayojiyamāne upayogavacanaṃ na pāpuṇāti sāmivacanappasaṅge antarāsaddayogena upayogavacanassa icchitattā.
If not connected, the instrumental case would not be attained, because the instrumental case is desired due to the connection with the word antarā in the context of the genitive case.
Nếu không kết hợp, thì cách dùng từ không đúng, vì trong trường hợp có nguy cơ dùng cách sở hữu cách, cách dùng từ được mong muốn là do sự kết hợp của từ ‘antarā’.
Idha pana yojetvā evaṃ vutto.
Here, however, it is stated thus, after having been connected.
Còn ở đây, nó được nói như vậy sau khi đã kết hợp.
Rājāgāraketi tattha rañño kīḷanatthaṃ paṭibhānacittavicitraṃ agāraṃ akaṃsu, taṃ rājāgārakanti pavuccati, tasmiṃ.
Rājāgārake means that there they built a palace, a house adorned with various ingenious designs for the king's enjoyment. It is called a royal palace; in that*.
Rājāgārake (trong dinh vua) là: ở đó, họ đã xây một ngôi nhà được trang trí với những hình vẽ đa dạng và kỳ ảo để nhà vua vui chơi. Ngôi nhà đó được gọi là rājāgāraka (dinh vua), ở trong đó.
Ambalaṭṭhikāti rañño uyyānaṃ.
Ambalaṭṭhikā means the king's park.
Ambalaṭṭhikā là: khu vườn của nhà vua.
Tassa kira dvārasamīpe taruṇo ambarukkho atthi, taṃ ambalaṭṭhikāti vadanti.
It is said that near the gate of that* there is a young mango tree, which they call Ambalaṭṭhikā.
Người ta nói rằng có một cây xoài non gần cổng khu vườn đó, cây đó được gọi là ambalaṭṭhikā.
Tassa avidūrabhavattā uyyānampi ambalaṭṭhikātveva saṅkhyaṃ gataṃ ‘‘varuṇānagara’’ntiādīsu viya.
Because the park was not far from it, it also came to be known as Ambalaṭṭhikā, just as in phrases like "Varuṇā-nagara".
Vì khu vườn không xa cây đó, nên khu vườn cũng được gọi là ambalaṭṭhikā, giống như trong các trường hợp ‘‘Varuṇānagara’’ (thành phố của Varuṇa) và những từ tương tự.
Ādīsu satto māṇavoti vutto.
In passages like these, a being is called a māṇava.
Trong những trường hợp như trên, chúng sinh được gọi là māṇavo.
‘‘Māṇavehipi samāgacchanti katakammehipi akatakammehipī’’tiādīsu (ma. ni. 2.149) coro.
In passages like “they associate with māṇavas who have committed deeds and those who have not committed deeds,” it means a thief.
Trong những trường hợp như ‘‘Māṇavehipi samāgacchanti katakammehipi akatakammehipī’’ (họ gặp gỡ những tên trộm đã gây nghiệp và chưa gây nghiệp), thì māṇavo chỉ tên trộm.
‘‘Ambaṭṭhamāṇavo aṅgako māṇavo’’tiādīsu (dī. ni. 1.258-261, 316) taruṇo māṇavoti vutto.
In passages like “Ambaṭṭha the youth, Aṅgaka the youth,” a youth is called a māṇava.
Trong những trường hợp như ‘‘Ambaṭṭhamāṇavo, Aṅgako māṇavo’’ (thanh niên Ambaṭṭha, thanh niên Aṅgaka), thì māṇavo chỉ người trẻ tuổi.
Idhāpi ayameva adhippeto.
Here too, this very meaning is intended.
Ở đây, cũng chính ý nghĩa này được đề cập.
Idaṃ vuttaṃ hoti ‘‘brahmadattaṃ nāma taruṇapurisaṃ ārabbhā’’ti.
This is what is meant: “concerning a young man named Brahmadatta.”
Điều này có nghĩa là ‘‘liên quan đến một người trẻ tuổi tên Brahmadatta’’.
Jīvakambavaneti jīvakassa komārabhaccassa ambavane.
Jīvakambavane means in Jīvaka Komārabhacca's mango grove.
Jīvakambavane (trong khu vườn xoài của Jīvaka) là: trong khu vườn xoài của Jīvaka Komārabhacca.
Atha ‘‘kaṃ ārabbhā’’ti avatvā ‘‘kenasaddhi’’nti kasmā vuttaṃ?
But why is it said “with whom” and not “concerning whom”?
Vậy tại sao không nói ‘‘liên quan đến ai’’ mà lại nói ‘‘với ai’’?
Na etaṃ suttaṃ bhagavatā eva vuttaṃ, raññāpi ‘‘yathā nu kho imāni puthusippāyatanānī’’tiādinā kiñci kiñci vuttaṃ atthi, tasmā evaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ.
This Sutta was not spoken by the Blessed One alone; the king also spoke some things, starting with “Yathā nu kho imāni puthusippāyatanāni”. Thus it should be understood that it was said in this way.
Kinh này không chỉ được Đức Thế Tôn thuyết, mà nhà vua cũng đã nói một vài điều như ‘‘yathā nu kho imāni puthusippāyatanānī’’ (như những nghề nghiệp khác nhau này), do đó, phải hiểu là được nói như vậy.
Vedehiputtenāti ayaṃ kosalarañño dhītāya putto, na videharañño, ‘‘vedehī’’ti pana paṇḍitādhivacanametaṃ.
Vedehiputtena means that this* was the son of the Kosala king's daughter, not of the Videha king, for Vedehī is an appellation for the wise.
Vedehiputtena (bởi con trai của Vedehī) là: vị này là con trai của con gái vua Kosala, không phải con trai của vua Videha; còn ‘‘vedehī’’ là tên gọi của người trí.
Vidanti etenāti vedo, ñāṇassetaṃ adhivacanaṃ.
That by which one knows is Veda; this is a designation for knowledge.
Vì người ta biết được nhờ nó, nên nó là Veda, đây là tên gọi của trí tuệ.
Vedena īhati ghaṭati vāyamatīti vedehī, vedehiyā putto vedehiputto, tena.
One who strives, endeavors, or exerts with Veda is Vedehī; the son of Vedehī is Vedehiputta; by him.
Vedehī là người nỗ lực, cố gắng hoặc chuyên cần bằng trí tuệ; con trai của Vedehī là Vedehiputta, bởi vị ấy.
Etenevupāyena pañca nikāye pucchīti ettha ayamanukkamo veditabbo.
Etenevupāyena pañca nikāye pucchī means that the following sequence should be understood here.
Ở đây, trình tự này cần được hiểu rõ: Etenevupāyena pañca nikāye pucchī (bằng phương pháp này, năm nikāya đã được hỏi).
Vuttanayena brahmajālassa pucchāvisajjanāvasāne pañca arahantasatāni sajjhāyamakaṃsu.
In the manner stated, at the conclusion of the question and answer regarding the Brahmajāla Sutta, five hundred Arahants recited it.
Theo cách đã nói, sau khi kết thúc phần hỏi đáp về Brahmājāla, năm trăm vị A-la-hán đã cùng nhau tụng đọc.
Vuttanayeneva ca pathavīkampo ahosi.
And in the manner stated, an earthquake occurred.
Và theo cách đã nói, đất cũng đã rung chuyển.
Evaṃ brahmajālaṃ saṅgāyitvā tato paraṃ ‘‘sāmaññaphalaṃ panāvuso ānanda, kattha bhāsita’’ntiādinā pucchāvisajjanānukkamena saddhiṃ brahmajālena terasasuttantaṃ saṅgāyitvā ‘‘ayaṃ sīlakkhandhavaggo nāmā’’ti kittetvā ṭhapesuṃ.
Having thus recited the Brahmajāla, thereafter they recited thirteen Suttas, including the Brahmajāla, in the sequence of questions and answers, beginning with “Friends Ānanda, where was the Sāmaññaphala Sutta taught?” and declared, “This is called the Sīlakkhandha Vagga,” and established it.
Như vậy, sau khi kết tập Brahmājāla, tiếp theo đó, bằng trình tự hỏi đáp như ‘‘này Ānanda, Sāmaññaphala được thuyết ở đâu?’’, họ đã kết tập mười ba kinh cùng với Brahmājāla, rồi tuyên bố ‘‘đây là Sīlakkhandhavagga’’ và lưu giữ lại.
Tadanantaraṃ mahāvaggaṃ, tadanantaraṃ pāthikavagganti evaṃ tivaggasaṅgahaṃ catuttiṃsasuttantapaṭimaṇḍitaṃ catusaṭṭhibhāṇavāraparimāṇaṃ tantiṃ saṅgāyitvā ‘‘ayaṃ dīghanikāyo nāmā’’ti vatvā āyasmantaṃ ānandattheraṃ paṭicchāpesuṃ ‘‘āvuso, imaṃ tuyhaṃ nissitake vācehī’’ti.
Immediately after that, they recited the Mahāvagga, and immediately after that, the Pāthika Vagga. Thus, having recited this text, comprising three sections (vagga), adorned with thirty-four suttas, and consisting of sixty-four recitation sections (bhāṇavāra), they called it the Dīgha Nikāya and entrusted it to Venerable Ānanda Thera, saying, “Friend, teach this to your disciples.”
Sau đó là Mahāvagga, rồi sau đó là Pāṭhikavagga; như vậy, sau khi kết tập bộ kinh gồm ba phẩm, được trang hoàng bởi ba mươi bốn kinh, với dung lượng sáu mươi bốn bhāṇavāra, họ nói ‘‘đây là Dīghanikāya’’ và giao cho Trưởng lão Ānanda, nói rằng ‘‘này hiền giả, hãy dạy bộ này cho các đệ tử của hiền giả’’.
Tato anantaraṃ asītibhāṇavāraparimāṇaṃ majjhimanikāyaṃ saṅgāyitvā dhammasenāpatisāriputtattherassa nissitake paṭicchāpesuṃ ‘‘imaṃ tumhe pariharathā’’ti.
Immediately after that, having recited the Majjhima Nikāya, consisting of eighty bhāṇavāras, they entrusted it to the disciples of Dhammasenāpati Sāriputta Thera, saying, “You all preserve this.”
Sau đó, họ kết tập Majjhimanikāya với dung lượng tám mươi bhāṇavāra và giao cho các đệ tử của Trưởng lão Sāriputta, vị Tướng quân Pháp, nói rằng ‘‘các vị hãy lưu giữ bộ này’’.
Tadanantaraṃ bhāṇavārasataparimāṇaṃ saṃyuttanikāyaṃ saṅgāyitvā mahākassapattheraṃ paṭicchāpesuṃ ‘‘bhante, imaṃ tumhākaṃ nissitake vācethā’’ti.
Immediately after that, having recited the Saṃyutta Nikāya, consisting of one hundred bhāṇavāras, they entrusted it to Mahākassapa Thera, saying, “Venerable Sir, teach this to your disciples.”
Sau đó, họ kết tập Saṃyuttanikāya với dung lượng một trăm bhāṇavāra và giao cho Trưởng lão Mahākassapa, nói rằng ‘‘bạch Thế Tôn, xin ngài hãy dạy bộ này cho các đệ tử của ngài’’.
Tadanantaraṃ vīsatibhāṇavārasatapaamāṇaṃ aṅguttaranikāyaṃ saṅgāyitvā anuruddhattheraṃ paṭicchāpesuṃ ‘‘imaṃ tumhākaṃ nissitake vācethā’’ti.
Immediately after that, having recited the Aṅguttara Nikāya, consisting of two hundred bhāṇavāras, they entrusted it to Anuruddha Thera, saying, “Teach this to your disciples.”
Sau đó, họ kết tập Aṅguttaranikāya với dung lượng hai mươi bhāṇavāra và giao cho Trưởng lão Anuruddha, nói rằng ‘‘xin ngài hãy dạy bộ này cho các đệ tử của ngài’’.
Evaṃ saṃvaṇṇitaṃ sukhumañāṇagocaraṃ tantiṃ saṅgāyitvā ‘‘idaṃ abhidhammapiṭakaṃ nāmā’’ti vatvā pañca arahantasatāni sajjhāyamakaṃsu.
Having thus recited this text, described as being within the scope of subtle knowledge, they said, “This is called the Abhidhamma Piṭaka,” and five hundred Arahants chanted it.
Như vậy, sau khi kết tập bộ kinh được mô tả như vậy, là đối tượng của trí tuệ vi tế, họ nói ‘‘đây là Abhidhammapiṭaka’’ và năm trăm vị A-la-hán đã cùng nhau tụng đọc.
Vuttanayeneva pathavīkampo ahosi.
In the manner stated, an earthquake occurred.
Và theo cách đã nói, đất cũng đã rung chuyển.
Tato paraṃ jātakaṃ mahāniddeso paṭisambhidāmaggo apadānaṃ suttanipāto khuddakapāṭho dhammapadaṃ udānaṃ itivuttakaṃ vimānavatthu petavatthu theragāthā therīgāthāti imaṃ tantiṃ saṅgāyitvā ‘‘khuddakagantho nāma aya’’nti ca vatvā abhidhammapiṭakasmiṃyeva saṅgahaṃ āropayiṃsūti dīghabhāṇakā vadanti.
Thereafter, they recited the Jātaka, Mahāniddesa, Paṭisambhidāmagga, Apadāna, Sutta Nipāta, Khuddakapāṭha, Dhammapada, Udāna, Itivuttaka, Vimānavatthu, Petavatthu, Theragāthā, and Therīgāthā, and saying, “This is called the Khuddaka Collection,” they included it within the Abhidhamma Piṭaka, so say the Dīgha-bhāṇakas.
Sau đó, họ kết tập các bộ kinh Jātaka, Mahāniddesa, Paṭisambhidāmagga, Apadāna, Suttanipāta, Khuddakapāṭha, Dhammapada, Udāna, Itivuttaka, Vimānavatthu, Petavatthu, Theragāthā, Therīgāthā, và nói ‘‘đây là Khuddakagantha’’, rồi đưa vào Abhidhammapiṭaka – đó là lời của các Dīghabhāṇaka.
Majjhimabhāṇakā pana ‘‘cariyāpiṭakabuddhavaṃsehi saddhiṃ sabbampi taṃ khuddakaganthaṃ suttantapiṭake pariyāpanna’’nti vadanti.
The Majjhima-bhāṇakas, however, say that the entire Khuddaka Collection, together with the Cariyāpiṭaka and Buddhavaṃsa, is included in the Suttanta Piṭaka.
Còn các Majjhimabhāṇaka thì nói rằng ‘‘toàn bộ Khuddakagantha, cùng với Cariyāpiṭaka và Buddhavaṃsa, đều thuộc Suttantapiṭaka’’.
Ayamettha adhippāyo – jātakādike khuddakanikāyapariyāpanne yebhuyyena ca dhammaniddesabhūte tādise abhidhammapiṭake saṅgaṇhituṃ yuttaṃ, na pana dīghanikāyādippakāre suttantapiṭake, nāpi paññattiniddesabhūte vinayapiṭaketi.
The intention here is this: it is appropriate to include the Jātaka and so forth, which are largely expository of Dhamma, and are comprised within the Khuddaka Nikāya, in the Abhidhamma Piṭaka, but not in the Suttanta Piṭaka, which consists of the Dīgha Nikāya and so forth, nor in the Vinaya Piṭaka, which is expository of conventions.
Ý nghĩa ở đây là: những kinh như Jātaka và các kinh khác thuộc Khuddakanikāya, chủ yếu là những lời giải thích về Pháp, nên thích hợp để đưa vào Abhidhammapiṭaka, chứ không phải vào Suttantapiṭaka, vốn thuộc loại Dīghanikāya và các nikāya khác, cũng không phải vào Vinayapiṭaka, vốn là lời giải thích về các quy định.
Dīghabhāṇakā ‘‘jātakādīnaṃ abhidhammapiṭake saṅgaho’’ti vadanti.
The Dīgha-bhāṇakas say that the Jātakas and so forth are included in the Abhidhamma Piṭaka.
Các Dīghabhāṇaka nói rằng ‘‘Jātaka và các kinh khác được đưa vào Abhidhammapiṭaka’’.
Cariyāpiṭakabuddhavaṃsānañcettha aggahaṇaṃ jātakagatikattā.
The non-inclusion of the Cariyāpiṭaka and Buddhavaṃsa here is due to their being in the nature of Jātaka.
Việc không đề cập Cariyāpiṭaka và Buddhavaṃsa ở đây là vì chúng thuộc loại Jātaka.
Majjhimabhāṇakā pana aṭṭhuppattivasena desitānaṃ jātakādīnaṃ yathānulomadesanābhāvato tādise suttantapiṭake saṅgaho yutto, na pana sabhāvadhammaniddesabhūte yathādhammasāsane abhidhammapiṭaketi jātakādīnaṃ suttapariyāpannataṃ vadanti.
The Majjhima-bhāṇakas, however, say that it is appropriate to include the Jātakas and so forth, which were taught based on their origins and whose teaching style is sequential according to the disposition of the trainees, in the Suttanta Piṭaka, but not in the Abhidhamma Piṭaka, which is a teaching according to the Dhamma, that is, an exposition of natural phenomena. Thus, they declare the Jātakas and so forth to be included in the Sutta Piṭaka.
Còn các Majjhimabhāṇaka thì nói rằng, vì Jātaka và các kinh khác được thuyết theo sự phát sinh của các sự kiện, và là những lời dạy phù hợp với mong muốn của chúng sinh, nên thích hợp để đưa vào Suttantapiṭaka, chứ không phải vào Abhidhammapiṭaka, vốn là lời giải thích về các pháp tự tánh, tức là giáo pháp yathādhamma; do đó, họ nói rằng Jātaka và các kinh khác thuộc Suttapiṭaka.
Tattha yuttaṃ vicāretvā gahetabbaṃ.
What is appropriate there should be considered and accepted.
Ở đó, cần xem xét và chấp nhận điều nào hợp lý.
Khuddakanikāyassa sesanikāyānaṃ viya apākaṭattā sese ṭhapetvā khuddakanikāyaṃ pākaṭaṃ katvā dassento ‘‘tattha khuddakanikāyo nāmā’’tiādimāha.
Because the Khuddaka Nikāya is not as evident as the other Nikāyas, by setting aside the others and making the Khuddaka Nikāya evident, he says, “Tattha Khuddaka Nikāyo nāmā” and so forth.
Vì Khuddakanikāya không rõ ràng như các nikāya còn lại, nên để làm rõ Khuddakanikāya sau khi đã đặt các nikāya còn lại sang một bên, ngài đã nói ‘‘Tattha Khuddakanikāyo nāma’’ (trong đó, Khuddakanikāya là) và những từ tương tự.
Tatthāti tesu nikāyesu.
Tatthā means among those Nikāyas.
Tattha (trong đó) là: trong các nikāya đó.
Tatthāti khuddakanikāye.
Tatthā means in the Khuddaka Nikāya.
Tattha (trong đó) là: trong Khuddakanikāya.
Evaṃ nimittapayojanakāladesakārakakaraṇappakārehi paṭhamamahāsaṅgītiṃ dassetvā idāni tattha vavatthāpitesu dhammavinayesu nānappakārakosallatthaṃ ekavidhādibhede dassetuṃ ‘‘tadetaṃ sabbampī’’tiādimāha.
Having thus shown the First Great Council by means of its cause, purpose, time, place, agents, and manner, he now says, “Tadetaṃ sabbampī” and so forth, in order to demonstrate the various types of skill in the Dhamma and Vinaya established therein, and to show the distinctions starting with "one kind".
Như vậy, sau khi trình bày Đại Kết Tập lần thứ nhất với các yếu tố như dấu hiệu, mục đích, thời gian, địa điểm, tác nhân và phương tiện, bây giờ để trình bày các loại kỹ năng khác nhau trong Pháp và Luật đã được thiết lập ở đó, ngài đã nói ‘‘Tadetaṃ sabbampī’’ (tất cả những điều này) và những từ tương tự.
Tattha anuttaraṃ sammāsambodhinti ettha anāvaraṇañāṇapadaṭṭhānaṃ maggañāṇaṃ maggañāṇapadaṭṭhānañca anāvaraṇañāṇaṃ ‘‘sammāsambodhī’’ti vuccati.
Here, in anuttaraṃ sammāsambodhiṃ, Path-knowledge, which is the proximate cause of unobstructed knowledge, and unobstructed knowledge, which is the proximate cause of Path-knowledge, are called sammāsambodhi (perfect enlightenment).
Trong cụm từ anuttaraṃ sammāsambodhiṃ (Giác ngộ Toàn tri Vô thượng), sammāsambodhi được gọi là đạo trí, là nền tảng của vô ngại trí, và vô ngại trí, là nền tảng của đạo trí.
Paccavekkhantena vāti udānādivasena pavattadhammaṃ sandhāyāha.
Paccavekkhantena vā refers to the Dhamma that arose by way of Udāna and so forth.
Paccavekkhantena vā (hoặc bằng cách quán xét) được nói để chỉ Pháp được phát sinh theo Udāna và các kinh khác.
Vimuttirasanti arahattaphalassādaṃ vimuttisampattikaṃ vā aggaphalanipphādanato, vimuttikiccaṃ vā kilesānaṃ accantavimuttisampādanato.
Vimuttirasaṃ refers to the taste of Arahantship (arahatta-phala) as the supreme attainment of liberation, because it produces the highest fruit; or it refers to the task of liberation, because it brings about the complete liberation from defilements.
Vimuttirasaṃ (vị giải thoát) là: hương vị của quả A-la-hán, hoặc sự thành tựu giải thoát, vì nó tạo ra quả tối thượng, hoặc công việc giải thoát, vì nó hoàn thành sự giải thoát tuyệt đối khỏi các phiền não.
Kiñcāpi avisesena sabbampi buddhavacanaṃ kilesavinayanena vinayo, yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāne apāyapatanādito dhāraṇena dhammo ca hoti, idhādhippete pana dhammavinaye niddhāretuṃ ‘‘tattha vinayapiṭaka’’ntiādimāha.
Even though all the Buddha's word, in general, is Vinaya because it suppresses defilements, and is Dhamma because it protects beings who practice as instructed from falling into the lower realms, etc., yet to define the Dhamma-Vinaya intended here, he said: "Therein, the Vinaya Piṭaka," and so on.
Mặc dù tất cả lời Phật dạy, xét về mặt chung, đều là Vinaya do diệt trừ phiền não, và là Dhamma do bảo vệ chúng sanh khỏi rơi vào các cõi khổ khi thực hành theo lời giáo huấn, nhưng để xác định rõ Vinaya và Dhamma được đề cập ở đây, (Đức Phật) đã nói: “Trong đó, Vinaya Piṭaka” và vân vân.
Khandhādivasena sabhāvadhammadesanābāhullato āha ‘‘avasesaṃ buddhavacanaṃ dhammo’’ti.
He said, "the remaining Buddha's word is Dhamma," due to the abundance of discourses that teach the intrinsic nature of phenomena by way of aggregates, and so on.
Vì có nhiều bài pháp giảng về các pháp tự tánh như uẩn (khandha) và vân vân, nên (Đức Phật) đã nói: “Phần còn lại của lời Phật dạy là Dhamma”.
Atha vā yadipi dhammoyeva vinayo pariyattiādibhāvato, tathāpi vinayasaddasannidhāno abhinnādhikaraṇabhāvena payutto dhammasaddo vinayatantiviparītaṃ tantiṃ dīpeti yathā ‘‘puññañāṇasambhāro, gobalībadda’’ntiādi.
Or, even though Vinaya is indeed Dhamma due to its nature as pariyatti (learning) and so on, yet the word Dhamma, when used near the word Vinaya with a non-distinct substratum, indicates a canon contrary to the Vinaya canon, just as in phrases like "a store of merit and knowledge," "a bull and an ox," and so on.
Hoặc giả, mặc dù Vinaya chính là Dhamma do là Pariyatti (giáo pháp học hỏi) và vân vân, nhưng từ Dhamma được sử dụng ở đây, do nằm gần từ Vinaya, và có cùng đối tượng, biểu thị một bộ kinh khác với bộ Vinaya, giống như trong các trường hợp “puññañāṇasambhāro, gobalībadda” (phước và trí tuệ, bò và trâu) và vân vân.
Anekajātisaṃsāranti ayaṃ gāthā bhagavatā attano sabbaññutaññāṇapadaṭṭhānaṃ arahattappattiṃ paccavekkhantena ekūnavīsatimassa paccavekkhaṇañāṇassa anantaraṃ bhāsitā.
This verse, " Through many a birth I wandered," was spoken by the Fortunate One after His nineteenth retrospective knowledge, reflecting upon His attainment of Arahantship, which is the immediate cause of His Omniscient Knowledge.
Bài kệ Anekajātisaṃsāra này đã được Đức Thế Tôn thuyết sau khi đạt được trí tuệ quán xét thứ mười chín, quán xét sự chứng đắc A-la-hán quả, nền tảng cho trí tuệ Toàn Giác của Ngài.
Tenāha ‘‘idaṃ paṭhamabuddhavacana’’nti.
Therefore, it is said, " This is the first utterance of the Buddha."
Vì thế (Đức Phật) đã nói: “Đây là lời Phật dạy đầu tiên”.
Idaṃ kira sabbabuddhehi avijahitaudānaṃ.
This is indeed an udāna never abandoned by any Buddha.
Đây chính là lời cảm hứng (udāna) mà tất cả chư Phật đều không bỏ qua.
Ayamassa saṅkhepattho (dha. pa. aṭṭha. 2.154) – ahaṃ imassa attabhāvagehassa kārakaṃ taṇhāvaḍḍhakiṃ gavesanto yena ñāṇena taṃ daṭṭhuṃ sakkā, tassa bodhiñāṇassatthāya dīpaṅkarapādamūle katābhinīhāro ettakaṃ kālaṃ anekajātisaṃsāraṃ anekajātisatasahassasaṅkhyaṃ saṃsāravaṭṭaṃ anibbisaṃ anibbisanto taṃ ñāṇaṃ avindanto alabhantoyeva sandhāvissaṃ saṃsariṃ.
This is its concise meaning: "Seeking the builder, craving, the carpenter of this body-house, for the sake of that Bodhi-knowledge by which I could see you, I, who made my aspiration at the feet of Dīpaṅkara, wandered through transmigration (saṃsāra), through countless hundreds of thousands of births, for such a long time, not finding that knowledge, not obtaining it."
Ý nghĩa tóm tắt của bài kệ này là: “Ta đã lang thang trong vòng luân hồi (saṃsāra) nhiều kiếp, vô số trăm ngàn kiếp, tìm kiếm người thợ mộc là ái dục, người đã tạo ra ngôi nhà thân thể này. Ta đã thực hiện lời nguyện dưới chân Đức Phật Dīpaṅkara để đạt được trí tuệ Bồ-đề, trí tuệ có thể thấy được người thợ mộc đó, nhưng ta vẫn chưa tìm thấy trí tuệ đó, nên ta vẫn tiếp tục luân hồi.”
Yasmā jarābyādhimaraṇamissatāya jāti nāmesā punappunaṃ upagantuṃ dukkhā, na ca sā tasmiṃ adiṭṭhe nivattati, tasmā taṃ gavesanto sandhāvissanti attho.
The meaning is that since this birth is suffering to repeatedly undergo, mixed as it is with old age, sickness, and death, and since it does not cease as long as that (craving) is not seen, therefore, seeking it, I wandered.
Vì sự tái sanh này luôn đi kèm với già, bệnh, chết, nên nó thật khổ sở khi phải tái diễn liên tục. Và sự tái sanh đó sẽ không chấm dứt nếu người thợ mộc đó chưa được thấy. Do đó, ý nghĩa là ‘Ta đã lang thang tìm kiếm người thợ mộc đó’.
Diṭṭhosīti idāni mayā sabbaññutaññāṇaṃ paṭivijjhantena diṭṭho asi.
" You are seen" means: Now, by me, who has fully comprehended Omniscient Knowledge, you are seen.
Diṭṭhosī (Ngươi đã bị thấy rồi) có nghĩa là: “Giờ đây, ta đã thấy ngươi bằng cách thâm nhập trí tuệ Toàn Giác.”
Puna gehanti puna imaṃ attabhāvasaṅkhātaṃ mama gehaṃ na kāhasi na karissasi.
" No more will you build a house" means: Again, you will not build this house of mine, which is called the body.
Puna gehaṃ (ngôi nhà nữa) có nghĩa là: “Ngươi sẽ không còn tạo ra ngôi nhà thân thể này cho ta nữa.”
Tava sabbā anavasesā kilesa phāsukā mayā bhaggā.
All your rafters, which are defilements, have been broken by me without remainder.
“ Tất cả các xà nhà phiền não của ngươi đã bị ta phá vỡ không còn sót lại.”
Imassa tayā katassa attabhāvagehassa kūṭaṃ avijjāsaṅkhātaṃ kaṇṇikamaṇḍalaṃ visaṅkhataṃ viddhaṃsitaṃ.
The ridgepole of this body-house built by you, which is ignorance, has been dismantled.
“ Đỉnh của ngôi nhà thân thể do ngươi tạo ra, tức là vòng tròn mái nhà được gọi là vô minh, đã bị phá hủy.”
Visaṅkhāraṃ nibbānaṃ ārammaṇakaraṇavasena gataṃ anupaviṭṭhaṃ idāni mama cittaṃ, ahañca taṇhānaṃ khayasaṅkhātaṃ arahattamaggaṃ arahattaphalaṃ vā ajjhagā adhigato pattosmīti attho.
"My mind has now reached the unconditioned (Nibbāna) by taking it as its object, and I have attained the path to Arahantship, which is the destruction of cravings, or the fruit of Arahantship." This is the meaning.
“Giờ đây, tâm của ta đã đi đến Niết Bàn, tức là Visaṅkhāraṃ (sự không cấu tạo), bằng cách lấy đó làm đối tượng. Và ta đã đạt được A-la-hán đạo hoặc A-la-hán quả, tức là sự diệt trừ ái dục.”
Gaṇṭhipadesu pana ‘‘visaṅkhāragatanti cittameva taṇhānaṃ khayasaṅkhātaṃ arahattamaggaṃ arahattaphalaṃ vā ajjhagā adhigato patto’’ti evampi attho vutto.
In the Gaṇṭhipadas, it is also said: "visaṅkhāragataṃ means the mind itself has attained the path to Arahantship, which is the destruction of cravings, or the fruit of Arahantship."
Tuy nhiên, trong các Gaṇṭhipada (chú giải chi tiết), cũng có ý nghĩa được nói như sau: “Visaṅkhāragataṃ (đã đi đến sự không cấu tạo) có nghĩa là tâm đã đạt được A-la-hán đạo hoặc A-la-hán quả, tức là sự diệt trừ ái dục.”
Ayaṃ manasā pavattitadhammānaṃ ādi.
This is the beginning of the Dhamma discoursed mentally.
Đây là khởi đầu của các pháp được phát khởi trong tâm.
‘‘Yadā have pātubhavanti dhammāti ayaṃ pana vācāya pavattitadhammānaṃ ādī’’ti vadanti.
They say that "When the Dhammas become manifest" is the beginning of the Dhamma discoursed verbally.
Người ta nói rằng: “Yadā have pātubhavanti dhammā (Khi các pháp hiện rõ)” là khởi đầu của các pháp được phát khởi bằng lời nói.
Antojappanavasena kira bhagavā ‘‘anekajātisaṃsāra’’ntiādimāha.
It is said that the Fortunate One uttered "Through many a birth I wandered" and so on, by way of internal monologue.
Đức Thế Tôn đã nói “Anekajātisaṃsāra” và vân vân, có lẽ là do Ngài đã tự niệm thầm trong tâm.
Kecīti khandhakabhāṇakā.
" Some" means the Khandhaka reciters.
Kecī (Một số người) là các vị Khaggakabhāṇaka (người tụng Khaggaka).
Paṭhamaṃ vutto pana dhammapadabhāṇakānaṃ adhippāyoti veditabbo.
It should be understood that the opinion stated first belongs to the Dhammapada reciters.
Còn ý kiến đã được nói trước đó thì nên hiểu là ý của các vị Dhammapadabhāṇaka (người tụng Dhammapada).
Ettha ca khandhakabhāṇakā vadanti ‘‘dhammapadabhāṇakānaṃ gāthā manasā desitattā tadā mahato janassa upakārāya na hoti, amhākaṃ pana gāthā vacībhedaṃ katvā desitattā tadā suṇantānaṃ devabrahmānaṃ upakārāya ahosi, tasmā idameva paṭhamabuddhavacana’’nti.
Here, the Khandhaka reciters say: "The verse of the Dhammapada reciters, having been taught mentally, was not beneficial to many people at that time. Our verse, however, having been uttered verbally, was beneficial to the devas and brahmas who heard it at that time. Therefore, this (our verse) is indeed the first utterance of the Buddha."
Ở đây, các vị Khaggakabhāṇaka nói rằng: “Bài kệ của các vị Dhammapadabhāṇaka, vì được thuyết trong tâm, nên lúc đó không mang lại lợi ích lớn cho chúng sanh. Còn bài kệ của chúng tôi, vì được thuyết bằng lời nói rõ ràng, nên lúc đó đã mang lại lợi ích cho chư thiên và Phạm thiên đang lắng nghe. Do đó, đây chính là lời Phật dạy đầu tiên.”
Dhammapadabhāṇakā pana ‘‘desanāya janassa upakārānupakārabhāvo lakkhaṇaṃ na hoti, bhagavatā manasā desitattāyeva idaṃ paṭhamabuddhavacana’’nti vadanti, tasmā ubhayampi aññamaññaṃ viruddhaṃ na hotīti veditabbaṃ.
The Dhammapada reciters, however, say: "The aspect of being beneficial or not beneficial to people is not a characteristic (for determining the first utterance). It is precisely because it was taught mentally by the Fortunate One that this is the first utterance of the Buddha." Therefore, it should be understood that both opinions are not contradictory to each other.
Tuy nhiên, các vị Dhammapadabhāṇaka lại nói rằng: “Việc bài pháp có lợi ích hay không có lợi ích cho chúng sanh không phải là tiêu chí (để xác định lời Phật dạy đầu tiên). Chính vì Đức Thế Tôn đã thuyết bài kệ đó trong tâm mà nó là lời Phật dạy đầu tiên.” Vì vậy, nên hiểu rằng cả hai ý kiến đều không mâu thuẫn lẫn nhau.
Nanu ca yadi ‘‘anekajātisaṃsāra’’nti manasā desitaṃ, atha kasmā dhammapadaaṭṭhakathāyaṃ (dha. pa. aṭṭha. 2.153-154) ‘‘anekajātisaṃsāranti imaṃ dhammadesanaṃ satthā bodhirukkhamūle nisinno udānavasena udānetvā aparabhāge ānandattherena puṭṭho kathesī’’ti vuttanti?
But if "Through many a birth I wandered" was taught mentally, then why is it said in the Dhammapada Commentary: "The Teacher, sitting at the foot of the Bodhi tree, uttered this Dhamma discourse, 'Through many a birth I wandered,' as an udāna, and later, when questioned by Venerable Ānanda, He related it"?
Nhưng nếu “Anekajātisaṃsāra” được thuyết trong tâm, thì tại sao trong Dhammapada Aṭṭhakathā lại nói rằng: “Đức Đạo Sư, khi ngồi dưới cội Bồ-đề, đã thuyết bài pháp này, ‘Anekajātisaṃsāra’, dưới dạng lời cảm hứng (udāna), và sau đó, khi được Trưởng lão Ānanda hỏi, Ngài đã giảng giải”?
Tatthāpi manasā udānetvāti evamattho gahetabbo.
Even there, the meaning should be taken as "having uttered mentally."
Ở đó, cũng nên hiểu ý nghĩa là “đã thuyết lời cảm hứng trong tâm”.
Atha vā manasāva desitanti evaṃ gahaṇe kiṃ kāraṇanti ce?
Or if it is asked, "What is the reason for taking it as having been taught mentally?"
Hoặc giả, nếu hỏi “Vì lý do gì mà phải hiểu rằng nó được thuyết trong tâm?”
Yadi vacībhedaṃ katvā desitaṃ siyā, udānapāḷiyaṃ āruḷhaṃ bhaveyya, tasmā udānapāḷiyaṃ anāruḷhabhāvoyeva vacībhedaṃ akatvā manasā desitabhāve kāraṇanti vadanti.
They say that if it had been taught verbally, it would have been included in the Udāna Pāli. Therefore, its non-inclusion in the Udāna Pāli is the reason for its being taught mentally without verbal utterance.
Thì họ nói rằng: “Nếu nó được thuyết bằng lời nói rõ ràng, thì nó đã được ghi vào Udāna Pāḷi. Do đó, việc nó không được ghi vào Udāna Pāḷi chính là lý do cho việc nó được thuyết trong tâm mà không bằng lời nói rõ ràng.”
Yadā have pātubhavanti dhammāti ettha itisaddo ādiattho.
In "When the Dhammas become manifest," the word " iti" has the meaning of 'and so on'.
Trong câu Yadā have pātubhavanti dhammā (Khi các pháp hiện rõ), từ iti có nghĩa là “và vân vân”.
Tena ‘‘ātāpino jhāyato brāhmaṇassa, athassa kaṅkhā vapayanti sabbā.
By that, it includes the three verses beginning with, "When the brahmin is ardent and meditating, then all his doubts vanish.
Do đó, nó bao gồm ba bài kệ tiếp theo, bắt đầu bằng “ātāpino jhāyato brāhmaṇassa, athassa kaṅkhā vapayanti sabbā.
Yato pajānāti sahetudhamma’’nti ādigāthāttayaṃ saṅgaṇhāti.
When he understands the Dhammas with their cause."
Yato pajānāti sahetudhammaṃ” (Khi vị Bà-la-môn nhiệt tâm thiền định, mọi nghi ngờ của vị ấy tiêu tan. Vì vị ấy hiểu rõ các pháp có nguyên nhân).
Udānagāthanti pana jātiyā ekavacanaṃ, tatthāpi paṭhamagāthaṃyeva vā gahetvā vuttanti veditabbaṃ.
The term " udāna verse" is a singular noun by gender, and it should be understood that it refers to the first verse among them.
Còn Udānagātha (bài kệ cảm hứng) nên hiểu là số ít theo giống, hoặc là chỉ đề cập đến bài kệ đầu tiên trong số đó.
Ettha pana yaṃ vattabbaṃ, taṃ khandhake āvi bhavissati.
What needs to be said here will become clear in the Khandhaka.
Tuy nhiên, những gì cần nói ở đây sẽ được trình bày rõ trong Khandhaka.
Pāṭipadadivaseti idaṃ ‘‘sabbaññubhāvappattassā’’ti na etena sambandhitabbaṃ, ‘‘paccavekkhantassa uppannā’’ti etena pana sambandhitabbaṃ.
The phrase " on the day of the first lunar quarter" should not be connected with "who attained omniscience," but rather with "whose (knowledge) arose while contemplating."
Pāṭipadadivase (vào ngày mùng một) không nên liên kết với “sabbaññubhāvappattassā” (người đã đạt được toàn tri), mà nên liên kết với “paccavekkhantassa uppannā” (đã khởi lên khi quán xét).
Visākhapuṇṇamāyameva hi bhagavā paccūsasamaye sabbaññutaṃ pattoti.
Indeed, the Fortunate One attained omniscience in the early morning of the Vesak full moon day.
Vì Đức Thế Tôn đã đạt được Toàn Giác vào rạng đông ngày trăng tròn Visākha.
Somanassamayañāṇenāti somanassasampayuttañāṇena.
" With knowledge accompanied by joy" means: with knowledge associated with gladness.
Somanassamayañāṇenā (bằng trí tuệ hỷ lạc) có nghĩa là bằng trí tuệ đi kèm với hỷ lạc (somanassa).
Āmantayāmīti nivedayāmi, bodhemīti attho.
" I exhort" means: I make known, I inform.
Āmantayāmi (ta khuyên bảo) có nghĩa là ta thông báo, ta làm cho giác ngộ.
Vayadhammāti aniccalakkhaṇamukhena dukkhānattalakkhaṇampi saṅkhārānaṃ vibhāveti ‘‘yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ, yaṃ dukkhaṃ tadanattā’’ti (saṃ. ni. 3.15) vacanato.
" Subject to dissolution" through the characteristic of impermanence, also reveals the characteristics of suffering and non-self of conditioned phenomena, according to the statement: "What is impermanent is suffering; what is suffering is non-self."
Vayadhammā (có tính chất hoại diệt) biểu thị tính chất khổ và vô ngã của các hành (saṅkhāra) thông qua đặc tính vô thường, theo câu nói: “Cái gì vô thường thì khổ, cái gì khổ thì vô ngã” (Saṃ. Ni. 3.15).
Lakkhaṇattayavibhāvananayeneva tadārammaṇaṃ vipassanaṃ dassento sabbatitthiyānaṃ avisayabhūtaṃ buddhāveṇikaṃ catusaccakammaṭṭhānādhiṭṭhānaṃ aviparītaṃ nibbānagāminiṃ paṭipadaṃ pakāsetīti daṭṭhabbaṃ.
It should be seen that by the method of revealing the three characteristics, He thereby shows Vipassanā having them as its object, and proclaims the undistorted path leading to Nibbāna, which is beyond the scope of all other teachers and is unique to the Buddhas, based on the four Noble Truths as its foundation.
Nên hiểu rằng bằng cách trình bày ba đặc tính này, Đức Phật đã chỉ ra pháp quán (vipassanā) có đối tượng là chúng, và tuyên bố con đường dẫn đến Niết Bàn không sai lệch, đó là sự an trú vào Tứ Diệu Đế, điều không thể đạt được đối với tất cả các ngoại đạo, và chỉ riêng chư Phật mới có.
Idāni tattha sammāpaṭipattiyaṃ niyojeti ‘‘appamādena sampādethā’’ti.
Now, He exhorts to right practice there with " Achieve (your goal) with diligence."
Giờ đây, Ngài khuyến khích thực hành chánh đạo ở đó bằng câu “appamādena sampādethā” (Hãy hoàn thành với sự không phóng dật).
Atha vā ‘‘vayadhammā saṅkhārā’’ti etena saṅkhepena saṃvejetvā ‘‘appamādena sampādethā’’ti saṅkhepeneva niravasesaṃ sammāpaṭipattiṃ dasseti.
Or, having stirred emotion concisely with "Conditioned phenomena are subject to dissolution," He then concisely shows the entire right practice with "Achieve (your goal) with diligence."
Hoặc giả, bằng cách tóm tắt sự xúc động với câu “vayadhammā saṅkhārā” (các hành có tính chất hoại diệt), Ngài đã trình bày toàn bộ chánh đạo một cách tóm tắt bằng câu “appamādena sampādethā” (Hãy hoàn thành với sự không phóng dật).
Appamādapadañhi sikkhattayasaṅgahitaṃ kevalaparipuṇṇaṃ sāsanaṃ pariyādiyitvā tiṭṭhatīti.
For the word appamāda (diligence) encompasses the entire and complete teaching, comprising the three trainings.
Vì từ appamāda (không phóng dật) bao hàm toàn bộ giáo pháp hoàn hảo, được thâu tóm trong ba học pháp (sikkhā).
Antareti antarāḷe, vemajjheti attho.
" Antare" means: in the middle, in between.
Antare (ở giữa) có nghĩa là ở khoảng giữa, ở trung tâm.
Suttantapiṭakanti ettha yathā kammameva kammantaṃ, evaṃ suttameva suttantanti veditabbaṃ.
In " Suttantapiṭaka," it should be understood that just as kamma (action) itself is kammanta (work), so too sutta (discourse) itself is suttanta (discourse).
Trong từ Suttantapiṭaka, nên hiểu rằng Suttanta cũng giống như Sutta, giống như kamma (hành động) chính là kammanta (việc làm).
Asaṅgītanti saṅgītikkhandhakakathāvatthuppakaraṇādi.
" Asaṅgītaṃ" refers to the Saṅgītikkhandhaka, Kathāvatthu commentary, and so on.
Asaṅgīta (không được kết tập) là những phần như Saṅgītikakhandhaka, Kathāvatthuppakaraṇa và vân vân.
Keci pana ‘‘subhasuttampi paṭhamasaṅgītiyaṃ asaṅgīta’’nti vadanti, taṃ na yujjati.
Some say that even the Subha Sutta was not recited at the First Council; this is not appropriate.
Một số người nói rằng Subhasutta cũng không được kết tập trong kỳ kết tập đầu tiên, điều đó không hợp lý.
‘‘Paṭhamasaṅgītito puretarameva hi āyasmatā ānandattherena jetavane viharantena subhassa māṇavassa desita’’nti ācariyadhammapālattherena vuttaṃ.
For Venerable Ācariya Dhammapāla Thera said that it was taught by Venerable Ānanda Thera to the brahmin Subha while residing in Jetavana, even before the First Council.
Vì Trưởng lão Ācariya Dhammapāla đã nói rằng: “Subhasutta đã được Trưởng lão Ānanda thuyết giảng cho Subha Māṇava khi ngài đang trú tại Jetavana, trước cả kỳ kết tập đầu tiên.”
Subhasuttaṃ pana ‘‘evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ āyasmā ānando sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme aciraparinibbute bhagavatī’’tiādinā (dī. ni. 1.444) āgataṃ.
The Subhasutta, however, appears with the opening phrase “Thus have I heard: at one time the Venerable Ānanda was dwelling at Sāvatthī, in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s monastery, not long after the Blessed One had passed away into Nibbāna.”
Kinh Subha được ghi lại với câu mở đầu “Như vầy tôi nghe – một thời Tôn giả Ānanda trú tại Sāvatthī, trong Jetavana, vườn của Anāthapiṇḍika, không lâu sau khi Thế Tôn nhập Niết Bàn”.
Tattha ‘‘evaṃ me suta’’ntiādivacanaṃ paṭhamasaṅgītiyaṃ āyasmatā ānandatthereneva vattuṃ yuttarūpaṃ na hoti.
In that*, the phrase “Thus have I heard” and so on was not suitable for Venerable Elder Ānanda himself to utter at the First Council.
Trong đó, lời mở đầu “Như vầy tôi nghe” không phù hợp để Tôn giả Ānanda nói trong kỳ Kết tập thứ nhất.
Na hi ānandatthero sayameva subhasuttaṃ desetvā ‘‘evaṃ me suta’’ntiādīni vadati.
For Elder Ānanda himself did not teach the Subhasutta and then utter the words “Thus have I heard” and so on.
Thật vậy, Tôn giả Ānanda không tự mình thuyết kinh Subha rồi nói những lời mở đầu “Như vầy tôi nghe”.
Evaṃ pana vattabbaṃ siyā ‘‘ekamidāhaṃ, bhante, samayaṃ sāvatthiyaṃ viharāmi jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme’’ti, tasmā dutiyatatiyasaṅgītikārakehi ‘‘evaṃ me suta’’ntiādinā subhasuttaṃ saṅgītimāropitaṃ viya dissati.
Rather, it should be said, “On one occasion, bhante, I was dwelling at Sāvatthī, in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s monastery.” Therefore, it seems as if the Subhasutta was recited at the Council by the compilers of the Second and Third Councils with the phrase “Thus have I heard” and so on.
Chỉ nên nói rằng: “Bạch Thế Tôn, một thời con trú tại Sāvatthī, trong Jetavana, vườn của Anāthapiṇḍika”. Do đó, có vẻ như các vị Kết tập kinh điển trong kỳ Kết tập thứ hai và thứ ba đã kết tập kinh Subha với lời mở đầu “Như vầy tôi nghe”.
Atha ācariyadhammapālattherassa evamadhippāyo siyā ‘‘ānandatthereneva vuttampi subhasuttaṃ paṭhamasaṅgītiṃ āropetvā tantiṃ ṭhapetukāmehi mahākassapattherādīhi aññesu suttesu āgatanayeneva ‘evaṃ me suta’ntiādinā tanti ṭhapitā’’ti, evaṃ sati yujjeyya.
Or if this were the intention of Ācariya Dhammapāla Thera: “Even the Subhasutta, which was spoken by Elder Ānanda himself, was included in the Pāḷi canon by Elder Mahākassapa and others, who wished to establish the Pāḷi canon by reciting it at the First Council, using the phrase ‘Thus have I heard’ and so on, in the same manner as it appears in other suttas.” If this were the case, it would be appropriate.
Hoặc nếu ý của Trưởng lão Sư Dhamma-pāla là: “Dù kinh Subha do chính Trưởng lão Ānanda thuyết, nhưng các Trưởng lão Mahākassapa và những vị khác, những người muốn đưa kinh ấy vào Tạng trong kỳ Kết tập thứ nhất, đã ghi lại lời mở đầu ‘Như vầy tôi nghe’ theo cách đã được ghi trong các kinh khác”, thì điều đó có thể chấp nhận được.
Atha vā āyasmā ānandatthero subhasuttaṃ sayaṃ desentopi sāmaññaphalādīsu bhagavatā desitanayeneva desesīti bhagavato sammukhā laddhanaye ṭhatvā desitattā bhagavatā desitaṃ dhammaṃ attani adahanto ‘‘evaṃ me suta’’ntiādimāhāti evamadhippāyo veditabbo.
Or it should be understood that even though Venerable Elder Ānanda himself taught the Subhasutta, he taught it in the same manner as the Blessed One taught in the Sāmaññaphala Sutta and so on. Therefore, having established it according to the method received directly from the Blessed One, not attributing the Dhamma taught by the Blessed One to himself, he spoke the words “Thus have I heard” and so on.
Hoặc, Tôn giả Ānanda, dù tự mình thuyết kinh Subha, đã thuyết theo cách mà Thế Tôn đã thuyết trong kinh Sāmaññaphala và các kinh khác; do đó, vì đã thuyết dựa trên những gì đã tiếp nhận trực tiếp từ Thế Tôn, không cho rằng Pháp được Thế Tôn thuyết là của mình, nên đã nói lời mở đầu “Như vầy tôi nghe”; ý nghĩa này cần được hiểu như vậy.
Ubhayāni pātimokkhānīti bhikkhubhikkhunīpātimokkhavasena.
Both Pātimokkhas refers to the Bhikkhu Pātimokkha and the Bhikkhunī Pātimokkha.
Cả hai Pāṭimokkha là Pāṭimokkha của Tỳ-khưu và Pāṭimokkha của Tỳ-khưu-ni.
Dve vibhaṅgānīti bhikkhubhikkhunīvibhaṅgavaseneva dve vibhaṅgāni.
Two Vibhaṅgas means two Vibhaṅgas in terms of the Bhikkhu Vibhaṅga and the Bhikkhunī Vibhaṅga.
Hai Vibhaṅga là hai Vibhaṅga theo cách của Vibhaṅga Tỳ-khưu và Vibhaṅga Tỳ-khưu-ni.
Dvāvīsati khandhakānīti mahāvaggacūḷavaggesu āgatāni dvāvīsati khandhakāni.
Twenty-two Khandhakas refers to the twenty-two Khandhakas that appear in the Mahāvagga and Cūḷavagga.
Hai mươi hai Khandhaka là hai mươi hai Khandhaka được ghi trong Mahāvagga và Cūḷavagga.
Soḷasaparivārāti soḷasahi parivārehi upalakkhitattā soḷasaparivārāti vuttaṃ.
The sixteen Parivāras is stated as such because it is characterized by sixteen parivāras.
Mười sáu Parivāra được gọi là mười sáu Parivāra vì được đánh dấu bằng mười sáu Parivāra.
Tathā hi parivārapāḷiyaṃ ‘‘yaṃ tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena paṭhamaṃ pārājikaṃ kattha paññatta’’ntiādinā (pari. 1) paññattivāro, tato paraṃ ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevanto kati āpattiyo āpajjatī’’tiādinā (pari. 157) katāpattivāro, ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassa āpattiyo catunnaṃ vipattīnaṃ kati vipattiyo bhajantī’’tiādippabhedo (pari. 182) vipattivāro, ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassa āpattiyo sattannaṃ āpattikkhandhānaṃ katihi āpattikkhandhehi saṅgahitā’’tiādippabhedo (pari. 183) saṅgahavāro, ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassa āpattiyo channaṃ āpattisamuṭṭhānānaṃ katihi samuṭṭhānehi samuṭṭhantī’’tiādinā (pari. 184) samuṭṭhānavāro, ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassa āpattiyo catunnaṃ adhikaraṇānaṃ katamaṃ adhikaraṇa’’ntiādinā (pari. 185) adhikaraṇavāro, ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassa āpattiyo sattannaṃ samathānaṃ katihi samathehi sammantī’’tiādippabhedo (pari. 186) samathavāro, tadanantaraṃ samuccayavāro cāti aṭṭha vārā vuttā.
Indeed, in the Pāḷi of the Parivāra, eight sections are mentioned: the paññattivāra (section on promulgation), beginning with “Where was the first pārājika promulgated by that Blessed One, the Knower, the Seer, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One?”; then the katāpattivāra (section on offenses committed), beginning with “How many offenses does one commit when engaging in sexual intercourse?”; the vipattivāra (section on types of transgressions), distinguished by phrases such as “Into how many types of transgressions do the offenses of one engaging in sexual intercourse fall?”; the saṅgahavāra (section on compilation), distinguished by phrases such as “By how many groups of offenses are the offenses of one engaging in sexual intercourse compiled among the seven groups of offenses?”; the samuṭṭhānavāra (section on origination), beginning with “By how many origins do the offenses of one engaging in sexual intercourse originate among the six origins of offenses?”; the adhikaraṇavāra (section on legal questions), beginning with “What kind of legal question is it for one engaging in sexual intercourse?”; the samathavāra (section on settlement), distinguished by phrases such as “By how many methods of settlement are the offenses of one engaging in sexual intercourse settled among the seven methods of settlement?”; and thereafter, the samuccayavāra (section on accumulation).
Thật vậy, trong Pāḷi của Parivāra, có tám phần được nói đến: phần Paññatti (giới luật) với câu mở đầu “Giới Pārājika đầu tiên do Đức Thế Tôn, bậc Toàn Giác, bậc Chánh Đẳng Giác, đã chế định ở đâu?”; sau đó là phần Katāpatti (tội đã phạm) với câu mở đầu “Người thực hành tà hạnh dâm dục phạm bao nhiêu tội?”; phần Vipatti (sự sai phạm) với câu mở đầu “Các tội của người thực hành tà hạnh dâm dục thuộc bao nhiêu trong bốn loại sai phạm?”; phần Saṅgaha (sự thâu nhiếp) với câu mở đầu “Các tội của người thực hành tà hạnh dâm dục được thâu nhiếp vào bao nhiêu trong bảy nhóm tội?”; phần Samuṭṭhāna (nguồn gốc) với câu mở đầu “Các tội của người thực hành tà hạnh dâm dục phát sinh từ bao nhiêu trong sáu nguồn gốc tội?”; phần Adhikaraṇa (sự tranh chấp) với câu mở đầu “Các tội của người thực hành tà hạnh dâm dục thuộc loại tranh chấp nào trong bốn loại tranh chấp?”; phần Samatha (sự dàn xếp) với câu mở đầu “Các tội của người thực hành tà hạnh dâm dục được dàn xếp bằng bao nhiêu trong bảy phương pháp dàn xếp?”; và sau đó là phần Samuccaya (sự tổng hợp).
Tato paraṃ ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevanapaccayā pārājikaṃ kattha paññatta’’ntiādinā (pari. 188) nayena puna paccayavasena eko paññattivāro, tassa vasena purimasadisā eva katāpattivārādayo satta vārāti evaṃ aparepi aṭṭha vārā vuttā.
Following that, in the same manner, another eight sections are mentioned: one paññattivāra based on conditionality, beginning with “Where was the pārājika concerning engaging in sexual intercourse promulgated?” and the seven sections such as the katāpattivāra similar to the former.
Sau đó, theo cách tương tự, có thêm tám phần khác được nói đến: một phần Paññatti nữa theo cách nhân duyên với câu mở đầu “Giới Pārājika do nhân duyên thực hành tà hạnh dâm dục được chế định ở đâu?”; và theo đó, có bảy phần tương tự như các phần Katāpatti và các phần khác trước đó.
Iti imāni aṭṭha, purimānipi aṭṭhāti mahāvibhaṅge soḷasa vārā dassitā.
Thus, these eight and the former eight make sixteen sections demonstrated in the Mahāvibhaṅga.
Như vậy, tám phần này và tám phần trước đó, tổng cộng mười sáu phần được trình bày trong Mahāvibhaṅga.
Tato paraṃ teneva nayena bhikkhunivibhaṅgepi soḷasa vārā āgatāti imehi soḷasahi vārehi upalakkhitattā soḷasaparivārāti vuccati.
Following that, in the same manner, sixteen sections also appear in the Bhikkhunīvibhaṅga. Thus, it is called the sixteen Parivāras because it is characterized by these sixteen sections.
Sau đó, theo cách tương tự, mười sáu phần cũng được ghi trong Bhikkhunīvibhaṅga; do đó, vì được đánh dấu bằng mười sáu phần này, nên được gọi là mười sáu Parivāra.
Potthakesu pana katthaci ‘‘parivāro’’ti ettakameva dissati, bahūsu pana potthakesu dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ abhidhammaṭṭhakathāyañca ‘‘soḷasaparivārā’’ti evameva vuttattā ayampi pāṭho na sakkā paṭibāhitunti tassevattho vutto.
In some books, only “Parivāra” is found; however, since in many books, in the Dīgha Nikāya Aṭṭhakathā and the Abhidhamma Aṭṭhakathā, it is stated as “sixteen Parivāras,” this reading cannot be rejected, and so its meaning is given.
Tuy nhiên, trong một số bản kinh, chỉ thấy “Parivāra”, nhưng trong nhiều bản kinh và trong chú giải Dīgha Nikāya và chú giải Abhidhamma, đều ghi “Soḷasaparivārā”, nên không thể bác bỏ bản văn này; vì vậy, ý nghĩa của nó đã được giải thích.
Vividhavisesanayattāti imissā gāthāya atthaṃ vibhāvento āha ‘‘vividhā hī’’tiādi.
Elaborating on the meaning of the verse beginning with vividhavisesanayattā (because of the various special methods), it is said: “For various…” and so on.
Để làm rõ ý nghĩa của kệ ngôn vividhavisesanayattā (vì có nhiều phương pháp đặc biệt khác nhau), Ngài nói “vividhā hi” (thật vậy, có nhiều loại) và tiếp theo.
Daḷhīkammasithilakaraṇappayojanāti yathākkamaṃ lokavajjesu sikkhāpadesu daḷhīkammappayojanā, paṇṇattivajjesu sithilakaraṇappayojanāti veditabbaṃ.
Daḷhīkammasithilakaraṇappayojanā (for the purpose of strengthening and loosening) should be understood as: having the purpose of strengthening the training rules concerning worldly faults (lokavajja), and having the purpose of loosening those concerning disciplinary faults (paññattivajja), respectively.
Daḷhīkammasithilakaraṇappayojanā (có mục đích làm vững chắc và làm lỏng lẻo) cần được hiểu là có mục đích làm vững chắc các giới học thuộc loại lỗi thế tục (lokavajja) và có mục đích làm lỏng lẻo các giới học thuộc loại lỗi do chế định (paññattivajja) theo thứ tự.
Ajjhācāranisedhanatoti saññamavelaṃ atibhavitvā pavatto ācāro ajjhācāro, vītikkamo, tassa nisedhanatoti attho.
Ajjhācāranisedhanato means "because of the prohibition of transgression." A conduct that transgresses the boundary of restraint is ajjhācāra, a transgression; hence, it is for the prohibition of that transgression.
Ajjhācāranisedhanato (vì ngăn cấm sự vượt quá giới hạn) có nghĩa là hành vi vượt quá giới hạn của sự tự chế là ajjhācāra, tức là sự vi phạm; và vì ngăn cấm sự vi phạm đó.
Tenāti vividhanayattādihetunā.
By that means by that reason, such as having various methods and so on.
Tenā (bởi điều đó) là bởi lý do có nhiều phương pháp khác nhau, v.v.
Etanti ‘‘vividhavisesanayattā’’tiādigāthāvacanaṃ.
That refers to the verse statement beginning with “vividhavisesanayattā.”
Etaṃ (điều này) là lời kệ ngôn “vividhavisesanayattā” và tiếp theo.
Etassāti vinayassa.
Of that refers to the Vinaya.
Etassā (của điều này) là của Vinaya.
Itaraṃ panāti suttaṃ.
The other, however, is the Sutta.
Itaraṃ panā (còn điều khác) là Sutta.
Idāni atthānaṃ sūcanatotiādigāthāya atthaṃ pakāsento āha ‘‘tañhī’’tiādi.
Now, elucidating the meaning of the verse beginning with atthānaṃ sūcanato (because of indicating benefits), it is said: “For that…” and so on.
Bây giờ, để làm sáng tỏ ý nghĩa của kệ ngôn atthānaṃ sūcanato (vì chỉ rõ các lợi ích) và tiếp theo, Ngài nói “taṃ hi” (điều đó thật vậy) và tiếp theo.
Attatthaparatthādibhedeti yo taṃ suttaṃ sajjhāyati suṇāti vāceti cinteti deseti ca, suttena saṅgahito sīlādiattho tassapi hoti, tena parassa sādhetabbato parassapi hotīti tadubhayaṃ taṃ suttaṃ sūceti dīpeti.
In terms of the benefits for oneself, for others, and so on: The person who recites, listens to, teaches, reflects on, or preaches that sutta; the benefit of morality (sīla) and so on, which is comprised in the sutta, belongs to that person. And because it can be achieved for another by that person, it also belongs to another. Thus, that sutta indicates or illuminates both of these.
Attatthaparatthādibhede (trong các loại lợi ích cho bản thân và cho người khác, v.v.) có nghĩa là: người nào tụng đọc, lắng nghe, giảng dạy, suy tư hoặc thuyết giảng kinh đó, thì lợi ích về giới và các lợi ích khác được thâu nhiếp bởi kinh đó cũng thuộc về người ấy; và vì lợi ích đó có thể được thực hiện cho người khác, nên nó cũng thuộc về người khác. Như vậy, kinh đó chỉ rõ và làm sáng tỏ cả hai điều đó (lợi ích cho bản thân và lợi ích cho người khác).
Tathā diṭṭhadhammikasamparāyikatthe lokiyalokuttaratthe cāti evamādibhede atthe ādisaddena saṅgaṇhāti.
Similarly, the word “ādi” (and so on) includes benefits in this life and the next, and worldly and supramundane benefits, and so forth, benefits of this kind.
Tương tự, từ “v.v.” (ādisaddena) bao gồm các lợi ích trong hiện tại và tương lai, các lợi ích thế gian và siêu thế, v.v.
Atthasaddo cāyaṃ hitapariyāyavacano, na bhāsitatthavacano.
And this word attha is a synonym for benefit, not for the meaning spoken.
Và từ attha (lợi ích) này là một từ đồng nghĩa với từ “hạnh phúc” (hita), không phải là một từ chỉ ý nghĩa của lời nói (bhāsitattha).
Yadi siyā, suttaṃ attanopi bhāsitatthaṃ sūceti parassapīti ayamattho vutto siyā, suttena ca yo attho pakāsito, so tasseva hoti, na tena parattho sūcito hotīti.
If it were so, it would mean that the sutta indicates the meaning spoken both for oneself and for others. But the meaning revealed by the sutta belongs only to that sutta; by it, the benefit of another is not indicated.
Nếu vậy, thì có nghĩa là kinh chỉ rõ ý nghĩa của lời nói của chính mình và của người khác; nhưng ý nghĩa được kinh làm sáng tỏ là của chính kinh đó, không phải là ý nghĩa của người khác được kinh đó chỉ rõ.
Tena sūcetabbassa paratthassa nivattetabbassa abhāvā attaggahaṇañca na kattabbaṃ.
Therefore, since there is no benefit of another to be indicated or to be suppressed, the term "self" should not be adopted.
Do đó, vì không có lợi ích cho người khác cần được chỉ rõ hoặc cần được loại bỏ, nên không cần dùng từ “bản thân” (atta).
Attatthaparatthavinimuttassa bhāsitatthassa abhāvā ādiggahaṇañca na kattabbaṃ, tasmā yathāvuttassa hitapariyāyassa atthassa sutte asambhavato suttādhārassa puggalassa vasena attatthaparatthā vuttā.
Since there is no spoken meaning that is distinct from the benefit for oneself and for others, the term "and so on" should not be adopted. Therefore, because the benefit, a synonym for well-being as stated, is not found in the sutta itself, the benefits for oneself and for others are spoken in reference to the person who is the recipient of the sutta.
Và vì không có ý nghĩa của lời nói nào tách rời khỏi lợi ích cho bản thân và lợi ích cho người khác, nên cũng không cần dùng từ “v.v.” (ādi). Do đó, vì lợi ích đã nói đến, tức là lợi ích đồng nghĩa với hạnh phúc, không thể tồn tại trong kinh, nên lợi ích cho bản thân và lợi ích cho người khác được nói đến dựa trên người làm nền tảng cho kinh.
Atha vā suttaṃ anapekkhitvā ye attatthādayo atthappabhedā ‘‘na haññadatthatthi pasaṃsalābhā’’ti etassa padassa niddese (mahāni. 63) vuttā attattho, parattho, ubhayattho, diṭṭhadhammiko attho, samparāyiko attho, uttāno attho, gambhīro attho, guḷho attho, paṭicchanno attho, neyyo attho, nīto attho, anavajjo attho, nikkileso attho, vodāno attho, paramatthoti, te atthe suttaṃ sūcetīti attho gahetabbo.
Or else, without regard to the Sutta, the divisions of meaning such as self-interest and others, which are stated in the explanation of the verse "There is no harm, praise, or gain" (Na haññadatthatthi pasaṃsalābhā) as self-interest (attattho), others' interest (parattho), the interest of both (ubhayattho), present life's interest (diṭṭhadhammiko attho), future life's interest (samparāyiko attho), manifest meaning (uttāno attho), profound meaning (gambhīro attho), concealed meaning (guḷho attho), hidden meaning (paṭicchanno attho), inferable meaning (neyyo attho), directly stated meaning (nīto attho), faultless meaning (anavajjo attho), undefiled meaning (nikkileso attho), purified meaning (vodāno attho), and ultimate meaning (paramattho), it should be understood that the Sutta makes these meanings known.
Hoặc giả, không cần xét đến kinh điển, nên hiểu rằng Sutta chỉ ra các phân loại ý nghĩa (atthappabheda) như tự lợi (attattha), tha lợi (parattha), lợi cả hai (ubhayattha), lợi hiện tại (diṭṭhadhammiko attho), lợi vị lai (samparāyiko attho), nghĩa hiển lộ (uttāno attho), nghĩa sâu xa (gambhīro attho), nghĩa kín đáo (guḷho attho), nghĩa che giấu (paṭicchanno attho), nghĩa cần được dẫn giải (neyyo attho), nghĩa đã được dẫn giải (nīto attho), nghĩa không lỗi (anavajjo attho), nghĩa không phiền não (nikkileso attho), nghĩa thanh tịnh (vodāno attho), và nghĩa tối thượng (paramattho), được đề cập trong phần giải thích (niddesa) của câu ‘na haññadatthatthi pasaṃsalābhā’.
Tathā hi kiñcāpi suttanirapekkhaṃ attatthādayo vuttā suttatthabhāvena aniddiṭṭhattā, tesu pana ekopi atthappabhedo suttena dīpetabbataṃ nātikkamati, tasmā te atthe suttaṃ sūcetīti vuccati.
Indeed, although self-interest and others are stated without reference to the Sutta, as they are not specifically indicated as meanings of the Sutta, yet not a single one of these divisions of meaning goes beyond what should be made known by the Sutta. Therefore, it is said that the Sutta makes these meanings known.
Thật vậy, mặc dù các loại tự lợi v.v. được nói đến mà không cần đến Sutta, vì chúng không được chỉ rõ là nghĩa của Sutta, nhưng không một loại ý nghĩa nào trong số đó vượt ra ngoài sự cần được Sutta làm rõ; do đó, nói rằng Sutta chỉ ra những ý nghĩa đó.
Imasmiñca atthavikappe attha-saddoyaṃ bhāsitatthapariyāyopi hoti.
And in this interpretation of meaning, the word attha also means "spoken meaning".
Và trong cách giải thích ý nghĩa này, từ attha cũng có nghĩa là ý nghĩa của lời đã nói (bhāsitattha).
Ettha hi purimakā pañca atthappabhedā hitapariyāyā, tato pare cha bhāsitatthabhedā, pacchimakā pana ubhayasabhāvā.
Here, the first five divisions of meaning are synonyms for benefit, the next six are divisions of spoken meaning, while the latter ones possess both characteristics.
Ở đây, năm loại ý nghĩa đầu tiên là những từ đồng nghĩa với lợi ích (hita); sáu loại tiếp theo là những phân loại của ý nghĩa lời đã nói (bhāsitattha); còn những loại cuối cùng thì có cả hai tính chất.
Tattha duradhigamatāya vibhāvane agādhabhāvo gambhīro, na vivaṭo guḷho, mūludakādayo viya paṃsunā akkharasannivesādinā tirohito paṭicchanno.
Among these, gambhīro means profound, being unfathomable due to difficulty in comprehension. guḷho means not evident, paṭicchanno means covered, like roots and water covered by earth, or concealed by the arrangement of letters and so forth.
Trong đó, gambhīro (sâu xa) là tính chất thâm sâu, khó đạt được khi làm rõ; guḷho (kín đáo) là không hiển lộ; paṭicchanno (che giấu) là bị che khuất bởi đất như rễ cây và nước, hoặc bởi cách sắp xếp chữ cái v.v.
Niddhāretvā ñāpetabbo neyyo, yathārutavasena veditabbo nīto.
neyyo is a meaning to be discerned and understood, nīto is a meaning to be understood directly according to the utterance.
Neyyo (cần được dẫn giải) là nghĩa cần được xác định và làm cho hiểu rõ; nīto (đã được dẫn giải) là nghĩa được hiểu theo cách diễn đạt trực tiếp.
Anavajjanikkilesavodānā pariyāyavasena vuttā, kusalavipākakiriyadhammavasena vā.
anavajjo, nikkileso, and vodāno are stated synonymously, or according to wholesome, resultant, and functional dhammas.
Các từ anavajja (không lỗi), nikkilesa (không phiền não), vodāna (thanh tịnh) được nói theo nghĩa gián tiếp, hoặc theo nghĩa của các pháp thiện, quả dị thục và hành thiện.
Paramattho nibbānaṃ, dhammānaṃ aviparītasabhāvo eva vā.
Paramattha is Nibbāna, or simply the non-erroneous nature of phenomena.
Paramattha (nghĩa tối thượng) là Nibbāna, hoặc chỉ đơn thuần là bản chất không sai lệch của các pháp.
Atha vā attanā ca appiccho hotīti attatthaṃ, appicchākathañca paresaṃ kattā hotīti paratthaṃ sūceti.
Or else, it (the Sutta) makes known self-interest (attattha) by being content with little for oneself, and others' interest (parattha) by speaking to others about contentment with little.
Hoặc giả, Sutta chỉ ra tự lợi (attattha) vì tự mình ít dục (appiccho hoti), và chỉ ra tha lợi (parattha) vì là người giảng giải cho người khác về sự ít dục (appicchākatha).
Evaṃ ‘‘attanā ca pāṇātipātā paṭivirato hotī’’tiādīni (a. ni. 4.99) suttāni yojetabbāni.
In this way, Suttas such as "He himself abstains from the destruction of life" should be understood.
Tương tự, các kinh như ‘tự mình từ bỏ sát sinh’ (attanā ca pāṇātipātā paṭivirato hoti) v.v. nên được kết nối theo cách này.
Vinayābhidhammehi ca visesetvā suttasaddassa attho vattabbo, tasmā veneyyajjhāsayavasappavattāya desanāya attahitaparahitādīni sātisayaṃ pakāsitāni honti tappadhānabhāvato, na āṇādhammasabhāvavasappavattāyāti idameva atthānaṃ sūcanato suttanti vuttaṃ.
And because the meaning of the word sutta must be stated distinctly from the Vinaya and Abhidhamma, therefore, in a teaching that proceeds according to the disposition of the trainees, self-benefit and benefit for others are especially revealed, due to their prominence. This is not the case for teachings based on injunctions or the nature of ultimate realities. For this very reason, it is called Sutta, because it makes known these meanings.
Và nghĩa của từ Sutta cần được giải thích khác biệt so với Vinaya và Abhidhamma; do đó, trong lời giảng được đưa ra theo khuynh hướng của người cần được giáo hóa (veneyyajjhāsaya), tự lợi và tha lợi v.v. được làm sáng tỏ một cách đặc biệt, vì chúng là chủ yếu, chứ không phải trong lời giảng được đưa ra theo bản chất của giới luật (āṇādhamma); chính vì sự chỉ rõ các ý nghĩa này mà nó được gọi là Sutta.
Evañca katvā ‘‘ettakaṃ tassa bhagavato suttāgataṃ suttapariyāpanna’’nti (pāci. 655) ca ‘‘sakavāde pañca suttasatānī’’ti (dha. sa. aṭṭha. nidānakathā) ca evamādīsu suttasaddo upacaritoti gahetabbo.
And having done so, the word sutta in phrases such as "So much of the Blessed One's Sutta, included in the Sutta" and "five hundred Suttas in one's own teaching" should be understood as a figurative expression.
Và khi đã làm như vậy, từ Sutta trong các trường hợp như ‘chừng ấy là thuộc về Sutta, nằm trong Sutta của Đức Thế Tôn ấy’ và ‘năm trăm kinh trong giáo lý của mình’ v.v. nên được hiểu là dùng theo nghĩa ẩn dụ.
Suttesu āṇādhammasabhāvā ca veneyyajjhāsayaṃ anuvattanti, na vinayābhidhammesu viya veneyyajjhāsayo āṇādhammasabhāve, tasmā veneyyānaṃ ekantahitapaṭilābhasaṃvattanikā suttantadesanā hotīti ‘‘suvuttā cettha atthā’’tiādi vuttaṃ.
In the Suttas, the nature of injunctions and ultimate realities follow the dispositions of the trainees, whereas in the Vinaya and Abhidhamma, the dispositions of the trainees do not follow the nature of injunctions and ultimate realities. Therefore, the Suttanta teaching leads to the attainment of absolute benefit for the trainees; hence the statement "And here, the meanings are well-spoken," and so forth.
Trong các kinh Sutta, bản chất của giới luật và các pháp siêu thế (āṇādhammasabhāva) phù hợp với khuynh hướng của người cần được giáo hóa, chứ không phải khuynh hướng của người cần được giáo hóa phù hợp với bản chất của giới luật và các pháp siêu thế như trong Vinaya và Abhidhamma; do đó, lời giảng kinh Sutta là điều dẫn đến sự đạt được lợi ích tuyệt đối cho người cần được giáo hóa, nên đã nói ‘suvuttā cettha atthā’ (các ý nghĩa ở đây đã được nói một cách tốt đẹp) v.v.
‘‘Ekantahitapaṭilābhasaṃvattanikā suttantadesanā’’ti idampi veneyyānaṃ hitasampāpane suttantadesanāya tapparabhāvaṃyeva sandhāya vuttaṃ.
This statement "The Suttanta teaching leads to the attainment of absolute benefit for the trainees" is also made with reference to the Suttanta teaching's primary role in bringing about benefit for the trainees.
Điều này, ‘lời giảng kinh Sutta là điều dẫn đến sự đạt được lợi ích tuyệt đối cho người cần được giáo hóa’, cũng được nói đến chỉ để ám chỉ sự ưu việt của lời giảng kinh Sutta trong việc mang lại lợi ích cho người cần được giáo hóa.
Tapparabhāvo ca veneyyajjhāsayānulomato daṭṭhabbo.
And that primary role should be seen as conforming to the dispositions of the trainees.
Và sự ưu việt đó cần được thấy là phù hợp với khuynh hướng của người cần được giáo hóa.
Tenevāha ‘‘veneyyajjhāsayānulomena vuttattā’’ti.
Thus, it is said: "because it is spoken in conformity with the dispositions of the trainees."
Chính vì thế mà có câu ‘veneyyajjhāsayānulomena vuttattā’ (vì được nói theo khuynh hướng của người cần được giáo hóa).
Vinayadesanaṃ viya issarabhāvato āṇāpatiṭṭhāpanavasena adesetvā veneyyānaṃ ajjhāsayānulomena cariyānurūpaṃ vuttattā desitattāti attho.
The meaning is that it is taught and explained in conformity with the dispositions and conduct of the trainees, without establishing injunctions from a position of authority, as is done in the Vinaya teaching.
Nghĩa là, không giảng dạy theo cách thiết lập giới luật như lời giảng Vinaya, mà giảng dạy theo khuynh hướng của người cần được giáo hóa, phù hợp với hành vi của họ.
Anupubbasikkhādivasena kālantare abhinipphattiṃ dassento āha ‘‘sassamiva phala’’nti.
Showing the gradual accomplishment over time through sequential training, he says: "like fruit on crops."
Để chỉ ra sự thành tựu trong một thời gian sau, theo cách tu tập tuần tự v.v., đã nói ‘sassamiva phalaṃ’ (như quả của mùa màng).
Pasavatīti phalati, nipphādetīti attho.
Pasavati means to bear fruit, to produce.
Pasavatī có nghĩa là kết trái, tạo ra.
Upāyasamaṅgīnaṃyeva nipphajjanabhāvaṃ dassento ‘‘dhenu viya khīra’’nti āha.
Showing that accomplishment occurs only for those endowed with means, he says: "like milk from a cow."
Để chỉ ra rằng chỉ những người có phương tiện mới có thể thành tựu, đã nói ‘dhenu viya khīraṃ’ (như sữa từ bò cái).
Dhenutopi hi upāyavantānaṃyeva khīrapaṭilābho hoti.
For even from a cow, milk is obtained only by those who employ the proper means.
Thật vậy, chỉ những người có phương tiện mới có thể lấy được sữa từ bò cái.
Anupāyena hi akāle ajātavacchaṃ dhenuṃ dohanto kālepi vā visāṇaṃ gahetvā dohanto neva khīraṃ paṭilabhati.
Indeed, one who milks a cow that has not calved at an improper time, or one who milks it by holding its horns even at the proper time, will not obtain milk.
Nếu không có phương tiện, vắt sữa bò cái chưa sinh con vào lúc không thích hợp, hoặc vắt sữa bằng cách nắm sừng ngay cả vào lúc thích hợp, thì cũng không thể lấy được sữa.
‘‘Suttāṇā’’ti etassa atthaṃ pakāsetuṃ ‘‘suṭṭhu ca ne tāyatī’’ti vuttaṃ.
To explain the meaning of "suttāṇā" (sutta protection), it is said: "And it protects them well."
Để làm sáng tỏ ý nghĩa của ‘suttāṇā’ (bảo vệ tốt), đã nói ‘suṭṭhu ca ne tāyatī’ (và nó bảo vệ họ rất tốt).
Suttasabhāganti suttasadisaṃ.
Suttasabhāgaṃ means similar to a Sutta.
Suttasabhāgaṃ có nghĩa là tương tự như sợi chỉ.
Suttasabhāgataṃyeva dassento āha ‘‘yathā hī’’tiādi.
Showing its similarity to a Sutta, he says: "Just as..." and so on.
Để chỉ ra sự tương tự như sợi chỉ, đã nói ‘yathā hī’ (như là) v.v.
Tacchakānaṃ suttanti vaḍḍhakīnaṃ kāḷasuttaṃ.
Tacchakānaṃ suttaṃ means the carpenter's chalk-line.
Tacchakānaṃ suttaṃ là sợi chỉ đen của thợ mộc.
Pamāṇaṃ hotīti tadanusārena tacchanato.
It serves as a standard because cutting is done according to it.
Pamāṇaṃ hoti (là thước đo) vì việc đẽo gọt được thực hiện theo đó.
Evametampi viññūnanti yathā kāḷasuttaṃ pasāretvā saññāṇe kate gahetabbaṃ vissajjetabbañca paññāyati, evaṃ vivādesu uppannesu sutte ānītamatte ‘‘idaṃ gahetabbaṃ, idaṃ vissajjetabba’’nti viññūnaṃ pākaṭattā vivādo vūpasammatīti etampi suttaṃ viññūnaṃ pamāṇaṃ hotīti attho.
Likewise, this is a standard for the discerning means that just as when a chalk-line is stretched and marked, what is to be taken and what is to be rejected becomes clear, so too, when disputes arise, merely bringing forth a Sutta makes it clear to the discerning what is to be taken and what is to be rejected, and thus the dispute is settled. This means that the Sutta serves as a standard for the discerning.
Evametampi viññūnaṃ có nghĩa là: như khi sợi chỉ đen được căng ra và đánh dấu, thì rõ ràng cái gì nên lấy và cái gì nên bỏ; cũng vậy, khi có tranh cãi, chỉ cần đưa kinh Sutta ra, thì người trí sẽ rõ ràng ‘cái này nên lấy, cái này nên bỏ’, và tranh cãi sẽ được giải quyết. Vì vậy, kinh Sutta này cũng là thước đo cho người trí.
Idāni aññathāpi suttasabhāgataṃ dassento āha ‘‘yathā cā’’tiādi.
Now, showing its similarity to a Sutta in another way, he says: "And just as..." and so on.
Bây giờ, để chỉ ra sự tương tự của Sutta theo một cách khác, đã nói ‘yathā cā’ (và như là) v.v.
Suttaṃ viya pamāṇattā saṅgāhakattā ca suttamiva suttanti vuttaṃ hoti.
It is said to be like a Sutta because it is a standard and a compiler, like a Sutta.
Nghĩa là, nó được gọi là Sutta vì nó là thước đo (pamāṇa) và là nơi tập hợp (saṅgāhaka) như một sợi chỉ.
Ettha ca attatthādividhāne suttassa pamāṇabhāvo attatthādīnaṃyeva ca saṅgāhakattaṃ yojetabbaṃ tadatthappakāsanapadhānattā suttassa.
And here, in defining self-interest and so on, the Sutta's role as a standard and its comprehensive nature regarding self-interest and so on should be understood, as the Sutta's primary purpose is to elucidate those meanings.
Ở đây, trong việc phân loại tự lợi v.v., tính chất thước đo của Sutta và tính chất tập hợp các tự lợi v.v. nên được kết nối, vì Sutta chủ yếu làm sáng tỏ các ý nghĩa đó.
Vinayābhidhammehi visesattañca pubbe vuttanayeneva yojetabbaṃ.
Its distinction from the Vinaya and Abhidhamma should be understood in the manner explained earlier.
Và sự khác biệt so với Vinaya và Abhidhamma cũng nên được kết nối theo cách đã nói ở trên.
Etanti ‘‘atthānaṃ sūcanato’’tiādikaṃ atthavacanaṃ.
Etaṃ refers to the statement of meaning beginning with "because it makes known meanings".
Etaṃ là lời giải thích ý nghĩa ‘atthānaṃ sūcanato’ (vì chỉ ra các ý nghĩa) v.v.
Etassāti suttassa.
Etassā refers to the Sutta.
Etassā là của Sutta.
Yanti yasmā.
Yaṃ means inasmuch as.
Yaṃ là bởi vì.
Etthāti abhidhamme.
Ettha means in the Abhidhamma.
Ettha là trong Abhidhamma.
Abhikkamantīti ettha abhi-saddo kamanakiriyāya vuḍḍhibhāvaṃ atirekataṃ dīpetīti āha ‘‘abhikkamantītiādīsu vuḍḍhiyaṃ āgato’’ti.
In abhikkamantī, the prefix abhi indicates an increase or excess in the action of going. So it is said: "in abhikkamantī and so on, it appears in the sense of increase."
Trong abhikkamantī (tiến lên), tiền tố abhi chỉ ra sự tăng trưởng (vuḍḍhibhāva) và sự vượt trội (atirekata) của hành động đi, nên đã nói ‘abhikkamantītiādīsu vuḍḍhiyaṃ āgato’ (trong abhikkamantī v.v., nó xuất hiện với nghĩa tăng trưởng).
Abhiññātāti aḍḍhacandādinā kenaci saññāṇena ñātā paññātā pākaṭāti attho.
Abhiññātā means known, designated, or manifest by some sign, such as a half-moon.
Abhiññātā có nghĩa là được biết đến, được nhận biết, rõ ràng bởi một dấu hiệu nào đó như mặt trăng lưỡi liềm v.v.
Aḍḍhacandādibhāvo hi rattiyā upalakkhaṇavasena saññāṇaṃ hoti, yasmā aḍḍho cando, tasmā aṭṭhamī, yasmā ūno, tasmā cātuddasī, yasmā puṇṇo, tasmā pannarasīti.
Indeed, the state of a half-moon and so on serves as a sign for identifying the night, for if the moon is half, it is the eighth day; if it is waning, it is the fourteenth day; if it is full, it is the fifteenth day.
Thật vậy, trạng thái mặt trăng lưỡi liềm v.v. là dấu hiệu để nhận biết ban đêm: vì mặt trăng là một nửa, nên đó là ngày thứ tám; vì nó khuyết, nên đó là ngày mười bốn; vì nó tròn, nên đó là ngày mười lăm.
Abhilakkhitāti etthāpi ayamevattho veditabbo.
The same meaning should be understood in abhilakkhitā.
Trong abhilakkhitā (được đánh dấu), cũng nên hiểu cùng một ý nghĩa này.
Abhilakkhitasaddapariyāyo abhiññātasaddoti āha ‘‘abhiññātā abhilakkhitātiādīsu lakkhaṇe’’ti.
The word abhiññātā is a synonym for abhilakkhitā, so it is said: "in abhiññātā, abhilakkhitā and so on, in the sense of a mark."
Từ abhiññātā là từ đồng nghĩa với abhilakkhitā, nên đã nói ‘abhiññātā abhilakkhitātiādīsu lakkhaṇe’ (trong abhiññātā, abhilakkhitā v.v., nó có nghĩa là đặc điểm).
Ettha ca vācakasaddantarasannidhānena nipātānaṃ tadatthajotakamattattā lakkhitasaddatthajotako abhisaddo lakkhaṇe vattatīti vutto.
Here, due to the proximity of another signifying word, the particle abhi merely clarifies the meaning, and therefore it is said to refer to a mark, illuminating the meaning of the word lakkhita.
Ở đây, tiền tố abhi, làm sáng tỏ ý nghĩa của từ lakkhita, được nói là có nghĩa là đặc điểm, vì các giới từ (nipāta) chỉ đơn thuần làm sáng tỏ ý nghĩa đó khi chúng đứng gần một từ biểu thị ý nghĩa khác.
Rājābhirājāti rājūhi pūjetuṃ araho rājā.
Rājābhirājā means a king worthy of veneration by other kings.
Rājābhirājā là vị vua xứng đáng được các vua tôn kính.
Pūjiteti pūjārahe.
Pūjite means in the sense of "worthy of veneration".
Pūjite có nghĩa là xứng đáng được tôn kính.
Abhidhammeti ‘‘supinantena sukkavissaṭṭhiyā anāpattibhāvepi akusalacetanā upalabbhatī’’tiādinā vinayapaññattiyā saṅkaravirahite dhamme.
Abhidhamme means in the Dhamma free from admixture with Vinaya enactments, as in "Even though there is no offense for the emission of semen through a dream, unwholesome volition is still found."
Abhidhamme là các pháp không lẫn lộn với các giới luật Vinaya, như việc nói rằng ‘mặc dù không phạm lỗi khi xuất tinh trong giấc mơ, nhưng ý muốn bất thiện vẫn được tìm thấy’ v.v.
‘‘Pubbāparavirodhābhāvato dhammānaṃyeva ca aññamaññasaṅkaravirahite dhamme’’tipi vadanti.
Some also say: "in the Dhamma free from any mutual admixture of phenomena, due to the absence of contradiction between earlier and later parts."
Một số người cũng nói rằng ‘các pháp không có sự mâu thuẫn trước sau, và các pháp không lẫn lộn với nhau’.
‘‘Pāṇātipāto akusala’’nti evamādīsu ca maraṇādhippāyassa jīvitindriyupacchedakapayogasamuṭṭhāpikā cetanā akusalaṃ, na pāṇasaṅkhātajīvitindriyassa upacchedasaṅkhāto atipāto, tathā adinnassa parasantakassa ādānasaṅkhātā viññatti abyākato dhammo, taṃviññattisamuṭṭhāpikā theyyacetanā akusalo dhammoti evamādināpi aññamaññasaṅkaravirahite dhammeti attho veditabbo.
And in such statements as "the destruction of life is unwholesome," the meaning should be understood as: the volition initiating an effort to sever the life-faculty with the intention of killing is unwholesome, not the act of severing the life-faculty itself, which is called life; similarly, the bodily or verbal intimation (viññatti) of taking what is not given, i.e., others' property, is an indeterminate phenomenon, but the volition of stealing that initiates that intimation is an unwholesome phenomenon. In this way, too, the meaning should be understood as Dhamma free from mutual admixture.
Trong các trường hợp như ‘sát sinh là bất thiện’ v.v., ý muốn (cetanā) phát sinh từ hành động cố ý cắt đứt sinh mạng (jīvitindriyupaccheda) với ý định giết hại là bất thiện, chứ không phải hành động sát sinh (atipāta) được gọi là cắt đứt sinh mạng (jīvitindriya) của chúng sinh (pāṇa); tương tự, sự biểu hiện (viññatti) được gọi là lấy của cải của người khác mà không được cho là pháp vô ký (abyākato dhamma), còn ý muốn trộm cắp (theyyacetanā) làm phát sinh sự biểu hiện đó là pháp bất thiện (akusalo dhamma); theo cách này, nên hiểu rằng đó là pháp không lẫn lộn với nhau.
Abhivinayeti ettha ‘‘jātarūparajataṃ na paṭiggahetabba’’nti vadanto vinaye vineti nāma.
Herein, regarding Abhivinaye, one who says, "Gold and silver should not be accepted," is said to train in the Vinaya.
Trong từ Abhivinaye, người nói rằng “không nên thọ nhận vàng bạc” được gọi là người giáo huấn trong giới luật (Vinaya).
Ettha ‘‘evaṃ paṭiggaṇhato pācittiyaṃ, evaṃ dukkaṭanti vadanto ca abhivinaye vineti nāmā’’ti vadanti.
Herein, they say: "One who says, 'For one accepting thus, there is a pācittiya offense; thus, a dukkaṭa offense,' is also said to train in the Abhivinaya."
Ở đây, họ nói rằng, người nói rằng “thọ nhận như vậy thì phạm pācittiya, thọ nhận như vậy thì phạm dukkaṭa” cũng được gọi là người giáo huấn trong Abhivinaya.
Tasmā jātarūparajataṃ theyyacittena parasantakaṃ gaṇhantassa yathāvatthu pārājikathullaccayadukkaṭesu aññataraṃ, bhaṇḍāgārikasīsena gaṇhantassa pācittiyaṃ, attatthāya gaṇhantassa nissaggiyaṃ pācittiyaṃ.
Therefore, for one who takes gold and silver belonging to another with a thieving mind, there is one or another offense among pārājika, thullaccaya, and dukkaṭa, according to the case; for one who takes it with a treasurer as the principal, there is a pācittiya offense; for one who takes it for one's own benefit, there is a nissaggiya pācittiya offense.
Vì vậy, đối với người thọ nhận vàng bạc của người khác với ý định trộm cắp, tùy theo trường hợp, sẽ phạm một trong các tội pārājika, thullaccaya, hoặc dukkaṭa; đối với người thọ nhận với tư cách là người giữ kho thì phạm pācittiya; đối với người thọ nhận vì lợi ích của mình thì phạm nissaggiya pācittiya.
Kevalaṃ lolatāya gaṇhantassa anāmāsadukkaṭaṃ, rūpiyachaḍḍakassa sammatassa anāpattīti evaṃ aññamaññasaṅkaravirahite vinaye paṭibalo vinetunti attho veditabbo.
For one who takes it merely out of frivolity, there is a dukkaṭa offense for inappropriate touching; for one who is authorized as a disposer of money, there is no offense. Thus, the meaning should be understood as being capable of training in the Vinaya which is free from mutual confusion.
Đối với người thọ nhận chỉ vì tính tham lam thì phạm anāmāsa dukkaṭa; đối với người đã được chấp thuận vứt bỏ tiền bạc thì không phạm tội; ý nghĩa là như vậy, người có khả năng giáo huấn trong giới luật (Vinaya) không bị lẫn lộn lẫn nhau.
Abhikkantenāti ettha kantiyā adhikattaṃ abhisaddo dīpetīti āha ‘‘adhike’’ti.
Herein, regarding abhikkantena, the word abhi- indicates the excessiveness of the agreeableness; thus, he said ‘adhike’.
Trong từ Abhikkantena, tiền tố "abhi" cho thấy sự vượt trội của sự mong muốn, vì vậy, được nói là "adhike" (vượt trội).
Nanu ca ‘‘abhikkamantī’’ti ettha abhisaddo kamanakiriyāya vuḍḍhibhāvaṃ atirekataṃ dīpeti, ‘‘abhiññātā abhilakkhitā’’ti ettha ñāṇalakkhaṇakiriyānaṃ supākaṭattā visesaṃ, ‘‘abhikkantenā’’ti ettha kantiyā adhikattaṃ visiṭṭhataṃ dīpetīti idaṃ tāva yuttaṃ kiriyāvisesakattā upasaggassa, ‘‘abhirājā abhivinayo’’ti pana pūjitaparicchinnesu rājavinayesu abhisaddo vattatīti kathametaṃ yujjeyyāti ce?
Should one ask: In ‘abhikkamanti,’ the word abhi- indicates the growth and excessiveness of the action of going forward; in ‘abhiññātā abhilakkhitā,’ because of the great clarity of the actions of knowing and recognizing, it indicates distinction; in ‘abhikkantena,’ it indicates the excessiveness and distinction of agreeableness. Because a prefix modifies an action, this is indeed appropriate. However, in ‘abhirājā abhivinayo,’ the word abhi- applies to a king who is honored and a vinaya that is delimited. How, then, is this suitable?
Nếu có ai hỏi rằng: “Trong từ abhikkamanti, tiền tố abhi biểu thị sự tăng trưởng, sự vượt trội của hành động đi; trong từ abhiññātā abhilakkhitā, nó biểu thị sự đặc biệt do sự hiển lộ rõ ràng của hành động trí tuệ và đặc điểm; trong từ abhikkantena, nó biểu thị sự vượt trội, sự đặc thù của sự mong muốn – điều này thì hợp lý vì tiền tố là yếu tố bổ nghĩa cho hành động. Nhưng trong từ abhirājā abhivinayo, tiền tố abhi được dùng cho các vị vua và giới luật được tôn kính và phân định, thì làm sao điều này có thể hợp lý?”
Idhāpi natthi doso pūjanaparicchedanakiriyādīpanato, tāhi ca kiriyāhi rājavinayānaṃ yuttattā, tasmā ettha atimālādīsu atisaddo viya abhisaddo saha sādhanena kiriyaṃ vadatīti abhirājaabhivinayasaddā siddhā, evaṃ abhidhammasadde abhisaddo saha sādhanena vuḍḍhiyādikiriyaṃ dīpetīti ayamattho dassitoti daṭṭhabbaṃ.
Here too there is no fault, because it indicates the actions of honoring and delimiting, and because the king and the Vinaya are connected with those actions. Therefore, here, like the word ati- in atimālā, etc., the word abhi- along with its derivative meaning expresses an action; thus, the words abhirāja and abhivinaya are established. In the same way, in the word abhidhamma, the word abhi- along with its derivative meaning indicates the action of growth, etc. It should be seen that this meaning has been shown.
Ở đây cũng không có lỗi, vì nó biểu thị hành động tôn kính và phân định, và các vị vua cùng giới luật (Vinaya) thì phù hợp với các hành động đó. Vì vậy, trong các ví dụ này, tiền tố abhi, giống như tiền tố ati trong atimālā (vòng hoa vượt trội) và các từ tương tự, biểu thị hành động cùng với phương tiện (sādhana), do đó các từ abhirāja và abhivinaya được hình thành. Tương tự như vậy, trong từ Abhidhamma, tiền tố abhi biểu thị hành động tăng trưởng (vuḍḍhi) và các hành động khác cùng với phương tiện (sādhana) – ý nghĩa này được trình bày.
Ettha cāti abhidhamme.
Ettha cāti means in the Abhidhamma.
Ettha ca có nghĩa là trong Abhidhamma.
Bhāvetīti cittassa vaḍḍhanaṃ vuttaṃ.
Bhāvetīti refers to the development of the mind.
Bhāvetī được nói là sự phát triển của tâm.
Pharitvāti ārammaṇassa vaḍḍhanaṃ vuttaṃ.
Pharitvāti refers to the pervasion of the object.
Pharitvā được nói là sự phát triển của đối tượng.
Vuḍḍhimantoti bhāvanāpharaṇavuḍḍhīhi vuḍḍhimantopi dhammā vuttāti attho.
Vuḍḍhimantoti means that dhammas that have grown through the growth of development and pervasion are also spoken of.
Vuḍḍhimanto có nghĩa là các pháp cũng được nói là có sự phát triển nhờ vào sự phát triển của thiền định (bhāvanā) và sự lan tỏa (pharaṇa).
Ārammaṇādīhīti ārammaṇasampayuttakammadvārapaṭipadādīhi.
Ārammaṇādīhīti means by way of objects, associated states, kamma, doors, path, and so on.
Ārammaṇādīhi có nghĩa là bởi đối tượng (ārammaṇa), các hành động đồng sinh (sampayutta), cửa nghiệp (kammadvāra), đạo lộ (paṭipadā) và các yếu tố khác.
Lakkhaṇīyattāti sañjānitabbattā.
Lakkhaṇīyattāti means because they are to be well-known.
Lakkhaṇīyattā có nghĩa là do cần phải được nhận biết rõ ràng.
Ekantato lokuttaradhammānaṃyeva pūjārahattā ‘‘sekkhā dhammā’’tiādinā lokuttarāyeva pūjitāti dassitā.
Because only supramundane dhammas are exclusively worthy of honor, by saying "sekkhā dhammā," etc., it is shown that only the supramundane are honored.
Do chỉ có các pháp siêu thế (lokuttara-dhamma) là xứng đáng được tôn kính một cách tuyệt đối, nên các pháp siêu thế được trình bày là được tôn kính qua các từ “sekkhā dhammā” (các pháp hữu học) và các từ tương tự.
Sabhāvaparicchinnattāti phusanādisabhāvena paricchinnattā.
Sabhāvaparicchinnattāti means because they are delimited by their intrinsic nature of contact and so on.
Sabhāvaparicchinnattā có nghĩa là do được phân định bởi bản chất như sự xúc chạm (phusanā) và các yếu tố khác.
Adhikāpi dhammā vuttāti ettha kāmāvacarehi mahantabhāvato mahaggatā dhammāpi adhikā nāma hontīti tehi saddhiṃ adhikā dhammā vuttā.
Herein, in adhikāpi dhammā vuttā, because they are more sublime than the sense-sphere dhammas, the sublime dhammas are also called superior. Therefore, superior dhammas are spoken of along with them.
Adhikāpi dhammā vuttā ở đây có nghĩa là các pháp siêu thế (mahaggata-dhamma) cũng được gọi là vượt trội (adhikā) do sự vĩ đại của chúng so với các pháp dục giới (kāmāvacara), và cùng với chúng, các pháp vượt trội cũng được nói đến.
Yaṃ panettha avisiṭṭhanti ettha vinayādīsu tīsu aññamaññavisiṭṭhesu yaṃ avisiṭṭhaṃ samānaṃ, taṃ piṭakasaddanti attho.
Herein, in yaṃ panettha avisiṭṭhaṃ, the meaning is: among these three, Vinaya and so on, which are distinct from one another, that which is not distinct and is common is the word piṭaka.
Yaṃ panettha avisiṭṭhaṃ ở đây có nghĩa là trong ba tạng Vinaya và các tạng khác, cái gì không đặc biệt (avisiṭṭhaṃ), tức là giống nhau, thì đó là từ piṭaka (tạng).
Vinayādayo hi tayo saddā aññamaññaṃ asādhāraṇattā visiṭṭhā nāma, piṭakasaddo pana tehi tīhipi sādhāraṇattā avisiṭṭhoti vuccati.
Indeed, the three words Vinaya and so on are called distinct because they are not common to one another, but the word piṭaka is called indistinct because it is common to all three of them.
Quả thật, ba từ Vinaya và các từ tương tự được gọi là đặc biệt (visiṭṭha) vì chúng không phổ biến lẫn nhau, nhưng từ piṭaka được gọi là không đặc biệt (avisiṭṭha) vì nó phổ biến với cả ba tạng đó.
Mā piṭakasampadānenāti pāḷisampadānavasena mā gaṇhathāti vuttaṃ hoti.
Mā piṭakasampadānenati means: do not take it in the sense of the literal text.
Mā piṭakasampadānena có nghĩa là đừng nên hiểu theo cách hoàn thiện (sampadāna) của Pāḷi.
Kudālañca piṭakañca kudālapiṭakaṃ.
A hoe and a basket is kudālapiṭakaṃ.
Cái cuốc và cái giỏ là kudālapiṭakaṃ.
Tattha ku vuccati pathavī, tassā dālanato vidālanato ayomayo upakaraṇaviseso kudālaṃ nāma, tālapaṇṇavettalatādīhi kato bhājanaviseso piṭakaṃ nāma, taṃ ādāya gahetvāti attho.
Therein, the earth is called ku. Because of digging and splitting it, the specific iron instrument is called kudāla. The specific container made from palm leaves, rattan, creepers, etc., is called piṭaka. The meaning is taking that.
Trong đó, ku được gọi là đất (pathavī); kudāla là một loại dụng cụ bằng sắt, được gọi như vậy vì nó dùng để đào và xẻ đất; piṭaka là một loại dụng cụ chứa đựng được làm từ lá cọ, dây mây và các vật liệu tương tự; ý nghĩa là lấy và mang theo chúng.
Yathāvuttenāti ‘‘evaṃ duvidhatthenā’’tiādinā vuttappakārena.
Yathāvuttenāti means by the manner stated in "evaṃ duvidhatthena" and so on.
Yathāvuttena có nghĩa là theo cách đã nói, bắt đầu bằng “evaṃ duvidhatthenā” (theo hai loại ý nghĩa như vậy).
Desanāsāsanakathābhedanti ettha kathetabbānaṃ atthānaṃ desakāyattena āṇādividhinā abhisajjanaṃ pabodhanaṃ desanā.
Herein, in desanāsāsanakathābheda, the making known or awakening of things to be spoken of by way of command, etc., which is dependent on the speaker, is desanā.
Trong từ desanāsāsanakathābhedaṃ, sự giáo huấn (desanā) là sự khai thị, sự thức tỉnh các ý nghĩa cần được thuyết giảng bằng phương pháp ra lệnh (āṇā) và các phương pháp khác, tùy thuộc vào người thuyết giảng.
Sāsitabbapuggalagatena yathāparādhādinā sāsitabbabhāvena anusāsanaṃ vinayanaṃ sāsanaṃ.
Instruction or training, which occurs in the person to be instructed, by way of being something to be instructed according to the offense, etc., is sāsanaṃ.
Sāsana là sự khuyên răn, sự giáo huấn (vinayana) theo cách cần được khuyên răn, tùy thuộc vào người cần được khuyên răn, theo lỗi lầm (aparādha) và ý định (ajjhāsaya) của họ.
Kathetabbassa saṃvarāsaṃvarādino atthassa kathanaṃ vacanapaṭibaddhatākaraṇaṃ kathāti vuccati.
The telling or making verbally connected of the meaning of restraint, non-restraint, etc., which is to be spoken of, is called kathā.
Kathā là sự trình bày các ý nghĩa cần được thuyết giảng, như sự chế ngự (saṃvara) và không chế ngự (asaṃvara), làm cho chúng gắn liền với lời nói.
Tasmā desitāraṃ bhagavantamapekkhitvā desanā, sāsitabbapuggalavasena sāsanaṃ, kathetabbassa atthassa vasena kathāti evamettha desanādīnaṃ nānākaraṇaṃ veditabbaṃ.
Therefore, with reference to the Blessed One who teaches, it is desanā; by way of the person to be instructed, it is sāsanaṃ; by way of the meaning to be spoken of, it is kathā. In this way, the distinction among desanā, etc., should be understood here.
Vì vậy, ở đây, sự khác biệt của desanā và các yếu tố khác cần được hiểu như sau: desanā liên quan đến Đức Phật là người thuyết giảng; sāsana liên quan đến người cần được khuyên răn; và kathā liên quan đến ý nghĩa cần được thuyết giảng.
Ettha ca kiñcāpi desanādayo desetabbādinirapekkhā na honti, āṇādayo pana visesato desakādiadhīnāti taṃtaṃvisesayogavasena desanādīnaṃ bhedo vutto.
And here, although desanā and so on are not independent of what is to be taught, etc., command and so on are especially dependent on the speaker, etc. Therefore, the distinction of desanā and so on is stated by way of their connection with those particular special qualities.
Ở đây, mặc dù desanā và các yếu tố khác không phải là không phụ thuộc vào các đối tượng cần được thuyết giảng, nhưng các điều lệnh (āṇā) và các yếu tố khác đặc biệt phụ thuộc vào người thuyết giảng, do đó sự khác biệt của desanā và các yếu tố khác được nói đến theo sự liên kết với các đặc thù đó.
Tathā hi āṇāvidhānaṃ visesato āṇārahādhīnaṃ tattha kosallayogato.
Indeed, the giving of a command is especially dependent on one who is worthy of giving a command, because of the skillfulness involved therein.
Quả thật, sự sắp đặt các điều lệnh (āṇāvidhāna) đặc biệt phụ thuộc vào những người xứng đáng ra lệnh, do sự khéo léo của họ trong việc đó.
Evaṃ vohāraparamatthavidhānāni ca vidhāyakādhīnānīti āṇādividhino desakāyattatā vuttā.
Similarly, the establishment of conventional and ultimate realities is also dependent on the one who establishes them; therefore, the dependence of command, etc., on the speaker is stated.
Tương tự, các sự sắp đặt về quy ước (vohāra) và bản chất tối hậu (paramattha) cũng phụ thuộc vào người sắp đặt, do đó sự phụ thuộc của các phương pháp điều lệnh (āṇāvidhi) và các phương pháp khác vào người thuyết giảng đã được nói đến.
Aparādhajjhāsayānurūpaṃ viya dhammānurūpampi sāsanaṃ visesato, tathā vinetabbapuggalāpekkhanti sāsitabbapuggalavasena sāsanaṃ vuttaṃ.
Just as instruction according to offense and disposition is especially dependent on the person to be disciplined in a particular way, so too is instruction according to the Dhamma. Therefore, sāsanaṃ is stated by way of the person to be instructed.
Sāsana (sự giáo huấn) cũng đặc biệt phụ thuộc vào người cần được giáo huấn, giống như sự giáo huấn phù hợp với lỗi lầm và ý định, và cũng phù hợp với pháp (dhamma); do đó, sāsana được nói đến theo người cần được giáo huấn.
Saṃvarāsaṃvaranāmarūpānaṃ viya viniveṭhetabbāya diṭṭhiyāpi kathanaṃ sati vācāvatthusmiṃ nāsatīti visesato tadadhīnanti kathetabbassa atthassa vasena kathā vuttā.
Just as the telling of restraint, non-restraint, name-and-form, so too the telling of the view that is to be disentangled, does not occur if there is no basis for speech. Therefore, it is especially dependent on that. Thus, kathā is stated by way of the meaning to be spoken of.
Kathā (sự thuyết giảng) được nói đến theo ý nghĩa cần được thuyết giảng, vì sự thuyết giảng về sự chế ngự (saṃvara) và không chế ngự (asaṃvara), về danh và sắc, cũng như về tà kiến cần được loại bỏ, là đặc biệt phụ thuộc vào điều đó, có hay không có đối tượng của lời nói.
Bhedasaddo visuṃ visuṃ yojetabbo ‘‘desanābhedaṃ sāsanabhedaṃ kathābhedañca yathārahaṃ paridīpaye’’ti.
The word bheda should be applied separately to each: "one should explain the distinction of teaching, the distinction of instruction, and the distinction of discourse, as appropriate."
Từ bheda (sự khác biệt) cần được ghép riêng rẽ với từng từ: “desanābhedaṃ sāsanabhedaṃ kathābhedañca yathārahaṃ paridīpaye” (nên trình bày sự khác biệt của desanā, sự khác biệt của sāsana, và sự khác biệt của kathā một cách phù hợp).
Bhedanti ca nānattanti attho.
And bhedaṃ means variety.
Bhedaṃ có nghĩa là sự đa dạng.
Tesu piṭakesu sikkhā ca pahānāni ca gambhīrabhāvo ca sikkhāpahānagambhīrabhāvaṃ, tañca yathārahaṃ paridīpayeti attho.
In those piṭakas, there are training, abandonments, and profundity—sikkhāpahānagambhīrabhāvaṃ. And one should explain that as is appropriate; this is the meaning.
Trong các tạng đó, sự học (sikkhā), sự đoạn trừ (pahāna) và sự sâu xa (gambhīrabhāva) là sikkhāpahānagambhīrabhāvaṃ, và điều đó được trình bày một cách phù hợp.
Pariyattibhedañca vibhāvayeti sambandho.
One should also clarify the distinction of the scriptural learning; this is the connection.
Nó cũng làm rõ sự khác biệt của giáo pháp (pariyatti).
Pariyattibhedanti ca pariyāpuṇanabhedanti attho.
Pariyattibhedaṃ means the distinction of learning.
Pariyattibhedaṃ có nghĩa là sự khác biệt trong việc học tập (pariyāpuṇana).
Yahinti yasmiṃ vinayādike piṭake.
Yahiṃ means in which piṭaka, such as the Vinaya.
Yahiṃ có nghĩa là trong tạng Vinaya và các tạng khác.
Yaṃ sampattiñca vipattiñca yathā pāpuṇāti, tampi sabbaṃ vibhāvayeti sambandho.
How one attains accomplishment and failure, all that too should be clarified; this is the connection.
Nó cũng làm rõ tất cả những thành tựu (sampatti) và thất bại (vipatti) đạt được như thế nào.
Atha vā yaṃ pariyattibhedaṃ sampattiñca vipattiñcāpi yahiṃ yathā pāpuṇāti, tampi sabbaṃ vibhāvayeti yojetabbaṃ.
Alternatively, it should be construed thus: Whatever distinction of learning, accomplishment, and failure one attains, in whichever and in whatever way, all that too should be clarified.
Hoặc, nên ghép câu như sau: “Nó cũng làm rõ tất cả những sự khác biệt của giáo pháp (pariyatti), thành tựu (sampatti) và thất bại (vipatti) đạt được như thế nào trong tạng nào.”
Ettha yathāti yehi upārambhādihetupariyāpuṇanādippakārehi upārambhanissaraṇadhammakosakarakkhaṇahetupariyāpuṇanaṃ suppaṭipatti duppaṭipattīti etehi pakārehīti vuttaṃ hoti.
Herein, yathā means: by which ways, such as learning for the sake of reproach, etc.; learning for the sake of reproach, for emancipation, for the preservation of the treasury of the Dhamma; good practice and bad practice. This is the meaning that is conveyed.
Ở đây, yathā có nghĩa là: bởi những cách thức như sự học tập do các nguyên nhân như sự khiển trách (upārambha) và các yếu tố khác, sự học tập do nguyên nhân bảo vệ kho báu Pháp là sự thoát ly khỏi luân hồi và sự khiển trách, sự thực hành tốt (suppaṭipatti) và sự thực hành xấu (duppaṭipatti) – những cách thức này đã được nói đến.
Paridīpanā vibhāvanā cāti heṭṭhā vuttassa anurūpato vuttaṃ, atthato pana ekameva.
Paridīpanā vibhāvanā cāti is said in accordance with what was said below, but in terms of meaning, they are one and the same.
Paridīpanā vibhāvanā ca được nói tương ứng với điều đã nói ở trên, nhưng về ý nghĩa thì chỉ là một.
Āṇārahenāti āṇaṃ ṭhapetuṃ arahatīti āṇāraho, bhagavā.
Āṇārahenāti means one who is worthy of establishing a command is āṇāraho, which refers to the Blessed One.
Āṇārahena có nghĩa là người xứng đáng ban hành mệnh lệnh (āṇā), đó là Đức Thế Tôn.
So hi sammāsambuddhatāya mahākāruṇikatāya ca aviparītahitopadesakabhāvena pamāṇavacanattā āṇaṃ paṇetuṃ arahati, vohāraparamatthānampi sambhavato āha ‘‘āṇābāhullato’’ti.
For he, by being a Perfectly Enlightened One and by his great compassion, being a teacher of unerring welfare, and his words being authoritative, is worthy to lay down commands. Due to the presence of both conventional and ultimate realities, he said ‘āṇābāhullato’.
Ngài xứng đáng ban hành mệnh lệnh bởi vì Ngài là bậc Chánh Đẳng Giác, có đại bi, và là người chỉ dạy lợi ích không sai lạc, lời nói của Ngài là chuẩn mực; và vì các quy ước (vohāra) và chân lý tối hậu (paramattha) cũng có thể có, nên Ngài nói “āṇābāhullato” (do sự phổ biến của các điều lệnh).
Ito paresupi eseva nayo.
This same method applies to the subsequent terms as well.
Đối với các từ tiếp theo cũng áp dụng nguyên tắc này.
Paṭhamanti vinayapiṭakaṃ.
Paṭhamaṃ means the Vinaya Piṭaka.
Paṭhamaṃ là tạng Vinaya.
Pacurāparādhā seyyasakattherādayo.
Those with numerous offenses are Seyyasaka, the elder, and others.
Các Tỳ-kheo như Seyyasaka và những người khác là những người phạm nhiều lỗi lầm.
Te hi dosabāhullato ‘‘pacurāparādhā’’ti vuttā.
Because of their many faults, they are called ‘pacurāparādhā’.
Họ được gọi là “pacurāparādhā” (những người phạm nhiều lỗi lầm) do có nhiều khuyết điểm.
Pacuro bahuko bahulo aparādho doso vītikkamo yesaṃ te pacurāparādhā.
Those who have many, numerous, abundant offenses, faults, transgressions are pacurāparādhā.
Pacurāparādhā là những người có nhiều, rất nhiều lỗi lầm (aparādha), khuyết điểm (dosa), vi phạm (vītikkama).
Anekajjhāsayātiādīsu āsayova ajjhāsayo.
In anekajjhāsayā, etc., āsaya itself is ajjhāsayo.
Trong anekajjhāsayā và các từ tương tự, āsayova chính là ajjhāsayo.
So ca atthato diṭṭhi ñāṇañca, pabhedato pana catubbidhaṃ hoti.
In terms of meaning, it is both view and knowledge, but in terms of classification, it is fourfold.
Về ý nghĩa, đó là tà kiến (diṭṭhi) và trí tuệ (ñāṇa), nhưng về phân loại thì có bốn loại.
Tathā hi pubbacariyavasena āyatiṃ sati paccaye uppajjamānārahā sassatucchedasaṅkhātā micchādiṭṭhi saccānulomikañāṇakammassakataññāṇasaṅkhātā sammādiṭṭhi ca ‘‘āsayo’’ti vuccati.
Indeed, by the power of past conduct, wrong view—known as eternalism and annihilationism—which is fit to arise in the future when there is a condition, and right view—known as knowledge in conformity with the truths and knowledge of kamma as one's own property—are called “āsayo.”
Thật vậy, do duyên hành vi trong quá khứ, khi có điều kiện trong tương lai, tà kiến được gọi là thường kiến (sassata-diṭṭhi) và đoạn kiến (uccheda-diṭṭhi) có thể phát sinh, và chánh kiến được gọi là saccānulomikañāṇa (trí tuệ thuận theo chân lý) và kammassakatañāṇa (trí tuệ về nghiệp và quả) cũng được gọi là ‘āsaya’ (tập khí).
Vuttañhetaṃ –
For it has been said:
Điều này đã được nói:
Idañca catubbidhaṃ āsayanti ettha sattā nivasantīti āsayoti vuccati.
And this fourfold* is called āsaya because beings dwell (āsayanti) in it.
Và āsaya này có bốn loại; ở đây, chúng sinh trú ngụ nên gọi là āsaya.
Anusayā kāmarāgabhavarāgadiṭṭhipaṭighavicikicchāmānāvijjāvasena satta.
Anusayā (underlying tendencies) are sevenfold: sensual lust, lust for existence, views, aversion, doubt, conceit, and ignorance.
Anusaya (tùy miên) có bảy loại: dục ái, hữu ái, tà kiến, sân hận, hoài nghi, mạn, và vô minh.
Mūsikavisaṃ viya kāraṇalābhe uppajjanārahā anāgatā kilesā, atītā paccuppannā ca tatheva vuccanti.
Like the venom of a mouse, they are future defilements fit to arise upon obtaining a cause; and the past and present are spoken of in the same way.
Những phiền não chưa phát sinh, có khả năng phát sinh khi có điều kiện, giống như nọc độc của chuột, được gọi là tùy miên; những phiền não đã qua và hiện tại cũng được gọi như vậy.
Na hi kālabhedena dhammānaṃ sabhāvabhedo atthīti.
For there is no difference in the intrinsic nature of dhammas based on a difference in time.
Thật vậy, bản chất của các pháp không thay đổi theo sự khác biệt về thời gian.
Cariyāti rāgacariyādikā cha mūlacariyā, antarabhedena anekavidhā, saṃsaggavasena pana tesaṭṭhi honti.
Cariyā (temperament) refers to the six root temperaments, such as the greedy temperament; by way of internal divisions, they are of many kinds, but by way of combination, they become sixty-three.
Cariyā (hành trạng) là sáu hành trạng căn bản như hành trạng tham ái, có nhiều loại khác nhau do sự phân chia nội tại, nhưng khi kết hợp thì có sáu mươi ba loại.
Atha vā cariyāti caritaṃ, taṃ sucaritaduccaritavasena duvidhaṃ.
Or, cariyā is conduct, and it is twofold: good conduct and misconduct.
Hoặc, cariyā là hành vi, có hai loại: thiện hành và ác hành.
‘‘Adhimutti nāma ‘ajjeva pabbajissāmi, ajjeva arahattaṃ gaṇhissāmī’tiādinā tanninnabhāvena pavattamānaṃ sanniṭṭhāna’’nti gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
In the Gaṇṭhipadas, it is said: “Adhimutti (disposition) is the resolution that occurs with an inclination toward that*, as in ‘I will go forth today itself; I will attain Arahantship today itself.’”
Trong Gaṇṭhipada đã nói: “Adhimutti (tín giải) là sự quyết định diễn ra với khuynh hướng như ‘chính hôm nay tôi sẽ xuất gia, chính hôm nay tôi sẽ đạt được A-la-hán’.”
Ācariyadhammapālattherena pana ‘‘sattānaṃ pubbacariyavasena abhirucī’’ti vuttaṃ.
But by the Elder Ācariya Dhammapāla, it has been said: “It is the inclination of beings due to the power of past conduct.”
Tuy nhiên, Đại Trưởng lão Dhammapāla đã nói: “Đó là sự ưa thích của chúng sinh do hành vi trong quá khứ.”
Sā duvidhā hīnapaṇītabhedena.
It is of two kinds: inferior and sublime.
Nó có hai loại theo sự phân biệt hạ liệt và thù thắng.
Yathānulomanti ajjhāsayādīnaṃ anurūpaṃ.
Yathānulomaṃ means in accordance with one’s disposition, etc.
Yathānuloma (thuận theo) có nghĩa là phù hợp với ajjhāsaya (ý hướng) và các yếu tố khác.
Ahaṃ mamāti saññinoti diṭṭhimānataṇhāvasena ahaṃ mamāti evaṃ pavattasaññino.
Ahaṃ mamāti saññino means those who have the perception “I” and “mine,” which occurs by way of views, conceit, and craving.
Ahaṃ mamāti saññino (những người có nhận thức ‘tôi’ và ‘của tôi’) có nghĩa là những người có nhận thức như vậy do tà kiến, mạn và tham ái.
Yathādhammanti natthettha attā attaniyaṃ vā, kevalaṃ dhammamattametanti evaṃ dhammasabhāvānurūpanti attho.
Yathādhammaṃ means in accordance with the nature of the Dhamma, thus: “Herein there is no self or what belongs to a self; this is merely the Dhamma-element.” This is the meaning.
Yathādhamma (đúng pháp) có nghĩa là ở đây không có ‘tự ngã’ hay ‘cái của tự ngã’, chỉ là pháp mà thôi; đó là ý nghĩa phù hợp với bản chất của pháp.
Saṃvarāsaṃvaroti ettha saṃvaraṇaṃ saṃvaro, kāyavācāhi avītikkamo.
In saṃvarāsaṃvaro, restraint (saṃvaraṇaṃ) is saṃvaro, the non-transgression by way of body and speech.
Ở đây, Saṃvarāsaṃvaro (sự phòng hộ và không phòng hộ) có nghĩa là sự phòng hộ, tức là không vi phạm bằng thân và khẩu.
Mahanto saṃvaro asaṃvaro.
A great restraint is asaṃvaro.
Sự phòng hộ lớn là asaṃvara.
Vuḍḍhiattho hi ayaṃ a-kāro yathā ‘‘asekkhā dhammā’’ti, tasmā khuddako mahanto ca saṃvaroti attho.
For this letter ‘a’ has the meaning of augmentation, as in “asekhā dhammā” (dhammas of one beyond training); therefore, the meaning is minor and major restraint.
Chữ “a-” này có nghĩa là tăng trưởng, ví dụ như trong “asekkhā dhammā” (các pháp vô học); do đó, ý nghĩa là sự phòng hộ nhỏ và lớn.
Diṭṭhiviniveṭhanāti diṭṭhiyā vimocanaṃ.
Diṭṭhiviniveṭhanā means the release from views.
Diṭṭhiviniveṭhanā (thoát khỏi tà kiến) có nghĩa là giải thoát khỏi tà kiến.
Adhisīlasikkhādīnaṃ vibhāgo parato paṭhamapārājikasaṃvaṇṇanāya āvi bhavissati.
The detailed explanation of the higher training in virtue and so on will become clear later in the commentary on the first Pārājika.
Sự phân biệt của adhisīlasikkhā (giới học tối thượng) và các yếu tố khác sẽ được làm rõ trong phần giải thích về giới Pārājika thứ nhất ở phần sau.
Suttantapāḷiyaṃ ‘‘vivicceva kāmehī’’tiādinā samādhidesanābāhullato ‘‘suttantapiṭake adhicittasikkhā’’ti vuttaṃ.
In the Suttanta-pāḷi, because of the abundance of teachings on concentration, beginning with “vivicceva kāmehi” (quite secluded from sensual pleasures), it is said, “in the Suttantapiṭaka, the training in higher mind.”
Trong kinh tạng Pāḷi, do sự phổ biến của các bài giảng về định như “vivicceva kāmehī” (tách rời khỏi dục vọng), nên đã nói “adhicittasikkhā (tâm học tối thượng) trong Tạng Kinh”.
Vītikkamappahānaṃ kilesānanti saṃkilesadhammānaṃ kammakilesānaṃ vā yo kāyavacīdvārehi vītikkamo, tassa pahānaṃ.
Vītikkamappahānaṃ kilesānaṃ means the abandoning of the transgression of defiling states or of kamma-defilements through the doors of body and speech.
Vītikkamappahānaṃ kilesānaṃ (đoạn trừ phiền não vi phạm) là sự đoạn trừ những phiền não gây ô nhiễm hoặc những phiền não nghiệp chướng, tức là sự vi phạm qua thân và khẩu.
Anusayavasena santāne anuvattantā kilesā kāraṇalābhe pariyuṭṭhitāpi sīlabhedavasena vītikkamituṃ na labhantīti āha ‘‘vītikkamapaṭipakkhattā sīlassā’’ti.
Since defilements that follow along in the mental continuum by way of underlying tendency, even when they have arisen upon finding a cause, do not get the chance to be transgressed by way of breaking virtue, he said, “because virtue is the antidote to transgression.”
Vì giới là đối nghịch với sự vi phạm, nên đã nói “vītikkamapaṭipakkhattā sīlassā” (vì giới là đối nghịch với sự vi phạm), có nghĩa là những phiền não tiếp diễn trong dòng tâm thức dưới dạng tùy miên, dù đã nổi lên do có điều kiện, cũng không thể vi phạm bằng cách phá giới.
Pariyuṭṭhānappahānanti okāsadānavasena kilesānaṃ citte kusalappavattiṃ pariyādiyitvā uṭṭhānaṃ pariyuṭṭhānaṃ, tassa pahānaṃ cittasantānesu uppattivasena kilesānaṃ pariyuṭṭhānassa pahānanti vuttaṃ hoti.
Pariyuṭṭhānappahānaṃ means the uprising (pariyuṭṭhāna) of defilements, which, by being given an opportunity, overwhelm the occurrence of the wholesome in the mind and become established; the abandoning of that. It is said to be the abandoning of the uprising of defilements by way of their arising in the mental continuum.
Pariyuṭṭhānappahānaṃ (đoạn trừ phiền não hiện hành) là sự đoạn trừ phiền não hiện hành, tức là sự nổi lên của phiền não trong tâm thức bằng cách chiếm đoạt sự phát sinh thiện pháp, do phiền não được tạo cơ hội; có nghĩa là sự đoạn trừ sự nổi lên của phiền não trong các dòng tâm thức.
Anusayappahānanti appahīnabhāvena santāne anu anu sayanakā kāraṇalābhe uppattiarahā anusayā.
Anusayappahānaṃ means anusayā (underlying tendencies) are those that, being unabandoned, lie repeatedly dormant in the mental continuum and are fit to arise upon finding a cause.
Anusayappahānaṃ (đoạn trừ phiền não tùy miên) là anusaya (tùy miên), tức là những phiền não tiềm ẩn trong dòng tâm thức do chưa được đoạn trừ, có khả năng phát sinh khi có điều kiện.
Te pana anurūpaṃ kāraṇaṃ laddhā uppajjanārahā thāmagatā kāmarāgādayo satta kilesā, tesaṃ pahānaṃ anusayappahānaṃ.
They are the seven defilements, such as sensual lust, which have gained strength and are fit to arise upon finding a suitable cause. The abandoning of them is anusayappahānaṃ.
Chúng là bảy loại phiền não như dục ái, đã đạt đến sức mạnh, có khả năng phát sinh khi gặp điều kiện thích hợp; sự đoạn trừ chúng là anusayappahānaṃ.
Te ca sabbaso ariyamaggapaññāya pahīyantīti āha ‘‘anusayapaṭipakkhattā paññāyā’’ti.
And since they are completely abandoned by the wisdom of the noble path, he said, “because wisdom is the antidote to underlying tendencies.”
Và những tùy miên này được đoạn trừ hoàn toàn bằng trí tuệ của Thánh đạo, nên đã nói “anusayapaṭipakkhattā paññāyā” (vì trí tuệ là đối nghịch với tùy miên).
Tadaṅgappahānanti dīpālokeneva tamassa dānādipuññakiriyavatthugatena tena tena kusalaṅgena tassa tassa akusalaṅgassa pahānaṃ ‘‘tadaṅgappahāna’’nti vuccati.
Tadaṅgappahānaṃ: just as darkness is abandoned by the light of a lamp, the abandoning of each unwholesome factor by its corresponding wholesome factor associated with the grounds for meritorious action such as giving, is called “tadaṅgappahānaṃ.”
Tadaṅgappahānaṃ (đoạn trừ từng phần) là sự đoạn trừ từng phần của ác pháp bằng từng phần của thiện pháp, ví dụ như sự đoạn trừ bóng tối bằng ánh đèn, bằng các thiện pháp như bố thí.
Idha pana tena tena susīlyaṅgena tassa tassa dussīlyaṅgassa pahānaṃ ‘‘tadaṅgappahāna’’nti veditabbaṃ.
Here, however, the abandoning of each factor of immorality by its corresponding factor of good morality should be understood as “tadaṅgappahānaṃ.”
Ở đây, tadaṅgappahānaṃ cần được hiểu là sự đoạn trừ từng phần của ác giới bằng từng phần của thiện giới.
Vikkhambhanasamaucchedappahānānīti ettha upacārappanābhedena samādhinā pavattinivāraṇena ghaṭappahāreneva jalatale sevālassa tesaṃ tesaṃ nīvaraṇānaṃ dhammānaṃ vikkhambhanavasena pahānaṃ vikkhambhanappahānaṃ.
In vikkhambhanasamucchedappahānāni: Here, by concentration, which is divided into access and absorption concentration, through preventing their occurrence, just like pushing aside moss on the water’s surface with a pot, the abandoning of those various hindrances by way of suppression is vikkhambhanappahānaṃ.
Trong Vikkhambhanasamucchedappahānānī (đoạn trừ bằng cách trấn áp và đoạn trừ hoàn toàn), vikkhambhanappahānaṃ (đoạn trừ bằng cách trấn áp) là sự đoạn trừ các pháp chướng ngại bằng cách trấn áp chúng, ngăn chặn sự phát sinh của chúng bằng định, được phân chia thành cận định (upacāra) và an chỉ định (appanā), giống như việc loại bỏ rêu trên mặt nước bằng cách dùng gáo đập.
Catunnaṃ ariyamaggānaṃ bhāvitattā taṃtaṃmaggavato santāne samudayapakkhikassa kilesagaṇassa accantaṃ appavattisaṅkhātasamucchedavasena pahānaṃ samucchedappahānaṃ.
Because the four noble paths have been developed, the abandoning of the host of defilements pertaining to the side of arising in the mental continuum of one who possesses a particular path, by way of eradication, which is the complete non-occurrence, is samucchedappahānaṃ.
Samucchedappahānaṃ (đoạn trừ hoàn toàn) là sự đoạn trừ hoàn toàn nhóm phiền não thuộc về tập khởi trong dòng tâm thức của người đã tu tập bốn Thánh đạo, tức là sự không tái phát hoàn toàn.
Duccaritasaṃkilesassa pahānanti kāyaduccaritādi duṭṭhu caritaṃ, kilesehi vā dūsitaṃ caritanti duccaritaṃ.
Duccaritasaṃkilesassa pahānaṃ: Misconduct such as bodily misconduct is bad conduct, or it is conduct corrupted by defilements.
Duccaritasaṃkilesassa pahānaṃ (đoạn trừ phiền não ác hành) là ác hành (duccarita), tức là hành vi xấu như thân ác hành, hoặc hành vi bị phiền não làm ô nhiễm.
Tadeva yattha uppannaṃ, taṃ santānaṃ sammā kileseti bādhayati upatāpeti cāti saṃkileso, tassa pahānaṃ, kāyavacīduccaritavasena pavattasaṃkilesassa tadaṅgavasena pahānanti vuttaṃ hoti.
That itself, wherever it has arisen, thoroughly defiles, afflicts, and torments that mental continuum, thus it is a defilement. The abandoning of it means the abandoning by substitution of a particular part (tadaṅga) of the defilement that has occurred by way of bodily and verbal misconduct.
Chính ác hành đó, khi phát sinh ở đâu, sẽ làm ô nhiễm, gây hại và thiêu đốt dòng tâm thức đó một cách đúng đắn, nên gọi là saṃkilesa (phiền não ô nhiễm); sự đoạn trừ nó là sự đoạn trừ phiền não ô nhiễm phát sinh do thân ác hành và khẩu ác hành bằng cách đoạn trừ từng phần.
Samādhissa kāmacchandapaṭipakkhattā suttantapiṭake taṇhāsaṃkilesassa pahānaṃ vuttaṃ.
Because concentration is the antidote to sensual desire, the abandoning of the defilement of craving is stated in the Suttantapiṭaka.
Vì định là đối nghịch với dục ái, nên trong Tạng Kinh đã nói về taṇhāsaṃkilesassa pahānaṃ (đoạn trừ phiền não tham ái).
Attādivinimuttasabhāvadhammappakāsanato abhidhammapiṭake diṭṭhisaṃkilesassa pahānaṃ vuttaṃ.
Because it explains natural phenomena as being devoid of a self and so on, the abandoning of the defilement of views is stated in the Abhidhammapiṭaka.
Vì Tạng Vi Diệu Pháp trình bày các pháp bản chất không dính mắc vào tự ngã, nên đã nói về diṭṭhisaṃkilesassa pahānaṃ (đoạn trừ phiền não tà kiến).
Ekamekasmiñcetthāti etesu tīsu piṭakesu ekamekasmiṃ piṭaketi attho daṭṭhabbo.
Ekamekasmiñcetthāti should be seen as meaning: in each one of these three Piṭakas.
Ở đây, Ekamekasmiñcetthā (trong mỗi cái này) có nghĩa là trong mỗi một trong ba tạng này.
Dhammoti pāḷīti ettha pakaṭṭhānaṃ ukkaṭṭhānaṃ sīlādiatthānaṃ bodhanato sabhāvaniruttibhāvato buddhādīhi bhāsitattā ca pakaṭṭhānaṃ vacanappabandhānaṃ āḷīti pāḷi, pariyattidhammo.
In dhammoti pāḷī: Because it makes known the sublime meanings of virtue and so on, and because it is the natural expression, and because it was spoken by the Buddhas and others, the series (āḷi) of sublime (pakaṭṭha) verbal compositions is pāḷi; it is the Dhamma of the scriptural study.
Ở đây, Dhammoti pāḷī (Pháp là Pāḷi) có nghĩa là Pāḷi là một chuỗi các lời nói cao quý, vì nó làm cho người ta hiểu được những ý nghĩa cao quý như giới và các yếu tố khác, vì nó có bản chất là ngữ pháp tự nhiên, và vì nó được các vị Phật và các bậc Thánh khác thuyết giảng; đó là pariyattidhamma (Pháp học).
‘‘Dhammoti pāḷīti ettha bhagavatā vuccamānassa atthassa vohārassa ca dīpano saddoyeva pāḷi nāmā’’ti gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
In the Gaṇṭhipadas, it is said: “In ‘dhammoti pāḷī,’ the very sound that clarifies the meaning and the conventional expression being spoken by the Blessed One is named pāḷi.”
Trong Gaṇṭhipada đã nói: “Ở đây, ‘Pháp là Pāḷi’ có nghĩa là Pāḷi chỉ là âm thanh làm sáng tỏ ý nghĩa và cách dùng từ được Đức Thế Tôn thuyết giảng.”
Abhidhammaṭṭhakathāya likhite sīhaḷagaṇṭhipade pana idaṃ vuttaṃ – sabhāvatthassa sabhāvavohārassa ca anurūpavasena bhagavatā manasā vavatthāpitā paṇḍatti pāḷīti vuccati.
In the Sīhaḷagaṇṭhipada written in the Abhidhamma commentary, this is stated: The concept established in the mind by the Blessed One in accordance with the natural meaning and natural convention is called pāḷi.
Tuy nhiên, trong Sīhaḷagaṇṭhipada được viết trong Chú giải Vi Diệu Pháp, điều này đã được nói: Pāḷi được gọi là paññatti (chế định) được Đức Thế Tôn xác lập trong tâm một cách phù hợp với ý nghĩa bản chất và cách dùng từ bản chất.
Yadi saddoyeva pāḷi siyā, pāḷiyā desanāya ca nānattena bhavitabbaṃ.
If sound alone were pāḷi, there would have to be a difference between pāḷi and desanā.
Nếu Pāḷi chỉ là âm thanh, thì Pāḷi và bài giảng phải khác nhau.
Manasā vavatthāpitāya ca pāḷiyā vacībhedakaraṇamattaṃ ṭhapetvā desanāya nānattaṃ natthi.
But for the pāḷi established in the mind, apart from the mere act of verbalization, there is no difference from the desanā.
Nhưng giữa Pāḷi được xác lập trong tâm và bài giảng không có sự khác biệt, ngoại trừ việc tạo ra sự khác biệt về lời nói.
Tathā hi desanaṃ dassentena manasā vavatthāpitāya pāḷiyā desanāti vacībhedakaraṇamattaṃ vinā pāḷiyā saha desanāya anaññathā vuttā.
Indeed, by showing the desanā, it is stated that the desanā is not different from the pāḷi, apart from the mere act of verbalizing the pāḷi established in the mind.
Thật vậy, khi trình bày bài giảng, người trình bày đã nói rằng Pāḷi được xác lập trong tâm là bài giảng, không khác biệt với Pāḷi, ngoại trừ việc tạo ra sự khác biệt về lời nói.
Tathā ca upari ‘‘desanāti paññattī’’ti vuttattā desanāya anaññabhāvena pāḷiyā paṇṇattibhāvo kathito hoti.
And thus, because it is stated above that “desanā is paññatti,” the fact that pāḷi is a concept is stated by its being non-different from desanā.
Và như vậy, vì ở trên đã nói “desanā (bài giảng) là paññatti (chế định)”, nên sự không khác biệt của bài giảng đã nói lên bản chất paññatti của Pāḷi.
Apica yadi pāḷiyā aññāyeva desanā siyā, ‘‘pāḷiyā ca pāḷiatthassa ca desanāya ca yathābhūtāvabodho’’ti vattabbaṃ siyā, evaṃ pana avatvā ‘‘pāḷiyā ca pāḷiatthassa ca yathābhūtāvabodho’’ti vuttattā pāḷiyā desanāya ca anaññabhāvo dassito hoti.
Furthermore, if desanā were entirely different from pāḷi, one would have to say, “the correct understanding of the pāḷi, the meaning of the pāḷi, and the desanā.” But since it is not said in that way, and instead it is said, “the correct understanding of the pāḷi and the meaning of the pāḷi,” it is shown that pāḷi and desanā are not different.
Hơn nữa, nếu bài giảng khác với Pāḷi, thì phải nói rằng “sự giác ngộ như thật về Pāḷi, ý nghĩa của Pāḷi và bài giảng”; nhưng không nói như vậy mà nói “sự giác ngộ như thật về Pāḷi và ý nghĩa của Pāḷi”, điều này cho thấy sự không khác biệt giữa Pāḷi và bài giảng.
Evañca katvā upari ‘‘desanā nāma paññattī’’ti dassentena desanāya anaññabhāvato pāḷiyā paṇṇattibhāvo kathitova hotīti.
And so, by stating above, “desanā is named paññatti,” it is indeed stated that pāḷi is a concept due to its being non-different from desanā.
Và như vậy, khi ở trên nói “desanā (bài giảng) là paññatti (chế định)”, điều này cho thấy bản chất paññatti của Pāḷi là do sự không khác biệt của bài giảng.
Ettha ca ‘‘saddoyeva pāḷi nāmā’’ti imasmiṃ pakkhe dhammassapi saddasabhāvattā dhammadesanānaṃ ko visesoti ce?
In this context, if one asks: “In this view that ‘sound alone is named pāḷi,’ since the Dhamma also has the nature of sound, what is the difference between the Dhamma and the desanā?”
Ở đây, nếu có ai hỏi: “Trong quan điểm ‘Pāḷi chỉ là âm thanh’, vì Pháp cũng có bản chất là âm thanh, vậy thì sự khác biệt giữa Pháp và bài giảng là gì?”
Tesaṃ tesaṃ atthānaṃ bodhakabhāvena ñāto uggahaṇādivasena ca pubbe vavatthāpito saddappabandho dhammo, pacchā paresaṃ avabodhanatthaṃ pavattito tadatthappakāsako saddo desanāti veditabbaṃ.
The sequence of words that, being known by means of revealing those various meanings, and previously established through learning and so on, is called Dhamma. And that word, which makes those meanings clear, presented subsequently for the purpose of making others understand, is called Desanā; thus is it to be understood.
Chuỗi lời nói được biết đến là có khả năng làm cho những ý nghĩa đó được hiểu, và được thiết lập từ trước theo cách học hỏi v.v., đó là Dhamma (Giáo Pháp). Sau đó, lời nói được đưa ra để làm cho người khác hiểu những ý nghĩa đó, lời nói tiết lộ những ý nghĩa đó, đó là Desanā (lời dạy), nên được hiểu như vậy.
Atha vā yathāvuttasaddasamuṭṭhāpako cittuppādo desanā ‘‘desīyati samuṭṭhāpīyati saddo etenā’’ti katvā musāvādādayo viya.
Or, the mind-arising that generates the aforementioned word is called desanā, by considering that "the word is preached (desīyati), is generated (samuṭṭhāpīyati) by it," like false speech and so on.
Hoặc là, tâm sinh khởi làm phát sinh lời nói đã được đề cập, đó là Desanā (lời dạy), vì “lời nói được giảng dạy, được phát sinh bởi cái này”, giống như lời nói dối v.v.
Tatthāpi hi musāvādādisamuṭṭhāpikā cetanā musāvādādisaddena voharīyati.
For there, too, the volition that generates false speech and so on is referred to by the term "false speech" and so on.
Ở đó, ý muốn phát sinh lời nói dối v.v. cũng được gọi bằng từ lời nói dối v.v.
Tīsupi cetesu ete dhammatthadesanāpaṭivedhāti ettha pāḷiattho pāḷidesanā pāḷiatthapaṭivedho cāti ime tayo pāḷivisayā hontīti vinayapiṭakādīnaṃ atthassa desanāya paṭivedhassa ca ādhārabhāvo yutto, piṭakāni pana pāḷiyoyevāti tesaṃ dhammassa ādhārabhāvo kathaṃ yujjeyyāti ce?
Here, in the phrase “these penetrations of Dhamma, meaning, and exposition in all three*,” the meaning of the Pāḷi, the exposition of the Pāḷi, and the penetration of the meaning of the Pāḷi—these three are Pāḷi-related. Therefore, the Vinaya Piṭaka and so on being the basis for meaning, exposition, and penetration is suitable. But if the Piṭakas are themselves Pāḷi, how can they be suitable as the basis for Dhamma?
Trong câu “ Tīsupi cetesu ete dhammatthadesanāpaṭivedhā” (Trong cả ba điều này, đây là sự thâm nhập vào Dhamma, ý nghĩa và lời dạy), nếu nói rằng: “Ý nghĩa của Pāḷi, lời dạy của Pāḷi và sự thâm nhập vào ý nghĩa của Pāḷi – ba điều này là đối tượng của Pāḷi. Do đó, việc Luận tạng v.v. là nền tảng của ý nghĩa, lời dạy và sự thâm nhập là hợp lý. Nhưng các Tạng là chính Pāḷi, vậy việc chúng là nền tảng của Dhamma thì làm sao hợp lý được?”
Pāḷisamudāyassa avayavapāḷiyā ādhārabhāvato.
Because the Pāḷi collection serves as the basis for individual parts of the Pāḷi.
Là do Pāḷi tổng thể là nền tảng của từng phần Pāḷi.
Avayavassa hi samudāyo ādhārabhāvena vuccati yathā ‘‘rukkhe sākhā’’ti.
Indeed, the whole is spoken of as the basis for its parts, just as "branches are in the tree."
Thật vậy, tổng thể được gọi là nền tảng của từng phần, như câu “cành cây trên cây”.
Ettha ca dhammādīnaṃ dukkhogāhabhāvato tehi dhammādīhi vinayādayo gambhīrāti vinayādīnampi catubbidho gambhīrabhāvo vuttoyeva, tasmā dhammādayo eva dukkhogāhattā gambhīrā, na vinayādayoti na codetabbametaṃ sammukhena visayavisayīmukhena ca vinayādīnaṃyeva gambhīrabhāvassa vuttattā.
And here, since Dhamma and the others are difficult to fathom, and the Vinaya and the others are profound because of Dhamma and the others, the fourfold profound nature of the Vinaya and the others has been stated. Therefore, one should not object that only Dhamma and the others are profound because they are difficult to fathom, not the Vinaya and the others, because the profound nature of the Vinaya and the others has been stated both directly and through the aspect of object and cognizer.
Ở đây, vì Dhamma v.v. khó thâm nhập, nên Luận tạng v.v. là sâu sắc bởi Dhamma v.v. đó, do đó, tính sâu sắc bốn phương diện của Luận tạng v.v. cũng đã được nói đến. Vì vậy, không nên chất vấn rằng chỉ có Dhamma v.v. là sâu sắc vì khó thâm nhập, chứ Luận tạng v.v. thì không, bởi vì tính sâu sắc của chính Luận tạng v.v. đã được nói đến cả trực tiếp và gián tiếp (qua đối tượng).
Dhammo hi vinayādayo, tesaṃ visayo attho, dhammatthavisayā ca desanāpaṭivedhāti.
For Dhamma is the Vinaya and the others, meaning is their object, and exposition and penetration have Dhamma and meaning as their objects.
Dhamma chính là Luận tạng v.v., ý nghĩa là đối tượng của chúng, còn lời dạy và sự thâm nhập là đối tượng của Dhamma và ý nghĩa.
Tattha paṭivedhassa dukkarabhāvato dhammatthānaṃ, desanāñāṇassa dukkarabhāvato desanāya ca dukkhogāhabhāvo veditabbo.
Therein, the difficult-to-fathom nature of Dhamma and meaning should be understood due to the difficulty of penetration, and that of exposition due to the difficulty of the knowledge of exposition.
Trong đó, tính khó thâm nhập của Dhamma và ý nghĩa được hiểu là do sự thâm nhập khó khăn, và tính khó thâm nhập của lời dạy được hiểu là do trí tuệ về lời dạy khó khăn.
Paṭivedhassa pana uppādetuṃ asakkuṇeyyattā taṃvisayañāṇuppattiyā ca dukkarabhāvato dukkhogāhatā veditabbā.
But the difficult-to-fathom nature of penetration should be understood due to its impossibility of production and the difficulty of producing knowledge regarding it.
Còn tính khó thâm nhập của sự thâm nhập được hiểu là do không thể tạo ra nó, và do sự phát sinh trí tuệ về đối tượng đó là khó khăn.
Dukkhena ogayhantīti dukkhogāhā.
Dukkhogāhā means "difficult to fathom" because they are fathomed with difficulty.
Chúng được thâm nhập một cách khó khăn, nên được gọi là dukkhogāhā (khó thâm nhập).
Ekadesena ogāhantehipi mandabuddhīhi patiṭṭhā laddhuṃ na sakkāti āha ‘‘alabbhaneyyapatiṭṭhā cā’’ti.
Even when fathoming a part, those with weak intellects cannot find a footing, therefore it is said "and a footing cannot be gained."
Ngay cả khi những người trí tuệ kém cỏi thâm nhập một phần, họ cũng không thể đạt được sự vững chắc, nên đã nói: “ alabbhaneyyapatiṭṭhā cā” (và không thể đạt được sự vững chắc).
Ekamekasminti ekekasmiṃ piṭake.
Ekamekasmiṃ means "in each single" Piṭaka.
Ekamekasmiṃ (trong từng cái một) có nghĩa là trong từng Tạng (piṭaka) một.
Etthāti etesu piṭakesu.
Ettha means "among these" Piṭakas.
Ettha (trong đó) có nghĩa là trong số các Tạng này.
Niddhāraṇe cetaṃ bhummavacanaṃ.
And this locative expression is for the purpose of determination.
Và đây là cách dùng từ thuộc cách sở tại để chỉ sự phân biệt.
Idāni hetuhetuphalādīnaṃ vasenapi gambhīrabhāvaṃ dassento āha ‘‘aparo nayo’’tiādi.
Now, showing the profound nature also by way of cause, result of cause, and so on, he says "another method" and so on.
Bây giờ, để chỉ ra tính sâu sắc theo phương diện nhân, quả của nhân v.v., đã nói “ aparo nayo” (một phương pháp khác) v.v.
Hetūti paccayo.
Hetu means condition.
Hetū (nhân) có nghĩa là nguyên nhân.
So hi attano phalaṃ dahati vidahatīti dhammoti vuccati.
Indeed, it is called Dhamma because it produces and brings forth its own result.
Nó được gọi là Dhamma vì nó tạo ra (dahati) và biểu lộ (vidahati) quả của chính nó.
Dhammasaddassa cettha hetupariyāyatā kathaṃ viññāyatīti āha ‘‘vuttañheta’’ntiādi.
How is it understood here that the word Dhamma is a synonym for cause? He says "it has been stated" and so on.
Làm thế nào để biết rằng từ Dhamma ở đây là đồng nghĩa với nhân? Đã nói “ vuttañheta” (điều này đã được nói) v.v.
Nanu ca ‘‘hetumhi ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’ti etena vacanena dhammassa hetubhāvo kathaṃ viññāyatīti ce?
But if it is asked, "How is the causal nature of Dhamma understood from the statement 'knowledge of cause is dhammapaṭisambhidā'?",
Nếu nói rằng: “Làm thế nào để biết rằng Dhamma là nhân qua câu ‘ hetumhi ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’ (Trí tuệ về nhân là Dhammapaṭisambhidā)?”
Dhammapaṭisambhidāti etassa samāsapadassa avayavapadatthaṃ dassentena ‘‘hetumhi ñāṇa’’nti vuttattā.
it is because the phrase "knowledge of cause" was stated to explain the meaning of the component parts of the compound word dhammapaṭisambhidā.
Là vì khi giải thích ý nghĩa của từ ghép Dhammapaṭisambhidā, đã nói “trí tuệ về nhân”.
‘‘Dhamme paṭisambhidā dhammapaṭisambhidā’’ti ettha hi ‘‘dhamme’’ti etassa atthaṃ dassentena ‘‘hetumhī’’ti vuttaṃ, ‘‘paṭisambhidā’’ti etassa atthaṃ dassentena ‘‘ñāṇa’’nti, tasmā hetudhammasaddā ekatthā ñāṇapaṭisambhidāsaddā cāti imamatthaṃ vadantena sādhito dhammassa hetubhāvo.
Here, in "dhamme paṭisambhidā, dhammapaṭisambhidā," the meaning of "dhamme" was explained as "hetumhi," and the meaning of "paṭisambhidā" was explained as "ñāṇa." Therefore, the causal nature of Dhamma is established by stating that the words "hetu" and "Dhamma" have the same meaning, and the words "ñāṇa" and "paṭisambhidā" also have the same meaning.
Trong câu “Dhamme paṭisambhidā dhammapaṭisambhidā” (Sự phân tích về Dhamma là Dhammapaṭisambhidā), khi giải thích ý nghĩa của từ “dhamme”, đã nói “hetumhi” (về nhân); khi giải thích ý nghĩa của từ “paṭisambhidā”, đã nói “ñāṇa” (trí tuệ). Do đó, bằng cách nói rằng các từ hetu và Dhamma là đồng nghĩa, và các từ ñāṇa và paṭisambhidā là đồng nghĩa, tính nhân của Dhamma đã được chứng minh.
Hetuphale ñāṇaṃ atthapaṭisambhidāti etena vacanena sādhito atthassa hetuphalabhāvopi evameva daṭṭhabbo.
In the same way, the nature of meaning as the result of a cause is established by the statement "knowledge of the result of a cause is atthapaṭisambhidā."
Tương tự như vậy, tính quả của nhân (hetuphala) của ý nghĩa (attha) cũng được chứng minh qua câu “ Hetuphale ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā” (Trí tuệ về quả của nhân là Atthapaṭisambhidā).
Hetuno phalaṃ hetuphalaṃ.
The result of a cause is hetuphala.
Quả của nhân là hetuphala (quả của nhân).
Tañca yasmā hetuanusārena arīyati adhigamīyati sampāpuṇīyati, tasmā atthoti vuccati.
And since that result is obtained, achieved, and attained in accordance with the cause, it is called attha.
Và bởi vì nó được đạt được (arīyati), được thấu hiểu (adhigamīyati), được thành tựu (sampāpuṇīyati) theo nhân, nên nó được gọi là attha (ý nghĩa).
Yathādhammanti ettha dhammasaddo hetuṃ hetuphalañca sabbaṃ saṅgaṇhāti.
Here, in yathādhamma, the word Dhamma encompasses both the cause and the result of the cause entirely.
Trong câu “ Yathādhammaṃ” (tùy theo Dhamma), từ Dhamma bao gồm cả nhân (hetu) và quả của nhân (hetuphala).
Sabhāvavācako hesa dhammasaddo, na pariyattihetubhāvavācako, tasmā yathādhammanti yo yo avijjādisaṅkhārādidhammo, tasmiṃ tasminti attho.
Indeed, this word Dhamma refers to inherent nature, not to the Pariyatti (scriptural) aspect or the causal aspect. Therefore, yathādhamma means "whatever Dhamma, such as ignorance and formations, is found therein."
Thật vậy, từ Dhamma này biểu thị bản chất, chứ không biểu thị sự học hỏi hay tính nhân. Do đó, “ yathādhammaṃ” có nghĩa là “trong từng Dhamma (pháp) như vô minh v.v. và hành v.v.”.
Dhammānurūpaṃ vā yathādhammaṃ.
Or, yathādhamma means "in accordance with Dhamma."
Hoặc là, tùy theo Dhamma, tức là phù hợp với Dhamma.
Desanāpi hi paṭivedho viya aviparītavisayavibhāvanato dhammānurūpaṃ pavattati, tatoyeva ca aviparītābhilāpoti vuccati.
Exposition, too, like penetration, proceeds in accordance with Dhamma by clearly revealing its object without distortion. And for that very reason, it is called an undistorted expression.
Lời dạy (desanā) cũng vận hành phù hợp với Dhamma, giống như sự thâm nhập (paṭivedha), do sự hiển lộ đối tượng không sai lệch. Chính vì thế mà nó được gọi là lời nói không sai lệch.
Dhammābhilāpoti atthabyañjanako aviparītābhilāpo.
Dhammābhilāpo means an undistorted expression that makes the meaning clear.
Dhammābhilāpo (lời nói về Dhamma) là lời nói không sai lệch, biểu thị ý nghĩa.
Ettha ca abhilappatīti abhilāpoti saddo vuccati.
And here, abhilāpa is called "word" because it is expressed.
Ở đây, từ abhilāpa (lời nói) được dùng để chỉ lời nói (saddo) vì nó được nói ra (abhilappati).
Etena ‘‘tatra dhammaniruttābhilāpe ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā’’ti (vibha. 718) ettha vuttaṃ dhammaniruttiṃ dasseti saddasabhāvattā desanāya.
By this, it points to the Dhamma-nirutti (linguistic expression of Dhamma) mentioned in the passage "tatra dhammaniruttābhilāpe ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā" because exposition has the nature of a word.
Bằng cách này, nó chỉ ra dhammanirutti (sự giải thích về Dhamma) đã được nói đến trong câu “tatra dhammaniruttābhilāpe ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā” (Trí tuệ về lời nói và sự giải thích về Dhamma là Niruttipaṭisambhidā), vì lời dạy có bản chất là lời nói.
Tathā hi niruttipaṭisambhidāya parittārammaṇādibhāvo paṭisambhidāvibhaṅgapāḷiyaṃ (vibha. 718 ādayo) vutto.
Thus, in the Paṭisambhidāvibhaṅgapāḷi, the nature of niruttipaṭisambhidā as having limited objects and so on is stated.
Thật vậy, trong Paṭisambhidāvibhaṅgapāḷi đã nói về trạng thái đối tượng hữu hạn v.v. của Niruttipaṭisambhidā.
Aṭṭhakathāyañca (vibha. aṭṭha. 718) ‘‘taṃ sabhāvaniruttiṃ saddaṃ ārammaṇaṃ katvā’’tiādinā saddārammaṇatā dassitā.
And in the Aṭṭhakathā, its nature as having words as objects is shown with "taking that inherent linguistic expression (sabhāvā-nirutti) as an object" and so on.
Và trong Aṭṭhakathā (Vibha. Aṭṭha. 718) đã chỉ ra rằng lời nói là đối tượng qua câu “taṃ sabhāvaniruttiṃ saddaṃ ārammaṇaṃ katvā” (lấy lời nói giải thích bản chất đó làm đối tượng) v.v.
Tathā hi imassa atthassa ayaṃ saddo vācakoti vacanavacanatthe vavatthapetvā taṃtaṃvacanatthavibhāvanavasena pavattito saddo desanāti vuccati.
Thus, the word that proceeds by establishing, "this word is the designation for this meaning," and by explaining those various meanings of words, is called exposition.
Thật vậy, lời nói được gọi là lời dạy (desanā) khi nó được vận hành bằng cách thiết lập rằng “từ này là để biểu thị ý nghĩa này” trong lời nói và ý nghĩa của lời nói, và bằng cách làm rõ ý nghĩa của từng lời nói đó.
Adhippāyoti etena ‘‘desanāti paññattī’’ti etaṃ vacanaṃ dhammaniruttābhilāpaṃ sandhāya vuttaṃ, na tato vinimuttaṃ paññattiṃ sandhāyāti adhippāyaṃ dasseti.
By adhippāyo, it shows the intention that the statement "exposition is paññatti" was made with reference to the linguistic expression of Dhamma (Dhamma-niruttābhilāpa), not with reference to a paññatti divorced from it.
Adhippāyo (ý định) này cho thấy rằng câu “desanāti paññattī” (lời dạy là khái niệm) được nói đến để chỉ dhammaniruttābhilāpa (lời nói giải thích Dhamma không sai lệch), chứ không phải để chỉ một khái niệm tách rời khỏi nó.
Desīyati attho etenāti hi desanā, pakārena ñāpīyati etena, pakārato ñāpetīti vā paññattīti dhammaniruttābhilāpo vuccati.
Indeed, desanā is so called because "meaning is expounded (desīyati) by it," and paññatti is so called because "it is made known in a particular manner by it," or "it makes known in a particular manner"; thus, Dhamma-niruttābhilāpa is referred to.
Thật vậy, cái gì được giảng dạy ý nghĩa bởi nó thì là desanā (lời dạy); cái gì được làm cho biết rõ ràng bởi nó, hoặc cái gì làm cho biết rõ ràng thì là paññattī (khái niệm), tức là dhammaniruttābhilāpa (lời nói giải thích Dhamma không sai lệch).
Evaṃ ‘‘desanā nāma saddo’’ti imasmiṃ pakkhe ayamattho veditabbo.
Thus, in the case of "exposition is a word," this meaning should be understood.
Như vậy, trong trường hợp “lời dạy là lời nói”, ý nghĩa này nên được hiểu.
‘‘Desanāti paññattī’’ti ettha paññattivādino pana evaṃ vadanti – kiñcāpi ‘‘dhammābhilāpo’’ti ettha abhilappatīti abhilāpoti saddo vuccati, na paṇṇatti, tathāpi sadde vuccamāne tadanurūpaṃ vohāraṃ gahetvā tena vohārena dīpitassa atthassa jānanato sadde kathite tadanurūpā paṇṇattipi kāraṇūpacārena kathitāyeva hoti.
However, those who advocate for paññatti in "exposition is paññatti" say this: Although it is said that "abhilāpa" refers to the word in "dhammābhilāpo," not paññatti, nevertheless, when a word is spoken, by taking the corresponding convention (vohāra) and understanding the meaning revealed by that convention, when a word is spoken, the corresponding paññatti is also implicitly stated by a figurative usage based on the cause.
Tuy nhiên, những người chủ trương khái niệm (paññattivādī) trong câu “desanāti paññattī” (lời dạy là khái niệm) nói như sau: Mặc dù trong câu “dhammābhilāpo” (lời nói về Dhamma), từ abhilāpa (lời nói) được dùng để chỉ lời nói (saddo) chứ không phải khái niệm (paññatti), nhưng khi lời nói được nói ra, bằng cách nắm bắt cách dùng từ phù hợp với nó và hiểu ý nghĩa được biểu thị bởi cách dùng từ đó, thì khi lời nói được nói ra, khái niệm phù hợp cũng được nói đến bằng cách ẩn dụ nguyên nhân.
Atha vā ‘‘dhammābhilāpoti attho’’ti avatvā ‘‘dhammābhilāpoti adhippāyo’’ti vuttattā desanā nāma saddo na hotīti dīpitamevāti.
Alternatively, because it is stated "dhammābhilāpo is the intention" instead of "dhammābhilāpo is the meaning," it is already shown that exposition is not a word.
Hoặc là, vì không nói “dhammābhilāpoti attho” (lời nói về Dhamma là ý nghĩa) mà nói “dhammābhilāpoti adhippāyo” (lời nói về Dhamma là ý định), điều này đã chỉ ra rằng lời dạy không phải là lời nói.
Idāni paṭivedhaṃ niddisanto āha ‘‘paṭivedhoti abhisamayo’’ti.
Now, indicating penetration, he says "penetration means full comprehension."
Bây giờ, để định nghĩa sự thâm nhập (paṭivedha), đã nói “ paṭivedhoti abhisamayo” (sự thâm nhập là sự thấu hiểu).
Paṭivijjhatīti ñāṇaṃ paṭivedhoti vuccati.
Knowledge is called penetration (paṭivedha) because it penetrates.
Trí tuệ được gọi là paṭivedha (sự thâm nhập) vì nó thâm nhập (paṭivijjhati).
Paṭivijjhanti etenāti vā paṭivedho, abhisametīti abhisamayo, abhisamenti etenāti vā abhisamayo.
Or, that by which people penetrate is paṭivedha; that which fully comprehends is abhisamaya; or, that by which people fully comprehend is abhisamaya.
Hoặc paṭivedha là cái mà bởi nó người ta thâm nhập; abhisamayo là cái thấu hiểu (abhisametīti), hoặc abhisamayo là cái mà bởi nó người ta thấu hiểu.
Idāni abhisamayappabhedato abhisamayappakārato ārammaṇato sabhāvato ca pākaṭaṃ kātuṃ ‘‘so ca lokiyalokuttaro’’tiādimāha.
Now, to make it clear by the divisions of full comprehension, by the types of full comprehension, by its object, and by its nature, he says "and that is worldly and supramundane" and so on.
Bây giờ, để làm rõ theo các loại sự thấu hiểu, các phương diện của sự thấu hiểu, đối tượng và bản chất, đã nói “ so ca lokiyalokuttaro” (và nó là thế gian và siêu thế) v.v.
Visayato asammohato ca avabodhoti sambandho.
Knowledge is connected by way of its object and by way of non-bewilderment.
Có mối liên hệ rằng sự thấu hiểu là do đối tượng và do không mê lầm.
Tattha visayato atthādianurūpaṃ dhammādīsu avabodho nāma avijjādidhammārammaṇo saṅkhārādiatthārammaṇo tadubhayapaññāpanārammaṇo lokiyo avabodho.
Therein, by way of object, the knowledge in Dhamma and so on, in accordance with meaning and so on, is worldly knowledge that has Dhamma such as ignorance as its object, meaning such as formations as its object, and the designation of both as its object.
Trong đó, sự thấu hiểu theo đối tượng (visayato) trong Dhamma v.v. phù hợp với ý nghĩa v.v. là sự thấu hiểu thế gian có đối tượng là các Dhamma như vô minh v.v., có đối tượng là các ý nghĩa như hành v.v., và có đối tượng là sự thiết lập cả hai điều đó.
Asammohato atthādianurūpaṃ dhammādīsu avabodho pana nibbānārammaṇo maggayutto yathāvuttadhammatthapaññattīsu sammohaviddhaṃsano lokuttaro abhisamayo.
By way of non-bewilderment, however, the knowledge in Dhamma and so on, in accordance with meaning and so on, is the supramundane full comprehension that has Nibbāna as its object, is connected with the path, and eradicates bewilderment regarding the aforementioned Dhamma, meaning, and designation.
Còn sự thấu hiểu theo không mê lầm (asammohato) trong Dhamma v.v. phù hợp với ý nghĩa v.v. là sự thấu hiểu siêu thế (lokuttara abhisamayo) có đối tượng là Nibbāna, đi kèm với Đạo, và loại bỏ sự mê lầm trong các khái niệm Dhamma và ý nghĩa đã nói trên.
Tathā hi ‘‘ayaṃ hetu, idamassa phalaṃ, ayaṃ tadubhayānurūpo vohāro’’ti evaṃ ārammaṇakaraṇavasena lokiyañāṇaṃ visayato paṭivijjhati, lokuttarañāṇaṃ pana hetuhetuphalādīsu sammohassa maggañāṇena samucchinnattā asammohato paṭivijjhati.
Indeed, worldly knowledge penetrates by way of the subject by taking as its object thus: "This is the cause, this is its fruit, this is the conventional expression corresponding to both." Supramundane knowledge, however, penetrates by way of non-delusion, because delusion regarding the cause, the fruit of the cause, and so on, has been completely cut off by the knowledge of the path.
Thật vậy, "đây là nhân, đây là quả của nó, đây là lời nói phù hợp với cả hai" – bằng cách này, trí tuệ thế gian (lokiyañāṇa) thấu hiểu đối tượng theo khía cạnh đối tượng (visayato). Còn trí tuệ siêu thế (lokuttarañāṇa) thì thấu hiểu theo khía cạnh không mê lầm (asammohato), vì sự mê lầm (sammoha) đối với nhân, quả của nhân, v.v., đã bị đoạn trừ hoàn toàn bởi đạo trí (maggañāṇa).
Atthānurūpaṃ dhammesūti avijjā hetu, saṅkhārā hetusamuppannā, saṅkhāre uppādeti avijjāti evaṃ kāriyānurūpaṃ kāraṇesūti attho.
In accordance with the meaning in the dhammas means: “Ignorance is the cause, formations are arisen from a cause; ignorance produces formations.” Thus, the meaning is: comprehension in the causes in accordance with the effect.
Atthānurūpaṃ dhammesū (phù hợp với quả trong các pháp nhân) có nghĩa là: vô minh (avijjā) là nhân, các hành (saṅkhāra) do nhân mà sinh, vô minh sinh ra các hành – như vậy, sự thấu hiểu phù hợp với quả trong các pháp nhân.
Atha vā puññābhisaṅkhāraapuññābhisaṅkhāraāneñjābhisaṅkhāresu tīsu apuññābhisaṅkhārassa sampayuttaavijjā paccayo, itaresaṃ yathānurūpantiādinā kāriyānurūpaṃ kāraṇesu paṭivedhoti attho.
Or, among the three—meritorious formations, demeritorious formations, and imperturbable formations—associated ignorance is a condition for demeritorious formations; for the others, it is according to what is appropriate, and so on. In this way, the meaning is: penetration into the causes in accordance with the effect.
Hoặc là, trong ba loại hành: phước hành (puññābhisaṅkhāra), phi phước hành (apuññābhisaṅkhāra) và bất động hành (āneñjābhisaṅkhāra), vô minh tương ưng là duyên cho phi phước hành, còn đối với các loại hành khác thì tùy theo sự phù hợp. Như vậy, có nghĩa là sự thấu hiểu phù hợp với quả trong các pháp nhân.
Dhammānurūpaṃ atthesūti ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’tiādinā kāraṇānurūpaṃ kāriyesu avabodhoti attho.
In accordance with the dhammas in the meanings means: comprehension in the effects in accordance with the cause, by way of “due to ignorance as condition, formations arise,” and so on.
Dhammānurūpaṃ atthesū (phù hợp với nhân trong các pháp quả) có nghĩa là: "do duyên vô minh mà có các hành" – như vậy, sự thấu hiểu phù hợp với nhân trong các pháp quả.
Paññattipathānurūpaṃ paññattīsūti paññattiyā vuccamānadhammānurūpaṃ paṇṇattīsu avabodhoti attho.
In accordance with the path of concepts in the concepts means: comprehension in the concepts in accordance with the dhamma being expressed by the concept.
Paññattipathānurūpaṃ paññattīsū (phù hợp với con đường chế định trong các chế định) có nghĩa là: sự thấu hiểu phù hợp với các pháp được nói đến bởi chế định trong các chế định.
Yathāvuttehi dhammādīhi piṭakānaṃ gambhīrabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘idāni yasmā etesu piṭakesū’’tiādimāha.
To show the profundity of the Piṭakas through the aforementioned dhammas, etc., he said: “Now, because in these Piṭakas…” and so on.
Để chỉ ra sự thâm sâu của các Tạng (Piṭaka) qua các pháp, v.v., đã được nói đến, (Luận sư) nói: "idāni yasmā etesu piṭakesu" (bởi vì bây giờ trong các Tạng này), v.v.
Dhammajātanti kāraṇappabhedo kāraṇameva vā.
Collection of dhammas means the variety of causes, or just the cause.
Dhammajāta (loại pháp nhân) là sự phân loại các nhân, hoặc chỉ là nhân.
Atthajātanti kāriyappabhedo kāriyameva vā.
Collection of meanings means the variety of effects, or just the effect.
Atthajāta (loại pháp quả) là sự phân loại các quả, hoặc chỉ là quả.
Yā cāyaṃ desanāti sambandho.
And this teaching…—the connection is thus.
Và lời giáo huấn này – đó là sự liên kết.
Yo cetthāti etāsu taṃtaṃpiṭakagatāsu dhammatthadesanāsu yo paṭivedhoti attho.
And what is herein means: whatever penetration there is in these teachings on the dhamma and meaning contained in each of the respective Piṭakas.
Yo cetthā (và sự thấu hiểu nào ở đây) có nghĩa là: sự thấu hiểu nào trong các lời giáo huấn về pháp nhân và pháp quả thuộc từng Tạng.
Dukkhogāhanti ettha avijjāsaṅkhārādīnaṃ dhammatthānaṃ duppaṭivijjhatāya dukkhogāhatā.
Here, in difficult to fathom, it is difficult to fathom because of the difficulty in penetrating the dhammas and meanings of ignorance, formations, and so on.
Trong cụm từ Dukkhogāha (khó thâm nhập), sự khó thâm nhập là do các pháp nhân, pháp quả như vô minh, các hành, v.v., khó được thấu hiểu.
Tesaṃ paññāpanassa dukkarabhāvato desanāya paṭivedhanasaṅkhātassa paṭivedhassa ca uppādanavisayīkaraṇānaṃ asakkuṇeyyatāya dukkhogāhatā veditabbā.
It should be understood as difficult to fathom because it is difficult to make them known, and because it is impossible to generate the penetration, called penetration of the teaching, and to make it an object of knowledge.
Sự khó thâm nhập cần được hiểu là do sự khó khăn trong việc trình bày các pháp ấy, và do sự bất khả thi trong việc tạo ra và biến sự thấu hiểu, tức là trí tuệ thấu hiểu về pháp nhân, pháp quả, thành đối tượng.
Evampīti pisaddo pubbe vuttappakārantaraṃ sampiṇḍeti.
Even so—the particle pi consolidates the other ways previously mentioned.
Trong cụm từ Evampī (cũng vậy), từ pi (cũng) tổng hợp các loại khác đã được nói đến trước đó.
Etthāti etesu tīsu piṭakesu.
Herein means: in these three Piṭakas.
Etthā (ở đây) là trong ba Tạng này.
Vuttatthāti vutto saṃvaṇṇito attho assāti vuttatthā.
Of which the meaning has been explained means that for which the meaning has been spoken of, commented upon.
Vuttatthā (có nghĩa đã được nói) là có nghĩa đã được nói và giải thích.
Tīsu piṭakesūti ettha ‘‘ekekasmi’’nti adhikārato pakaraṇato vā veditabbaṃ.
Herein, in in the three Piṭakas, the phrase “in each one” should be understood from the context or from the section.
Trong cụm từ Tīsu piṭakesu (trong ba Tạng), cần được hiểu là "trong mỗi một" theo quyền năng hoặc theo ngữ cảnh.
Pariyattibhedoti pariyāpuṇanaṃ pariyatti.
The division of the scriptural study—learning is pariyatti.
Pariyattibhedo (sự phân loại Pariyatti) – pariyatti là sự học hỏi.
Pariyāpuṇanavācako hettha pariyattisaddo, na pāḷipariyāyo, tasmā evamettha attho daṭṭhabbo ‘‘tīsu piṭakesu ekekasmiṃ pariyāpuṇanappakāro daṭṭhabbo ñātabbo’’ti.
Here, the word pariyatti denotes learning; it is not a synonym for the Pāḷi text. Therefore, the meaning here should be seen thus: “in the three Piṭakas, in each one, the mode of learning should be seen, should be known.”
Ở đây, từ pariyatti có nghĩa là sự học hỏi, không phải là từ đồng nghĩa với Pāḷi. Do đó, ý nghĩa ở đây phải được hiểu như sau: "Trong mỗi một trong ba Tạng, cần phải thấy, phải biết cách học hỏi".
Tatoyeva ca ‘‘pariyattiyo pariyāpuṇanappakārā’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
And for that very reason, it is said in all three Ganthipadas: “pariyattis are the modes of learning.”
Chính vì thế, trong cả ba cuốn Gaṇṭhipada đều nói: "Pariyattiyo là các cách học hỏi".
Atha vā tīhi pakārehi pariyāpuṇitabbā pāḷiyo eva pariyattīti vuccanti, tatoyeva ca ‘‘pariyattiyo pāḷikkamā’’ti abhidhammaṭṭhakathāya likhite sīhaḷagaṇṭhipade vuttaṃ.
Alternatively, the Pāḷi texts themselves, which are to be learned in three ways, are called pariyattis. And for that very reason, in the Sīhaḷagaṇṭhipada written in the Abhidhamma commentary, it is stated: “pariyattis are the successions of Pāḷi texts.”
Hoặc là, các bản Pāḷi cần được học hỏi theo ba cách được gọi là pariyatti. Chính vì thế, trong cuốn Sīhaḷagaṇṭhipada được viết trong chú giải Abhidhamma, có nói: "Pariyattiyo là các bản Pāḷi".
Evampi hi alagaddūpamāpariyāpuṇanayogato alagaddūpamā pariyattīti pāḷipi sakkā vattuṃ, evañca katvā ‘‘duggahitā upārambhādihetu pariyāpuṭā alagaddūpamā’’ti parato niddesavacanampi upapannaṃ hoti.
For even in this way, it is possible to call even the Pāḷi text a learning comparable to a water snake, due to its connection with a learning that is comparable to a water snake. And having done so, the explanatory statement that follows, “wrongly grasped, it is studied for the purpose of finding fault, etc., and is comparable to a water snake,” also becomes fitting.
Ngay cả như vậy, do sự liên kết với cách học hỏi ví như rắn độc, bản Pāḷi cũng có thể được gọi là pariyatti ví như rắn độc (alagaddūpamā pariyatti). Và khi làm như vậy, lời giải thích sau đó: "Pariyatti được học hỏi sai lầm vì mục đích tranh cãi, v.v., ví như rắn độc" cũng trở nên hợp lý.
Tattha hi pāḷiyeva duggahitā pariyāpuṭāti vattuṃ vaṭṭati.
For there, it is proper to say that it is the Pāḷi itself that is wrongly grasped and studied.
Ở đó, chỉ có bản Pāḷi được học hỏi sai lầm mới có thể được nói là đã được học hỏi.
Alagaddūpamāti alagaddo alagaddaggahaṇaṃ upamā etissāti alagaddūpamā.
Comparable to a water snake: that for which the alagadda, the grasping of a water snake, is the simile, is alagaddūpamā.
Alagaddūpamā (ví như rắn độc) là pariyatti có sự ví dụ về việc bắt rắn độc, tức là việc bắt rắn độc là ví dụ cho nó.
Alagaddassa gahaṇañhettha alagaddasaddena vuttanti daṭṭhabbaṃ.
And here, it should be seen that the grasping of the water snake is meant by the word alagadda.
Cần hiểu rằng ở đây, việc bắt rắn độc được nói đến bằng từ alagadda.
‘‘Āpūpiko’’ti ettha apūpasaddena apūpakhādanaṃ viya alagaddaggahaṇena gahitapariyatti upamīyati, na pana alagaddena.
Just as in “a baker,” the eating of a cake is meant by the word cake, so too, the learning of the scriptures is compared to the grasping of a water snake, and not to the water snake itself.
Giống như trong từ "āpūpiko" (người ăn bánh), việc ăn bánh được nói đến bằng từ apūpa, thì ở đây, pariyatti được nắm giữ bằng cách bắt rắn độc được ví với việc bắt rắn độc, chứ không phải với con rắn độc.
‘‘Alagaddaggahaṇūpamā’’ti vā vattabbe majjhepadalopaṃ katvā ‘‘alagaddūpamā’’ti vuttaṃ ‘‘oṭṭhamukho’’tiādīsu viya.
Or, when it should have been said “comparable to the grasping of a water snake,” the middle term was elided, resulting in “comparable to a water snake,” as in such expressions as “camel-faced.”
Hoặc là, thay vì nói "alagaddaggahaṇūpamā" (ví như việc bắt rắn độc), đã bỏ đi từ ở giữa (padalopa) để nói "alagaddūpamā", giống như trong các từ "oṭṭhamukho" (mặt lạc đà), v.v.
Alagaddoti cettha āsīviso vuccati.
And here, alagadda refers to a venomous snake.
Ở đây, alagaddo được gọi là rắn có nọc độc (āsīviso).
Gadoti hi visassa nāmaṃ.
For gada is a name for poison.
Vì gado là tên của chất độc.
Tañca tassa alaṃ paripuṇṇaṃ atthi, tasmā alaṃ pariyatto paripuṇṇo gado assāti anunāsikalopaṃ dakārāgamañca katvā ‘‘alagaddo’’ti vuccati.
And that is complete (alaṃ) for it; therefore, because its gada is sufficient (alaṃ), complete, it is called alagadda, after eliding the nasal and inserting a ‘d’.
Và chất độc ấy có đủ đầy trong nó, do đó, sau khi bỏ đi âm mũi và thêm âm 'da', nó được gọi là "alagaddo" vì nó có chất độc đầy đủ.
Atha vā alaṃ jīvitaharaṇe samattho gado assāti alagaddo.
Or, its gada is sufficient (alaṃ) to take life, thus it is an alagadda.
Hoặc là, alagaddo là con rắn có chất độc đủ khả năng cướp đi sinh mạng.
Nissaraṇatthāti vaṭṭadukkhato nissaraṇaṃ attho payojanaṃ etissāti nissaraṇatthā.
For the purpose of release: that for which the purpose, the benefit, is release from the suffering of the cycle of rebirth, is “for the purpose of release.”
Nissaraṇatthā (có mục đích giải thoát) là pariyatti có mục đích giải thoát khỏi khổ luân hồi (vaṭṭadukkha).
Bhaṇḍāgārikapariyattīti ettha bhaṇḍāgāre niyutto bhaṇḍāgāriko, bhaṇḍāgāriko viya bhaṇḍāgāriko, dhammaratanānupālako.
The scriptural study of the treasurer: Here, one appointed in the treasury is a treasurer. One who is like a treasurer is a treasurer, a guardian of the gem of the Dhamma.
Bhaṇḍāgārikapariyatti (sự học hỏi của người giữ kho báu): Ở đây, bhaṇḍāgāriko là người được bổ nhiệm vào kho báu, hoặc bhaṇḍāgāriko giống như người giữ kho báu, tức là người bảo vệ kho báu pháp.
Aññaṃ atthaṃ anapekkhitvā bhaṇḍāgārikasseva sato pariyatti bhaṇḍāgārikapariyatti.
The scriptural study of one who is just like a treasurer, without regard for any other purpose, is the scriptural study of the treasurer.
Pariyatti của người giữ kho báu là sự học hỏi của người chỉ là người giữ kho báu, không mong cầu bất kỳ lợi ích nào khác.
Duggahitāti duṭṭhu gahitā.
Wrongly grasped means wrongly learned.
Duggahitā (đã nắm giữ sai lầm) là đã nắm giữ một cách tồi tệ.
Duggahitabhāvameva vibhāvento āha ‘‘upārambhādihetu pariyāpuṭā’’ti, upārambhā itivādappamokkhādihetu uggahitāti attho.
Explaining the very state of being wrongly grasped, he said, “studied for the purpose of finding fault, etc.” The meaning is: learned for the purpose of finding fault, for extricating oneself from accusations, and so on.
Để làm rõ trạng thái nắm giữ sai lầm, (Luận sư) nói: "upārambhādihetu pariyāpuṭā" (đã học hỏi vì mục đích tranh cãi, v.v.), có nghĩa là đã học hỏi vì mục đích chỉ trích, giải thoát khỏi sự buộc tội, v.v.
Lābhasakkārādihetu pariyāpuṇanampi ettheva saṅgahitanti daṭṭhabbaṃ.
It should be seen that learning for the purpose of gain, honor, etc., is also included herein.
Cần hiểu rằng việc học hỏi vì mục đích lợi lộc, danh tiếng, v.v., cũng được bao gồm ở đây.
Vuttañhetaṃ alagaddasuttaṭṭhakathāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 1.239) –
This has been stated in the commentary to the Alagaddasutta:
Điều này đã được nói trong Chú giải Kinh Rắn độc (Alagaddasuttaṭṭhakathā):
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, puriso alagaddatthiko alagaddagavesī alagaddapariyesanaṃ caramāno, so passeyya mahantaṃ alagaddaṃ, tamenaṃ ajapadena daṇḍena suniggahitaṃ niggaṇheyya, ajapadena daṇḍena suniggahitaṃ niggahetvā gīvāya suggahitaṃ gaṇheyya.
“Suppose, monks, a man needing a water snake, searching for a water snake, wandering in search of a water snake, were to see a large water snake. He would hold it down firmly with a forked stick; having held it down firmly with a forked stick, he would grasp it firmly by the neck.
“Này các Tỳ-khưu, ví như một người muốn bắt rắn độc, đang tìm kiếm rắn độc, đang đi săn rắn độc, người ấy thấy một con rắn độc lớn, liền dùng cây gậy có đầu chẻ đôi (ajapada) nắm giữ chặt chẽ. Sau khi nắm giữ chặt chẽ bằng cây gậy có đầu chẻ đôi, người ấy nắm giữ chặt chẽ ở cổ.
Kiñcāpi so, bhikkhave, alagaddo tassa purisassa hatthaṃ vā bāhaṃ vā aññataraṃ vā aṅgapaccaṅgaṃ bhogehi paliveṭheyya, atha kho so neva tatonidānaṃ maraṇaṃ vā nigaccheyya maraṇattaṃ vā dukkhaṃ.
Even though, monks, that water snake might wrap its coils around that man’s hand or arm or some other limb, still he would not on that account come to death or death-like suffering.
Này các Tỳ-khưu, dù con rắn độc ấy có quấn quanh tay, cánh tay hay bất kỳ bộ phận nào khác của người ấy bằng các vòng của nó, thì người ấy cũng không vì thế mà chết hay chịu khổ đau đến chết.
Taṃ kissa hetu, suggahitattā, bhikkhave, alagaddassa, evameva kho, bhikkhave, idhekacce kulaputtā dhammaṃ pariyāpuṇanti suttaṃ geyya’’ntiādi (ma. ni. 1.239).
For what reason? Because, monks, of the water snake being well-grasped. So too, monks, there are some clansmen here who learn the Dhamma—discourses, mixed prose and verse…” and so on.
Tại sao vậy? Này các Tỳ-khưu, vì con rắn độc đã được nắm giữ đúng cách. Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, ở đây, một số thiện nam tử học pháp, học kinh Tạng, kệ Tạng,” v.v.
Tasmā idha duggahitā eva pariyatti alagaddūpamāti ayaṃ viseso kuto viññāyati, yena duggahitā upārambhādihetu pariyāpuṭā alagaddūpamāti vuccatīti?
Therefore, from what is this distinction known here, that only wrongly grasped learning is called comparable to a water snake, such that it is said, “wrongly grasped, it is studied for the purpose of finding fault, etc.”?
Vậy thì, sự khác biệt này, rằng chỉ có pariyatti được nắm giữ sai lầm, được học hỏi vì mục đích tranh cãi, v.v., mới được gọi là alagaddūpamā, được biết từ đâu?
Saccametaṃ, idaṃ pana pārisesañāyena vuttanti daṭṭhabbaṃ.
This is true, but it should be seen that this is stated by the method of elimination.
Điều này là đúng, nhưng cần hiểu rằng điều này được nói theo phương pháp suy luận còn lại (pārisesañāyena).
Tathā hi nissaraṇatthabhaṇḍāgārikapariyattīnaṃ visuṃ gahitattā pārisesato alagaddassa duggahaṇūpamā pariyatti alagaddūpamāti viññāyati.
Indeed, since the scriptural studies for the purpose of release and of the treasurer are taken separately, by elimination, the learning that is comparable to the wrong grasping of a water snake is known as alagaddūpamā.
Thật vậy, vì pariyatti có mục đích giải thoát (nissaraṇatthā) và pariyatti của người giữ kho báu (bhaṇḍāgārikapariyatti) đã được đề cập riêng, nên theo phương pháp suy luận còn lại, pariyatti ví như việc nắm giữ rắn độc sai lầm (duggahaṇūpamā) được hiểu là alagaddūpamā.
Suggahaṇūpamā hi pariyatti nissaraṇatthā vā hoti bhaṇḍāgārikapariyatti vā, tasmā suvuttametaṃ ‘‘duggahitā upārambhādihetu pariyāpuṭā alagaddūpamā’’ti.
For learning that is comparable to the right grasping is either for the purpose of release or it is the scriptural study of the treasurer. Therefore, this is well said: “wrongly grasped, it is studied for the purpose of finding fault, etc., and is comparable to a water snake.”
Pariyatti ví như việc nắm giữ đúng đắn (suggahaṇūpamā) hoặc là có mục đích giải thoát, hoặc là pariyatti của người giữ kho báu. Do đó, lời nói "duggahitā upārambhādihetu pariyāpuṭā alagaddūpamā" (pariyatti được học hỏi sai lầm vì mục đích tranh cãi, v.v., ví như rắn độc) là đúng đắn.
Yaṃ sandhāyāti yaṃ pariyattiduggahaṇaṃ sandhāya.
Referring to which means referring to which wrong grasping of the scriptural study.
Yaṃ sandhāyā (nhắm vào điều gì) là nhắm vào sự nắm giữ pariyatti sai lầm.
Vuttanti alagaddasutte vuttaṃ.
Was spoken means it was spoken in the Alagaddasutta.
Vutta (được nói) nghĩa là đã được nói trong kinh Alagadda.
Alagaddatthikoti āsīvisatthiko.
One who needs a water snake means one who needs a venomous snake.
Alagaddatthiko (người tìm rắn) nghĩa là người tìm rắn độc.
Alagaddaṃ gavesati pariyesati sīlenāti alagaddagavesī.
One who searches for a water snake means one who habitually seeks and searches for a water snake.
Người nào tìm kiếm rắn độc theo thói quen thì được gọi là alagaddagavesī (người tìm rắn độc).
Alagaddapariyesanaṃ caramānoti alagaddapariyesanatthaṃ caramāno.
Wandering in search of a water snake means wandering for the purpose of searching for a water snake.
Alagaddapariyesanaṃ caramāno (đang đi tìm rắn) nghĩa là đang đi với mục đích tìm rắn.
Bhogeti sarīre.
By the coils means by the body.
Bhoge (trên thân) nghĩa là trên thân thể.
Hatthe vā bāhāya vāti ettha maṇibandhako yāva agganakhā ‘‘hattho’’ti veditabbo, saddhiṃ aggabāhāya avasesā ‘‘bāhā’’ti.
In the phrase by the hand or by the arm, from the wrist up to the tips of the nails should be understood as the "hand," and the rest, including the upper arm, as the "arm."
Trong cụm từ hatthe vā bāhāya vā (trên tay hoặc trên cánh tay), phần từ cổ tay cho đến đầu móng tay được gọi là “hattho” (tay), phần còn lại cùng với phần trên của cánh tay được gọi là “bāhā” (cánh tay).
Katthaci pana ‘‘kapparato paṭṭhāyapi yāva agganakhā hattho’’ti vuccati.
However, in some places, it is said that "from the elbow up to the tips of the nails is the hand."
Tuy nhiên, ở một số chỗ, phần từ khuỷu tay cho đến đầu móng tay cũng được gọi là “hattho” (tay).
Aññatarasmiṃ vā aṅgapaccaṅgeti vuttalakkhaṇaṃ hatthañca bāhañca ṭhapetvā avasesaṃ sarīraṃ ‘‘aṅgapaccaṅga’’nti veditabbaṃ.
Or by one of the limbs major or minor means that, apart from the hand and arm with the characteristics mentioned, the rest of the body should be understood as "limbs major or minor."
Aññatarasmiṃ vā aṅgapaccaṅge (trên bất kỳ bộ phận hay chi nào khác) nghĩa là, ngoại trừ bàn tay và cánh tay đã được mô tả, phần còn lại của thân thể được gọi là “aṅgapaccaṅga” (bộ phận hay chi).
Tatonidānanti taṃnidānaṃ, taṃkāraṇāti vuttaṃ hoti.
From that as its source means "that is its source, that is its cause."
Tatonidāna (do đó mà có) nghĩa là “taṃnidānaṃ” (do đó mà có), “taṃkāraṇaṃ” (do nguyên nhân đó) đã được nói.
Purimapade hi vibhattialopaṃ katvā niddeso.
The reference is made by not eliding the case ending in the preceding word.
Trong từ đầu tiên, đã có sự lược bỏ biến cách.
Taṃ hatthādīsu ḍaṃsanaṃ nidānaṃ kāraṇaṃ etassāti taṃnidānanti hi vattabbe ‘‘tatonidāna’’nti purimapade paccatte nissakkavacanaṃ katvā tassa ca lopaṃ akatvā niddeso.
For while it should have been said taṃnidānaṃ—meaning that of which the bite on the hand, etc., is the source (nidāna), the cause—the reference is made as tatonidānaṃ by using the ablative case in the sense of the agent for the preceding word and not eliding it.
Khi đáng lẽ phải nói “taṃnidānaṃ” (do đó mà có) với nghĩa “sự cắn ở bàn tay v.v. là nguyên nhân của điều này”, thì lại nói “tatonidānaṃ” (do đó mà có) với biến cách chỉ nguyên nhân ở từ đầu tiên mà không lược bỏ nó.
Taṃ kissa hetūti yaṃ vuttaṃ hatthādīsu ḍaṃsanaṃ taṃnidānañca maraṇādiupagamanaṃ, taṃ kissa hetu kena kāraṇenāti ce.
For what reason is that? means: if it is asked, for what reason, for what cause, is that which was mentioned—the bite on the hand, etc., and the resulting undergoing of death, etc.?
Taṃ kissa hetū (điều đó do nguyên nhân gì) nghĩa là, nếu hỏi: “Sự cắn ở bàn tay v.v. đã được nói và sự dẫn đến cái chết v.v. do đó mà có, điều đó do nguyên nhân gì, do lý do gì?”
Idhāti imasmiṃ sāsane.
Here means in this Dispensation.
Idhā (ở đây) nghĩa là trong giáo pháp này.
Ekacce moghapurisāti ekacce tucchapurisā.
Certain foolish persons means certain worthless persons.
Ekacce moghapurisā (một số kẻ rỗng tuếch) nghĩa là một số kẻ vô dụng.
Dhammanti pāḷidhammaṃ.
The Dhamma means the Dhamma of the Pāli canon.
Dhamma (Pháp) nghĩa là giáo pháp Pāḷi.
Pariyāpuṇantīti uggaṇhantīti attho, sajjhāyanti ceva vācuggatā karontā dhārenti cāti vuttaṃ hoti.
They learn means they master it; that is to say, they both recite it and, having learned it by heart, they bear it in mind.
Pariyāpuṇantī (học thuộc lòng) nghĩa là học hỏi, và cũng có nghĩa là tụng đọc và ghi nhớ bằng cách học thuộc lòng.
Atthanti yathābhūtaṃ bhāsitatthaṃ payojanatthañca.
The meaning means both the spoken meaning as it truly is and the meaning of its purpose.
Attha (ý nghĩa) nghĩa là ý nghĩa thực sự của lời đã nói và ý nghĩa mục đích.
Na upaparikkhantīti na pariggaṇhanti na vicārenti.
They do not investigate means they do not grasp, they do not consider.
Na upaparikkhantī (không quán xét) nghĩa là không nắm bắt, không suy xét.
Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘imasmiṃ ṭhāne sīlaṃ kathitaṃ, idha samādhi, idha paññā kathitā, mayañca taṃ pūressāmā’’ti evaṃ bhāsitatthaṃ payojanatthañca ‘‘sīlaṃ samādhissa kāraṇaṃ, samādhi vipassanāyā’’tiādinā na pariggaṇhantīti.
This is what is meant: they do not grasp the spoken meaning and the meaning of its purpose, thinking, "In this place, virtue is taught; here, concentration; here, wisdom is taught, and we shall fulfill them," nor in the manner of "Virtue is the cause of concentration, concentration is the cause of insight-meditation," and so on.
Điều này có nghĩa là họ không nắm bắt ý nghĩa của lời đã nói và ý nghĩa mục đích như: “Ở chỗ này nói về giới, ở chỗ kia nói về định, ở chỗ nọ nói về tuệ, và chúng ta sẽ hoàn thành chúng” và “giới là nguyên nhân của định, định là nguyên nhân của tuệ quán” v.v.
Anupaparikkhatanti anupaparikkhantānaṃ.
Of those who do not investigate means of those not investigating.
Anupaparikkhata (không quán xét) nghĩa là của những người không quán xét.
Na nijjhānaṃ khamantīti nijjhānapaññaṃ nakkhamanti, nijjhāyitvā paññāya disvā rocetvā gahetabbā na hontīti adhippāyo.
They do not consent to meditative insight means they do not approve of the wisdom of meditative insight; the intention is that they are not to be accepted after approving them by seeing with wisdom through meditative insight.
Na nijjhānaṃ khamantī (không chấp nhận sự quán xét sâu sắc) nghĩa là không chấp nhận tuệ quán xét sâu sắc; ý nghĩa là chúng không đáng được nắm giữ bằng cách quán xét và thấy bằng tuệ, rồi chấp nhận.
Tena imamatthaṃ dīpeti ‘‘tesaṃ paññāya atthaṃ anupaparikkhantānaṃ te dhammā na upaṭṭhahanti, ‘imasmiṃ ṭhāne sīlaṃ, samādhi, vipassanā, maggo, phalaṃ, vaṭṭaṃ, vivaṭṭaṃ kathita’nti evaṃ jānituṃ na sakkā hontī’’ti.
Thereby he clarifies this meaning: "For those who do not investigate the meaning with wisdom, those Dhammas do not become clear; they are not able to know, 'In this place, virtue is taught, concentration, insight-meditation, the path, the fruit, the round of rebirth, the transcending of the round of rebirth.'"
Do đó, điều này làm sáng tỏ ý nghĩa: “Những pháp ấy không hiện diện cho những người không quán xét ý nghĩa bằng tuệ của họ, không thể biết được rằng ‘ở chỗ này nói về giới, định, tuệ quán, đạo, quả, luân hồi, và giải thoát khỏi luân hồi’.”
Te upārambhānisaṃsā cevāti te paresaṃ vāde dosāropanānisaṃsā hutvā pariyāpuṇantīti attho.
Those for the sake of finding fault means they learn it for the sake of finding fault in the doctrines of others.
Te upārambhānisaṃsā cevā (họ học Pháp với mục đích chỉ trích) nghĩa là họ học Pháp để có thể chỉ trích lỗi lầm của người khác.
Itivādappamokkhānisaṃsā cāti iti evaṃ etāya pariyattiyā vādappamokkhānisaṃsā, attano upari parehi āropitavādassa niggahassa pamokkhappayojanā hutvā dhammaṃ pariyāpuṇantīti attho.
And for the sake of release from debate means they learn the Dhamma for the sake of release from debate through this learning, with the purpose of being freed from the censure of a doctrine imposed upon them by others.
Itivādappamokkhānisaṃsā cā (và với mục đích thoát khỏi sự chỉ trích) nghĩa là họ học Pháp để thoát khỏi sự chỉ trích, sự khiển trách mà người khác gán cho mình thông qua việc học Pariyatti này.
Idaṃ vuttaṃ hoti – parehi sakavāde dose āropite taṃ dosaṃ evañca evañca mocessāmāti iminā ca kāraṇena pariyāpuṇantīti.
This is what is meant: they also learn for this reason, thinking, "When others find fault with our doctrine, we will refute that fault in such and such a way."
Điều này có nghĩa là: khi người khác gán lỗi cho quan điểm của mình, họ học Pháp với mục đích “chúng ta sẽ giải thoát lỗi đó bằng cách này và cách kia”.
Atha vā so so vādo itivādo, itivādassa pamokkho itivādappamokkho, itivādappamokkho ānisaṃso etesanti itivādappamokkhānisaṃsā, taṃtaṃvādappamocanānisaṃsā cāti attho.
Alternatively, itivāda is this or that debate; itivādappamokkha is the release from debate; those for whom the benefit is release from debate are itivādappamokkhānisaṃsā; the meaning is, for the benefit of being released from this or that debate.
Hoặc là, “itivādo” (lời chỉ trích) là lời chỉ trích này hay lời chỉ trích kia; “itivādappamokkho” (sự giải thoát khỏi lời chỉ trích) là sự giải thoát khỏi lời chỉ trích này hay lời chỉ trích kia; “itivādappamokkhānisaṃsā” (những người có lợi ích là sự giải thoát khỏi lời chỉ trích) là những người có lợi ích là sự giải thoát khỏi lời chỉ trích này hay lời chỉ trích kia, và cũng có nghĩa là những người có lợi ích là sự giải thoát khỏi những lời chỉ trích tương ứng.
Yassa catthāya dhammaṃ pariyāpuṇantīti yassa ca sīlādipūraṇassa maggaphalanibbānassa vā atthāya imasmiṃ sāsane kulaputtā dhammaṃ pariyāpuṇanti.
And for the purpose for which they learn the Dhamma means for the purpose of fulfilling virtue, etc., or for the purpose of the path, fruit, and Nibbāna, for which clansmen in this Dispensation learn the Dhamma.
Yassa catthāya dhammaṃ pariyāpuṇantī (vì lợi ích mà họ học Pháp) nghĩa là vì lợi ích của sự hoàn thiện giới v.v. hoặc vì lợi ích của đạo, quả, Nibbāna mà các thiện nam tử trong giáo pháp này học Pháp.
Tañcassa atthaṃ nānubhontīti tañca assa dhammassa sīlādiparipūraṇasaṅkhātaṃ atthaṃ ete duggahitagāhino nānubhonti na vindanti.
That purpose of it they do not experience means those who have wrongly grasped do not experience, do not find, that purpose of this Dhamma, which is described as the complete fulfillment of virtue, etc.
Tañcassa atthaṃ nānubhontī (họ không trải nghiệm được lợi ích đó) nghĩa là những người nắm giữ sai lầm này không trải nghiệm, không tìm thấy lợi ích của Pháp, tức là sự hoàn thiện giới v.v.
Atha vā yassa upārambhassa itivādappamokkhassa vā atthāya ye moghapurisā dhammaṃ pariyāpuṇanti, te parehi ‘‘ayamattho na hotī’’ti vutte duggahitattāyeva soyevatthoti paṭipādanakkhamā na hontīti parassa vāde upārambhaṃ āropetuṃ attano vādā taṃ mocetuñca asakkontāpi taṃ atthaṃ nānubhontiyevāti evamattho daṭṭhabbo.
Alternatively, the meaning should be seen in this way: for whatever purpose of finding fault or release from debate those foolish persons learn the Dhamma, when others say, "This is not the meaning," because they have grasped it wrongly, they are not capable of establishing "This is the very meaning"; thus, being unable to find fault in another's doctrine and to release their own from it, they do not experience that purpose at all.
Hoặc, ý nghĩa nên được hiểu như sau: “Những kẻ rỗng tuếch nào học Pháp vì lợi ích của sự chỉ trích hoặc sự giải thoát khỏi lời chỉ trích, khi người khác nói ‘ý nghĩa này không phải là như vậy’, thì do sự nắm giữ sai lầm của chính họ, họ không thể chứng minh rằng ‘đó chính là ý nghĩa đó’. Do đó, ngay cả khi không thể chỉ trích lỗi lầm trong quan điểm của người khác hoặc giải thoát quan điểm của mình khỏi lỗi lầm đó, họ vẫn không trải nghiệm được lợi ích đó.”
Dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattantīti tesaṃ te dhammā duggahitattā upārambhamānadappamakkhapalāsādihetubhāvena dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattanti.
Leads to their harm and suffering for a long time means, for them, those Dhammas, because they are wrongly grasped, lead to their harm and suffering for a long time by being the cause of finding fault, conceit, arrogance, disparagement, contentiousness, and so on.
Dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattantī (dẫn đến sự bất lợi và đau khổ lâu dài) nghĩa là những pháp ấy, do được nắm giữ sai lầm, trở thành nguyên nhân của sự chỉ trích, kiêu mạn, xảo trá, lừa dối v.v., dẫn đến sự bất lợi và đau khổ lâu dài cho họ.
Ettha hi kāraṇe phalavohārena ‘‘te dhammā ahitāya dukkhāya saṃvattantī’’ti vuttaṃ.
Here, it is said "those Dhammas lead to their harm and suffering" by using the effect to refer to the cause.
Ở đây, “te dhammā ahitāya dukkhāya saṃvattantī” (những pháp ấy dẫn đến sự bất lợi và đau khổ) được nói bằng cách dùng quả để chỉ nhân.
Tathā hi kiñcāpi na te dhammā ahitāya dukkhāya saṃvattanti, tathāpi vuttanayena pariyāpuṇantānaṃ sajjhāyakāle vivādasamaye ca taṃmūlakānaṃ upārambhādīnaṃ anekesaṃ akusalānaṃ uppattisabbhāvato ‘‘te dhammā ahitāya dukkhāya saṃvattantī’’ti kāraṇe phalavohārena vuttaṃ.
Indeed, although those Dhammas themselves do not lead to harm and suffering, yet because for those who learn them in the way described, at the time of recitation and at the time of dispute, there is the possibility of the arising of many unwholesome states such as finding fault, rooted in that, it is said "those Dhammas lead to their harm and suffering," using the effect to refer to the cause.
Thật vậy, mặc dù những pháp ấy tự thân không dẫn đến sự bất lợi và đau khổ, nhưng do sự phát sinh của nhiều bất thiện pháp như chỉ trích v.v. có nguồn gốc từ đó trong lúc tụng đọc và tranh luận của những người học Pháp theo cách đã nói, nên “những pháp ấy dẫn đến sự bất lợi và đau khổ” được nói bằng cách dùng quả để chỉ nhân.
Taṃ kissa hetūti ettha tanti yathāvuttassatthassa anabhisambhuṇanaṃ tesañca dhammānaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattanaṃ parāmasati.
In for what reason is that?, the word that refers to the non-realization of the aforesaid purpose and the leading of those Dhammas to harm and suffering.
Taṃ kissa hetū (điều đó do nguyên nhân gì) – ở đây, từ taṃ ám chỉ việc không thể đạt được ý nghĩa đã nói và việc những pháp ấy dẫn đến sự bất lợi và đau khổ.
Sīlakkhandhādipāripūriṃyevāti ettha ādisaddena samādhivipassanādīnaṃ saṅgaho veditabbo.
In only for the complete fulfillment of the aggregate of virtue, etc., here, by the word "etc.," the inclusion of concentration, insight-meditation, and so on should be understood.
Sīlakkhandhādipāripūriṃyevā (sự hoàn thiện giới uẩn v.v.) – ở đây, từ “v.v.” nên được hiểu là bao gồm định, tuệ quán v.v.
Yo hi buddhavacanaṃ uggaṇhitvā sīlassa āgataṭṭhāne sīlaṃ pūretvā samādhino āgataṭṭhāne samādhigabbhaṃ gaṇhāpetvā vipassanāya āgataṭṭhāne vipassanaṃ paṭṭhapetvā maggaphalānaṃ āgataṭṭhāne maggaṃ bhāvessāmi, phalaṃ sacchikarissāmīti uggaṇhāti, tasseva sā pariyatti nissaraṇatthā nāma hoti.
Indeed, for one who, having learned the Buddha's word, thinking, "I will fulfill virtue where virtue is mentioned, undertake the practice of concentration where concentration is mentioned, establish insight-meditation where insight-meditation is mentioned, and where the path and fruits are mentioned, I will develop the path and realize the fruit," for that very person, that learning is for the purpose of emancipation.
Người nào học lời Phật dạy, rồi khi đến chỗ nói về giới thì hoàn thiện giới, khi đến chỗ nói về định thì nắm giữ định, khi đến chỗ nói về tuệ quán thì thiết lập tuệ quán, khi đến chỗ nói về đạo và quả thì học với ý nghĩ “ta sẽ tu tập đạo, ta sẽ chứng đắc quả”, thì sự học hỏi đó mới là sự học hỏi vì mục đích giải thoát.
Yaṃ sandhāya vuttanti yaṃ pariyattisuggahaṇaṃ sandhāya alagaddasutte vuttaṃ.
With reference to which it was spoken means with reference to which correct grasping of the scriptures it was spoken in the Alagaddasutta.
Yaṃ sandhāya vutta (điều đã nói liên quan đến) nghĩa là điều đã nói trong kinh Alagadda liên quan đến sự nắm giữ đúng đắn Pariyatti.
Dīgharattaṃ hitāya sukhāya saṃvattantīti sīlādīnaṃ āgataṭṭhāne sīlādīni pūrentānampi arahattaṃ patvā parisamajjhe dhammaṃ desetvā dhammadesanāya pasannehi upanīte cattāro paccaye paribhuñjantānampi paresaṃ vāde sahadhammena upārambhaṃ āropentānampi sakavādato dosaṃ harantānampi dīgharattaṃ hitāya sukhāya saṃvattanti.
Leads to their welfare and happiness for a long time means it leads to their welfare and happiness for a long time, whether they are fulfilling virtue, etc., where virtue, etc., is mentioned; or, having attained Arahantship, are teaching the Dhamma in the midst of an assembly and using the four requisites offered by those pleased with the Dhamma teaching; or are rightly finding fault with the doctrines of others; or are removing faults from their own doctrine.
Dīgharattaṃ hitāya sukhāya saṃvattantī (dẫn đến lợi ích và hạnh phúc lâu dài) nghĩa là, đối với những người hoàn thiện giới v.v. ở những chỗ nói về giới v.v., đối với những người đã đạt được Arahantship, đã thuyết Pháp giữa hội chúng và đang thọ dụng bốn vật dụng do những người hoan hỷ với Pháp thuyết cúng dường, đối với những người chỉ trích quan điểm của người khác bằng Pháp chân chính, và đối với những người loại bỏ lỗi lầm khỏi quan điểm của mình, thì điều đó dẫn đến lợi ích và hạnh phúc lâu dài.
Tathā hi na kevalaṃ suggahitapariyattiṃ nissāya maggabhāvanāphalasacchikiriyādīneva, paravādaniggahasakavādapatiṭṭhāpanānipi ijjhanti.
Indeed, based on correctly grasped scriptures, not only are the development of the path, the realization of the fruit, and so on accomplished, but also the refutation of others' doctrines and the establishment of one's own doctrine are accomplished.
Thật vậy, không chỉ sự tu tập đạo, chứng đắc quả v.v. được thành tựu nhờ sự học hỏi Pariyatti đúng đắn, mà cả việc đánh bại quan điểm của người khác và thiết lập quan điểm của mình cũng được thành tựu.
Tathā ca vuttaṃ ‘‘uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahitaṃ niggahetvā’’tiādi (dī. ni. 2.168).
And so it is said: "having thoroughly refuted a rival doctrine that has arisen, in accordance with the Dhamma," and so on.
Và điều đó đã được nói: “đã đánh bại một cách đúng đắn quan điểm sai lầm của người khác đã phát sinh bằng Pháp chân chính” v.v. (Dī. Ni. 2.168).
Pariññātakkhandhoti dukkhaparijānanena pariññātakkhandho.
One whose aggregates are fully understood means one whose aggregates are fully understood through the full understanding of suffering.
Pariññātakkhandho (người có các uẩn đã được liễu tri) nghĩa là người có các uẩn đã được liễu tri bằng cách liễu tri khổ.
Pahīnakilesoti samudayappahānena pahīnakileso.
One whose defilements are abandoned means one whose defilements are abandoned through the abandoning of the origin.
Pahīnakileso (người có các phiền não đã được đoạn tận) nghĩa là người có các phiền não đã được đoạn tận bằng cách đoạn tận tập khởi.
Paṭividdhākuppoti paṭividdhaarahattaphalo.
One who has penetrated the unshakeable means one who has realized the fruit of Arahantship.
Paṭividdhākuppo (người đã chứng đắc sự bất động) nghĩa là người đã chứng đắc quả Arahant.
Na kuppatīti akuppanti hi arahattaphalassetaṃ nāmaṃ.
Indeed, unshakeable (akuppa) is a name for the fruit of Arahantship, for it does not shake.
Akuppa (bất động) là tên gọi của quả Arahant, vì nó không bị lay chuyển.
Satipi hi catunnaṃ maggānaṃ catunnañca phalānaṃ akuppasabhāve sattannaṃ sekkhānaṃ sakasakanāmapariccāgena uparūpari nāmantarappattito tesaṃ maggaphalāni ‘‘akuppānī’’ti na vuccanti, arahā pana sabbadāpi arahāyeva nāmāti tasseva phalaṃ ‘‘akuppa’’nti vuttaṃ.
For although the four paths and the four fruits have an unshakeable nature, because the seven trainees, by abandoning their respective names, attain different names at progressively higher levels, their paths and fruits are not called "unshakeable." But an Arahant is always named just 'Arahant'; therefore, only his fruit is called "unshakeable."
Dù bốn Đạo và bốn Quả có bản chất bất động, nhưng các đạo quả của bảy bậc Hữu học không được gọi là “bất động” vì họ từ bỏ tên riêng của mình để đạt được tên khác cao hơn. Còn bậc A-la-hán thì luôn luôn chỉ có tên là A-la-hán, vì vậy quả của vị ấy được gọi là “bất động”.
Iminā ca imamatthaṃ dasseti ‘‘khīṇāsavasseva pariyatti bhaṇḍāgārikapariyatti nāmā’’ti.
And by this, it shows this meaning: "Only the learning of one whose cankers are destroyed is called the custodian's learning."
Với điều này, Luận sư chỉ ra ý nghĩa rằng: “Sự học (pariyatti) của bậc lậu tận (khīṇāsava) chính là sự học của người giữ kho báu (bhaṇḍāgārikapariyatti).”
Tassa hi apariññātaṃ appahīnaṃ abhāvitaṃ asacchikataṃ vā natthi, tasmā buddhavacanaṃ pariyāpuṇanto tantidhārako paveṇīpālako vaṃsānurakkhako ca hutvā uggaṇhāti.
For him, there is nothing not fully understood, nothing not abandoned, nothing not developed, and nothing not realized. Therefore, when he masters the Buddha's word, he learns it having become a bearer of the text, a guardian of the tradition, and a preserver of the lineage.
Vì đối với vị ấy, không có gì chưa được thấu hiểu, chưa được đoạn trừ, chưa được tu tập, hay chưa được chứng ngộ. Do đó, khi học Phật ngôn, vị ấy học để trở thành người giữ gìn giáo điển (tantidhāraka), người duy trì truyền thống (paveṇīpālaka) và người bảo vệ dòng dõi (vaṃsānurakkhaka).
Tenevāha ‘‘paveṇīpālanatthāyā’’tiādi.
For this very reason, it was said "for the purpose of guarding the tradition," etc.
Chính vì thế, Luận sư đã nói: “nhằm duy trì truyền thống” v.v.
Tattha paveṇīti dhammasantati, dhammassa avicchedena pavattīti attho.
Therein, tradition means the continuity of the Dhamma; the meaning is the uninterrupted occurrence of the Dhamma.
Trong đó, paveṇī (truyền thống) là sự liên tục của Pháp, tức là sự tiếp nối không gián đoạn của Pháp.
Vaṃsānurakkhaṇatthāyāti buddhassa bhagavato vaṃsānurakkhaṇatthaṃ.
For the purpose of preserving the lineage means for the purpose of preserving the lineage of the Blessed One, the Buddha.
Vaṃsānurakkhaṇatthāya (nhằm bảo vệ dòng dõi) là nhằm bảo vệ dòng dõi của Đức Phật.
Tassa vaṃsopi atthato paveṇīyevāti veditabbaṃ.
It should be understood that his lineage, in terms of meaning, is indeed the tradition itself.
Dòng dõi của Ngài, về mặt ý nghĩa, cũng chính là truyền thống (paveṇī).
Nanu ca yadi paveṇīpālanatthāya buddhavacanassa pariyāpuṇanaṃ bhaṇḍāgārikapariyatti, kasmā ‘‘khīṇāsavo’’ti visesetvā vuttaṃ.
But if the mastering of the Buddha's word for the purpose of guarding the tradition is the custodian's learning, why was it stated with the specific qualification "one whose cankers are destroyed?"
Nếu sự học Phật ngôn nhằm duy trì truyền thống là sự học của người giữ kho báu, thì tại sao lại đặc biệt nói là “bậc lậu tận”?
Ekaccassa puthujjanassapi hi ayaṃ nayo labbhati.
For this principle is found even in the case of a certain worldling.
Vì lẽ, đôi khi điều này cũng có thể áp dụng cho một phàm nhân nào đó.
Tathā hi ekacco bhikkhu chātakabhayādīsu ganthadharesu ekasmiṃ ṭhāne vasituṃ asakkontesu sayaṃ bhikkhācārena akilamamāno atimadhuraṃ buddhavacanaṃ mā nassatu, tantiṃ dhāressāmi, vaṃsaṃ ṭhapessāmi, paveṇiṃ pālessāmīti pariyāpuṇāti, tasmā tassapi pariyatti bhaṇḍāgārikapariyatti nāma kasmā na hotīti?
Indeed, when those who uphold the scriptures are unable to live in one place due to the fear of famine and so on, a certain monk, not being weary of the alms round, masters the teachings with the thought, "May the exceedingly sweet word of the Buddha not be lost. I will bear the text, I will establish the lineage, I will guard the tradition." Therefore, why is his learning too not called the custodian's learning?
Thật vậy, đôi khi một vị tỳ-khưu, khi các vị trì giữ Kinh điển không thể ở một nơi do nạn đói hay các hiểm nguy khác, tự mình không mệt mỏi với việc khất thực, học Phật ngôn với ý nghĩ: “Nguyện cho Phật ngôn cao quý đừng bị hủy hoại, ta sẽ giữ gìn giáo điển, thiết lập dòng dõi, duy trì truyền thống.” Vậy tại sao sự học của vị ấy không được gọi là sự học của người giữ kho báu?
Vuccate – evaṃ santepi puthujjanassa pariyatti bhaṇḍāgārikapariyatti nāma na hoti.
It is said: Even in such a case, the learning of a worldling is not called the custodian's learning.
Đáp rằng: Dù là như vậy, sự học của phàm nhân không được gọi là sự học của người giữ kho báu.
Kiñcāpi hi puthujjano ‘‘paveṇiṃ pālessāmī’’ti ajjhāsayena pariyāpuṇāti, attano pana bhavakantārato anittiṇṇattā tassa pariyatti nissaraṇapariyatti nāma hoti, tasmā puthujjanassa pariyatti alagaddūpamā vā hoti nissaraṇatthā vā, sattannaṃ sekkhānaṃ nissaraṇatthāva, khīṇāsavānaṃ bhaṇḍāgārikapariyattiyevāti veditabbaṃ.
For although a worldling masters the teachings with the intention, "I will guard the tradition," since he himself has not crossed out of the wilderness of existence, his learning is called learning for the purpose of escape. Therefore, it should be understood that the learning of a worldling is either comparable to a water-snake or is for the purpose of escape; for the seven trainees, it is only for the purpose of escape; for those whose cankers are destroyed, it is only the custodian's learning.
Mặc dù phàm nhân học với ý định “ta sẽ duy trì truyền thống”, nhưng vì bản thân chưa vượt thoát khỏi sa mạc sinh tử, nên sự học của vị ấy là sự học để thoát ly (nissaraṇapariyatti). Do đó, sự học của phàm nhân hoặc là giống như việc bắt rắn (alagaddūpamā) hoặc là để thoát ly. Sự học của bảy bậc Hữu học là để thoát ly, còn sự học của các bậc lậu tận (khīṇāsava) thì chỉ là sự học của người giữ kho báu.
Khīṇāsavo ca bhaṇḍāgārikasadisattā bhaṇḍāgārikoti vuccati.
And one whose cankers are destroyed is called a custodian because of his similarity to a treasurer.
Bậc lậu tận (khīṇāsava) được gọi là người giữ kho báu (bhaṇḍāgārika) vì giống như người giữ kho báu.
Yathā hi bhaṇḍāgāriko alaṅkārabhaṇḍaṃ paṭisāmetvā pasādhanakāle tadupiyaṃ alaṅkārabhaṇḍaṃ rañño upanāmetvā alaṅkaroti, evaṃ khīṇāsavopi dhammaratanabhaṇḍaṃ sampaṭicchitvā mokkhādhigamassa bhabbarūpe sahetuke satte passitvā tadanurūpaṃ dhammadesanaṃ vaḍḍhetvā maggaṅgabojjhaṅgādisaṅkhātena lokuttarena alaṅkārena alaṅkarotīti bhaṇḍāgārikoti vuccati.
For just as a treasurer, having stored away ornamental treasures, adorns the king at the time of decoration by presenting the appropriate ornamental treasures, so too one whose cankers are destroyed, having received the treasure of the Dhamma, sees beings who are capable and have the supporting conditions for attaining liberation and, having delivered a Dhamma discourse suitable for them, adorns them with the supramundane adornment called the path factors, enlightenment factors, and so on. Therefore, he is called a custodian.
Giống như người giữ kho báu cất giữ các món trang sức và khi đến lúc trang điểm, dâng lên vua các món trang sức phù hợp để trang điểm cho vua; cũng vậy, bậc lậu tận tiếp nhận kho báu Pháp bảo, khi thấy những chúng sinh có nhân duyên và khả năng chứng đắc giải thoát, liền thuyết Pháp phù hợp với họ, trang điểm cho họ bằng các món trang sức siêu thế như đạo chi, giác chi v.v. Vì vậy, vị ấy được gọi là người giữ kho báu.
Evaṃ tisso pariyattiyo vibhajitvā idāni tīsupi piṭakesu yathārahaṃ sampattivipattiyo vitthāretvā dassento āha ‘‘vinaye panā’’tiādi.
Having thus divided the three types of learning, now, showing the accomplishments and failures in the three Piṭakas in their respective ways, he said, "But in the Vinaya," etc.
Sau khi phân tích ba loại sự học như vậy, bây giờ, để giải thích chi tiết về sự thành tựu và thất bại trong cả ba tạng Pāli, Luận sư nói: “Trong Tạng Luật thì…” v.v.
Sīlasampattiṃ nissāya tisso vijjā pāpuṇātītiādīsu yasmā sīlaṃ visujjhamānaṃ satisampajaññabalena kammassakataññāṇabalena ca saṃkilesamalato visujjhati, pāripūriñca gacchati, tasmā sīlasampadā sijjhamānā upanissayasampattibhāvena satibalaṃ ñāṇabalañca paccupaṭṭhapetīti tassā vijjattayūpanissayatā veditabbā sabhāgahetusampadānato.
In the phrase "relying on the accomplishment in virtue, one attains the three true knowledges," etc., since virtue, as it is being purified, becomes purified from the stain of defilements through the power of mindfulness and clear comprehension and the power of the knowledge of ownership of kamma, and reaches fulfillment, it should be understood that the accomplishment in virtue, as it is being perfected, establishes the power of mindfulness and the power of knowledge through its nature as an accomplishment in supporting conditions. Therefore, its being a supporting condition for the three true knowledges should be understood as due to its providing a compatible cause.
Trong các câu như “nương vào sự thành tựu giới mà đạt được ba minh” v.v., vì giới khi được thanh tịnh, nhờ sức mạnh của niệm và tuệ tri, và nhờ sức mạnh của trí tuệ về nghiệp và quả nghiệp, sẽ thanh tịnh khỏi cấu uế phiền não và đạt đến sự viên mãn. Do đó, sự thành tựu giới, khi hoàn thiện, sẽ biểu hiện sức mạnh của niệm và sức mạnh của trí tuệ như một điều kiện hỗ trợ (upanissaya). Vì vậy, cần hiểu rằng giới là điều kiện hỗ trợ cho ba minh, do sự thành tựu của nhân tương ưng.
Satibalena hi pubbenivāsavijjāsiddhi, sampajaññena sabbakiccesu sudiṭṭhakāritāparicayena cutūpapātañāṇānubaddhāya dutiyavijjāya siddhi, vītikkamābhāvena saṃkilesappahānasabbhāvato vivaṭṭūpanissayatāvasena ajjhāsayasuddhiyā tatiyavijjāsiddhi.
For through the power of mindfulness, there is the accomplishment of the knowledge of previous existences; through clear comprehension, by way of familiarity with acting with clear discernment in all activities, there is the accomplishment of the second knowledge associated with the knowledge of the passing away and rebirth of beings; due to the absence of transgression, which is the nature of abandoning defilements, by means of the supporting condition for release, through the purity of disposition, there is the accomplishment of the third knowledge.
Nhờ sức mạnh của niệm mà đạt được Túc mạng minh (pubbenivāsavijjā). Nhờ tuệ tri, với sự quen thuộc trong việc thực hiện mọi việc một cách chính xác, mà đạt được Thiên nhãn minh (cutūpapātañāṇa) – minh thứ hai. Nhờ không có sự vi phạm, do sự đoạn trừ phiền não, và nhờ sự thanh tịnh của ý chí (ajjhāsayasuddhi) theo cách là điều kiện hỗ trợ cho sự thoát ly sinh tử (vivaṭṭa), mà đạt được Lậu tận minh (āsavakkhayañāṇa) – minh thứ ba.
Puretarasiddhānaṃ samādhipaññānaṃ pāripūriṃ vinā sīlassa āsavakkhayañāṇūpanissayatā sukkhavipassakakhīṇāsavehi dīpetabbā.
The fact that virtue is a supporting condition for the knowledge of the destruction of the cankers, without the fulfillment of concentration and wisdom that have been accomplished earlier, should be illustrated by those Arahants who are dry-insight practitioners.
Sự hỗ trợ của giới cho Lậu tận minh, mà không cần sự viên mãn của định và tuệ đã thành tựu trước đó, phải được giải thích bởi các bậc A-la-hán khô hạn (sukkhavipassaka khīṇāsava).
‘‘Samāhito yathābhūtaṃ pajānātī’’ti (saṃ. ni. 4.99; 3.5; netti. 40; mi. pa. 2.1.14) vacanato samādhisampadā chaḷabhiññatāya upanissayo.
According to the saying, "One who is concentrated understands things as they truly are," the accomplishment in concentration is a supporting condition for the six supernormal knowledges.
Theo lời dạy “người có định biết như thật” (Saṃ. Ni. 4.99; 3.5; Netti. 40; Mi. Pa. 2.1.14), sự thành tựu định là điều kiện hỗ trợ cho sáu thắng trí (chaḷabhiññā).
‘‘Yogā ve jāyati bhūrī’’ti (dha. pa. 282) vacanato pubbayogena garuvāsadesabhāsākosallauggahaṇaparipucchādīhi ca paribhāvitā paññāsampatti paṭisambhidāppabhedassa upanissayo.
According to the saying, "From practice, wisdom truly arises," the accomplishment in wisdom, cultivated through prior practice and through such things as residing with a teacher, skill in the local language, mastery, and inquiry, is a supporting condition for the various kinds of analytical knowledges.
Theo lời dạy “do tinh tấn mà trí tuệ sinh khởi” (Dhp. 282), sự thành tựu trí tuệ, được tu tập bởi sự tinh tấn trước đó, bởi sự gần gũi với các bậc thầy, sự thành thạo về ngôn ngữ và vùng miền, việc học hỏi và đặt câu hỏi v.v., là điều kiện hỗ trợ cho các loại phân tích trí tuệ (paṭisambhidā).
Ettha ca ‘‘sīlasampattiṃ nissāyā’’ti vuttattā yassa samādhivijambhanabhūtā anavasesā cha abhiññā na ijjhanti, tassa ukkaṭṭhaparicchedavasena na samādhisampadā atthīti satipi vijjānaṃ abhiññekadesabhāve sīlasampattisamudāgatā eva tisso vijjā gahitā.
Here, because it is said "relying on the accomplishment in virtue," for a person in whom the six supernormal knowledges, which are an unfolding of concentration, are not completely accomplished, there is no accomplishment in concentration, in the sense of the highest distinction. Therefore, even though the true knowledges are a part of the supernormal knowledges, only the three true knowledges arising from the accomplishment in virtue are mentioned.
Ở đây, vì đã nói “nương vào sự thành tựu giới”, nên đối với người mà sáu thắng trí không được viên mãn, thì không có sự thành tựu định theo cách phân loại cao nhất. Do đó, dù ba minh là một phần của thắng trí, nhưng chỉ những ba minh phát sinh từ sự thành tựu giới mới được đề cập.
Yathā hi paññāsampattisamudāgatā catasso paṭisambhidā upanissayasampannassa maggeneva ijjhanti maggakkhaṇe eva tāsaṃ paṭilabhitabbato.
For just as the four analytical knowledges arising from the accomplishment in wisdom are achieved by the path itself for one who has the supporting conditions, because they are to be attained at the very moment of the path.
Giống như bốn phân tích trí tuệ (paṭisambhidā) phát sinh từ sự thành tựu trí tuệ chỉ được thành tựu bởi con đường (magga) của người có điều kiện hỗ trợ viên mãn, vì chúng phải được đạt được tại thời điểm của con đường.
Evaṃ sīlasampattisamudāgatā tisso vijjā samādhisampattisamudāgatā ca cha abhiññā upanissayasampannassa maggeneva ijjhantīti maggādhigameneva tāsaṃ adhigamo veditabbo.
So too, the three true knowledges arising from the accomplishment in virtue and the six supernormal knowledges arising from the accomplishment in concentration are achieved by the path itself for one who has the supporting conditions. Therefore, their attainment should be understood as occurring through the attainment of the path.
Cũng vậy, ba minh phát sinh từ sự thành tựu giới và sáu thắng trí phát sinh từ sự thành tựu định chỉ được thành tựu bởi con đường của người có điều kiện hỗ trợ viên mãn. Do đó, sự chứng đắc của chúng phải được hiểu là sự chứng đắc con đường.
Paccekabuddhānaṃ sammāsambuddhānañca paccekabodhisammāsambodhidhammasamadhigamasadisā hi imesaṃ ariyānaṃ ime visesādhigamāti.
For these special attainments of these noble ones are similar to the attainment of the Dhamma of individual enlightenment and supreme full enlightenment of the Paccekabuddhas and the Sammāsambuddhas.
Vì những chứng đắc đặc biệt này của các bậc Thánh là tương tự như sự chứng đắc Pháp của các vị Độc Giác Phật (Paccekabuddha) và Chánh Đẳng Giác (Sammāsambuddha) đối với Bồ-đề Độc Giác và Chánh Đẳng Giác của các Ngài.
Tāsaṃyeva ca tattha pabhedavacanatoti ettha tāsaṃyevāti avadhāraṇaṃ pāpuṇitabbānaṃ chaḷabhiññācatupaṭisambhidānaṃ vinaye pabhedavacanābhāvaṃ sandhāya vuttaṃ.
In the phrase "and because of the detailed explanation of them there," the emphasis "of them alone" is stated in reference to the fact that there is no detailed explanation in the Vinaya of the six supernormal knowledges and the four analytical knowledges that are to be attained.
Trong câu “Tāsaṃyeva ca tattha pabhedavacanato” (Và vì chỉ có sự phân loại của chúng ở đó), từ tāsaṃyeva (chỉ của chúng) được nói để chỉ ra rằng không có sự phân loại của sáu thắng trí và bốn phân tích trí tuệ cần đạt được trong Tạng Luật.
Verañjakaṇḍe hi tisso vijjāva vibhattāti.
For in the Verañja section, only the three true knowledges are analyzed.
Vì trong phẩm Verañja, chỉ có ba minh được phân tích.
Dutiye tāsaṃyevāti avadhāraṇaṃ catasso paṭisambhidā apekkhitvā kataṃ, na tisso vijjā.
In the second case, the emphasis "of them alone" is made with respect to the four analytical knowledges, not the three true knowledges.
Trong Tạng Kinh (Dutiye), từ tāsaṃyeva được đặt ra để chỉ bốn phân tích trí tuệ, chứ không phải ba minh.
Tā hi chasu abhiññāsu antogadhattā sutte vibhattāyevāti.
For since they are included within the six supernormal knowledges, they are indeed analyzed in the Sutta.
Vì ba minh đã được phân tích trong Kinh do chúng được bao gồm trong sáu thắng trí.
Tāsañcāti ettha ca-saddena sesānampi tattha atthibhāvaṃ dīpeti.
In the phrase "And of them," the word "and" indicates the existence of the others there as well.
Trong câu “Tāsañcā”, từ ca (và) chỉ ra rằng những điều còn lại cũng có ở đó.
Abhidhammapiṭake hi tisso vijjā cha abhiññā catasso ca paṭisambhidā vuttāyeva.
For in the Abhidhamma Piṭaka, the three true knowledges, the six supernormal knowledges, and the four analytical knowledges are indeed taught.
Vì trong Tạng Vi Diệu Pháp, ba minh, sáu thắng trí và bốn phân tích trí tuệ đều đã được nói đến.
Paṭisambhidānaṃ pana aññattha pabhedavacanābhāvaṃ tattheva ca sammā vibhattabhāvaṃ dīpetukāmo heṭṭhā vuttanayena avadhāraṇaṃ akatvā ‘‘tatthevā’’ti parivattetvā avadhāraṇaṃ ṭhapesi.
However, wishing to show that there is no detailed explanation of the analytical knowledges elsewhere and that they are correctly analyzed only there, he did not use emphasis in the way stated before but changed it to "only there" and established the emphasis.
Tuy nhiên, với mong muốn chỉ ra rằng không có sự phân loại các phân tích trí tuệ ở nơi khác và chúng đã được phân tích đúng đắn ở đó, Luận sư đã không sử dụng từ nhấn mạnh theo cách đã nói ở trên mà thay vào đó dùng “tattheva” (chỉ ở đó).
Idāni ‘‘vinaye duppaṭipanno ‘mudukānaṃ attharaṇādīnaṃ samphasso viya itthisamphassopi vaṭṭatī’ti methunavītikkame dosaṃ adisvā sīlavipattiṃ pāpuṇātī’’ti dassento āha ‘‘vinaye pana duppaṭipanno’’tiādi.
Now, showing that "one who practices wrongly in the Vinaya, not seeing the fault in the transgression of sexual intercourse, thinking, 'Just like the touch of soft beddings and so on, the touch of a woman is also permissible,' attains failure in virtue," he said, "But one who practices wrongly in the Vinaya," etc.
Bây giờ, để chỉ ra rằng “người hành trì sai trong Tạng Luật, không thấy lỗi trong việc vi phạm tà dâm, nghĩ rằng ‘sự tiếp xúc với phụ nữ cũng được phép như sự tiếp xúc với các vật dụng mềm mại như nệm v.v.’, sẽ rơi vào sự thất bại về giới”, Luận sư nói: “Còn người hành trì sai trong Tạng Luật thì…” v.v.
Tattha sukho samphasso etesanti sukhasamphassāni, attharaṇapāvuraṇādīni.
Therein, things that have a pleasant touch are sukhasamphassāni, meaning beddings, coverings, and so on.
Trong đó, sukhasamphassāni (có sự tiếp xúc dễ chịu) là các vật dụng như nệm, chăn v.v.
Upādinnaphasso itthiphasso, methunadhammoti vuttaṃ hoti.
Upādinnaphasso is the touch of a woman; it is said to mean the act of sexual intercourse.
Upādinnaphasso (sự tiếp xúc bị chấp thủ) là sự tiếp xúc với phụ nữ, tức là hành vi tà dâm.
Vuttampi hetanti ariṭṭhena bhikkhunā vuttaṃ.
And this was said means it was said by the monk Ariṭṭha.
Vuttampi hetaṃ (điều này cũng đã được nói) là do tỳ-khưu Ariṭṭha nói.
So hi bahussuto dhammakathiko kammakilesavipākaupavādaāṇāvītikkamavasena pañcavidhesu antarāyikesu sesantarāyike jānāti, vinaye pana akovidattā paṇṇattivītikkamantarāyike na jānāti, tasmā rahogato evaṃ cintesi ‘‘ime agārikā pañca kāmaguṇe paribhuñjantā sotāpannāpi sakadāgāminopi anāgāminopi honti.
For he was learned and a Dhamma-teacher. Among the five kinds of obstructive states—by way of kamma, defilement, result, reproach, and transgression of a command—he knew the other obstructions. However, being unskilled in the Vinaya, he did not know the obstruction which is the transgression of a regulation. Therefore, having gone into solitude, he thought thus: “These householders, while enjoying the five strands of sensual pleasure, can be stream-enterers, once-returners, and non-returners.
Vị ấy là một bậc đa văn, một vị thuyết Pháp, biết được các chướng ngại khác trong năm loại chướng ngại (chướng ngại về nghiệp, phiền não, quả báo, chỉ trích, và vi phạm giới luật), nhưng do không tinh thông Luật (Vinaya), vị ấy không biết các chướng ngại do vi phạm giới luật chế định. Do đó, khi ở một mình, vị ấy suy nghĩ như sau: “Những người cư sĩ này, dù là Bậc Nhập Lưu (Sotāpanna), Bậc Nhất Lai (Sakadāgāmin), hay Bậc Bất Hoàn (Anāgāmin), vẫn hưởng thụ năm loại dục lạc.
Bhikkhūpi manāpikāni cakkhuviññeyyāni rūpāni passanti…pe… kāyaviññeyye phoṭṭhabbe phusanti, mudukāni attharaṇapāvuraṇādīni paribhuñjanti, etaṃ sabbaṃ vaṭṭati, kasmā itthīnaṃyeva rūpasaddagandharasaphoṭṭhabbā na vaṭṭanti, etepi vaṭṭantī’’ti anavajjena paccayaparibhuñjanarasena sāvajjakāmaguṇaparibhogarasaṃ saṃsanditvā sacchandarāgaparibhogañca nicchandarāgaparibhogañca ekaṃ katvā thūlavākehi saddhiṃ atisukhumasuttaṃ ghaṭento viya sāsapena saddhiṃ sineruno sadisataṃ upasaṃharanto viya pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppādetvā ‘‘kiṃ bhagavatā mahāsamuddaṃ bandhantena viya mahatā ussāhena paṭhamapārājikaṃ paññattaṃ, natthi ettha doso’’ti sabbaññutaññāṇena saddhiṃ paṭivirujjhanto vesārajjañāṇaṃ paṭibāhanto ariyamagge khāṇukaṇṭakādīni pakkhipanto ‘‘methunadhamme doso natthī’’ti jinassa āṇācakke pahāramadāsi.
Bhikkhus too see agreeable forms cognizable by the eye… they touch tangibles cognizable by the body, and they use soft bed-coverings, rugs, and so on. All this is allowable. Why then are the forms, sounds, smells, tastes, and tangibles of women not allowable? These too are allowable.” Thus, by comparing the pleasure of using blameless requisites with the pleasure of enjoying blameworthy sensual pleasures, and by equating enjoyment with sensual desire and passion with enjoyment without sensual desire and passion, like one joining an extremely fine thread with coarse hemp, or like one bringing about the similarity of Mount Sineru with a mustard seed, he gave rise to a pernicious wrong view. Thinking, “Why was the first Pārājika laid down by the Blessed One with such great effort, as if binding the great ocean? There is no fault in this,” he contradicted the knowledge of omniscience, obstructed the knowledge of fearlessness, and placed stumps and thorns on the noble path, and he struck a blow against the Victor’s wheel of authority, the Vinaya Piṭaka, thinking, “There is no fault in the act of sexual intercourse.”
Các Tỳ-khưu cũng thấy các sắc khả ái do nhãn thức, … chạm xúc các xúc khả ái do thân thức, hưởng thụ các vật trải, vật đắp mềm mại, v.v… Tất cả những điều này đều được phép. Tại sao các sắc, thanh, hương, vị, xúc của phụ nữ lại không được phép? Những điều này cũng được phép.” Vị ấy đã so sánh sự hưởng thụ các vật dụng không có lỗi với sự hưởng thụ các dục lạc có lỗi, đồng hóa sự hưởng thụ có tham ái với sự hưởng thụ không có tham ái, như thể kết nối sợi chỉ cực kỳ tinh tế với sợi chỉ thô, như thể so sánh hạt cải với núi Tu Di, làm phát sinh tà kiến xấu xa và nói: “Tại sao Đức Thế Tôn lại chế định giới Ba-la-di đầu tiên với sự nỗ lực lớn lao như thể đắp đập ngăn biển cả? Không có lỗi gì trong việc này.” Vị ấy đã chống lại Tuệ Toàn Tri (Sabbaññutaññāṇa), phủ nhận Tuệ Vô Úy (Vesārajjañāṇa), đặt chông gai trên Thánh Đạo, và giáng một đòn vào bánh xe giáo pháp của Đức Phật (Jinassa āṇācakka) khi nói: “Không có lỗi gì trong việc hành dâm.”
Tenāha ‘‘tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmī’’tiādi.
Therefore, he said, “So I understand the Dhamma taught by the Blessed One,” and so on.
Vì vậy, kinh nói: “Con hiểu Pháp do Đức Thế Tôn thuyết giảng như vậy” v.v…
Tattha antarāyikāti taṃtaṃsampattiyā vibandhanavasena sattasantānassa antare vemajjhe eti āgacchatīti antarāyo, diṭṭhadhammikādianattho.
Therein, obstructive: an obstruction (antarāyo) is a disadvantage in this very life and so on, so called because it comes or arises (eti or āgacchati) in the middle (antare or vemajjhe) of a being's continuity, by way of preventing this or that attainment.
Trong đó, antarāyikā (chướng ngại) có nghĩa là “chướng ngại” vì nó đến giữa, ở giữa dòng sinh mệnh của chúng sinh bằng cách ngăn cản sự thành tựu này hay sự thành tựu kia; nó là những điều bất lợi như sự bất lợi trong hiện tại, v.v…
Anatikkamanaṭṭhena tasmiṃ antarāye niyuttā, antarāyaṃ vā phalaṃ arahanti, antarāyassa vā karaṇasīlāti antarāyikā, saggamokkhānaṃ antarāyakarāti vuttaṃ hoti.
Those states connected with that obstruction, in the sense that they cannot be transgressed, are obstructive (antarāyikā); or they are deserving of the result which is an obstruction; or they are in the habit of causing an obstruction. The meaning is that they cause an obstruction to heaven and liberation.
Chúng được gọi là antarāyikā vì chúng gắn liền với chướng ngại đó, không thể vượt qua, hoặc xứng đáng nhận quả báo là chướng ngại, hoặc có thói quen gây ra chướng ngại. Điều đó có nghĩa là chúng gây chướng ngại cho thiên giới và Niết-bàn.
Te ca kammakilesavipākaupavādaāṇāvītikkamavasena pañcavidhā.
And they are of five kinds: by way of kamma, defilement, result, reproach, and transgression of a command.
Và có năm loại chướng ngại: chướng ngại về nghiệp, chướng ngại về phiền não, chướng ngại về quả báo, chướng ngại về chỉ trích, và chướng ngại về vi phạm giới luật.
Tesaṃ vitthārakathā parato ariṭṭhasikkhāpade (pāci. 417) āvi bhavissati.
A detailed account of them will become clear later in the training rule concerning Ariṭṭha.
Lời giải thích chi tiết về những điều này sẽ được trình bày sau trong giới Ariṭṭha.
Ayaṃ panettha padatthasambandho – ye ime dhammā antarāyikā antarāyakarāti bhagavatā vuttā desitā ceva paññattā ca, te dhamme paṭisevato paṭisevantassa yathā yena pakārena te dhammā antarāyāya saggamokkhānaṃ antarāyakaraṇatthaṃ nālaṃ samatthā na honti, tathā tena pakārenāhaṃ bhagavatā desitaṃ dhammaṃ ājānāmīti.
Herein, this is the connection of the meaning of the words: “I understand the Dhamma taught by the Blessed One in such a way (tathā) that those things (dhammā) which were spoken of by the Blessed One—both taught and laid down—as obstructive, as causing an obstruction, are not capable, are not able, of being an obstruction to heaven and liberation for one who partakes of them.”
Đây là mối liên hệ nghĩa của các từ trong đoạn văn này: “Những Pháp này được Đức Thế Tôn nói, thuyết giảng và chế định là những Pháp gây chướng ngại. Đối với Tỳ-khưu thực hành những Pháp đó, những Pháp đó không đủ khả năng, không có năng lực để gây chướng ngại cho thiên giới và Niết-bàn. Con hiểu Pháp do Đức Thế Tôn thuyết giảng theo cách đó.”
Tato dussīlabhāvaṃ pāpuṇātīti tato anavajjasaññībhāvahetuto vītikkamitvā dussīlabhāvaṃ pāpuṇāti.
From that he becomes immoral: Because of that state of perceiving it as blameless, he transgresses and becomes immoral.
Tato dussīlabhāvaṃ pāpuṇātī (Từ đó, vị ấy trở nên vô giới) có nghĩa là: Từ nguyên nhân của sự nhận thức không có lỗi đó, vị ấy đã vi phạm và trở nên vô giới.
Ādinā puggaladesanāpaṭisaṃyuttasuttantapāḷiṃ nidasseti.
he indicates the Suttanta Pāḷi connected with the teaching on individuals.
Vị ấy đã trích dẫn bài kinh liên quan đến sự thuyết giảng về các hạng người.
Adhippāyaṃ ajānantoti ‘‘ayaṃ puggaladesanā vohāravasena, na paramatthato’’ti evaṃ bhagavato adhippāyaṃ ajānanto.
Not knowing the intention: not knowing the Blessed One’s intention that “this teaching on individuals is by way of convention, not in the ultimate sense.”
Adhippāyaṃ ajānanto (không hiểu ý định) có nghĩa là không hiểu ý định của Đức Thế Tôn rằng: “Sự thuyết giảng về các hạng người này là theo cách ước lệ, không phải theo nghĩa tối hậu.”
Buddhassa hi bhagavato duvidhā desanā sammutidesanā paramatthadesanā cāti.
For the Blessed Buddha’s teaching is twofold: conventional teaching and ultimate teaching.
Thật vậy, Đức Phật có hai loại thuyết giảng: thuyết giảng theo ước lệ (sammutidesanā) và thuyết giảng theo nghĩa tối hậu (paramatthadesanā).
Tattha ‘‘puggalo satto itthī puriso khattiyo brāhmaṇo devo māro’’ti evarūpā sammutidesanā.
Therein, teaching of this kind—“person, being, woman, man, khattiya, brāhmaṇa, deva, Māra”—is conventional teaching.
Trong đó, sự thuyết giảng như “người, chúng sinh, phụ nữ, đàn ông, vua chúa, Bà-la-môn, chư thiên, Ma-vương” được gọi là thuyết giảng theo ước lệ.
‘‘Aniccaṃ dukkhaṃ anattā khandhā dhātuyo āyatanāni satipaṭṭhānā’’ti evarūpā paramatthadesanā.
Teaching of this kind—“impermanent, suffering, not-self, aggregates, elements, sense bases, establishments of mindfulness”—is ultimate teaching.
Sự thuyết giảng như “vô thường, khổ, vô ngã, uẩn, giới, xứ, Tứ Niệm Xứ” được gọi là thuyết giảng theo nghĩa tối hậu.
Tattha bhagavā ye sammutivasena desanaṃ sutvā atthaṃ paṭivijjhitvā mohaṃ pahāya visesamadhigantuṃ samatthā, tesaṃ sammutidesanaṃ deseti.
Therein, to those who are able to hear a teaching given by way of convention, penetrate its meaning, abandon delusion, and attain a special quality, the Blessed One gives a conventional teaching.
Trong đó, Đức Thế Tôn thuyết giảng theo ước lệ cho những ai có khả năng nghe giáo pháp theo ước lệ, thấu hiểu ý nghĩa, đoạn trừ si mê và đạt được sự đặc biệt.
Ye pana paramatthavasena desanaṃ sutvā atthaṃ paṭivijjhitvā mohaṃ pahāya visesamadhigantuṃ samatthā, tesaṃ paramatthadesanaṃ deseti.
And to those who are able to hear a teaching given in the ultimate sense, penetrate its meaning, abandon delusion, and attain a special quality, he gives an ultimate teaching.
Còn những ai có khả năng nghe giáo pháp theo nghĩa tối hậu, thấu hiểu ý nghĩa, đoạn trừ si mê và đạt được sự đặc biệt, Ngài thuyết giảng theo nghĩa tối hậu cho họ.
Tatrāyaṃ upamā – yathā hi desabhāsākusalo tiṇṇaṃ vedānaṃ atthasaṃvaṇṇako ācariyo ye damiḷabhāsāya vutte atthaṃ jānanti, tesaṃ damiḷabhāsāya ācikkhati, ye andhakabhāsādīsu aññatarāya, tesaṃ tāya bhāsāya, evaṃ te māṇavā chekaṃ byattaṃ ācariyamāgamma khippameva sippaṃ uggaṇhanti.
Here is a simile: just as a teacher who is skilled in the local dialects and who explains the meaning of the three Vedas teaches in the Tamil language to those who understand the meaning when it is spoken in Tamil, and in another language like Andhra to those who understand that, so those students, by relying on a clever and manifest teacher, quickly learn the craft.
Ở đây có một ví dụ: Giống như một vị thầy thông thạo ngôn ngữ địa phương, giải thích ý nghĩa của ba bộ Veda, vị ấy sẽ giải thích bằng tiếng Damila cho những ai hiểu bằng tiếng Damila, và bằng ngôn ngữ đó cho những ai hiểu bằng tiếng Andhaka, v.v… Do đó, những học trò đó, nhờ vào vị thầy tài giỏi và thông thái, sẽ nhanh chóng học được nghề.
Tattha ācariyo viya buddho bhagavā, tayo vedā viya kathetabbabhāve ṭhitāni tīṇi piṭakāni, desabhāsāya kosallamiva sammutiparamatthakosallaṃ, nānādesabhāsāmāṇavakā viya sammutiparamatthavasena paṭivijjhanasamatthā veneyyasattā, ācariyassa damiḷabhāsādiācikkhanaṃ viya bhagavato sammutiparamatthavasenapi desanā veditabbā.
Therein, the Blessed Buddha should be understood as being like the teacher; the three Piṭakas, standing as the subject to be taught, as being like the three Vedas; skill in conventional and ultimate truths as being like skill in local dialects; beings to be trained who are capable of penetrating by way of conventional and ultimate truths as being like the students of various local dialects; and the Blessed One’s teaching by way of conventional and ultimate truths should be understood as being like the teacher’s instruction in Tamil and other languages.
Trong đó, Đức Phật được biết như vị thầy; ba bộ Veda được biết như ba tạng kinh điển cần được thuyết giảng; sự thông thạo ngôn ngữ địa phương được biết như sự thông thạo về ước lệ và tối hậu; những học trò từ các vùng ngôn ngữ khác nhau được biết như những chúng sinh có khả năng thấu hiểu theo ước lệ và tối hậu; và sự thuyết giảng của Đức Thế Tôn theo cả ước lệ và tối hậu được biết như sự giải thích của vị thầy bằng tiếng Damila, v.v…
Āha cettha –
And it is said in this regard:
Và ở đây có nói:
Apica aṭṭhahi kāraṇehi bhagavā puggalakathaṃ katheti – hirottappadīpanatthaṃ kammassakatādīpanatthaṃ paccattapurisakāradīpanatthaṃ ānantariyadīpanatthaṃ brahmavihāradīpanatthaṃ pubbenivāsadīpanatthaṃ dakkhiṇāvisuddhidīpanatthaṃ lokasammutiyā appahānatthañcāti.
Moreover, the Blessed One speaks about individuals for eight reasons: for the purpose of clarifying moral shame and moral dread, for clarifying ownership of kamma, for clarifying individual effort, for clarifying the immediate-result kamma, for clarifying the divine abidings, for clarifying the remembrance of past lives, for clarifying the purity of a gift, and for the purpose of not abandoning worldly convention.
Khi Ngài dùng lời ước lệ, không có sự nói dối nào phát sinh.” Hơn nữa, Đức Thế Tôn thuyết giảng về các hạng người vì tám lý do: để làm sáng tỏ sự hổ thẹn (hiri) và sợ hãi tội lỗi (ottappa), để làm sáng tỏ sự nghiệp riêng (kammassakatā), v.v…, để làm sáng tỏ sự nỗ lực cá nhân của mỗi người, để làm sáng tỏ các nghiệp vô gián, để làm sáng tỏ các Phạm trú, để làm sáng tỏ túc mạng, để làm sáng tỏ sự thanh tịnh của bố thí, và để không từ bỏ sự quy ước của thế gian.
‘‘Khandhā dhātuyo āyatanāni hiriyanti ottappantī’’ti vutte mahājano na jānāti, sammohamāpajjati, paṭisattu hoti ‘‘kimidaṃ khandhā dhātuyo āyatanāni hiriyanti ottappanti nāmā’’ti.
If it were said, “The aggregates, elements, and sense bases feel shame and dread,” the common people would not understand; they would become confused and hostile, thinking, “What is this? How can aggregates, elements, and sense bases feel shame and dread?”
Khi nói rằng: “Các uẩn, các giới, các xứ hổ thẹn và sợ hãi tội lỗi”, thì đại chúng không hiểu, trở nên hoang mang, và trở thành kẻ thù, nghĩ rằng: “Các uẩn, các giới, các xứ hổ thẹn và sợ hãi tội lỗi là gì?”
‘‘Itthī hiriyati ottappati, puriso khattiyo brāhmaṇo devo māro’’ti vutte mahājano jānāti, na sammohamāpajjati, na paṭisattu hoti, tasmā bhagavā hirottappadīpanatthaṃ puggalakathaṃ katheti.
When it is said, “A woman feels shame and dread, a man, a khattiya, a brāhmaṇa, a deva, Māra,” the common people understand; they do not become confused or hostile. Therefore, the Blessed One speaks about individuals for the purpose of clarifying moral shame and moral dread.
Nhưng khi nói: “Phụ nữ hổ thẹn và sợ hãi tội lỗi, đàn ông, vua chúa, Bà-la-môn, chư thiên, Ma-vương”, thì đại chúng hiểu, không hoang mang, không trở thành kẻ thù. Do đó, Đức Thế Tôn thuyết giảng về các hạng người để làm sáng tỏ sự hổ thẹn và sợ hãi tội lỗi.
‘‘Khandhā kammassakā dhātuyo āyatanānī’’ti vuttepi eseva nayo.
This same method applies when it is said, “The aggregates, elements, and sense bases are owners of their kamma.”
Khi nói: “Các uẩn, các giới, các xứ là nghiệp riêng”, thì cũng theo cách đó.
Tasmā bhagavā kammassakatādīpanatthaṃ puggalakathaṃ katheti.
Therefore, the Blessed One speaks about individuals for the purpose of clarifying ownership of kamma.
Do đó, Đức Thế Tôn thuyết giảng về các hạng người để làm sáng tỏ sự nghiệp riêng.
‘‘Veḷuvanādayo mahāvihārā khandhehi kārāpitā, dhātūhi āyatanehī’’ti vuttepi eseva nayo.
This same method applies when it is said, “Great monasteries such as the Veḷuvana were caused to be made by aggregates, elements, and sense bases.”
Khi nói: “Các đại tự viện như Trúc Lâm, v.v… được xây dựng bởi các uẩn, các giới, các xứ”, thì cũng theo cách đó.
Tasmā bhagavā paccattapurisakāradīpanatthaṃ puggalakathaṃ katheti.
Therefore, the Blessed One speaks about individuals for the purpose of clarifying individual effort.
Do đó, Đức Thế Tôn thuyết giảng về các hạng người để làm sáng tỏ sự nỗ lực cá nhân.
‘‘Khandhā mātaraṃ jīvitā voropenti, pitaraṃ arahantaṃ, ruhiruppādakammaṃ saṅghabhedaṃ karonti, dhātuyo āyatanānī’’ti vuttepi eseva nayo.
Even if it is said, "The aggregates (khandhā), elements (dhātuyo), and sense bases (āyatanāni) deprive a mother of life, a father, an Arahant, perform the act of shedding blood, and cause a schism in the Saṅgha," the same reasoning applies.
‘‘Các uẩn (khandhā), các giới (dhātuyo), các xứ (āyatanāni) giết mẹ, giết cha là bậc A-la-hán, gây nghiệp làm chảy máu, gây chia rẽ Tăng-già (saṅghabheda)’’—khi nói như vậy thì cũng theo cách tương tự.
Tasmā bhagavā ānantariyadīpanatthaṃ puggalakathaṃ katheti.
Therefore, the Blessed One speaks of individuals to reveal the nature of the anantariya kamma (heinous deeds).
Do đó, Đức Thế Tôn thuyết về puggalakatha (lời nói về cá nhân) ānantariyadīpanatthaṃ (để chỉ rõ nghiệp vô gián).
‘‘Khandhā mettāyanti, dhātuyo āyatanānī’’ti vuttepi eseva nayo.
Even if it is said, "The aggregates (khandhā), elements (dhātuyo), and sense bases (āyatanāni) practise loving-kindness (mettā)," the same reasoning applies.
‘‘Các uẩn, các giới, các xứ khởi tâm từ (mettāyanti)’’—khi nói như vậy thì cũng theo cách tương tự.
Tasmā bhagavā brahmavihāradīpanatthaṃ puggalakathaṃ katheti.
Therefore, the Blessed One speaks of individuals to reveal the Brahmavihāras.
Do đó, Đức Thế Tôn thuyết về puggalakatha để brahmavihāradīpanatthaṃ (chỉ rõ các Phạm trú).
‘‘Khandhā pubbenivāsaṃ anussaranti, dhātuyo āyatanānī’’ti vuttepi eseva nayo.
Even if it is said, "The aggregates (khandhā), elements (dhātuyo), and sense bases (āyatanāni) recollect past lives," the same reasoning applies.
‘‘Các uẩn, các giới, các xứ nhớ lại các kiếp sống trước (pubbenivāsaṃ anussaranti)’’—khi nói như vậy thì cũng theo cách tương tự.
Tasmā bhagavā pubbenivāsadīpanatthaṃ puggalakathaṃ katheti.
Therefore, the Blessed One speaks of individuals to reveal the recollection of past lives (pubbenivāsa).
Do đó, Đức Thế Tôn thuyết về puggalakatha để pubbenivāsadīpanatthaṃ (chỉ rõ túc mạng).
‘‘Khandhā dānaṃ paṭiggaṇhanti, dhātuyo āyatanānī’’ti vuttepi mahājano na jānāti, sammohamāpajjati, paṭisattu hoti ‘‘kimidaṃ khandhā dhātuyo āyatanāni paṭiggaṇhanti nāmā’’ti.
Even if it is said, "The aggregates (khandhā), elements (dhātuyo), and sense bases (āyatanāni) receive gifts," the general public does not understand; they fall into confusion and become antagonistic, thinking, "What does it mean for aggregates, elements, and sense bases to receive gifts?"
‘‘Các uẩn, các giới, các xứ thọ nhận vật cúng dường (dānaṃ paṭiggaṇhanti)’’—khi nói như vậy thì đại chúng không hiểu, rơi vào sự hoang mang, trở thành đối địch (paṭisattu) với lời dạy, nghĩ ‘‘cái gì mà các uẩn, các giới, các xứ thọ nhận vật cúng dường?’’
‘‘Puggalā paṭiggaṇhanti sīlavanto kalyāṇadhammā’’ti vutte pana jānāti, na sammohamāpajjati, na paṭisattu hoti.
However, when it is said, "Individuals, virtuous and of good character, receive gifts," they understand, do not fall into confusion, and do not become antagonistic.
Nhưng khi nói ‘‘Các cá nhân (puggalā) giữ giới (sīlavanto) có pháp lành (kalyāṇadhammā) thọ nhận vật cúng dường’’, thì họ hiểu, không hoang mang, không trở thành đối địch.
Tasmā bhagavā dakkhiṇāvisuddhidīpanatthaṃ puggalakathaṃ katheti.
Therefore, the Blessed One speaks of individuals to reveal the purification of offerings (dakkhiṇāvisuddhi).
Do đó, Đức Thế Tôn thuyết về puggalakatha để dakkhiṇāvisuddhidīpanatthaṃ (chỉ rõ sự thanh tịnh của vật cúng dường).
Lokasammutiñca buddhā bhagavanto na vijahanti, lokasamaññāya lokaniruttiyā lokābhilāpe ṭhitāyeva dhammaṃ desenti.
Blessed Buddhas do not abandon worldly convention; they teach the Dhamma while standing in worldly appellations, worldly expressions, and worldly discourse.
Chư Phật, chư Thế Tôn không từ bỏ tục đế (lokasammuti). Chư vị thuyết pháp dựa trên các danh xưng, cách diễn đạt, và lời nói thông thường của thế gian.
Tasmā bhagavā lokasammutiyā appahānatthampi puggalakathaṃ katheti, tasmā iminā ca adhippāyena bhagavato puggaladesanā, na paramatthadesanāti evaṃ adhippāyaṃ ajānantoti vuttaṃ hoti.
Therefore, the Blessed One also speaks of individuals for the purpose of not abandoning worldly convention. Thus, it is said that they do not understand that the Blessed One's teaching on individuals is with this intention, not a teaching on ultimate reality.
Do đó, Đức Thế Tôn thuyết về puggalakatha lokasammutiyā appahānatthampi (cũng vì không từ bỏ tục đế). Vì vậy, lời dạy về cá nhân của Đức Thế Tôn là vì ý nghĩa này, không phải là lời dạy về chân đế (paramatthadesanā). Điều đó có nghĩa là người đó không hiểu được ý nghĩa như vậy.
Duggahitaṃ gaṇhātīti ‘‘tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, yathā tadevidaṃ viññāṇaṃ sandhāvati saṃsarati, anañña’’ntiādinā duggahitaṃ katvā gaṇhāti, viparītaṃ gaṇhātīti vuttaṃ hoti.
Takes it wrongly means that one wrongly takes it, or takes it in a perverted way, by saying, "Thus I understand the Dhamma taught by the Blessed One, that this very same consciousness runs on and transmigrates, not another," and so on.
Duggahitaṃ gaṇhāti (nắm giữ sai lầm) có nghĩa là nắm giữ một cách sai lầm, tức là nắm giữ một cách sai lệch, như trong câu ‘‘Tôi hiểu giáo pháp do Đức Thế Tôn thuyết giảng như thế này, rằng chính thức này (viññāṇaṃ) tiếp tục trôi lăn, luân hồi, không phải là cái khác’’.
Duggahitanti hi bhāvanapuṃsakaniddeso.
Indeed, duggahitaṃ (wrongly taken) is an expression in the abstract neuter gender.
Quả thật, duggahitaṃ là một từ chỉ trạng thái (bhāvanapuṃsakaniddeso).
Yaṃ sandhāyāti yaṃ duggahitagāhaṃ sandhāya.
Referencing which means referencing that wrong taking.
Yaṃ sandhāya (nhắm vào điều gì) có nghĩa là nhắm vào sự nắm giữ sai lầm đó.
Attanā duggahitena dhammenāti pāṭhaseso veditabbo.
The remaining part of the sentence should be understood as: "by the Dhamma wrongly taken by oneself."
Phần còn lại của câu phải được hiểu là ‘‘bằng giáo pháp mà mình đã nắm giữ sai lầm’’.
Atha vā duggahaṇaṃ duggahitaṃ.
Or, wrong apprehension is duggahitaṃ.
Hoặc duggahaṇaṃ (sự nắm giữ sai lầm) là duggahitaṃ (cái đã bị nắm giữ sai lầm).
Attanāti ca sāmiatthe karaṇavacanaṃ, tasmā attano duggahaṇena viparītagāhenāti vuttaṃ hoti.
And the word attanā is an instrumental case used in the sense of possession; therefore, it means "by one's own wrong apprehension, by a perverted taking."
Và attanā (bởi chính mình) là một từ ở cách công cụ (karaṇavacanaṃ) với nghĩa sở hữu (sāmiatthe). Do đó, nó có nghĩa là ‘‘bởi sự nắm giữ sai lầm của chính mình, bởi sự nắm giữ sai lệch’’.
Amhe ceva abbhācikkhatīti amhākañca abbhācikkhanaṃ karoti.
Both slanders us means he makes an accusation against us.
Amhe ceva abbhācikkhatī (vu khống chúng ta) có nghĩa là vu khống chúng ta.
Attānañca khanatīti attano kusalamūlāni khananto attānaṃ khanati nāma.
And digs up himself means that by digging up his own roots of wholesome deeds, he is said to be digging up himself.
Attānañca khanatī (tự đào bới chính mình) có nghĩa là tự đào bới chính mình bằng cách đào bới các căn lành (kusalamūlāni) của mình.
‘‘Cattārimāni, bhikkhave, acinteyyāni na cintetabbāni, yāni cintento ummādassa vighātassa bhāgī assa.
"There are these four imponderables, bhikkhus, that should not be pondered, pondering which would lead to madness and vexation.
‘‘Này các Tỳ-khưu, có bốn điều không thể nghĩ bàn (acinteyyāni), không nên nghĩ bàn, vì nếu nghĩ bàn thì sẽ rơi vào sự điên loạn và tổn hại.
Katamāni cattāri?
Which four?
Bốn điều đó là gì?
Buddhānaṃ bhikkhave buddhavisayo acinteyyo na cintetabbo, yaṃ cintento ummādassa vighātassa bhāgī assa.
The Buddha-domain of the Buddhas, bhikkhus, is an imponderable that should not be pondered, pondering which would lead to madness and vexation.
Này các Tỳ-khưu, phạm vi của chư Phật (buddhavisaya) là không thể nghĩ bàn, không nên nghĩ bàn, vì nếu nghĩ bàn thì sẽ rơi vào sự điên loạn và tổn hại.
Jhāyissa, bhikkhave, jhānavisayo acinteyyo na cintetabbo…pe… kammavipāko, bhikkhave, acinteyyo na cintetabbo…pe… lokacintā bhikkhave acinteyyā na cintetabbā…pe… imāni, bhikkhave, cattāri acinteyyāni na cintetabbāni, yāni cintento ummādassa vighātassa bhāgī assā’’ti (a. ni. 4.77).
The jhāna-domain of one practicing jhāna, bhikkhus, is an imponderable that should not be pondered... The result of kamma, bhikkhus, is an imponderable that should not be pondered... World-speculation, bhikkhus, is an imponderable that should not be pondered... These, bhikkhus, are the four imponderables that should not be pondered, pondering which would lead to madness and vexation."
Này các Tỳ-khưu, phạm vi của thiền giả (jhāyissa jhānavisayo) là không thể nghĩ bàn, không nên nghĩ bàn... (tương tự)... Này các Tỳ-khưu, quả của nghiệp (kammavipāko) là không thể nghĩ bàn, không nên nghĩ bàn... (tương tự)... Này các Tỳ-khưu, sự suy tư về thế gian (lokacintā) là không thể nghĩ bàn, không nên nghĩ bàn... (tương tự)... Này các Tỳ-khưu, bốn điều này là không thể nghĩ bàn, không nên nghĩ bàn, vì nếu nghĩ bàn thì sẽ rơi vào sự điên loạn và tổn hại’’ (A. IV, 77).
Tattha ‘‘acinteyyānī’’ti tesaṃ sabhāvanidassanaṃ.
There, "imponderables" is a designation of their nature.
Trong đó, ‘‘acinteyyānī’’ là sự chỉ rõ bản chất của chúng.
‘‘Na cintetabbānī’’ti tattha kattabbatānidassanaṃ.
"Should not be pondered" is a designation of what ought to be done in that regard.
‘‘Na cintetabbānī’’ là sự chỉ rõ điều cần làm đối với chúng.
Tattha acinteyyānīti cintetumasakkuṇeyyāni, cintetuṃ araharūpāni na hontīti attho.
There, imponderables means things that cannot be pondered, or that are not fit to be pondered, is the meaning.
Trong đó, acinteyyānī có nghĩa là không thể suy nghĩ, tức là không xứng đáng để suy nghĩ.
Acinteyyattā eva na cintetabbāni, kāmaṃ acinteyyānipi cha asādhāraṇādīni anussarantassa kusaluppattihetubhāvato tāni cintetabbāni, imāni pana evaṃ na hontīti aphalabhāvato na cintetabbānīti adhippāyo.
They should not be pondered precisely because they are imponderable. Though things like the six extraordinary knowledges, etc., are also imponderable, they should be pondered because recollecting them is a cause for the arising of wholesome states. But these are not like that; therefore, the intention is that they should not be pondered because they are fruitless.
Chính vì không thể nghĩ bàn nên không nên nghĩ bàn. Mặc dù có sáu điều phi thường (asādhāraṇādīni) v.v... cũng là không thể nghĩ bàn, nhưng vì chúng là nguyên nhân phát sinh các thiện pháp khi được nhớ lại, nên chúng nên được nghĩ bàn. Tuy nhiên, những điều này thì không như vậy, do đó, ý nghĩa là không nên nghĩ bàn vì chúng không mang lại lợi ích.
Tenevāha ‘‘yāni cintento ummādassa vighātassa bhāgī assā’’ti.
That is why it is said, "pondering which would lead to madness and vexation."
Chính vì thế mà nói ‘‘yāni cintento ummādassa vighātassa bhāgī assā’’ (nếu ai nghĩ bàn về chúng thì sẽ rơi vào sự điên loạn và tổn hại).
Tesanti tesaṃ piṭakānaṃ.
Of them means of those Piṭakas.
Tesaṃ (của chúng) có nghĩa là của các tạng (piṭakānaṃ) đó.
Etanti etaṃ buddhavacanaṃ.
This means this word of the Buddha.
Etaṃ (điều này) có nghĩa là lời Phật dạy này.
Tivaggasaṅgahānīti sīlakkhandhavaggamahāvaggapāthikavaggasaṅkhātehi tīhi vaggehi saṅgaho etesanti tivaggasaṅgahāni.
Comprised in three vaggas means that they are comprised in three vaggas, namely, the Sīlakkhandhavagga, the Mahāvagga, and the Pāthikavagga.
Tivaggasaṅgahānī (được tập hợp trong ba phẩm) có nghĩa là chúng được tập hợp bởi ba phẩm được gọi là Sīlakkhandhavagga (Phẩm Giới Uẩn), Mahāvagga (Phẩm Lớn), và Pāthikavagga (Phẩm Pāthika).
Catuttiṃseva suttantāti gāthāya evamatthayojanā veditabbā – yassa nikāyassa suttagaṇanāto catuttiṃseva ca suttantā vaggasaṅgahavasena tayo vaggā assa saṅgahassāti tivaggo saṅgaho.
Only thirty-four suttantas – in the verse, the meaning should be applied as follows: for the Nikāya, the number of suttas is only thirty-four, and there are three vaggas in its compilation, thus it is a compilation of three vaggas.
Catuttiṃseva suttantā (chỉ có ba mươi bốn bài kinh) thì cách giải thích ý nghĩa của bài kệ cần được hiểu như sau: Nikāya nào mà số lượng kinh chỉ có ba mươi bốn bài kinh, và có ba phẩm theo cách tập hợp các phẩm, thì đó là tivaggo saṅgaho (sự tập hợp ba phẩm).
Esa paṭhamo nikāyo dīghanikāyoti anulomiko apaccanīko, atthānulomanato anvatthanāmoti vuttaṃ hoti.
This first Nikāya, the Dīgha Nikāya, is anulomika (in accordance), not contrary, meaning it is aptly named because it is in accordance with the meaning.
Nikāya đầu tiên này, tức Dīghanikāya (Trường Bộ Kinh), được gọi là anulomiko (thuận theo), không đối nghịch (apaccanīko), có nghĩa là nó có tên phù hợp (anvatthanāmo) vì nó thuận theo ý nghĩa.
Atthānulomanato anulomiko, anulomikattaṃyeva vibhāvetuṃ ‘‘kasmā panā’’tiādimāha.
It is called anulomika (in accordance) because it accords with the meaning. To clarify its nature of being in accordance, the text states, "But why," and so on.
Để giải thích rằng nó là thuận theo ý nghĩa, tức là anulomiko (thuận theo), nên nói ‘‘kasmā panā’’ (nhưng tại sao) v.v...
Ekanikāyampīti ekasamūhampi.
Even one nikāya means even one collection.
Ekanikāyampi (ngay cả một tập hợp) có nghĩa là ngay cả một nhóm (ekasamūhampi).
Evaṃ cittanti evaṃ vicittaṃ.
So varied means so diverse.
Evaṃ cittaṃ (đa dạng như vậy) có nghĩa là đa dạng như vậy (evaṃ vicittaṃ).
Yathayidanti yathā ime.
As these means as these (beings).
Yathayidaṃ (như thế này) có nghĩa là như những điều này.
Poṇikā cikkhallikā ca khattiyā, tesaṃ nivāso poṇikanikāyo cikkhallikanikāyoti vuccati.
The Khattiyas named Poṇika and Cikkhallika have their dwelling place called Poṇikanikāya and Cikkhallikanikāya respectively.
Các vương tộc Poṇikā và Cikkhallikā, nơi ở của họ được gọi là Poṇikanikāyo và Cikkhallikanikāyo.
Evamādīni cettha sādhakāni sāsanato ca lokato cāti evamādīni udāharaṇāni ettha nikāyasaddassa samūhanivāsānaṃ vācakabhāve sāsanato ca vohārato ca sādhakāni pamāṇānīti attho.
And such instances are substantiating, from the Sāsana and from common usage means that such examples here are proofs or authorities from the Sāsana and from common usage for the word nikāya meaning "collection" or "dwelling place."
Evamādīni cettha sādhakāni sāsanato ca lokato cā (những ví dụ như vậy ở đây là bằng chứng từ giáo pháp và từ thế gian) có nghĩa là những ví dụ như vậy ở đây là bằng chứng, là tiêu chuẩn từ giáo pháp và từ cách dùng thông thường của thế gian, để chứng minh rằng từ nikāya có nghĩa là tập hợp hoặc nơi ở.
Ettha paṭhamamudāharaṇaṃ sāsanato sādhakavacanaṃ, dutiyaṃ lokatoti veditabbaṃ.
Here, the first example should be understood as a substantiating statement from the Sāsana, and the second from common usage.
Trong đó, ví dụ đầu tiên là lời chứng minh từ giáo pháp, và ví dụ thứ hai là từ thế gian.
Pubbe nidassitāti suttantapiṭakaniddese nidassitā.
Indicated previously means indicated in the explanation of the Suttanta Piṭaka.
Pubbe nidassitā (đã được chỉ rõ trước đây) có nghĩa là đã được chỉ rõ trong phần giải thích về Suttantapiṭaka (Tạng Kinh).
Vuttameva pakārantarena saṅkhipitvā dassetuṃ ‘‘ṭhapetvā cattāro nikāye avasesaṃ buddhavacana’’nti vuttaṃ.
To show the same thing that was said but summarized in another way, it is stated, "excluding the four Nikāyas, the remaining word of the Buddha."
Để tóm tắt và trình bày lại điều đã nói bằng một cách khác, nên nói ‘‘ṭhapetvā cattāro nikāye avasesaṃ buddhavacana’’ (trừ bốn nikāya, phần còn lại là lời Phật dạy).
Sakalaṃ vinayapiṭakantiādinā niddiṭṭhameva hi iminā pakārantarena saṅkhipitvā vuttaṃ.
Indeed, what was already defined by "the entire Vinaya Piṭaka," etc., is stated here in a summarized form through this other method.
Quả thật, điều đã được chỉ rõ bằng sakalaṃ vinayapiṭakaṃ (toàn bộ Tạng Luật) v.v... đã được tóm tắt và nói bằng cách khác này.
Tenevāha ‘‘ṭhapetvā caturopete’’tiādi.
That is why it says, "excluding these four," and so on.
Chính vì thế mà nói ‘‘ṭhapetvā caturopete’’ (trừ bốn điều này) v.v...
Tadaññanti tehi catūhi nikāyehi aññaṃ avasesanti attho.
That other means the remaining part other than those four Nikāyas.
Tadaññaṃ (cái khác) có nghĩa là cái còn lại khác với bốn nikāya đó.
Sabbameva 2 hidanti sabbameva idaṃ buddhavacanaṃ.
All of this means all of this word of the Buddha.
Sabbameva hidaṃ (tất cả điều này) có nghĩa là tất cả lời Phật dạy này.
Navappabhedanti ettha kathaṃ panetaṃ navappabhedaṃ hoti.
How is this ninefold?
Chín thể loại ở đây, làm thế nào mà lại có chín thể loại?
Tathā hi navahi aṅgehi vavatthitehi aññamaññasaṅkararahitehi bhavitabbaṃ, tathā ca sati asuttasabhāvāneva geyyaṅgādīni siyuṃ, atha suttasabhāvāneva geyyaṅgādīni, evaṃ sati suttanti visuṃ suttaṅgameva na siyā, evaṃ sante aṭṭhaṅgaṃ sāsananti āpajjati.
For it should be that the nine factors are distinctly established and free from mutual admixture; in that case, the Geyya and other factors would be non-sutta in nature. If the Geyya and other factors were Sutta in nature, then Sutta itself would not be a distinct Suttaṅga; in that case, the teaching would become eight-factored.
Bởi vì, cần phải có sự phân định thành chín chi phần, không lẫn lộn với nhau. Nếu như vậy, thì các chi phần như Geyya v.v... sẽ không có bản chất của Sutta. Còn nếu các chi phần như Geyya v.v... có bản chất của Sutta, thì trong trường hợp đó, sẽ không có một chi phần Sutta riêng biệt gọi là Sutta. Nếu vậy, sẽ dẫn đến kết luận rằng giáo pháp chỉ có tám chi phần. Hơn nữa, trong Chú giải có nói: "Kinh có kệ gọi là Geyya, kinh không có kệ gọi là Veyyākaraṇa".
Apica ‘‘sagāthakaṃ suttaṃ geyyaṃ, niggāthakaṃ suttaṃ veyyākaraṇa’’nti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.
Moreover, it is stated in the Aṭṭhakathā: “‘Sutta with verses is Geyya, sutta without verses is Veyyākaraṇa.’”
Hơn nữa, trong Chú giải có nói: "Kinh có kệ gọi là Geyya, kinh không có kệ gọi là Veyyākaraṇa".
Suttañca nāma sagāthakaṃ vā siyā niggāthakaṃ vāti aṅgadvayeneva tadubhayaṃ saṅgahitanti tadubhayavinimuttañca suttaṃ udānādivisesasaññārahitaṃ natthi, yaṃ suttaṅgaṃ siyā, athāpi kathañci visuṃ suttaṅgaṃ siyā, maṅgalasuttādīnaṃ suttaṅgasaṅgaho vā na siyā gāthābhāvato dhammapadādīnaṃ viya, geyyaṅgasaṅgaho vā siyā sagāthakattā sagāthakavaggassa viya, tathā ubhatovibhaṅgādīsu sagāthakappadesānanti?
A sutta, by definition, can be either with verses or without verses, meaning both are comprised within these two factors. Therefore, there is no sutta distinct from these two, devoid of specific designations like Udāna and so forth, that could be a Suttaṅga. Or, if Suttaṅga were to be distinct in some way, then the Maṅgala Sutta and similar texts would not be classified as Suttaṅga due to their nature as verses, like the Dhammapada and others. Or, would they be classified as Geyyaṅga due to having verses, like the Sagāthaka-vagga, and similarly the sections with verses in the Ubhatovibhaṅga and other texts?
Và Sutta có thể có kệ hoặc không có kệ, do đó cả hai loại này đã được bao gồm trong hai chi phần. Vì vậy, không có Sutta nào nằm ngoài hai loại này mà lại không có tên gọi đặc biệt như Udāna v.v... để có thể được gọi là chi phần Sutta. Hoặc giả, nếu có một chi phần Sutta riêng biệt nào đó, thì các kinh như Maṅgalasutta v.v... sẽ không được xếp vào chi phần Sutta vì không có kệ, giống như Dhammapada v.v...; hoặc sẽ được xếp vào chi phần Geyya vì có kệ, giống như Sagāthakavagga. Tương tự như vậy đối với các đoạn có kệ trong Ubhatovibhaṅga v.v... thì sao?
Vuccate –
It is stated:
Xin được trả lời:
Sabbassapi hi buddhavacanassa suttanti ayaṃ sāmaññavidhi.
The designation ‘sutta’ for all the Buddha’s words is a general rule.
Đối với toàn bộ lời Phật dạy, Sutta là quy định chung.
Tathā hi ‘‘ettakaṃ tassa bhagavato suttāgataṃ suttapariyāpannaṃ, sāvatthiyā suttavibhaṅge, sakavāde pañca suttasatānī’’tiādivacanato vinayābhidhammapariyattivisesesupi suttavohāro dissati.
Thus, the term ‘sutta’ is seen in specialized texts like the Vinaya and Abhidhamma, as in sayings such as: “So much of the Blessed One’s teaching has come in the suttas, is included in the suttas, five hundred suttas in the Suttavibhaṅga in Sāvatthī, in Sakavāda,” and so on.
Thật vậy, qua các câu như "Bấy nhiêu là kinh điển, thuộc về kinh tạng của Đức Thế Tôn ấy; trong Suttavibhaṅga ở Sāvatthī, có năm trăm bài kinh trong phái của mình", ta thấy thuật ngữ Sutta cũng được dùng cho các phần đặc biệt của tạng Luật và tạng Vi Diệu Pháp.
Teneva ca āyasmā mahākaccāno nettiyaṃ (netti. saṅgahavāra) āha – ‘‘navavidhasuttantapariyeṭṭhī’’ti.
It is for this very reason that Venerable Mahākaccāna said in the Nettipakaraṇa: “the ninefold search for the Suttantas.”
Chính vì thế, Tôn giả Mahākaccāno đã nói trong Netti: "sự tìm cầu kinh điển theo chín cách".
Tattha hi suttādivasena navaṅgassa sāsanassa pariyeṭṭhi pariyesanā atthavicāraṇā ‘‘navavidhasuttantapariyeṭṭhī’’ti vuttā.
There, the search and investigation into the meaning of the nine-factored teaching, in terms of Sutta and so forth, is called “the ninefold search for the Suttantas.”
Ở đó, sự tìm cầu, sự tra cứu ý nghĩa của giáo pháp có chín chi phần, theo Sutta v.v..., được gọi là "sự tìm cầu kinh điển theo chín cách".
Tadekadesesu pana geyyādayo visesavidhayo tena tena nimittena patiṭṭhitā.
However, in specific sections thereof, Geyya and others are specific rules, established by their respective distinguishing marks.
Tuy nhiên, trong từng phần của những lời dạy đó, Geyya và các thể loại khác là những quy định riêng, được thiết lập dựa trên những dấu hiệu riêng biệt.
Tathā hi geyyassa sagāthakattaṃ tabbhāvanimittaṃ.
Thus, the characteristic of having verses is the distinguishing mark of Geyya.
Cụ thể, việc có kệ là dấu hiệu để một bài kinh trở thành Geyya.
Lokepi hi sasilokaṃ sagāthakaṃ vā cuṇṇiyaganthaṃ ‘‘geyya’’nti vadanti.
Even in the world, a prose composition with verses or with stanzas is called ‘Geyya’.
Ngay cả trong đời thường, người ta cũng gọi một tác phẩm văn xuôi có xen kẽ thơ hoặc kệ là "geyya".
Gāthāvirahe pana sati pucchaṃ katvā visajjanabhāvo veyyākaraṇassa tabbhāvanimittaṃ.
However, in the absence of verses, the act of asking a question and giving an answer is the distinguishing mark of Veyyākaraṇa.
Còn khi không có kệ, việc đặt câu hỏi rồi giải đáp là dấu hiệu để một bài kinh trở thành Veyyākaraṇa.
Pucchāvisajjanañhi ‘‘byākaraṇa’’nti vuccati.
Indeed, question and answer is called ‘byākaraṇa’.
Việc hỏi và đáp được gọi là "byākaraṇa".
Byākaraṇameva veyyākaraṇaṃ.
Byākaraṇa itself is Veyyākaraṇa.
Byākaraṇa chính là Veyyākaraṇa.
Evaṃ sante sagāthakādīnampi pucchaṃ katvā visajjanavasena pavattānaṃ veyyākaraṇabhāvo āpajjatīti?
If this is so, then even texts with verses that proceed by way of question and answer would fall into the category of Veyyākaraṇa, wouldn’t they?
Nếu vậy, ngay cả những bài kinh có kệ v.v... được trình bày dưới hình thức hỏi-đáp cũng sẽ trở thành Veyyākaraṇa sao?
Nāpajjati.
No, they would not.
Không trở thành.
Geyyādisaññānaṃ anokāsabhāvato saokāsato anokāsavidhi balavāti ‘‘gāthāvirahe satī’’ti visesitattā ca.
This is because the designations like Geyya are not applicable in that context, and a specific rule is stronger than a general rule. Furthermore, it is specified “in the absence of verses.”
Vì các tên gọi như Geyya v.v... có phạm vi hẹp hơn, và quy định có phạm vi hẹp sẽ mạnh hơn quy định có phạm vi rộng, và cũng vì đã được xác định rõ là "khi không có kệ".
Tathā hi dhammapadādīsu kevalaṃ gāthābandhesu sagāthakattepi somanassañāṇamayikagāthāyuttesu ‘‘vuttañheta’’ntiādivacanasambandhesu abbhutadhammapaṭisaṃyuttesu ca suttavisesesu yathākkamaṃ gāthāudānaitivuttakaabbhutadhammasaññā patiṭṭhitā.
Thus, in texts like the Dhammapada, which are composed solely of verses, even though they contain verses, the designations Gāthā, Udāna, Itivuttaka, and Abhutadhamma are established in sequence for specific Suttas which contain verses born of joyful knowledge, which are connected with statements like “this was said,” and which are associated with wonderful phenomena.
Thật vậy, trong các kinh đặc biệt như Dhammapada v.v... chỉ thuần là kệ, hoặc những kinh có kệ đi kèm với hỷ và trí, hoặc những kinh liên quan đến câu "Điều này đã được nói" v.v..., hoặc những kinh liên quan đến các pháp hy hữu, thì các tên gọi Gāthā, Udāna, Itivuttaka, Abbhutadhamma đã được thiết lập theo thứ tự tương ứng.
Ettha hi satipi saññantaranimittayoge anokāsasaññānaṃ balavabhāveneva gāthādisaññā patiṭṭhitā, tathā satipi gāthābandhabhāve bhagavato atītāsu jātīsu cariyānubhāvappakāsakesu jātakasaññā patiṭṭhitā, satipi pañhāvisajjanabhāve sagāthakatte ca kesuci suttantesu vedassa labhāpanato vedallasaññā patiṭṭhitāti evaṃ tena tena sagāthakattādinā nimittena tesu tesu suttavisesesu geyyādisaññā patiṭṭhitāti visesavidhayo suttaṅgato pare geyyādayo.
Here, even if there is a connection with another distinguishing mark for a designation, designations such as Gāthā are established solely by the strength of the non-applicable designations. Similarly, even when there is the presence of verses, the designation Jātaka is established for those that declare the power of the Bodhisatta’s practices in past lives. Even when there is the nature of question and answer and the presence of verses in some suttantas, the designation Vedalla is established because they cause the acquisition of joy. Thus, in these respective special suttas, designations like Geyya are established by their specific distinguishing marks such as having verses. Therefore, Geyya and the others are specific rules distinct from the Suttaṅga.
Ở đây, mặc dù có thể có dấu hiệu của các tên gọi khác, nhưng các tên gọi như Gāthā v.v... được thiết lập chính vì các tên gọi có phạm vi hẹp có sức mạnh hơn. Tương tự, mặc dù có hình thức kệ, nhưng những bài kinh nói về công hạnh của Đức Thế Tôn trong các tiền kiếp thì tên gọi Jātaka đã được thiết lập. Mặc dù có hình thức hỏi-đáp và có kệ, nhưng trong một số kinh, vì mang lại sự hân hoan (veda), nên tên gọi Vedalla đã được thiết lập. Cứ như vậy, dựa vào các dấu hiệu riêng như có kệ v.v..., các tên gọi như Geyya v.v... được thiết lập cho các kinh đặc biệt đó. Do đó, Geyya và các thể loại khác, ngoài chi phần Sutta, là những quy định riêng.
Yaṃ panettha geyyaṅgādinimittarahitaṃ, taṃ suttaṅgaṃ visesasaññāparihārena sāmaññasaññāya pavattanato.
That which among these is devoid of the distinguishing marks of Geyyaṅga and the others, is Suttaṅga, because it functions under a general designation, excluding specific designations.
Trong số này, những gì không có dấu hiệu của Geyya v.v... thì đó là chi phần Sutta, vì nó được gọi theo tên chung khi đã loại bỏ các tên gọi đặc biệt.
Nanu ca evaṃ santepi sagāthakaṃ suttaṃ geyyaṃ, niggāthakaṃ suttaṃ veyyākaraṇanti suttaṅgaṃ na sambhavatīti codanā tadavatthā evāti?
But then, even if this is the case, the objection remains that a Suttaṅga is impossible if a sutta with verses is Geyya and a sutta without verses is Veyyākaraṇa, is it not?
Chẳng phải nếu vậy thì câu chất vấn "kinh có kệ là Geyya, kinh không có kệ là Veyyākaraṇa, do đó không thể có chi phần Sutta" vẫn còn nguyên đó sao?
Na tadavatthā.
No, it does not remain.
Không còn nguyên đó.
Sodhitattā.
It has been clarified.
Vì đã được giải quyết.
Sodhitañhi pubbe gāthāvirahe sati pucchāvisajjanabhāvo veyyākaraṇassa tabbhāvanimittanti.
For it was clarified earlier that the characteristic of Veyyākaraṇa is the presence of question and answer in the absence of verses.
Trước đó đã giải quyết rằng: khi không có kệ, việc hỏi-đáp là dấu hiệu để một bài kinh trở thành Veyyākaraṇa.
Yañca vuttaṃ ‘‘gāthābhāvato maṅgalasuttādīnaṃ suttaṅgasaṅgaho na siyā’’ti, taṃ na, niruḷhattāti.
And what was said, that “the Maṅgala Sutta and similar texts would not be classified as Suttaṅga due to their nature as verses,” that is not so, because it is by convention.
Và điều đã nói rằng "vì không có kệ nên các kinh như Maṅgalasutta v.v... sẽ không được xếp vào chi phần Sutta", điều đó không đúng, vì đã thành thông lệ.
Niruḷho hi maṅgalasuttādīnaṃ suttabhāvo.
Indeed, the nature of Sutta for the Maṅgala Sutta and others is established by convention.
Bởi vì việc gọi Maṅgalasutta v.v... là Sutta đã trở thành thông lệ.
Na hi tāni dhammapadabuddhavaṃsādayo viya gāthābhāvena paññātāni, atha kho suttabhāveneva.
For they are not known as being in the nature of verses, like the Dhammapada, Buddhavaṃsa, and others, but rather in the nature of Sutta.
Những kinh đó không được biết đến vì bản chất là kệ như Dhammapada, Buddhavaṃsa v.v..., mà được biết đến chính vì bản chất là Sutta.
Teneva hi aṭṭhakathāyaṃ suttanāmakanti nāmaggahaṇaṃ kataṃ.
It is for this very reason that the designation ‘sutta’ is used in the Aṭṭhakathā when referring to them.
Chính vì thế mà trong Chú giải, từ "nāma" (tên gọi) đã được dùng trong cụm từ "suttanāmakaṃ" (mang tên Sutta).
Yaṃ pana vuttaṃ ‘‘sagāthakattā geyyaṅgasaṅgaho siyā’’ti, tampi natthi.
What was said, that “they would be classified as Geyyaṅga due to having verses,” that also is not so.
Còn điều đã nói rằng "vì có kệ nên sẽ được xếp vào chi phần Geyya", điều đó cũng không đúng.
Yasmā sahatāññena.
Because it is accompanied by another.
Bởi vì nó phải đi cùng với cái khác.
Sahabhāvo hi nāma atthato aññena hoti, saha gāthāhīti ca sagāthakaṃ.
The nature of accompaniment means it is with another, from the aspect of meaning; and ‘sagāthaka’ means “with verses.”
Sự "đi cùng" (saha) là đi cùng với một cái gì đó khác về bản chất, và "sagāthakaṃ" có nghĩa là "cùng với các kệ".
Na ca maṅgalasuttādīsu gāthāvinimutto koci suttappadeso atthi, yo ‘‘saha gāthāhī’’ti vucceyya.
And there is no part of the Maṅgala Sutta or similar texts that is distinct from verses, that could be called “with verses.”
Và trong các kinh như Maṅgalasutta v.v..., không có bất kỳ phần kinh nào tách rời khỏi các kệ để có thể nói là "cùng với các kệ".
Nanu ca gāthāsamudāyo gāthāhi añño hoti, tathā ca tassa vasena saha gāthāhīti sagāthakanti sakkā vattunti?
But can’t it be said that a collection of verses is distinct from the verses, and thus, by virtue of that, it is ‘sagāthaka’ or “with verses”?
Chẳng phải tập hợp các kệ là khác với các kệ riêng lẻ, và do đó, dựa vào tập hợp đó, có thể nói là "sagāthakaṃ" (cùng với các kệ) sao?
Taṃ na.
That is not correct.
Điều đó không đúng.
Na hi avayavavinimutto samudāyo nāma koci atthi.
For there is no such thing as a collection distinct from its components.
Bởi vì không có cái gọi là "tập hợp" mà lại tách rời khỏi các thành phần của nó.
Yampi vuttaṃ ‘‘ubhatovibhaṅgādīsu sagāthakappadesānaṃ geyyaṅgasaṅgaho siyā’’ti, tampi na aññato.
And what was said, that “the sections with verses in the Ubhatovibhaṅga and similar texts would be classified as Geyyaṅga,” that is also not due to itself.
Và điều đã nói rằng "các đoạn có kệ trong Ubhatovibhaṅga v.v... sẽ được xếp vào chi phần Geyya", điều đó cũng không đúng, vì chúng thuộc về một loại khác.
Aññāyeva hi tā gāthā jātakādipariyāpannattā.
For those verses are distinct, being included in the Jātakas and other collections.
Bởi vì những kệ đó thực sự thuộc loại khác, do chúng nằm trong Jātaka v.v...
Atho na tāhi ubhatovibhaṅgādīnaṃ geyyaṅgabhāvoti evaṃ suttādīnaṃ aṅgānaṃ aññamaññasaṅkarābhāvo veditabbo.
Thus, it should be understood that there is no mutual admixture among the factors such as Sutta.
Do đó, Ubhatovibhaṅga v.v... không trở thành chi phần Geyya nhờ vào những kệ đó. Cứ như vậy, cần phải hiểu rằng các chi phần Sutta v.v... không bị lẫn lộn với nhau.
Ādinā āgatassa khaggavisāṇasuttassa ca tadatthavibhāgavasena satthukappena āyasmatā dhammasenāpati sāriputtattherena kato niddeso mahāniddeso cūḷaniddesoti ca vuccati.
This Niddesa is also called Mahāniddesa and Cūḷaniddesa. Thus, it should be understood that the Venerable Buddhaghosa Ācariya has shown the inclusion of Niddesa in Suttaṅga here.
và của Khaggavisāṇasutta, được bắt đầu bằng câu trên, thì Niddesa là phần giải thích ý nghĩa của chúng, do Tôn giả Sāriputta, vị Pháp Tướng Quân, bậc được ví như Đức Đạo Sư, biên soạn, và được gọi là Mahāniddesa và Cūḷaniddesa.
Evamidha niddesassa suttaṅgasaṅgaho bhadantabuddhaghosācariyena dassitoti veditabbo.
Moreover, in other places as well, in all the Dīghanikāya Aṭṭhakathā and other commentaries, the inclusion of Niddesa in Suttaṅga is shown with the phrase “Ubhatovibhaṅga, Niddesa, Khandhakas, Parivāra.”
Như vậy, ở đây, cần phải hiểu rằng việc xếp Niddesa vào Suttaṅga đã được ngài Bhadantabuddhaghosa chỉ ra.
Aññatthāpi ca dīghanikāyaṭṭhakathādīsu sabbattha ubhatovibhaṅganiddesakhandhakaparivārāti niddesassa suttaṅgasaṅgaho eva dassito.
And elsewhere, in the commentaries on the Dīgha Nikāya and so on, the inclusion of the Niddesa in the suttaṅga alone is shown everywhere.
Và ở những nơi khác, trong các Chú giải Trường Bộ Kinh v.v..., ở khắp mọi nơi, việc xếp Niddesa vào Suttaṅga cũng đã được chỉ ra qua đoạn “Ubhatovibhaṅga, Niddesa, Khandhaka, Parivāra”.
Ācariyadhammapālattherenapi nettipakaraṇaṭṭhakathāyaṃ evametassa suttaṅgasaṅgahova kathito.
By the Elder Ācariya Dhammapāla too, in the commentary on the Nettipakaraṇa, its inclusion in the suttaṅga is likewise stated.
Ngài Ācariyadhammapāla trong Chú giải Nettipakaraṇa cũng đã nói về việc xếp Niddesa vào Suttaṅga như vậy.
Keci pana niddesassa gāthāveyyākaraṇaṅgesu dvīsu saṅgahaṃ vadanti.
Some, however, say that the Niddesa is included in two components: gāthā and veyyākaraṇa.
Tuy nhiên, một số vị lại cho rằng Niddesa được xếp vào hai chi phần là Gāthā và Veyyākaraṇa.
Vuttañhetaṃ niddesaaṭṭhakathāyaṃ upasenattherena –
This was stated in the commentary on the Niddesa by the Elder Upasena –
Điều này đã được ngài Upasena nói trong Chú giải Niddesa –
‘‘Tadetaṃ vinayapiṭakaṃ suttantapiṭakaṃ abhidhammapiṭakanti tīsu piṭakesu suttantapiṭakapariyāpannaṃ, dīghanikāyo majjhimanikāyo saṃyuttanikāyo aṅguttaranikāyo khuddakanikāyoti pañcasu mahānikāyesu khuddakamahānikāye pariyāpannaṃ, suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthā udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallanti navasu satthusāsanaṅgesu yathāsambhavaṃ gāthāveyyākaraṇaṅgadvayasaṅgahita’’nti (mahāni. aṭṭha. ganthārambhakathā).
“This Vinaya Piṭaka, Suttanta Piṭaka, and Abhidhamma Piṭaka—among these three Piṭakas, it is included in the Suttanta Piṭaka; Dīgha Nikāya, Majjhima Nikāya, Saṃyutta Nikāya, Aṅguttara Nikāya, and Khuddaka Nikāya—among these five great Nikāyas, it is included in the Khuddaka Mahānikāya; Sutta, Geyya, Veyyākaraṇa, Gāthā, Udāna, Itivuttaka, Jātaka, Abbhutadhamma, and Vedalla—among these nine components of the Teacher’s Dispensation, it is included, as may be appropriate, in the two components of gāthā and veyyākaraṇa.”
“Bộ này, trong ba tạng là Tạng Luật, Tạng Kinh và Tạng Vi Diệu Pháp, thuộc về Tạng Kinh; trong năm bộ Nikāya lớn là Dīghanikāya, Majjhimanikāya, Saṃyuttanikāya, Aṅguttaranikāya và Khuddakanikāya, thuộc về Khuddakanikāya; trong chín chi phần giáo pháp của Bậc Đạo Sư là Sutta, Geyya, Veyyākaraṇa, Gāthā, Udāna, Itivuttaka, Jātaka, Abbhutadhamma và Vedalla, được xếp vào hai chi phần Gāthā và Veyyākaraṇa tùy theo trường hợp.” (mahāni. aṭṭha. ganthārambhakathā).
Ettha tāva katthaci pucchāvisajjanasabhāvato niddesekadesassa veyyākaraṇaṅgasaṅgaho yujjatu nāma, gāthaṅgasaṅgaho pana kathaṃ yujjeyyāti idamettha vīmaṃsitabbaṃ.
Herein, while the inclusion of a part of the Niddesa in the veyyākaraṇa component might be plausible due to its nature of questions and answers in some places, how could its inclusion in the gāthā component be plausible? This should be investigated here.
Ở đây, trước hết, việc xếp một phần của Niddesa vào Veyyākaraṇaṅga do có tính chất hỏi-đáp ở một số nơi có thể là hợp lý, nhưng việc xếp vào Gāthaṅga thì hợp lý như thế nào? Điều này cần được xem xét ở đây.
Dhammapadādīnaṃ viya hi kevalaṃ gāthābandhabhāvo gāthaṅgassa tabbhāvanimittaṃ.
For the term gāthā is established for what is purely composed in verse, like the Dhammapada and so on.
Bởi vì, giống như Dhammapada v.v..., việc chỉ đơn thuần là một thể loại kệ ngôn chính là đặc điểm để được gọi là Gāthaṅga.
Dhammapadādīsu hi kevalaṃ gāthābandhesu gāthāsamaññā patiṭṭhitā, niddese ca na koci kevalo gāthābandhappadeso upalabbhati.
In the Dhammapada and other texts, which are composed purely in verse, the designation gāthā is established, but in the Niddesa, no section composed purely in verse is found.
Thật vậy, trong Dhammapada v.v..., vốn chỉ thuần là kệ ngôn, danh xưng Gāthā đã được xác lập; còn trong Niddesa, không tìm thấy phần nào chỉ thuần là kệ ngôn.
Sammāsambuddhena bhāsitānaṃyeva hi aṭṭhakavaggādisaṅgahitānaṃ gāthānaṃ niddesamattaṃ dhammasenāpatinā kataṃ.
Only the exposition of the verses included in the Aṭṭhakavagga and so on, which were spoken by the Perfectly Enlightened One, was done by the General of the Dhamma.
Chỉ có sự diễn giải các kệ ngôn trong Aṭṭhakavagga v.v... do chính Đức Chánh Đẳng Giác thuyết giảng mới được ngài Pháp Tướng Quân thực hiện.
Atthavibhajanatthaṃ ānītāpi hi tā aṭṭhakavaggādisaṅgahitā niddisitabbā mūlagāthāyo suttanipātapariyāpannattā aññāyevāti na niddesasaṅkhyaṃ gacchanti ubhatovibhaṅgādīsu āgatabhāvepi taṃ vohāraṃ alabhamānā jātakādigāthāpariyāpannā gāthāyo viya, tasmā kāraṇantaramettha gavesitabbaṃ, yuttataraṃ vā gahetabbaṃ.
Those original verses that are to be expounded, which are included in the Aṭṭhakavagga and so on, although brought in for the purpose of analyzing the meaning, are in fact distinct because they are included in the Suttanipāta; therefore, they are not counted as part of the Niddesa, just as the verses included in the Jātakas and so on, although appearing in the two Vibhaṅgas and elsewhere, do not receive that designation. Therefore, another reason should be sought here, or a more suitable one should be accepted.
Bởi vì những kệ ngôn gốc cần được diễn giải, được trích dẫn để phân tích ý nghĩa, vốn được thu thập trong Aṭṭhakavagga v.v..., là những kệ ngôn khác thuộc Suttanipāta, nên chúng không được tính vào Niddesa, giống như các kệ ngôn thuộc Jātaka v.v..., dù xuất hiện trong Ubhatovibhaṅga v.v... cũng không được gọi bằng danh xưng đó. Do vậy, cần phải tìm một lý do khác ở đây, hoặc phải chấp nhận một quan điểm hợp lý hơn.
Nālakasuttatuvaṭṭakasuttānīti ettha nālakasuttaṃ nāma padumuttarassa bhagavato sāvakaṃ moneyyapaṭipadaṃ paṭipannaṃ disvā tadatthaṃ abhikaṅkhamānena tato pabhuti kappasatasahassaṃ pāramiyo pūretvā āgatena asitassa isino bhāgineyyena nālakattherena dhammacakkappavattitadivasato sattame divase ‘‘aññātameta’’ntiādīhi dvīhi gāthāhi moneyyapaṭipadaṃ puṭṭhena bhagavatā ‘‘moneyyaṃ te upaññissa’’ntiādinā (su. ni. 706) nālakattherassa bhāsitaṃ moneyyapaṭipadāparidīpakaṃ suttaṃ.
In the phrase “the Nālakasutta and the Tuvaṭṭakasutta,” the Nālakasutta is the sutta spoken by the Blessed One to the Elder Nālaka, clarifying the practice of the sage (moneyyapaṭipadā). Having seen a disciple of the Blessed One Padumuttara who was practicing the moneyyapaṭipadā, and aspiring for that state, he fulfilled the perfections for a hundred thousand aeons. This Nālaka, the nephew of the seer Asita, on the seventh day after the turning of the Wheel of Dhamma, asked the Blessed One about the practice of the sage with two verses beginning “This has been understood.” The Blessed One then spoke to him, beginning with “I will explain the sage’s practice to you.”
Trong đoạn Nālakasutta và Tuvaṭṭakasutta, Nālakasutta là bài kinh nói về con đường tu tập moneyya (hạnh của bậc ẩn sĩ), được Đức Thế Tôn thuyết cho ngài Nālakatthera, người cháu của ẩn sĩ Asita. Ngài Nālakatthera, sau khi thấy một vị đệ tử của Đức Thế Tôn Padumuttara thực hành con đường moneyya, đã mong mỏi điều đó, và từ đó đã tích lũy các pāramī trong một trăm ngàn kiếp. Vào ngày thứ bảy sau khi Đức Thế Tôn chuyển Pháp luân, ngài đã hỏi về con đường moneyya qua hai câu kệ bắt đầu bằng “aññātametaṃ”, và Đức Thế Tôn đã thuyết giảng bắt đầu bằng “moneyyaṃ te upaññissaṃ” (su. ni. 706).
Tuvaṭṭakasuttaṃ pana mahāsamayasuttantadesanāya sannipatitesu devesu ‘‘kā nu kho arahattappattiyā paṭipattī’’ti uppannacittānaṃ ekaccānaṃ devatānaṃ tamatthaṃ pakāsetuṃ ‘‘pucchāmi taṃ ādiccabandhū’’tiādinā (su. ni. 921; mahāni. 150 ) nimmitabuddhena attānaṃ pucchāpetvā ‘‘mūlaṃ papañcasaṅkhāyā’’tiādinā (su. ni. 922) bhāsitaṃ suttaṃ.
The Tuvaṭṭakasutta, however, is the sutta spoken to clarify the practice for certain devas who, having assembled during the discourse on the Mahāsamayasuttanta, had the thought, “What, indeed, is the practice for attaining arahatship?” To reveal this matter, the Blessed One had a created Buddha ask him, beginning with, “I ask you, kinsman of the sun,” and then he spoke, beginning with, “The root of the proliferation of concepts.”
Còn Tuvaṭṭakasutta là bài kinh được thuyết giảng để làm sáng tỏ con đường tu tập đạt đến A-la-hán cho một số chư thiên có tâm khởi lên rằng “Con đường tu tập để đạt đến A-la-hán là gì?” trong số các chư thiên đã hội tụ tại buổi thuyết giảng Mahāsamayasuttanta. Đức Thế Tôn đã khiến một vị Phật hóa thân tự hỏi Ngài qua các câu kệ bắt đầu bằng “pucchāmi taṃ ādiccabandhū” (su. ni. 921; mahāni. 150), rồi Ngài đã thuyết giảng bắt đầu bằng “mūlaṃ papañcasaṅkhāyā” (su. ni. 922).
Evamidhasuttanipāte āgatānaṃ maṅgalasuttādīnaṃ suttaṅgasaṅgaho dassito, tattheva āgatānaṃ asuttanāmikānaṃ suddhikagāthānaṃ gāthaṅgasaṅgahañca dassayissati, evaṃ sati suttanipātaṭṭhakathārambhe –
Thus, the inclusion of the Maṅgalasutta and other suttas that appear in the Suttanipāta is shown here in the suttaṅga. And he will show the inclusion of the pure verses (suddhikagāthā), also found therein, which are not named as suttas, in the gāthāṅga. This being the case, at the beginning of the Suttanipāta commentary –
Như vậy, ở đây, việc xếp các bài kinh như Maṅgalasutta v.v... trong Suttanipāta vào Suttaṅga đã được chỉ ra, và việc xếp các kệ ngôn thuần túy không có tên kinh (asuttanāmika) cũng trong bộ đó vào Gāthaṅga sẽ được chỉ ra. Nếu vậy, ở phần đầu Chú giải Suttanipāta –
Sakalassapi suttanipātassa geyyaveyyākaraṇaṅgasaṅgaho kasmā coditoti?
Why is the inclusion of the entire Suttanipāta in the components of geyya and veyyākaraṇa challenged?
Tại sao toàn bộ Suttanipāta lại bị chất vấn về việc được xếp vào Geyya và Veyyākaraṇaṅga?
Nāyaṃ virodho.
This is not a contradiction.
Đây không phải là một sự mâu thuẫn.
Kevalañhi tattha codakena sagāthakattaṃ katthaci pucchāvisajjanamattañca gahetvā codanāmattaṃ katanti gahetabbaṃ.
It should be understood that there, the questioner has merely raised an objection by taking into account only its nature of having verses and, in some places, being in the form of question and answer.
Cần phải hiểu rằng, ở đó, người chất vấn chỉ đơn thuần đưa ra sự chất vấn dựa trên việc nó có kệ ngôn và ở một số nơi chỉ có hình thức hỏi-đáp.
Aññathā suttanipāte niggāthakassa suttasseva abhāvato veyyākaraṇaṅgasaṅgaho na codetabbo siyāti.
Otherwise, since there are no suttas without verses in the Suttanipāta, the inclusion in the veyyākaraṇa component should not be challenged.
Nếu không, vì trong Suttanipāta không có bài kinh nào không có kệ ngôn, nên việc xếp vào Veyyākaraṇaṅga đáng lẽ không nên bị chất vấn.
Sagāthāvaggo geyyanti yojetabbaṃ.
A section with verses should be connected with geyya.
Nên hiểu rằng: “Phẩm có kệ ngôn là Geyya.”
‘‘Aṭṭhahi aṅgehi asaṅgahitaṃ nāma paṭisambhidādī’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
“That which is not included in the eight components is the Paṭisambhidāmagga and so on,” is stated in all three Gaṇṭhipadas.
Trong cả ba Gaṇṭhipada đều nói: “Pháp không được xếp vào tám chi phần là Paṭisambhidā v.v...”
Keci pana paṭisambhidāmaggassa geyyaveyyākaraṇaṅgadvayasaṅgahaṃ vadanti.
Some, however, say that the Paṭisambhidāmagga is included in the two components of geyya and veyyākaraṇa.
Tuy nhiên, một số vị lại cho rằng Paṭisambhidāmagga được xếp vào hai chi phần Geyya và Veyyākaraṇa.
Vuttañhetaṃ paṭisambhidāmaggaṭṭhakathāyaṃ (paṭi. ma. aṭṭha. 1.ganthārambhakathā) ‘‘navasu satthusāsanaṅgesu yathāsambhavaṃ geyyaveyyākaraṇaṅgadvayasaṅgahita’’nti.
This has been stated in the commentary on the Paṭisambhidāmagga: “among the nine components of the Teacher’s Dispensation, it is included, as may be appropriate, in the two components of geyya and veyyākaraṇa.”
Điều này đã được nói trong Chú giải Paṭisambhidāmagga (paṭi. ma. aṭṭha. 1.ganthārambhakathā): “Trong chín chi phần giáo pháp của Bậc Đạo Sư, được xếp vào hai chi phần Geyya và Veyyākaraṇa tùy theo trường hợp.”
Tasmā nālakasuttassa vatthugāthāyo nālakasuttaggahaṇeneva saṅgahitāti pārāyanikavaggassa vatthugāthāyo idha suddhikagāthāti gahetabbaṃ.
Therefore, since the narrative verses of the Nālakasutta are included by the mention of the Nālakasutta itself, the narrative verses of the Pārāyanikavagga should be taken here as the suddhikagāthā.
Do đó, vì các Vatthugāthā của Nālakasutta đã được bao gồm trong việc đề cập đến Nālakasutta, nên ở đây cần hiểu rằng Vatthugāthā của Pārāyanikavagga là Suddhikagāthā.
Tattheva panassa pārāyaniyavagge ajitamāṇavakādīnaṃ soḷasannaṃ brāhmaṇānaṃ pucchāgāthā bhagavato visajjanagāthā ca idha suddhikagāthāti evampi vattuṃ yujjati.
Furthermore, in that very Pārāyanikavagga, the verses of question from the sixteen brahmins starting with Ajita, and the verses of reply from the Blessed One, may also be appropriately called suddhikagāthā here.
Mặt khác, cũng có thể nói rằng, trong chính Pārāyaniyavagga đó, các kệ ngôn câu hỏi của mười sáu vị Bà-la-môn như Ajitamāṇavaka v.v... và các kệ ngôn trả lời của Đức Thế Tôn ở đây là Suddhikagāthā.
Tāpi hi pāḷiyaṃ suttanāmena avatvā ‘‘ajitamāṇavakapucchā tissamettayyamāṇavakapucchā’’tiādinā (su. ni. 1038-1048) āgatattā cuṇṇiyaganthehi amissattā ca nosuttanāmikā suddhikagāthā nāmāti vattuṃ vaṭṭati.
Since those verses are not referred to by the name ‘sutta’ in the Pāḷi, but are presented with names such as “The Question of the young brahmin Ajita,” “The Question of the young brahmin Tissamettayya,” and also because they are not mixed with prose texts, it is proper to call them nosuttanāmikā suddhikagāthā (pure verses not named as suttas).
Bởi vì những kệ ngôn đó, trong bản Pāḷi, không được gọi bằng tên kinh mà được ghi là “Ajitamāṇavakapucchā, Tissamettayyamāṇavakapucchā” v.v... (su. ni. 1038-1048), và vì chúng không bị trộn lẫn với các văn bản văn xuôi, nên cũng có thể gọi chúng là Suddhikagāthā không có tên kinh.
Idāni udānaṃ sarūpato vavatthapento āha ‘‘somanassañāṇamayikagāthāpaṭisaṃyuttā’’tiādi.
Now, defining the udāna by its intrinsic nature, he says “connected with verses of joyful wisdom,” and so on.
Hiện nay, khi xác định udāna theo bản chất,* nói “liên quan đến những bài kệ do trí tuệ và sự hoan hỷ tạo thành”, v.v.
Kenaṭṭhena (udā. aṭṭha. ganthārambhakathā) panetaṃ ‘‘udāna’’nti vuccati?
For what reason is this called the “Udāna”?
Nhưng vì ý nghĩa nào mà điều này được gọi là “udāna”?
Udānanaṭṭhena.
By the meaning of a joyful utterance.
Vì ý nghĩa của sự hoan hỷ (udānana).
Kimidaṃ udānaṃ nāma?
What is this thing called udāna?
Udāna này là gì?
Pītivegasamuṭṭhāpito udāhāro.
An utterance produced by the force of joyful zest.
Là lời nói phát sinh do sự thúc đẩy của hỷ (pīti).
Yathā hi yaṃ telādi minitabbavatthu mānaṃ gahetuṃ na sakkoti, vissanditvā gacchati, taṃ ‘‘avaseko’’ti vuccati, yañca jalaṃ taḷākaṃ gahetuṃ na sakkoti, ajjhottharitvā gacchati, taṃ ‘‘mahogho’’ti vuccati, evameva yaṃ pītivegasamuṭṭhāpitaṃ vitakkavipphāraṃ hadayaṃ sandhāretuṃ na sakkoti, so adhiko hutvā anto asaṇṭhahitvā bahi vacīdvārena nikkhanto paṭiggāhakanirapekkho udāhāraviseso ‘‘udāna’’nti vuccati.
Just as oil and other measurable substances cannot be contained by a measure, but overflow—this is called an ‘overflow’—and just as water cannot be contained by a pond, but flows over—this is called a ‘great flood’—even so, when the heart cannot retain the expansion of thought brought forth by the rush of joy (pīti), that special utterance, arising excessively, unable to stay within, coming forth through the door of speech, and independent of any recipient, is called “udāna.”
Cũng như, một vật cần được đong đo như dầu, v.v., không thể được chứa trong vật chứa mà tràn ra ngoài, thì được gọi là “avaseka” (tràn ra). Và cũng như nước không thể được chứa trong hồ mà tràn ngập ra ngoài, thì được gọi là “mahogha” (lũ lớn). Tương tự như vậy, sự lan tỏa của tư duy được khởi lên bởi sự dâng trào của hỷ (pīti) mà tâm không thể giữ lại được, khi nó trở nên quá mức, không ở lại bên trong mà thoát ra ngoài qua cửa lời nói, một lời nói đặc biệt không cần người tiếp nhận, thì được gọi là “udāna” (tự thán).
Dhammasaṃvegavasenapi ayamākāro labbhateva.
This manner of expression is also attained by way of a sense of urgency (saṃvega) regarding the Dhamma.
Cách thức này cũng có thể đạt được do sự xúc động về Pháp (dhammasaṃvega).
Tayidaṃ katthaci gāthābandhavasena katthaci vākyavasena pavattaṃ.
This udāna occurs sometimes in verse form, sometimes in prose form.
Udāna này đôi khi xuất hiện dưới dạng kệ tụng, đôi khi dưới dạng văn xuôi.
Tathā hi –
Thus—
Chẳng hạn như –
‘‘Tena kho pana samayena bhagavā bhikkhū nibbānapaṭisaṃyuttāya dhammiyā kathāya sandasseti samādapeti samuttejeti sampahaṃseti.
‘‘At that time, the Blessed One instructed, exhorted, inspired, and gladdened the bhikkhus with a Dhamma talk connected with Nibbāna.
“Vào lúc bấy giờ, Đức Thế Tôn đã khích lệ, khuyến tấn, làm cho phấn khởi, làm cho hoan hỷ các tỳ khưu bằng bài Pháp thoại liên quan đến Nibbāna.
Tedha bhikkhū aṭṭhiṃ katvā manasi katvā sabbaṃ cetasā samannāharitvā ohitasotā dhammaṃ suṇanti.
Those bhikkhus, having paid attention, having fixed their minds, having directed their whole hearts, listened to the Dhamma with open ears.
Các tỳ khưu ấy đã chú tâm, ghi nhớ, dồn hết tâm ý lắng tai nghe Pháp.
Atha kho bhagavā etamatthaṃ viditvā tāyaṃ velāyaṃ imaṃ udānaṃ udānesi ‘atthi, bhikkhave, tadāyatanaṃ, yattha neva pathavī na āpo’’’ti (udā. 71-72) –
Then the Blessed One, knowing this matter, at that moment uttered this udāna: ‘There is, bhikkhus, that dimension, where there is neither earth nor water’’’ (Ud. 71–72)—
Bấy giờ, Đức Thế Tôn biết rõ điều này, vào lúc ấy, đã tự thán Udāna này: ‘Này các tỳ khưu, có một xứ (āyatana) ấy, nơi đó không có đất, không có nước.’”
Nanu ca udānaṃ nāma pītisomanassasamuṭṭhāpito dhammasaṃvegasamuṭṭhāpito vā dhammapaṭiggāhakanirapekkho udāhāro tathā ceva sabbattha āgataṃ, idha kasmā bhagavā udānento bhikkhū āmantesīti?
But is it not true that udāna is an utterance arising from joy and gladness, or arising from a sense of urgency regarding the Dhamma, independent of a recipient of the Dhamma, and that it appears everywhere in this way? Why did the Blessed One address the bhikkhus when uttering the udāna here?
Há chẳng phải Udāna là lời tự thán được khởi lên từ hỷ lạc (pītisomanassa) hoặc được khởi lên từ sự xúc động về Pháp (dhammasaṃvega), không cần người tiếp nhận, và ở mọi nơi đều được ghi nhận như vậy sao? Tại sao ở đây Đức Thế Tôn khi tự thán Udāna lại gọi các tỳ khưu?
Tesaṃ bhikkhūnaṃ saññāpanatthaṃ.
It was for the purpose of making those bhikkhus understand.
Đó là để làm cho các tỳ khưu ấy hiểu rõ.
Nibbānapaṭisaṃyuttañhi bhagavā tesaṃ bhikkhūnaṃ dhammaṃ desetvā nibbānaguṇānussaraṇena uppannapītisomanassena udānaṃ udānento ‘‘idha nibbānavajjo sabbo sabhāvadhammo paccayāyattavuttikova upalabbhati, na paccayanirapekkho, ayaṃ pana nibbānadhammo kathamappaccayo upalabbhatī’’ti tesaṃ bhikkhūnaṃ cetoparivitakkamaññāya tesaṃ ñāpetukāmo ‘‘atthi, bhikkhave, tadāyatana’’nti (udā. 71)-ādimāha.
For after teaching the bhikkhus the Dhamma connected with Nibbāna, the Blessed One, with joy and gladness arisen from reflecting on the qualities of Nibbāna, uttered the udāna, wishing to make them understand, knowing their thoughts, that ‘here, all conditioned phenomena apart from Nibbāna are found to exist dependent on conditions, not independent of conditions; but how is this Nibbāna phenomenon found to exist without conditions?’ Thus he spoke: ‘‘There is, bhikkhus, that dimension’’ (Ud. 71)—and so forth.
Thật vậy, sau khi Đức Thế Tôn đã thuyết Pháp liên quan đến Nibbāna cho các tỳ khưu ấy, với hỷ lạc phát sinh do hồi tưởng các đức tính của Nibbāna, Ngài muốn tự thán Udāna, và vì Ngài biết được ý nghĩ trong tâm của các tỳ khưu ấy rằng: “Ở đây, tất cả các pháp hữu vi, trừ Nibbāna, đều được tìm thấy là do duyên sinh, không phải không duyên. Vậy pháp Nibbāna này được tìm thấy là không duyên như thế nào?”, Ngài muốn làm cho các tỳ khưu ấy hiểu rõ nên đã nói: “Này các tỳ khưu, có một xứ ấy…”
Na ekantato te paṭiggāhake katvāti veditabbaṃ.
It should be understood that he did not do so exclusively by making them recipients.
Không nên hiểu rằng Ngài hoàn toàn xem họ là những người tiếp nhận.
Idampi dhammasaṃvegavasappavattaṃ udānanti vadanti.
They say that this too is an udāna occurring by way of a sense of urgency regarding the Dhamma.
Lời này cũng được nói là Udāna xuất phát từ sự xúc động về Pháp (dhammasaṃvega).
Tathā hi ekasmiṃ samaye sambahulā gopālakā antarā ca sāvatthiṃ antarā ca jetavanaṃ ahiṃ daṇḍehi hananti.
For, on one occasion, many cowherds were killing a snake with sticks between Sāvatthī and Jetavana.
Thật vậy, một lần nọ, nhiều người chăn bò đang dùng gậy đánh một con rắn giữa Sāvatthī và Jetavana.
Tena ca samayena bhagavā sāvatthiṃ piṇḍāya gacchanto antarāmagge te dārake ahiṃ daṇḍena hanante disvā ‘‘kasmā kumārakā imaṃ ahiṃ daṇḍena hanathā’’ti pucchitvā ‘‘ḍaṃsanabhayena bhante’’ti ca vutte ‘‘ime ‘attano sukhaṃ karissāmā’ti imaṃ paharantā nibbattaṭṭhāne dukkhaṃ anubhavissanti, aho avijjāya nikatikosalla’’nti dhammasaṃvegaṃ uppādesi.
At that time, the Blessed One, going to Sāvatthī for alms, saw those boys killing the snake with sticks on the way, and having asked, ‘‘Why, young men, do you kill this snake with sticks?’’ and when told, ‘‘Because of fear of biting, Venerable Sir,’’ the Blessed One aroused a sense of urgency, saying, ‘‘These ones, striking this snake thinking, ‘We will make ourselves happy,’ will experience suffering in the place where they are reborn. Oh, the cleverness of delusion!’’
Vào lúc ấy, Đức Thế Tôn đang đi khất thực ở Sāvatthī, trên đường đi, Ngài thấy những người trẻ ấy đang dùng gậy đánh con rắn, Ngài hỏi: “Này các chú bé, tại sao các con lại dùng gậy đánh con rắn này?”, và khi họ trả lời: “Bạch Thế Tôn, vì sợ bị cắn”, Ngài đã khởi lên sự xúc động về Pháp rằng: “Những người này, khi đánh con rắn này với ý nghĩ ‘chúng ta sẽ làm cho mình hạnh phúc’, sẽ phải chịu khổ ở nơi tái sinh. Ôi, sự khéo léo trong lừa dối của vô minh!”
Teneva ca dhammasaṃvegena imaṃ udānaṃ udānesi.
And with that very sense of urgency, he uttered this udāna.
Chính với sự xúc động về Pháp ấy, Ngài đã tự thán Udāna này.
Evametaṃ katthaci gāthābandhavasena katthaci vākyavasena katthaci somanassavasena katthaci dhammasaṃvegavasena pavattanti veditabbaṃ.
Thus, it should be understood that this occurs sometimes in verse form, sometimes in prose form, sometimes by way of joy, and sometimes by way of a sense of urgency regarding the Dhamma.
Như vậy, Udāna này đôi khi xuất hiện dưới dạng kệ tụng, đôi khi dưới dạng văn xuôi, đôi khi do hoan hỷ, đôi khi do xúc động về Pháp, nên cần được hiểu như vậy.
Tasmā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘somanassañāṇamayikagāthāpaṭisaṃyuttānī’’ti yaṃ udānalakkhaṇaṃ vuttaṃ, taṃ yebhuyyavasena vuttanti gahetabbaṃ.
Therefore, the definition of udāna given in the Aṭṭhakathā as ‘‘connected with verses born of knowledge accompanied by joy’’ should be taken as being stated in a general sense.
Vì vậy, đặc điểm của Udāna được nói trong Chú Giải rằng “liên quan đến các kệ tụng được tạo ra bởi trí tuệ kèm theo sự hoan hỷ” nên được hiểu là được nói theo phần lớn.
Yebhuyyena hi udānaṃ gāthābandhavasena bhāsitaṃ pītisomanassasamuṭṭhāpitañca.
For udāna is mostly spoken in verse form and arises from joy and gladness.
Vì Udāna phần lớn được nói dưới dạng kệ tụng và được khởi lên từ hỷ lạc.
Therigāthāsu (therīgā. 15) ca āgatāni.
Are found in the Therīgāthā.
Và trong Trưởng Lão Ni Kệ (Therīgāthā).
Aññānipi sakkādīhi devehi bhāsitāni ‘‘aho dānaṃ paramadānaṃ kassape supatiṭṭhita’’ntiādīni (udā. 27), soṇadaṇḍabrāhmaṇādīhi manussehi ca bhāsitāni ‘‘namo tassa bhagavato’’tiādīni (dī. ni. 2.371; ma. ni. 1.290) tisso saṅgītiyo āruḷhāni udānāni santi eva, na tāni idha adhippetāni.
There are indeed other udānas spoken by deities like Sakka, such as ‘‘Alas, supreme is the offering well-established in Kassapa’’ and so on, and those spoken by humans like the brahmin Soṇadaṇḍa, such as ‘‘Homage to that Blessed One’’ and so on, which were included in the three recitations, but these are not what is intended here.
Cũng có những Udāna khác được Chư Thiên như Sakka, v.v., thuyết, như “Ôi, sự bố thí tối thượng, được thiết lập vững chắc nơi Kassapa,” v.v., và được loài người như Bà La Môn Soṇadaṇḍa, v.v., thuyết, như “Kính lễ Đức Thế Tôn ấy,” v.v., đã được kết tập vào ba kỳ Đại Kết Tập, nhưng những Udāna ấy không được đề cập ở đây.
Yāni pana sammāsambuddhena sāmaṃ āhaccabhāsitāni jinavacanabhūtāni, tāneva ca dhammasaṅgāhakehi ‘‘udāna’’nti saṅgītaṃ.
Rather, it is only those utterances spoken spontaneously by the Sammāsambuddha, which are the words of the Buddha, that were recited as ‘‘udāna’’ by the Dhamma reciters.
Chỉ những lời Phật ngôn do Đức Chánh Đẳng Giác tự thân thuyết, đã được các vị kết tập Pháp kết tập là “Udāna” mới được đề cập.
Etāniyeva ca sandhāya bhagavato pariyattidhammaṃ navavidhā vibhajitvā uddisantena udānanti vuttaṃ.
And it is these very udānas that were referred to when the pariyatti Dhamma of the Blessed One was divided into nine types and enumerated as udāna.
Chính những Udāna này được đề cập khi phân chia Pháp học của Đức Thế Tôn thành chín loại và liệt kê là Udāna.
Yā pana ‘‘anekajātisaṃsāra’’ntiādigāthā bhagavatā bodhiyā mūle udānavasena pavattitā anekasatasahassānaṃ sammāsambuddhānaṃ udānabhūtā ca, tā aparabhāge dhammabhaṇḍāgārikassa bhagavatā desitattā dhammasaṅgāhakehi udānapāḷiyaṃ saṅgahaṃ anāropetvā dhammapade saṅgahitā.
However, the verse ‘‘Through many a birth I wandered...’’ and so on, which was uttered by the Blessed One as an udāna at the foot of the Bodhi tree, and which also became the udāna of many hundreds of thousands of Sammāsambuddhas, was not included in the Udāna Pāli by the Dhamma reciters, but was included in the Dhammapada, because it was taught by the Blessed One to the Dhamma treasurer at a later stage.
Còn về kệ tụng “anekajātisaṃsāra” (Ta đã lang thang trong luân hồi nhiều kiếp), v.v., được Đức Thế Tôn tự thán dưới gốc Bồ đề, và cũng là Udāna của hàng trăm ngàn Đức Chánh Đẳng Giác, thì sau này, vì Đức Thế Tôn đã thuyết cho Tôn giả Ānanda, vị giữ kho Pháp, nên các vị kết tập Pháp đã không đưa vào Udānapāḷi mà đã kết tập vào Dhammapada.
Yañca ‘‘aññāsi vata bho koṇḍañño’’ti udānavacanaṃ dasasahassilokadhātuyā devamanussānaṃ pavedanasamatthanigghosavipphāraṃ bhagavatā bhāsitaṃ, tadapi paṭhamabodhiyaṃ sabbesaṃ eva bhikkhūnaṃ sammāpaṭipattipaccavekkhaṇahetukaṃ ‘‘ārādhayiṃsu vata maṃ bhikkhū ekaṃ samaya’’ntiādivacanaṃ (ma. ni. 1.225) viya dhammacakkappavattanasuttadesanāpariyosāne attanā adhigatadhammekadesassa yathādesitassa ariyamaggassa sāvakesu sabbapaṭhamaṃ therena adhigatattā attano parissamassa saphalabhāvapaccavekkhaṇahetukaṃ pītisomanassajanitaṃ udāhāramattāṃ, na ‘‘yadā have pātubhavanti dhammā’’tiādivacanaṃ (mahāva. 1-3; udā. 1-3) viya pavattiyā nivattiyā vā pakāsananti na dhammasaṅgāhakehi udānapāḷiyaṃ saṅgītanti daṭṭhabbaṃ.
And the udāna utterance ‘‘Indeed, Master Koṇḍañña has understood!’’ which was spoken by the Blessed One with a resounding voice capable of making it known to devas and humans throughout the ten-thousand-world system, is also merely an utterance born of joy and gladness, caused by the reflection on the successful practice of all the bhikkhus at the first enlightenment, and caused by the reflection on the fruitfulness of his own effort due to the Elder Koṇḍañña being the first among the disciples to attain that part of the Dhamma, the Noble Path, as it was taught, just like the statement ‘‘Indeed, the bhikkhus gladdened me at one time’’; it is not, however, a declaration of either existence or cessation, like the words ‘‘When the truths appear to the ardent, meditating brahmin’’ and so on, and therefore it should be understood that it was not recited in the Udāna Pāli by the Dhamma reciters.
Và lời Udāna “Aññāsi vata bho Koṇḍañño” (Ôi, Tôn giả Koṇḍañña đã hiểu rõ!), được Đức Thế Tôn thuyết với âm thanh vang dội có khả năng làm cho chư thiên và loài người trong mười ngàn thế giới hiểu rõ, thì đó cũng chỉ là một lời tự thán phát sinh từ hỷ lạc, do sự quán xét sự thực hành đúng đắn của tất cả các tỳ khưu trong kỳ giác ngộ đầu tiên, giống như lời “Các tỳ khưu đã làm ta hài lòng vào một thời điểm,” v.v., và do sự quán xét sự thành công của nỗ lực của chính Ngài vì Tôn giả trưởng lão là người đầu tiên trong các đệ tử đã chứng đắc con đường Thánh (ariyamagga) được thuyết giảng như một phần của Pháp mà Ngài đã chứng ngộ khi kết thúc bài thuyết Pháp Chuyển Pháp Luân; đó không phải là sự tuyên bố về sự sinh khởi hay diệt tận như lời “yadā have pātubhavanti dhammā” (Khi các pháp xuất hiện), v.v., nên các vị kết tập Pháp đã không kết tập vào Udānapāḷi.
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘vuttamarahatāti me sutaṃ.
This was said by the Blessed One: “Thus have I heard it was spoken by the Arahant.
Đức Thế Tôn đã nói điều này: “Tôi đã nghe điều này được các vị A-la-hán nói.
Ekadhammaṃ, bhikkhave, pajahatha, ahaṃ vo pāṭibhogo anāgāmitāya.
Bhikkhus, abandon one thing, and I am your guarantor for non-returning.
Này các Tỳ-khưu, hãy từ bỏ một pháp, Ta bảo đảm cho các ông sẽ không còn tái sinh (anāgāmitāya).
Katamaṃ ekadhammaṃ?
What one thing?
Pháp nào là một pháp?
Lobhaṃ, bhikkhave, ekadhammaṃ pajahatha, ahaṃ vo pāṭibhogo anāgāmitāyā’’ti evamādinā ekakadukatikacatukkavasena itivuttakapāḷiyaṃ (itivu. 1) saṅgahamāropitāni dvādasuttarasatasuttantāni itivuttakaṃ nāmāti dassento āha ‘‘vuttañheta’’ntiādi.
Bhikkhus, abandon greed, that one thing, and I am your guarantor for non-returning.” To show that the one hundred and twelve suttantas compiled in the Itivuttaka Pāḷi by way of ones, twos, threes, and fours, beginning with this, are named the Itivuttaka, he said “This was said” and so on.
Này các Tỳ-khưu, hãy từ bỏ một pháp là tham ái (lobha), Ta bảo đảm cho các ông sẽ không còn tái sinh.” Bằng cách này, để chỉ ra rằng một trăm mười hai bản kinh (suttanta) được sắp xếp trong Itivuttaka Pāḷi (Itivu. 1) theo cách phân loại một, hai, ba và bốn pháp, được gọi là Itivuttaka, Ngài nói “vuttañheta” v.v.
Dasuttarasatasuttantāti etthāpi ‘‘dvādasuttarasatasuttantā’’ti pāṭhena bhavitabbaṃ.
Here also in the phrase “one hundred and ten suttantas,” the reading should be “one hundred and twelve suttantas.”
Trong cụm từ “một trăm mười bản kinh” này cũng phải là “một trăm mười hai bản kinh”.
Tathā hi ekakanipāte tāva sattavīsati suttāni, dukanipāte dvāvīsati, tikanipāte paññāsa, catukkanipāte terasāti dvādasuttarasatasuttantāneva itivuttakapāḷiyaṃ āgatāni.
Indeed, in the Chapter of Ones there are twenty-seven suttas, in the Chapter of Twos twenty-two, in the Chapter of Threes fifty, and in the Chapter of Fours thirteen, thus one hundred and twelve suttantas have come down in the Itivuttaka Pāḷi.
Thật vậy, trong Ekakanipāta có hai mươi bảy bản kinh, trong Dukanipāta có hai mươi hai, trong Tikanipāta có năm mươi, và trong Catukkanipāta có mười ba, tổng cộng là một trăm mười hai bản kinh đã được trình bày trong Itivuttaka Pāḷi.
Tatoyeva ca pāḷiyaṃ –
For this very reason, in the Pāḷi –
Và từ chính Pāḷi đó—
‘‘Cattārome, bhikkhave, acchariyā abbhutā dhammā ānande.
“Bhikkhus, there are these four wonderful and marvelous qualities in Ānanda.
“Này các Tỳ-khưu, có bốn pháp kỳ diệu và phi thường nơi Ānanda.
Katame cattāro?
What four?
Bốn điều nào?
Sace, bhikkhave, bhikkhuparisā ānandaṃ dassanāya upasaṅkamati, dassanenapi sā attamanā hoti.
If, Bhikkhus, an assembly of bhikkhus approaches Ānanda to see him, they are pleased by the very sight of him.
Này các Tỳ-khưu, nếu một hội chúng Tỳ-khưu đến gặp Ānanda, họ hoan hỷ chỉ với việc nhìn thấy.
Tattha ce ānando dhammaṃ bhāsati, bhāsitenapi sā attamanā hoti, atittāva, bhikkhave, bhikkhuparisā hoti, atha ānando tuṇhī bhavati.
And if Ānanda speaks the Dhamma there, they are pleased by what he says, and the assembly of bhikkhus, Bhikkhus, is not satisfied before Ānanda becomes silent.
Nếu Ānanda thuyết pháp ở đó, họ cũng hoan hỷ với bài thuyết pháp, nhưng này các Tỳ-khưu, hội chúng Tỳ-khưu vẫn chưa thỏa mãn, rồi Ānanda im lặng.
Sace bhikkhunīparisā…pe… upāsakaparisā…pe… upāsikā parisā ānandaṃ dassanāya upasaṅkamati, dassanenapi sā attamanā hoti.
If an assembly of bhikkhunīs... an assembly of male lay followers... an assembly of female lay followers approaches Ānanda to see him, they are pleased by the very sight of him.
Nếu một hội chúng Tỳ-khưu-ni… v.v… một hội chúng cư sĩ nam… v.v… một hội chúng cư sĩ nữ đến gặp Ānanda, họ hoan hỷ chỉ với việc nhìn thấy.
Tattha ce ānando dhammaṃ bhāsati, bhāsitenapi sā attamanā hoti, atittāva, bhikkhave, upāsikāparisā hoti, atha ānando tuṇhī bhavati.
And if Ānanda speaks the Dhamma there, they are pleased by what he says, and the assembly of female lay followers, Bhikkhus, is not satisfied before Ānanda becomes silent.
Nếu Ānanda thuyết pháp ở đó, họ cũng hoan hỷ với bài thuyết pháp, nhưng này các Tỳ-khưu, hội chúng cư sĩ nữ vẫn chưa thỏa mãn, rồi Ānanda im lặng.
Ime kho, bhikkhave, cattāro acchariyā abbhutā dhammā ānande’’ti (a. ni. 4.129) evamādinayappavattā sabbepi acchariyaabbhutadhammapaṭisaṃyuttā suttantā abbhutadhammaṃ nāmāti dassento āha ‘‘cattārome, bhikkhave’’tiādi.
These, Bhikkhus, are the four wonderful and marvelous qualities in Ānanda.” To show that all suttantas connected with wonderful and marvelous phenomena, which proceed in a manner starting with this, are named the Abbhutadhamma, he said “Bhikkhus, there are these four” and so on.
Này các Tỳ-khưu, đây là bốn pháp kỳ diệu và phi thường nơi Ānanda.” (A. Ni. 4.129) Bằng cách này, để chỉ ra rằng tất cả các bản kinh liên quan đến các pháp kỳ diệu và phi thường đều được gọi là Abbhutadhamma, Ngài nói “Này các Tỳ-khưu, có bốn” v.v.
Cūḷavedallādīsu (ma. ni. 1.460 ādayo) visākhena nāma upāsakena puṭṭhāya dhammadinnāya nāma bhikkhuniyā bhāsitaṃ suttaṃ cūḷavedallanti veditabbaṃ.
Among the Cūḷavedalla and others, the sutta spoken by the bhikkhunī named Dhammadinnā, when she was questioned by the male lay follower named Visākha, should be known as the Cūḷavedalla.
Trong các kinh như Cūḷavedalla (Ma. Ni. 1.460 v.v.), bản kinh được Tỳ-khưu-ni Dhammadinnā thuyết giảng khi được cư sĩ Visākha hỏi, nên được biết là Cūḷavedalla.
Mahāvedallaṃ (ma. ni. 1.449 ādayo) pana mahākoṭṭhikattherena pucchitena āyasmatā sāriputtattherena bhāsitaṃ.
The Mahāvedalla, however, was spoken by the Venerable Sāriputta Thera when he was questioned by Mahākoṭṭhika Thera.
Còn Mahāvedalla (Ma. Ni. 1.449 v.v.) thì được Tôn giả Sāriputta thuyết giảng khi được Đại Trưởng lão Mahākoṭṭhika hỏi.
Sammādiṭṭhisuttampi (ma. ni. 1.89 ādayo) bhikkhūhi puṭṭhena tenevāyasmatā sāriputtattherena bhāsitaṃ.
The Sammādiṭṭhi Sutta was also spoken by that same Venerable Sāriputta Thera when he was questioned by the bhikkhus.
Sammādiṭṭhisutta (Ma. Ni. 1.89 v.v.) cũng được chính Tôn giả Sāriputta thuyết giảng khi được các Tỳ-khưu hỏi.
Etāni majjhimanikāyapariyāpannāni.
These are included in the Majjhima Nikāya.
Những kinh này thuộc về Majjhimanikāya.
Sakkapañhaṃ (dī. ni. 2.344 ādayo) pana sakkena puṭṭho bhagavā abhāsi, tañca dīghanikāyapariyāpannanti veditabbaṃ.
The Sakkapañha, however, was spoken by the Blessed One when he was questioned by Sakka, and it should be known that this is included in the Dīgha Nikāya.
Còn Sakkapañha (Dī. Ni. 2.344 v.v.) thì Đức Thế Tôn đã thuyết giảng khi được Sakka hỏi, và kinh này thuộc về Dīghanikāya.
Mahāpuṇṇamasuttampi (ma. ni. 3.85 ādayo) tadahuposathe pannarase puṇṇamāya rattiyā aññatarena bhikkhunā puṭṭhena bhagavatā bhāsitaṃ, taṃ pana majjhimanikāyapariyāpannanti veditabbaṃ.
The Mahāpuṇṇama Sutta was also spoken by the Blessed One when he was questioned by a certain bhikkhu on the night of the full moon, on the fifteenth day of that Uposatha day, and it should be known that this is included in the Majjhima Nikāya.
Mahāpuṇṇamasutta (Ma. Ni. 3.85 v.v.) cũng được Đức Thế Tôn thuyết giảng vào đêm trăng tròn, ngày Rằm, khi được một Tỳ-khưu nào đó hỏi, và kinh này thuộc về Majjhimanikāya.
Vedanti ñāṇaṃ.
Veda means knowledge.
Veda là trí tuệ.
Tuṭṭhinti yathābhāsitadhammadesanaṃ viditvā ‘‘sādhu ayye, sādhāvuso’’tiādinā abbhanumodanavasappavattaṃ pītisomanassaṃ.
Tuṭṭhi means the joy and gladness that arise from expressing appreciation with such words as “Excellent, venerable lady! Excellent, friend!” after having understood the teaching of the Dhamma as it was spoken.
Tuṭṭhi là sự hoan hỷ, sự vui mừng phát sinh do sự tán thán như “Lành thay, thưa Tôn giả, lành thay, thưa Hiền giả” sau khi hiểu được lời thuyết pháp.
Laddhā laddhāti labhitvā labhitvā, punappunaṃ labhitvāti vuttaṃ hoti.
Laddhā laddhā means having obtained, having obtained; that is to say, having obtained again and again.
Laddhā laddhā có nghĩa là “đã đạt được, đã đạt được”, tức là “đã đạt được nhiều lần”.
Evaṃ aṅgavasena sakalampi buddhavacanaṃ vibhajitvā idāni dhammakkhandhavasena vibhajitvā kathetukāmo āha ‘‘kathaṃ dhammakkhandhavasenā’’tiādi.
Having thus divided the entire word of the Buddha according to its divisions, now, wishing to speak after dividing it according to the aggregates of Dhamma, he said “How is it according to the aggregates of Dhamma?” and so on.
Sau khi phân loại toàn bộ lời Phật dạy theo các chi phần như vậy, bây giờ Ngài muốn phân loại và trình bày theo các uẩn pháp (dhammakkhandha), nên Ngài nói “kathaṃ dhammakkhandhavasenā” v.v.
Tattha dhammakkhandhavasenāti dhammarāsivasena.
Therein, according to the aggregates of Dhamma means according to the masses of Dhamma.
Trong đó, dhammakkhandhavasenā có nghĩa là theo nhóm pháp (dhammarāsi).
Dvāsīti sahassāni buddhato gaṇhiṃ, dve sahassāni bhikkhuto gaṇhinti sambandho.
The connection is: “I received eighty-two thousand from the Buddha; I received two thousand from the bhikkhus.”
Có sự liên kết rằng tôi đã nhận tám mươi hai ngàn từ Đức Phật, và hai ngàn từ các Tỳ-khưu.
Tattha buddhato gaṇhinti sammāsambuddhato uggaṇhiṃ, dvesahassādhikāni asīti dhammakkhandhasahassāni satthu santikā adhigaṇhinti attho.
Therein, I received from the Buddha means I learned from the Perfectly Enlightened One; the meaning is, I received eighty-two thousand aggregates of Dhamma from the Teacher.
Trong đó, buddhato gaṇhiṃ có nghĩa là tôi đã học từ Đức Chánh Đẳng Giác, tức là tôi đã thọ nhận tám mươi ngàn hai ngàn uẩn pháp từ Đức Đạo Sư.
Dve sahassāni bhikkhutoti dve dhammakkhandhasahassāni bhikkhuto uggaṇhiṃ, dhammasenāpatiādīnaṃ bhikkhūnaṃ santikā adhigaṇhiṃ.
Two thousand from the bhikkhus means I learned two thousand aggregates of Dhamma from the bhikkhus; I received them from bhikkhus such as the General of the Dhamma and others.
Dve sahassāni bhikkhuto có nghĩa là tôi đã học hai ngàn uẩn pháp từ các Tỳ-khưu, tức là tôi đã thọ nhận từ các Tỳ-khưu như Pháp tướng quân (Dhammasenāpati) v.v.
Sāriputtattherādīhi bhāsitānaṃ sammādiṭṭhisuttantādīnaṃ vasena hi ‘‘dve sahassāni bhikkhuto’’ti vuttaṃ.
Indeed, it is said “two thousand from the bhikkhus” by way of the Sammādiṭṭhi Sutta and others spoken by Sāriputta Thera and others.
Thật vậy, “hai ngàn từ các Tỳ-khưu” được nói đến theo các kinh như Sammādiṭṭhisutta đã được các Trưởng lão Sāriputta v.v. thuyết giảng.
Caturāsīti sahassānīti tadubhayaṃ samodhānetvā catusahassādhikāni asīti sahassāni.
Eighty-four thousand means, combining those two, eighty-four thousand.
Caturāsīti sahassāni là tổng cộng cả hai, tức là tám mươi bốn ngàn.
Ye me dhammā pavattinoti ye dhammā mama pavattino pavattamānā paguṇā vācuggatā jivhagge parivattanti, te dhammā caturāsīti dhammakkhandhasahassānīti vuttaṃ hoti.
These Dhammas of mine that are current means: those Dhammas that are current for me, are ongoing, are proficient, are memorized by speech, and revolve on the tip of my tongue, those Dhammas are eighty-four thousand aggregates of Dhamma. This is what is said.
Ye me dhammā pavattino có nghĩa là những pháp nào thuộc về tôi, đang diễn ra, đã được thuần thục, đã được ghi nhớ, đang được lặp đi lặp lại trên đầu lưỡi, những pháp đó là tám mươi bốn ngàn uẩn pháp.
Keci pana ‘‘ye ime’’ti padacchedaṃ katvā ‘‘ye ime dhammā buddhassa bhagavato bhikkhūnañca pavattino, tehi pavattitā, tesvāhaṃ dvāsīti sahassāni buddhato gaṇhiṃ, dve sahassāni bhikkhutoti evaṃ caturāsīti dhammakkhandhasahassānī’’ti evamettha sambandhaṃ vadanti.
However, some, making the division of the words as ‘ye ime,’ say that the connection here should be thus: “These dhammas which are the teachings of the Buddha, the Blessed One, and of the bhikkhus, were promulgated by them. Among them, I received eighty-two thousand from the Buddha, and two thousand from the bhikkhus; thus there are eighty-four thousand aggregates of Dhamma.”
Tuy nhiên, một số vị thầy lại tách từ thành ‘ye ime’ (những pháp này) và nói rằng: ‘Những pháp này được Đức Phật và các Tỳ-kheo khởi xướng, được các vị ấy thuyết giảng. Trong số đó, tôi đã thọ nhận tám mươi hai ngàn (pháp uẩn) từ Đức Phật, và hai ngàn (pháp uẩn) từ các Tỳ-kheo. Như vậy là tám mươi bốn ngàn pháp uẩn.’ Họ thiết lập mối liên hệ như thế này ở đây.
Ettha ca subhasuttaṃ (dī. ni. 1.444 ādayo) gopakamoggallānasuttañca (ma. ni. 3.79 ādayo) parinibbute bhagavati ānandattherena vuttattā caturāsītidhammakkhandhasahassesu antogadhaṃ hoti, na hotīti?
And here, since the Subha Sutta and the Gopakamoggallāna Sutta were spoken by the Venerable Ānanda after the Blessed One had attained Parinibbāna, are they included in the eighty-four thousand aggregates of Dhamma, or are they not?
Ở đây, liệu kinh Subha và kinh Gopakamoggallāna được Tôn giả Ānanda thuyết giảng sau khi Đức Thế Tôn đã nhập Niết-bàn, có được bao gồm trong tám mươi bốn ngàn pháp uẩn hay không?
Tattha paṭisambhidāgaṇṭhipade tāva idaṃ vuttaṃ ‘‘sayaṃ vuttadhammakkhandhānaṃ bhikkhuto gahiteyeva saṅgahetvā evamāhāti daṭṭhabba’’nti.
Regarding this, in the Paṭisambhidāgaṇṭhipada, it is first stated: “It should be seen that he spoke thus, having included the aggregates of Dhamma spoken by himself only within those received from the bhikkhus.”
Trước hết, trong Paṭisambhidāgaṇṭhipada, điều này đã được nói: “Nên hiểu rằng các pháp uẩn do chính mình thuyết giảng được gom lại trong số những pháp đã thọ nhận từ các Tỳ-kheo, rồi nói như vậy.”
Bhagavatā pana dinnanaye ṭhatvā bhāsitattā sayaṃ vuttadhammakkhandhānampi ‘‘buddhato gaṇhi’’nti ettha saṅgahaṃ katvā vuttanti evamettha vattuṃ yuttataraṃ viya dissati.
However, because they were spoken while standing in the method given by the Blessed One, it seems more suitable to say here that even the aggregates of Dhamma spoken by himself were included in “received from the Buddha” and thus stated.
Tuy nhiên, vì các pháp uẩn do chính mình thuyết giảng cũng được nói ra theo phương pháp do Đức Thế Tôn đã ban, nên việc gom chúng vào câu “tôi đã thọ nhận từ Đức Phật” có vẻ hợp lý hơn ở đây.
Bhagavatāyeva hi dinnanaye ṭhatvā sāvakā dhammaṃ desenti.
For the disciples teach the Dhamma only while standing in the method given by the Blessed One.
Thật vậy, các đệ tử thuyết giảng Pháp theo phương pháp do chính Đức Thế Tôn đã ban.
Teneva hi tatiyasaṅgītiyañca moggaliputtatissattherena bhāsitampi kathāvatthuppakaraṇaṃ buddhabhāsitaṃ nāma jātaṃ, tatoyeva ca attanā bhāsitampi subhasuttādi saṅgītiṃ āropentena āyasmatā ānandattherena ‘‘evaṃ me suta’’nti vuttaṃ.
For that very reason, at the Third Council, the Kathāvatthuppakaraṇa, though spoken by the Elder Moggaliputtatissa, came to be called a teaching of the Buddha. And for that very reason, the Venerable Ānanda, when elevating the Subha Sutta and others spoken by himself to the level of the Council Recitation, said, “Thus have I heard.”
Chính vì lẽ đó, trong kỳ Kết tập Tam tạng lần thứ ba, tập Kathāvatthu-pakaraṇa do Trưởng lão Moggaliputtatissa thuyết giảng cũng được gọi là Phật thuyết. Và cũng chính vì lẽ đó, Tôn giả Ānanda, khi đưa kinh Subha và các kinh khác do chính mình thuyết giảng vào kỳ kết tập, đã nói “Evaṃ me sutaṃ” (Như vầy tôi nghe).
Evaṃ paridīpitadhammakkhandhavasenāti gopakamoggallānena brāhmaṇena ‘‘tvaṃ bahussutoti buddhasāsane pākaṭo, kittakā dhammā te satthārā bhāsitā, tayā dhāritā’’ti pucchite tassa paṭivacanaṃ dentena āyasmatā ānandattherena evaṃ ‘‘dvāsīti buddhato gaṇhi’’ntiādinā paridīpitadhammakkhandhānaṃ vasena.
By way of the aggregates of Dhamma thus elucidated means: by way of the aggregates of Dhamma elucidated with the words beginning “Eighty-two thousand I received from the Buddha,” by the Venerable Elder Ānanda when giving a reply to the brahmin Gopaka Moggallāna, who had asked, “You are renowned in the Buddha’s Dispensation as one of much learning. How many dhammas were spoken by your teacher, and memorized by you?”
Theo cách phân loại pháp uẩn đã được giải thích như vậy: Khi Bà-la-môn Gopakamoggallāna hỏi Tôn giả Ānanda rằng: “Ngài nổi tiếng trong giáo pháp của Đức Phật là người đa văn, vậy Đức Đạo Sư của ngài đã thuyết giảng bao nhiêu pháp, và ngài đã thọ trì bao nhiêu pháp?”, Tôn giả Ānanda đã trả lời và giải thích các pháp uẩn như đã nói “tôi đã thọ nhận tám mươi hai ngàn từ Đức Phật” và vân vân.
Ekānusandhikaṃ suttaṃ satipaṭṭhānādi.
A sutta with a single connection is the Satipaṭṭhāna Sutta, etc.
Kinh có một mạch văn thống nhất là kinh Tứ Niệm Xứ và các kinh tương tự.
Satipaṭṭhānasuttañhi ‘‘ekāyano ayaṃ, bhikkhave, maggo sattānaṃ visuddhiyā’’tiādinā (dī. ni. 2.373) cattāro satipaṭṭhāne ārabhitvā tesaṃyeva vibhāgadassanavasena pavattattā ‘‘ekānusandhika’’nti vuccati.
The Satipaṭṭhāna Sutta, having begun with the four establishments of mindfulness with the words beginning, “This is the one and only way, O bhikkhus, for the purification of beings,” proceeds by way of showing the analysis of just those, and is therefore called “with a single connection.”
Thật vậy, kinh Tứ Niệm Xứ được gọi là “có một mạch văn thống nhất” vì nó bắt đầu bằng “Này các Tỳ-kheo, đây là con đường độc nhất để thanh tịnh hóa chúng sinh” và vân vân, rồi tiếp tục bằng cách trình bày chi tiết về bốn niệm xứ đó.
Anekānusandhikanti nānānusandhikaṃ parinibbānasuttādi.
With multiple connections means having various connections, like the Parinibbāna Sutta, etc.
Kinh có nhiều mạch văn thống nhất là kinh Đại Bát Niết-bàn và các kinh tương tự, có nhiều mạch văn khác nhau.
Parinibbānasuttañhi nānāṭhānesu nānādhammadesanānaṃ vasena pavattattā ‘‘anekānusandhika’’nti vuccati.
The Parinibbāna Sutta, because it proceeds by way of various Dhamma teachings in various places, is called “with multiple connections.”
Thật vậy, kinh Đại Bát Niết-bàn được gọi là “có nhiều mạch văn thống nhất” vì nó được thuyết giảng với nhiều bài pháp khác nhau ở nhiều nơi khác nhau.
Gāthābandhesu pañhapucchananti –
The asking of a question in verse-form means—
Việc hỏi các câu hỏi bằng kệ ngôn –
Evamādinayappavattaṃ visajjananti veditabbaṃ.
The answering that proceeds in this and similar ways should be understood.
Nên hiểu rằng câu trả lời theo cách này là một pháp uẩn.
Tikadukabhājanaṃ nikkhepakaṇḍaaṭṭhakathākaṇḍavasena veditabbaṃ.
The analysis of triads and dyads should be understood by way of the Nikkhepakaṇḍa (Exposition Section) and the Aṭṭhakathākaṇḍa (Commentary Section).
Phân loại theo bộ ba và bộ hai nên được hiểu theo phần Nikkhepa-kaṇḍa (phần tóm tắt) và Aṭṭhakathā-kaṇḍa (phần chú giải).
Tasmā ‘‘kusalā dhammā, akusalā dhammā, abyākatā dhammā, sukhāya vedanāya sampayuttā dhammā, dukkhāya vedanāya sampayuttā dhammā, adukkhamasukhāya vedanāya sampayuttā dhammā’’ti evamādīsu tikesu kusalattikassa vibhajanavasena yaṃ vuttaṃ nikkhepakaṇḍe (dha. sa. 985-987) –
Therefore, among the triads beginning “wholesome states, unwholesome states, indeterminate states; states associated with pleasant feeling, states associated with painful feeling, states associated with neither-painful-nor-pleasant feeling,” what was said in the Nikkhepakaṇḍa by way of analyzing the wholesome triad—
Do đó, trong các bộ ba như “các pháp thiện, các pháp bất thiện, các pháp vô ký, các pháp tương ưng với thọ lạc, các pháp tương ưng với thọ khổ, các pháp tương ưng với thọ không khổ không lạc”, những gì được nói trong Nikkhepa-kaṇḍa khi phân tích bộ ba thiện (kusalattika) –
‘‘Katame dhammā kusalā?
“What are the wholesome states?
“Những pháp nào là thiện?
Catūsu bhūmīsu kusalaṃ.
The wholesome in the four planes.
Thiện pháp trong bốn cõi.
Ime dhammā kusalā.
These are the wholesome states.
Những pháp này là thiện.
Katame dhammā akusalā?
What are the unwholesome states?
Những pháp nào là bất thiện?
Dvādasa akusalacittuppādā.
The twelve unwholesome consciousness-arisings.
Mười hai tâm sinh bất thiện.
Ime dhammā akusalā.
These are the unwholesome states.
Những pháp này là bất thiện.
Katame dhammā abyākatā?
What are the indeterminate states?
Những pháp nào là vô ký?
Catūsu bhūmīsu vipāko tīsu bhūmīsu kiriyābyākataṃ rūpañca nibbānañca.
Resultant consciousness in four planes, functional-indeterminate in three planes, and material form and Nibbāna.
Quả trong bốn cõi, vô ký hành động trong ba cõi, sắc pháp và Nibbāna.
Ime dhammā abyākatā’’ti –
These are the indeterminate states.”—
Những pháp này là vô ký.” –
Evamādinayappavatte cittuppādakaṇḍe ekamekaṃ cittavārabhājanaṃ ekeko dhammakkhandhoti gahetabbaṃ.
in the Cittuppādakaṇḍa (Section on the Arising of Consciousness) that proceeds in this and similar ways, each single analysis of a cittavāra (consciousness-occasion) should be taken as a single aggregate of Dhamma.
Nên hiểu rằng mỗi phân loại theo lượt tâm trong phần Cittuppāda-kaṇḍa (phần tâm sinh) diễn ra theo cách này là một pháp uẩn.
Eko dhammakkhandhoti ettha ‘‘ekekatikadukabhājanaṃ ekamekaṃ cittavārabhājana’’nti vuttattā ekeko dhammakkhandhoti attho veditabbo.
Here, in one aggregate of Dhamma, because it was said that “each analysis of a triad and dyad, each analysis of a cittavāra,” the meaning “each single aggregate of Dhamma” should be understood.
Ở đây, trong cụm từ “một pháp uẩn”, vì đã nói “mỗi phân loại bộ ba và bộ hai, mỗi phân loại theo lượt tâm”, nên ý nghĩa là mỗi pháp uẩn.
‘‘Ekeko’’ti avuttepi hi ayamattho atthato viññāyamānova hotīti ‘‘eko dhammakkhandho’’ti vuttaṃ.
For even if “each single” is not said, this meaning is indeed understood by implication; therefore, “one aggregate of Dhamma” was said.
Thật vậy, ngay cả khi không nói “mỗi”, ý nghĩa này vẫn được hiểu một cách tự nhiên, nên đã nói “một pháp uẩn”.
Atthi vatthūtiādīsu vatthu nāma sudinnakaṇḍādi.
In “There is the case,” etc., case means the Sudinna Section, and so on.
Trong các cụm từ như “có sự việc” và vân vân, sự việc (vatthu) là phần Sudinnakaṇḍa và các phần tương tự.
Mātikāti ‘‘yo pana bhikkhu bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno’’tiādinā (pārā. 44) tasmiṃ tasmiṃ ajjhācāre paññattasikkhāpadaṃ.
Mātikā means the training rule laid down for each and every transgression, beginning with “Whatever bhikkhu, being possessed of the training and livelihood of the bhikkhus…”
Mātikā là giới luật được chế định cho từng hành vi sai phạm, bắt đầu bằng “Vị Tỳ-kheo nào sống theo giới học…”
Padabhājanīyanti tassa tassa sikkhāpadassa ‘‘yo panāti yo yādiso’’tiādinayappavattaṃ (pārā. 45) vibhajanaṃ.
Padabhājanīya means the analysis of each and every training rule that proceeds in the manner of “‘Whatever’ means whoever, of whatever kind…”
Padabhājanīya là sự phân tích từng giới luật đó, bắt đầu bằng “Yo pana có nghĩa là người nào, loại người nào…”
Antarāpattīti ‘‘paṭilātaṃ ukkhipati, āpatti dukkaṭassā’’ti (pāci. 355) evamādinā sikkhāpadantaresu paññattā āpatti.
Antarāpatti means an offense laid down in between training rules, such as ‘he throws up the robe, there is an offense of dukkaṭa’.
Antarāpatti (tội giữa chừng) là lỗi được chế định giữa các giới luật, như trong trường hợp “vứt bỏ y đã nhận, phạm tội dukkaṭa”.
Anāpattīti ‘‘anāpatti ajānantassa asādiyantassa ummattakassa khittacittassa vedanāṭṭassa ādikammikassā’’tiādinayappavatto kacchedoti ‘‘dasāhātikkante atikkantasaññī nissaggiyaṃ pācittiyaṃ, dasāhātikkante vematiko nissaggiyaṃ pācittiyaṃ, dasāhātikkante anatikkantasaññī nissaggiyaṃ pācittiya’’nti (pārā. 468) evamādinayappavatto tikapācittiyatikadukkaṭādibhedo tikaparicchedo.
Anāpatti means a non-offense clause, such as, ‘there is no offense for one who does not know, who does not consent, for an insane person, for one with a disturbed mind, for one afflicted by pain, for the first doer.’ The kaccheda (division into three) is a section of three, divided into groups of three pācittiyas and three dukkaṭas, as found in the method of ‘when ten days have passed, if he perceives it as having passed, it is a nissaggiya pācittiya; when ten days have passed, if he is in doubt, it is a nissaggiya pācittiya; when ten days have passed, if he perceives it as not having passed, it is a nissaggiya pācittiya’.
Anāpatti (không phạm lỗi) là phần không phạm lỗi được trình bày theo cách thức như “không phạm lỗi đối với người không biết, không chấp nhận, người điên, người tâm loạn, người bị đau khổ, người phạm lỗi lần đầu”. Kaccheda (phần phân loại) là phần phân loại ba loại, gồm các loại pācittiya ba loại và dukkaṭa ba loại, được trình bày theo cách thức như “khi đã quá mười ngày, nếu nghĩ là đã quá, thì phạm pācittiya xả; khi đã quá mười ngày, nếu nghi ngờ, thì phạm pācittiya xả; khi đã quá mười ngày, nếu nghĩ là chưa quá, thì phạm pācittiya xả”.
Idāni evametaṃ abhedato rasavasena ekavidhantiādinā ‘‘ayaṃ dhammo, ayaṃ vinayo…pe… imāni caturāsīti dhammakkhandhasahassānī’’ti buddhavacanaṃ dhammavinayādibhedena vavatthapetvā saṅgāyantena mahākassapapamukhena vasīgaṇena anekacchariyapātubhāvapaṭimaṇḍitāya saṅgītiyā imassa piṭakassa vinayabhāvo majjhimabuddhavacanādibhāvo ca vavatthāpitoti dasseti.
Now, beginning with ‘this is onefold by way of essence due to being non-divided,’ it shows that the Arahant assembly, led by Mahākassapa, who recited the Dhamma and Vinaya, categorized the Buddha’s words, such as ‘this is Dhamma, this is Vinaya… and these eighty-four thousand Dhamma-sections,’ into Dhamma, Vinaya, and so forth, and thereby established the Vinaya nature and the Majjhima Buddha-word nature of this Piṭaka at the Saṅgīti, which was adorned with countless marvelous occurrences.
Giờ đây, với câu “ theo cách này, không phân biệt, theo phương diện vị, thì là một loại” và tiếp theo là “đây là Pháp, đây là Luật…v.v… đây là tám vạn bốn ngàn pháp uẩn”, lời dạy của Đức Phật đã được phân loại theo Pháp, Luật, v.v… và trong kỳ Kết tập được trang hoàng với vô số sự kiện hy hữu, bởi hội chúng các bậc A-la-hán do Đại Trưởng lão Mahākassapa đứng đầu, đã xác định rằng bộ kinh này là phần Luật tạng và là phần lời dạy Trung Đạo của Đức Phật.
Na kevalaṃ imamevimassa yathāvuttappabhedaṃ vavatthapetvā saṅgītaṃ, atha kho aññampīti dassento āha ‘‘na kevalañca imamevā’’tiādi.
It was not merely this aforementioned classification that was recited, but also others, as is stated, ‘ not only this’ and so on.
Không chỉ riêng sự phân loại đã được nói ở trên của bộ kinh này được kết tập, mà còn có những phần khác nữa, để chỉ rõ điều đó, văn bản nói: “ Không chỉ riêng điều này” v.v….
Tattha uddānasaṅgaho paṭhamapārājikādīsu āgatānaṃ vinītavatthuādīnaṃ saṅkhepato saṅgahadassanavasena dhammasaṅgāhakehi kathitā –
Among these, the uddāna-saṅgaha (summary collection) refers to the verses spoken by the Dhamma reciters, by way of showing a concise collection of the matters pertaining to discipline, etc., which appear in the first pācittiya and so forth –
Trong đó, uddāna-saṅgaha (tập hợp các đề mục) là những bài kệ được các vị kết tập Pháp tụng đọc để tóm tắt các sự việc đã được giải quyết, v.v… đã được đề cập trong các điều pāraājika đầu tiên, v.v… –
Ādikā gāthāyo.
These are the verses beginning with that.
Những bài kệ khởi đầu.
Sīlakkhandhavaggamūlapariyāyavaggādivasena saṅgaho vaggasaṅgaho.
The collection by way of Sīlakkhandha Vagga, Mūlapariyāya Vagga, etc., is the Vagga-saṅgaha (chapter collection).
Vagga-saṅgaha (tập hợp theo chương) là sự tập hợp theo các chương như Sīlakkhandhavagga (Chương về các uẩn giới), Mūlapariyāyavagga (Chương về căn bản các pháp), v.v…
Uttarimanussadhammapeyyālanīlacakkapeyyālādivavatthāpanavasena peyyālasaṅgaho.
The collection by way of establishing Uttarimanussadhamma peyyāla, Nīlacakka peyyāla, etc., is the Peyyāla-saṅgaha (repetition collection).
Peyyāla-saṅgaha (tập hợp theo các đoạn lặp lại) là sự xác định các đoạn lặp lại như Uttarimanussadhammapeyyāla (đoạn lặp lại về pháp siêu nhân), Nīlacakkapeyyāla (đoạn lặp lại về bánh xe xanh), v.v…
Aṅguttaranikāyādīsu ekakanipātādisaṅgaho.
The Ekakanipāta-saṅgaha, etc., is in the Aṅguttaranikāya, etc.
Ekakanipāta-saṅgaha (tập hợp theo các tập một pháp), v.v… trong Aṅguttaranikāya, v.v…
Saṃyuttanikāye devatāsaṃyuttādivasena saṃyuttasaṅgaho.
The Saṃyutta-saṅgaha (connected discourses collection) is in the Saṃyuttanikāya, by way of Devatā-saṃyutta, etc.
Saṃyutta-saṅgaha (tập hợp theo các tương ưng) là sự tập hợp theo các tương ưng như Devatāsaṃyutta (Tương ưng chư thiên), v.v… trong Saṃyuttanikāya.
Majjhimanikāyādīsu mūlapaṇṇāsakādivasena paṇṇāsakasaṅgaho.
The Paṇṇāsaka-saṅgaha (fifty-discourse collection) is in the Majjhimanikāya, by way of Mūlapaṇṇāsaka, etc.
Paṇṇāsaka-saṅgaha (tập hợp theo các nhóm năm mươi kinh) là sự tập hợp theo các nhóm năm mươi kinh như Mūlapaṇṇāsaka (Năm mươi kinh đầu), v.v… trong Majjhimanikāya, v.v…
Assa buddhavacanassa saṅgītipariyosāne sādhukāraṃ dadamānā viyāti sambandho.
The connection is that it was as if they were giving applause at the end of the recitation of this Buddha’s word.
Có mối liên hệ như thể họ đang tán thán lời dạy của Đức Phật khi kết thúc kỳ Kết tập.
Saṅkampīti uddhaṃ uddhaṃ gacchantī suṭṭhu kampi.
Saṅkampī means that it trembled greatly, going upwards and upwards.
Saṅkampī (rung chuyển) là rung chuyển mạnh mẽ, đi lên trên.
Sampakampīti uddhaṃ adho ca gacchantī sampakampi.
Sampakampī means that it trembled thoroughly, going upwards and downwards.
Sampakampī (rung động) là rung động mạnh mẽ, đi lên và xuống.
Sampavedhīti catūsu disāsu gacchantī suṭṭhu pavedhi.
Sampavedhī means that it shook intensely, going in the four directions.
Sampavedhī (rung lắc) là rung lắc mạnh mẽ, đi về bốn phương.
Accharaṃ paharituṃ yuttāni acchariyāni, pupphavassacelukkhepādīni.
Acchariyāni are things suitable for striking with the hand, such as showers of flowers and tossing of cloths.
Acchariyāni (những điều kỳ diệu) là những điều thích hợp để vỗ tay, như mưa hoa, tung y, v.v…
Yā paṭhamamahāsaṅgīti dhammasaṅgāhakehi mahākassapādīhi pañcahi satehi yena katā saṅgītā, tena pañcasatāni etissā atthīti ‘‘pañcasatā’’ti ca, thereheva katattā therā mahākassapādayo etissā atthīti ‘‘therikā’’ti ca loke vuccati, ayaṃ paṭhamamahāsaṅgīti nāmāti sambandho.
The connection is that the first great Saṅgīti, which was performed and recited by the five hundred Dhamma reciters led by Mahākassapa, is called ‘ Pañcasatā’ (that with five hundred) because it had five hundred, and it is called ‘ Therikā’ (that of the Elders) in the world because it was performed by the Elders such as Mahākassapa; this is called the first great Saṅgīti.
Có mối liên hệ rằng kỳ Đại kết tập đầu tiên này được gọi là Pañcasatā (năm trăm) vì nó được thực hiện bởi năm trăm vị kết tập Pháp, đứng đầu là Đại Trưởng lão Mahākassapa; và nó được gọi là Therikā (của các Trưởng lão) trong thế gian vì nó được thực hiện bởi chính các Trưởng lão như Mahākassapa, v.v…
Evaṃ paṭhamamahāsaṅgītiṃ dassetvā yadatthaṃ sā idha nidassitā, taṃ nigamanavasena dassento ‘‘imissā’’tiādimāha.
Having thus shown the first great Saṅgīti, the teacher, wishing to show the purpose for which it was mentioned here by way of a conclusion, says ‘ imissā’ (of this) and so on.
Sau khi trình bày về kỳ Đại kết tập đầu tiên như vậy, để chỉ ra mục đích mà nó được nêu ở đây, văn bản đã nói “ Imissā” v.v… theo cách kết luận.
Āyasmatā upālittherena vuttanti ‘‘tena samayenā’’tiādi vakkhamānaṃ sabbaṃ nidānavacanaṃ vuttaṃ.
Spoken by Venerable Upāli Thera means that all the introductory words, starting with ‘at that time,’ which will be spoken, were uttered.
Được nói bởi Trưởng lão Upāli tôn giả nghĩa là tất cả lời mở đầu sẽ được nói như “Vào thời điểm đó” v.v… đã được nói.
Kimatthaṃ panettha dhammavinayasaṅgahe kathiyamāne nidānavacanaṃ vuttaṃ, nanu ca bhagavatā bhāsitavacanasseva saṅgaho kātabboti?
Why were introductory words spoken here when the collection of Dhamma and Vinaya was being discussed? Should not only the words spoken by the Bhagavā be collected?
Tại sao trong khi đang nói về sự kết tập Pháp và Luật, lại nói lời mở đầu ở đây? Chẳng phải chỉ nên kết tập lời dạy đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng sao?
Vuccate – desanāya ṭhitiasammosasaddhaeyyabhāvasampādanatthaṃ.
It is said: for the purpose of ensuring the stability, unforgetfulness, and trustworthiness of the teaching.
Được nói rằng: Để làm cho bài thuyết pháp được tồn tại lâu dài, không bị nhầm lẫn và đáng tin cậy.
Kāladesadesakaparisāpadesehi upanibandhitvā ṭhapitā hi desanā ciraṭṭhitikā hoti asammosadhammā saddheyyā ca, desakālakattuhetunimittehi upanibandho viya vohāravinicchayo.
Indeed, a teaching that is established by being bound together by time, place, speaker, and assembly locations is long-lasting, unforgetting, and trustworthy, like the decision of a case that is bound by the agent, time, doer, cause, and signs.
Thật vậy, một bài thuyết pháp được ghi lại và sắp xếp theo thời gian, địa điểm, người thuyết, và hội chúng sẽ tồn tại lâu dài, không bị nhầm lẫn và đáng tin cậy, giống như một phán quyết pháp lý được ghi lại theo người thuyết, thời gian, người thực hiện, nguyên nhân và dấu hiệu.
Teneva ca āyasmatā mahākassapena ‘‘paṭhamapārājikaṃ āvuso, upāli, kattha paññatta’’ntiādinā desādipucchāsu katāsu tāsaṃ visajjanaṃ karontena āyasmatā upālittherena ‘‘tena samayenā’’tiādinā paṭhamapārājikassa nidānaṃ bhāsitaṃ.
It was for this very reason that when Venerable Mahākassapa asked about the place and so forth, saying, “Where, friend Upāli, was the first pācittiya laid down?” Venerable Upāli Thera, in answering those questions, spoke the introduction to the first pācittiya, beginning with “at that time.”
Chính vì lý do đó, khi Trưởng lão Mahākassapa đã đặt ra các câu hỏi về địa điểm, v.v… như “Thưa tôn giả Upāli, điều pāraājika đầu tiên được chế định ở đâu?”, Trưởng lão Upāli đã thuyết giảng lời mở đầu của điều pāraājika đầu tiên bằng cách nói “Vào thời điểm đó” v.v… để giải đáp các câu hỏi đó.
Apica sāsanasampattipakāsanatthaṃ nidānavacanaṃ.
Furthermore, the introductory words are for proclaiming the prosperity of the Sāsana.
Hơn nữa, lời mở đầu cũng nhằm mục đích làm sáng tỏ sự thành tựu của giáo pháp.
Ñāṇakaruṇāpariggahitasabbakiriyassa hi bhagavato natthi niratthakā paṭipatti attahitatthā vā, tasmā paresaṃyevatthāya pavattasabbakiriyassa sammāsambuddhassa sakalampi kāyavacīmanokammaṃ yathāpavattaṃ vuccamānaṃ diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi yathārahaṃ sattānaṃ anusāsanaṭṭhena sāsanaṃ, na kabbaracanā.
Indeed, there is no purposeless practice for the Bhagavā, whose every action is encompassed by wisdom and compassion, nor is there any practice for his own benefit. Therefore, all the bodily, verbal, and mental actions of the Perfectly Self-Enlightened One, whose every action arises for the benefit of others, when spoken as they occurred, constitute the Sāsana (Teaching) by way of instructing beings appropriately with present benefit, future benefit, and ultimate benefit, not merely a poetic composition.
Thật vậy, đối với Đức Thế Tôn, người có mọi hành động được bao hàm bởi trí tuệ và lòng bi mẫn, không có hành vi vô ích hay vì lợi ích riêng của bản thân. Do đó, tất cả các hành động thân, khẩu, ý của Đức Chánh Đẳng Giác, người có mọi hành động vì lợi ích của người khác, khi được kể lại đúng như đã xảy ra, thì đó chính là giáo pháp, vì nó là sự giáo huấn cho chúng sinh một cách thích hợp với các ý nghĩa tối thượng trong hiện tại và tương lai, chứ không phải là một tác phẩm thơ ca.
Tayidaṃ satthuracitaṃ kāladesadesakaparisāpadesehi saddhiṃ tattha tattha nidānavacanehi yathārahaṃ pakāsīyati.
This Sāsana, composed by the Teacher, is appropriately proclaimed in various places by means of introductory words, along with the time, place, speaker, and assembly locations.
Giáo pháp này, do Bậc Đạo Sư sáng tác, được làm sáng tỏ một cách thích hợp ở từng nơi bằng các lời mở đầu, cùng với thời gian, địa điểm, người thuyết và hội chúng.
Tatrāyaṃ ācariyaparamparāti tasmiṃ jambudīpe ayaṃ ācariyānaṃ paramparā paveṇī paṭipāṭi.
Tatrāyaṃ ācariyaparamparā means, in Jambudīpa, this is the succession, lineage, and sequence of teachers.
Tatrāyaṃ ācariyaparamparā (Đây là truyền thống các vị thầy ở đó) nghĩa là ở Jambudīpa (Ấn Độ), đây là truyền thống, dòng dõi, thứ tự kế thừa của các vị thầy.
Upāli dāsakotiādīsu upālitthero pākaṭoyeva, dāsakattherādayo pana evaṃ veditabbā.
Among the names Upāli Dāsaka, etc., Venerable Upāli is well-known; Venerable Dāsaka and others should be understood as follows.
Trong các từ như Upāli Dāsako, v.v…, Trưởng lão Upāli thì đã rõ ràng, còn các vị Trưởng lão Dāsaka, v.v… thì cần được hiểu như sau:
Vesāliyaṃ kira eko dāsako nāma brāhmaṇamāṇavo tiṇṇaṃ antevāsikasatānaṃ jeṭṭhantevāsiko hutvā ācariyassa santike sippaṃ uggaṇhanto dvādasavassikoyeva tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū ahosi.
It is said that in Vesālī, there was a young Brahmin named Dāsaka who, as the chief pupil among three hundred pupils, learned his craft from his teacher and became a master of the three Vedas at only twelve years old.
Nghe nói, ở Vesāli, có một thanh niên Bà-la-môn tên là Dāsaka, là đệ tử lớn nhất trong ba trăm đệ tử. Khi học nghề với thầy, cậu bé mới mười hai tuổi đã thông thạo ba bộ Veda.
So ekadivasaṃ antevāsikaparivuto dhammavinayaṃ saṅgāyitvā vālikārāme nivasantaṃ āyasmantaṃ upālittheraṃ upasaṅkamitvā attano vedesu sabbāni gaṇṭhiṭṭhānāni theraṃ pucchi.
One day, accompanied by his pupils, he approached Venerable Upāli Thera, who was residing in Vālikārāma after having recited the Dhamma and Vinaya, and asked the Thera about all the difficult points in his Vedas.
Một ngày nọ, cùng với các đệ tử của mình, cậu đến gặp Trưởng lão Upāli, người đang an trú tại tu viện Vālikārāma sau khi kết tập Pháp và Luật, và hỏi Trưởng lão về tất cả những điểm khó trong các bộ Veda của mình.
Theropi sabbaṃ byākaritvā sayampi ekaṃ pañhaṃ pucchanto nāmaṃ sandhāya imaṃ pañhaṃ pucchi ‘‘ekadhammo kho, māṇava, sabbesu dhammesu anupatati, sabbepi, māṇava, dhammā ekadhammasmiṃ osaranti, katamo nu kho so, māṇavaka, dhammo’’ti.
The Thera, having explained everything, also asked a question himself, referring to his name: “There is one Dhamma, young man, that pervades all dhammas, and all dhammas, young man, converge into that one Dhamma. What, then, young man, is that Dhamma?”
Trưởng lão cũng giải thích tất cả, và chính Ngài cũng muốn hỏi một câu hỏi, nên đã hỏi câu này, ám chỉ đến tên: “Này thanh niên, có một pháp duy nhất chi phối tất cả các pháp, và tất cả các pháp đều quy về một pháp duy nhất đó. Này thanh niên, pháp đó là gì?”
Sopi kho māṇavo pañhassa atthaṃ ajānanto ‘‘kimidaṃ bho pabbajitā’’ti āha.
That young man, not understanding the meaning of the question, said, “What is this, sir ascetic?”
Thanh niên đó, không hiểu ý nghĩa của câu hỏi, liền nói: “Thưa các vị tu sĩ, đây là gì?”
Buddhamantoyaṃ māṇavāti.
“This, young man, is the Buddha’s mantra,” he replied.
“Này thanh niên, đây là thần chú của Đức Phật.”
Sakkā panāyaṃ bho mayhampi dātunti.
“Is it possible, sir, to give this to me as well?” he asked.
“Thưa các vị, liệu tôi có thể được ban cho nó không?”
Sakkā, māṇava, amhehi gahitapabbajjaṃ gaṇhantassa dātunti.
“It is possible, young man, to give it to one who undertakes the going forth that we have undertaken,” he replied.
“Này thanh niên, có thể được ban cho người nào thọ giới xuất gia như chúng tôi đã thọ.”
‘‘Sādhu kho bho pabbajitā’’ti māṇavo sampaṭicchitvā attano mātaraṃ pitaraṃ ācariyañca anujānāpetvā tīhi antevāsikasatehi saddhiṃ therassa santike pabbajitvā paripuṇṇavīsativasso upasampadaṃ labhitvā arahattaṃ pāpuṇi.
“It is good, oh renunciants,” having accepted this, the young man obtained permission from his mother, father, and teacher, and together with three hundred disciples, he went forth in the presence of the Elder. Having completed twenty years of age, he received the higher ordination and attained arahantship.
“Thưa Tôn giả, tốt lắm!” người thanh niên ấy chấp nhận, sau khi được mẹ, cha và thầy của mình cho phép, cùng với ba trăm đệ tử, đã xuất gia dưới sự hướng dẫn của Trưởng lão, và khi đủ hai mươi tuổi, đã thọ giới Tỳ-khưu, rồi chứng đắc A-la-hán.
Thero taṃ dhuraṃ katvā khīṇāsavasahassassa piṭakattayaṃ vācesi.
The Elder, making him (Dāsaka) the chief, taught the Three Piṭakas to a thousand bhikkhus who had destroyed their defilements.
Vị Trưởng lão đã lấy Dāsaka làm người đứng đầu và dạy Tam Tạng cho một ngàn vị A-la-hán.
Soṇako pana dāsakattherassa saddhivihāriko.
Furthermore, Soṇaka was a co-resident disciple of Elder Dāsaka.
Còn Soṇaka là đệ tử của Trưởng lão Dāsaka.
So kira kāsīsu ekassa vāṇijakassa putto hutvā pañcadasavassuddesiko ekaṃ samayaṃ mātāpitūhi saddhiṃ vāṇijjāya giribbajaṃ gato.
It is said that he, being the son of a certain merchant in Kāsi, having reached the age of fifteen, on one occasion went to Rājagaha, named Giribbaja, for trade, together with his parents.
Nghe nói, Soṇaka là con trai của một thương gia ở xứ Kāsī. Một lần nọ, khi mười lăm tuổi, Soṇaka cùng cha mẹ đi buôn bán đến Giribbaja.
Tato pañcapaññāsadārakehi saddhiṃ veḷuvanaṃ gantvā tattha dāsakattheraṃ saparisaṃ disvā ativiya pasanno pabbajjaṃ yācitvā therena mātāpitaro anujānāpetvā ‘‘pabbajāhī’’ti vutto mātāpitusantikaṃ gantvā tamatthaṃ ārocetvā tesu anicchantesu chinnabhatto hutvā mātāpitaro anujānāpetvā pañcapaññāsāya dārakehi saddhiṃ therassa santike pabbajitvā laddhūpasampado arahattaṃ pāpuṇi.
From there, together with fifty-five young men, he went to Veḷuvana. There, seeing Elder Dāsaka with his retinue, he was exceedingly pleased and requested ordination. The Elder obtained permission from his parents. When told, “Go forth,” he went to his parents and informed them of his intention. When they were unwilling, he became one who had rejected food and obtained permission from his parents. Together with the fifty-five young men, he went forth in the presence of the Elder, received higher ordination, and attained arahantship.
Từ đó, cùng với năm mươi lăm người bạn trẻ, Soṇaka đến Veluvana, thấy Trưởng lão Dāsaka cùng với chúng hội ở đó, Soṇaka vô cùng hoan hỷ, xin xuất gia. Sau khi được Trưởng lão cho phép cha mẹ mình, và được Trưởng lão bảo “Hãy xuất gia!”, Soṇaka trở về gặp cha mẹ, trình bày ý định đó. Khi cha mẹ không đồng ý, Soṇaka đã tuyệt thực để thuyết phục cha mẹ cho phép, rồi cùng với năm mươi lăm người bạn trẻ, xuất gia dưới sự hướng dẫn của Trưởng lão. Sau khi thọ giới Tỳ-khưu, Soṇaka đã chứng đắc A-la-hán.
Taṃ thero sakalaṃ buddhavacanaṃ uggaṇhāpesi.
The Elder made him learn the entire Buddha’s teaching.
Vị Trưởng lão đã dạy Soṇaka toàn bộ Phật Ngôn.
Sopi gaṇapāmokkho hutvā bahūnaṃ dhammavinayaṃ vācesi.
He also became the chief of a group and taught the Dhamma and Vinaya to many.
Soṇaka cũng trở thành vị trưởng nhóm và đã dạy Pháp và Luật cho nhiều người.
Siggavatthero pana soṇakattherassa saddhivihāriko ahosi.
Furthermore, Elder Siggava was a co-resident disciple of Elder Soṇaka.
Còn Trưởng lão Siggava là đệ tử của Trưởng lão Soṇaka.
So kira pāṭaliputte siggavo nāma amaccaputto hutvā tiṇṇaṃ utūnaṃ anucchavikesu tīsu pāsādesu sampattiṃ anubhavamāno ekadivasaṃ attano sahāyena caṇḍavajjinā seṭṭhiputtena saddhiṃ saparivāro kukkuṭārāmaṃ gantvā tattha soṇakattheraṃ nirodhasamāpattiṃ samāpajjitvā nisinnaṃ disvā vanditvā attanā saddhiṃ anālapantaṃ ñatvā gantvā taṃ kāraṇaṃ bhikkhusaṅghaṃ pucchitvā bhikkhūhi ‘‘samāpattiṃ samāpannā nālapantī’’ti vutto ‘‘kathaṃ, bhante, samāpattito vuṭṭhahantī’’ti puna pucchitvā tehi ca bhikkhūhi ‘‘satthuno ceva saṅghassa ca pakkosanāya yathāparicchinnakālato āyusaṅkhayā ca vuṭṭhahantī’’ti vatvā tassa saparivārassa upanissayaṃ disvā saṅghassa vacanena nirodhā vuṭṭhāpitaṃ soṇakattheraṃ disvā ‘‘kasmā, bhante, mayā saddhiṃ nālapitthā’’ti pucchitvā therena ‘‘bhuñjitabbakaṃ kumāra bhuñjimhā’’ti vutte ‘‘sakkā nu kho, bhante, amhehipi taṃ bhojetu’’nti pucchitvā ‘‘sakkā, kumāra, amhādise katvā bhojetu’’nti vutte tamatthaṃ mātāpitūnaṃ ārocetvā tehi anuññāto attano sahāyena caṇḍavajjinā tehi ca pañcahi purisasatehi saddhiṃ soṇakattherassa santike pabbajitvā upasampanno ahosi.
It is said that he, being a minister’s son named Siggava in Pāṭaliputta, was enjoying prosperity in three palaces suitable for the three seasons. One day, accompanied by his friend, the merchant’s son Caṇḍavajjī, and his retinue, he went to Kukkuṭārāma. There, he saw Elder Soṇaka seated, absorbed in the attainment of cessation (nirodhasamāpatti). Realizing that the Elder did not speak with him, he left and asked the Sangha the reason. When the bhikkhus told him, “Those who have entered attainment do not speak,” he asked again, “How, Venerable sirs, do they emerge from attainment?” When those bhikkhus told him, “They emerge at the call of the Teacher or the Sangha, or at the end of the stipulated time, or at the exhaustion of their life-span,” and seeing the supporting conditions for Siggava and his retinue, they roused Elder Soṇaka from cessation at the instruction of the Sangha. Siggava, seeing him, asked, “Why, Venerable sir, did you not speak with me?” When the Elder replied, “Young man, we were enjoying what was to be enjoyed,” he asked, “Is it possible, Venerable sir, for us also to enjoy that?” When the Elder replied, “Young man, it is possible if you become like us and enjoy it,” he reported the matter to his parents. Having obtained their permission, he went forth and received higher ordination in the presence of Elder Soṇaka, together with his friend Caṇḍavajjī and those five hundred young men.
Nghe nói, Siggava là con trai của một vị quan ở Pāṭaliputta, đang hưởng thụ sự giàu sang trong ba tòa lâu đài phù hợp với ba mùa. Một ngày nọ, cùng với người bạn là con trai của nhà trưởng giả Caṇḍavajjī và đoàn tùy tùng, Siggava đến Kukkuṭārāma. Ở đó, Siggava thấy Trưởng lão Soṇaka đang nhập Diệt thọ định. Sau khi đảnh lễ và biết rằng Trưởng lão không nói chuyện với mình, Siggava đi hỏi chư Tỳ-khưu về lý do đó. Khi chư Tỳ-khưu nói rằng: “Những vị đã nhập định thì không nói chuyện”, Siggava lại hỏi: “Bạch chư Tôn giả, làm thế nào để các vị ấy xuất định?”. Chư Tỳ-khưu trả lời: “Các vị ấy xuất định khi được Đức Đạo Sư hoặc Tăng chúng gọi, hoặc khi thời gian định đã được quy định kết thúc, hoặc khi tuổi thọ đã hết.” Sau khi thấy được duyên lành của Siggava cùng đoàn tùy tùng, theo lời của Tăng chúng, Trưởng lão Soṇaka đã được cho xuất khỏi định. Siggava hỏi: “Bạch Tôn giả, vì sao Tôn giả không nói chuyện với con?”. Khi Trưởng lão nói: “Này thanh niên, chúng tôi đã thọ hưởng những gì cần thọ hưởng”, Siggava hỏi: “Bạch Tôn giả, chúng con có thể cúng dường món đó cho Tôn giả được không?”. Khi Trưởng lão nói: “Này thanh niên, có thể cúng dường nếu con trở thành người như chúng tôi”, Siggava đã trình bày ý định đó với cha mẹ. Được cha mẹ cho phép, Siggava cùng với người bạn Caṇḍavajjī và năm trăm người bạn khác đã xuất gia dưới sự hướng dẫn của Trưởng lão Soṇaka và thọ giới Tỳ-khưu.
Tattha siggavo ca caṇḍavajjī ca dve upajjhāyasseva santike dhammavinayaṃ pariyāpuṇitvā aparabhāge chaḷabhiññā ahesuṃ.
Among them, Siggava and Caṇḍavajjī, both having learned the Dhamma and Vinaya from their preceptor, later became those with the six supernormal powers (chaḷabhiññā).
Trong số đó, Siggava và Caṇḍavajjī, cả hai đã học Pháp và Luật dưới sự hướng dẫn của chính vị thầy tế độ của mình, và sau này đều trở thành những bậc Lục thông.
Tissassa pana moggaliputtassa anupubbakathā parato āvi bhavissati.
The sequential story of Tissa Moggaliputta will appear later.
Câu chuyện về Tissa Moggaliputta sẽ được trình bày chi tiết sau.
Vijitāvinoti vijitasabbakilesapaṭipakkhattā vijitavanto.
Vijitāvino means those who have conquered, because they have conquered all opposing defilements.
Vijitāvino (những người đã chiến thắng) là những người đã chiến thắng tất cả các phiền não đối nghịch.
Paramparāyāti paṭipāṭiyā, anukkamenāti vuttaṃ hoti.
Paramparāyā means in succession, by gradual order, it is said.
Paramparāyā nghĩa là theo thứ tự, theo tuần tự.
Jambusirivhayeti jambusadisanāme, jambunāmaketi vuttaṃ hoti.
Jambusirivhaye means having a name like a jambu tree, or named Jambu, it is said.
Jambusirivhaye nghĩa là có tên giống như cây Jambu, tức là có tên là Jambu.
Mahantena hi jamburukkhena abhilakkhitattā dīpopi ‘‘jambū’’ti vuccati.
Indeed, due to being characterized by a great jambu tree, the island is also called “Jambu.”
Thật vậy, hòn đảo này cũng được gọi là “Jambu” vì nó được đánh dấu bởi một cây Jambu lớn.
Acchijjamānaṃ avinassamānaṃ katvā.
Acchijjamānaṃ means without interruption, without perishing.
Acchijjamānaṃ nghĩa là không bị gián đoạn, không bị hủy hoại.
‘‘Yadā nibbāyiṃsū’’ti sambandho.
“When they attained Nibbāna” is the connection.
Liên kết với câu “Khi các vị ấy nhập Niết-bàn”.
Jotayitvā ca sabbadhīti tameva saddhammaṃ sabbattha pakāsayitvā.
Jotayitvā ca sabbadhī means having illuminated that same true Dhamma everywhere.
Jotayitvā ca sabbadhī nghĩa là đã làm cho Chánh pháp ấy rạng rỡ khắp mọi nơi.
‘‘Jutimanto’’ti vattabbe gāthābandhavasena ‘‘jutīmanto’’ti vuttaṃ, paññājotisampannāti attho, tejavantoti vā, mahānubhāvāti vuttaṃ hoti.
Instead of saying “Jutimanto,” it is said “jutīmanto” due to metrical requirements; it means endowed with the light of wisdom, or powerful, or of great might, it is said.
Đáng lẽ phải nói là “Jutimanto”, nhưng để phù hợp với thể thơ (gāthābandhavasena), đã nói là “jutīmanto”, có nghĩa là đầy đủ ánh sáng trí tuệ, hoặc có uy lực, tức là có đại oai đức.
Nibbāyiṃsūti anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyiṃsu.
Nibbāyiṃsū means they attained parinibbāna with the element of Nibbāna without any remainder of clinging.
Nibbāyiṃsū nghĩa là các vị ấy đã nhập Đại Niết-bàn với Niết-bàn giới vô dư y (anupādisesāya nibbānadhātuyā).
Pahīnasabbakilesattā natthi etesaṃ katthaci ālayo taṇhāti anālayā, vītarāgāti vuttaṃ hoti.
Because all defilements are abandoned, there is no attachment or craving anywhere for them, thus anālayā means free from craving, it is said.
Vì đã đoạn trừ tất cả các phiền não (pahīnasabbakilesattā), nên các vị ấy không còn chấp trước (ālayo) hay tham ái (taṇhā) vào bất cứ nơi nào, do đó được gọi là anālayā, tức là đã ly tham (vītarāgā).
Vassasataparinibbute bhagavatīti vassasataṃ parinibbutassa assāti vassasataparinibbuto, bhagavā, tasmiṃ parinibbānato vassasate atikkanteti vuttaṃ hoti.
Vassasataparinibbute bhagavatī means when a hundred years had passed since the Blessed One attained parinibbāna, it is said.
Vassasataparinibbute bhagavatī nghĩa là Đức Thế Tôn đã nhập Niết-bàn được một trăm năm, tức là đã một trăm năm trôi qua kể từ khi Ngài nhập Niết-bàn.
Vesālikāti vesālīnivāsino.
Vesālikā means residents of Vesālī.
Vesālikā là những người dân sống ở Vesālī.
Vajjiputtakāti vajjiraṭṭhe vesāliyaṃ kulānaṃ puttā.
Vajjiputtakā means sons of families in Vesālī in the Vajji country.
Vajjiputtakā là con cái của các gia đình ở Vesālī, thuộc xứ Vajji.
Kappati siṅgīloṇakappoti siṅgena loṇaṃ pariharitvā pariharitvā aloṇakapiṇḍapātena saddhiṃ bhuñjituṃ kappati, na sannidhiṃ karotīti adhippāyo.
Kappati siṅgīloṇakappo means it is allowable to carry salt in a horn and consume it with unseasoned food, the intention being that one does not make a store of it.
Kappati siṅgīloṇakappo nghĩa là được phép mang muối trong sừng để ăn với món cơm không muối, ý là không được tích trữ.
Kappati dvaṅgulakappoti dvaṅgulaṃ atikkantāya chāyāya vikāle bhojanaṃ bhuñjituṃ kappatīti attho.
Kappati dvaṅgulakappo means it is allowable to eat food in the afternoon when the shadow has exceeded two fingerbreadths.
Kappati dvaṅgulakappo nghĩa là được phép ăn vào buổi chiều muộn, ngay cả khi bóng đã quá hai ngón tay.
Kappati gāmantarakappoti ‘‘gāmantaraṃ gamissāmī’’ti pavāritena anatirittabhojanaṃ bhuñjituṃ kappatīti attho.
Kappati gāmantarakappo means it is allowable for a bhikkhu who has been invited, thinking “I will go to another village,” to eat food that is not surplus.
Kappati gāmantarakappo nghĩa là được phép ăn thức ăn không phải là đồ dư (anatirittabhojanaṃ) sau khi đã tuyên bố (pavārita) rằng “Tôi sẽ đi đến làng khác”.
Kappati āvāsakappoti ekasīmāyaṃ nānāsenāsanesu visuṃ visuṃ uposathādīni saṅghakammāni kātuṃ vaṭṭatīti attho.
Kappati āvāsakappo means it is allowable to perform Sangha acts such as Uposatha separately in different dwellings within the same boundary.
Kappati āvāsakappo nghĩa là được phép thực hiện các nghi thức Tăng sự như Uposatha riêng biệt ở nhiều chỗ ở khác nhau trong cùng một giới hạn (sīmā).
Kappati anumatikappoti ‘‘anāgatānaṃ āgatakāle anumatiṃ gahessāmī’’ti tesu anāgatesuyeva vaggena saṅghena kammaṃ katvā pacchā anumatiṃ gahetuṃ kappati, vaggakammaṃ na hotīti adhippāyo.
Kappati anumatikappo means it is allowable for a group of bhikkhus to perform a Sangha act in the absence of other bhikkhus, thinking “We will obtain their consent when they arrive,” and then to obtain their consent afterwards; the intention is that it does not become an invalid act of a faction.
Kappati anumatikappo nghĩa là được phép thực hiện một nghi thức Tăng sự bởi một nhóm Tỳ-khưu (vaggena saṅghena) khi các Tỳ-khưu khác chưa đến, với ý định “Chúng tôi sẽ xin phép những vị chưa đến khi họ đến”, và sau đó xin phép họ; ý là đó không phải là một nghi thức Tăng sự bị chia rẽ (vaggakammaṃ).
Kappati āciṇṇakappoti ācariyupajjhāyehi āciṇṇo kappatīti attho.
Kappati āciṇṇakappo means a practice observed by teachers and preceptors is allowable.
Kappati āciṇṇakappo nghĩa là được phép thực hành theo những gì các vị thầy và thầy tế độ đã thực hành.
So pana ekacco kappati dhammiko, ekacco na kappati adhammikoti veditabbo.
It should be understood that some such practices are allowable because they are righteous, while others are not allowable because they are unrighteous.
Tuy nhiên, cần biết rằng có những thực hành được phép (dhammiko) và có những thực hành không được phép (adhammiko).
Kappati amathitakappoti yaṃ khīraṃ khīrabhāvaṃ vijahitaṃ dadhibhāvaṃ asampattaṃ, taṃ bhuttāvinā pavāritena anatirittaṃ bhuñjituṃ kappatīti attho.
Kappati amathitakappo means it is allowable for a bhikkhu who has eaten and is forbidden (to eat more) to consume milk that has lost its milky state but has not yet become curds, if it is not surplus.
Kappati amathitakappo nghĩa là được phép ăn sữa chưa biến thành sữa đông (chưa đạt đến trạng thái sữa đông) mà không cần nghi thức dư thừa (anatirittaṃ), ngay cả khi đã ăn xong và tuyên bố (pavārita).
Kappati jalogiṃ pātunti ettha jalogīti taruṇasurā.
Here, in Kappati jalogiṃ pātuṃ, jalogī means young toddy.
Trong câu Kappati jalogiṃ pātuṃ, jalogī là rượu non.
Yaṃ majjasambhāraṃ ekato kataṃ majjabhāvamasampattaṃ, taṃ pātuṃ vaṭṭatīti adhippāyo.
The intention is that it is allowable to drink alcoholic preparations that have been mixed together but have not yet reached the state of alcohol.
Ý nghĩa là được phép uống rượu non đã được pha chế nhưng chưa đạt đến trạng thái rượu.
Jātarūparajatanti sarasato vikāraṃ anāpajjitvā sabbadā jātaṃ rūpameva hotīti jātaṃ rūpametassāti jātarūpaṃ, suvaṇṇaṃ.
Jātarūparajataṃ means gold, for it maintains its intrinsic nature without alteration and is always of an uncompounded nature, thus it is called jātarūpa.
Jātarūparajataṃ: Jātarūpa là vàng, vì nó luôn giữ nguyên hình dạng tự nhiên mà không bị biến đổi, tức là có hình dạng tự nhiên.
Dhavalasabhāvatāya rājatīti rajataṃ, rūpiyaṃ.
Rajataṃ means silver, for it shines with a white nature.
Rajata là bạc, vì nó sáng trắng tự nhiên.
Susunāgaputtoti susunāgassa putto.
Susunāgaputto means the son of Susunāga.
Susunāgaputto là con trai của Susunāga.
Kākaṇḍakaputtoti kākaṇḍakabrāhmaṇassa putto.
Kākaṇḍakaputto means the son of the brahmin Kākaṇḍaka.
Kākaṇḍakaputto là con trai của Bà-la-môn Kākaṇḍaka.
Vajjīsūti janapadavacanattā bahuvacanaṃ kataṃ.
Vajjīsu is in the plural because it refers to a country.
Trong từ Vajjīsu, đã sử dụng số nhiều vì nó là từ chỉ một vùng đất (janapadavacana).
Ekopi hi janapado ruḷhīsaddattā bahuvacanena vuccati.
Indeed, even a single region is referred to by the plural due to idiomatic usage.
Quả thật, một quốc độ duy nhất cũng được gọi bằng số nhiều do thói quen dùng từ.
Yena vesālī, tadavasarīti yena disābhāgena vesālī avasaritabbā, yasmiṃ vā padese vesālī, tadavasari, taṃ pattoti attho.
" Whither Vesālī, thither he went" means the direction in which Vesālī was to be approached, or the region where Vesālī was; he reached it. This is the meaning.
"Yena Vesālī, tadavasarī" có nghĩa là: "đến hướng nào có Vesālī, hoặc đến nơi nào có Vesālī", tức là đã đến nơi đó.
Mahāvane kūṭāgārasālāyanti ettha mahāvanaṃ nāma sayaṃjātamaropimaṃ saparicchedaṃ mahantaṃ vanaṃ.
In " the Mahāvana, at the kūṭāgārasālā," Mahāvana refers to a great forest that grew naturally, was not planted, and had boundaries.
Trong cụm từ "Mahāvane kūṭāgārasālāya", "Mahāvana" (Đại Lâm) có nghĩa là một khu rừng rộng lớn, tự nhiên, không trồng trọt và có giới hạn.
Kapilavatthusāmantā pana mahāvanaṃ himavantena saha ekābaddhaṃ aparicchedaṃ hutvā mahāsamuddaṃ āhacca ṭhitaṃ, idaṃ tādisaṃ na hotīti saparicchedaṃ mahantaṃ vananti mahāvanaṃ.
However, the Mahāvana near Kapilavatthu, being continuous with the Himālaya and extending to the great ocean without boundaries, is not like this. Thus, a great forest with boundaries is called Mahāvana.
Tuy nhiên, khu rừng lớn gần Kapilavatthu thì liền một dải với dãy Hy Mã Lạp Sơn, không có giới hạn, kéo dài đến đại dương, khu rừng này không phải loại như vậy. Vì thế, (Mahāvana ở đây) là một khu rừng rộng lớn có giới hạn.
Kūṭāgārasālā pana mahāvanaṃ nissāya kate ārāme kūṭāgāraṃ anto katvā haṃsavaṭṭakacchannena haṃsamaṇḍalākārena katā.
The kūṭāgārasālā was constructed in a park built relying on the Mahāvana, with a kūṭāgāra inside, roofed in the manner of a swan's wing or in the shape of a swan's circle.
Còn Kūṭāgārasālā (Chánh Đường có chóp nhọn) được xây dựng trong khu vườn (ārāma) gần Mahāvana, có chóp nhọn bên trong, được lợp mái hình tròn như vòng chim thiên nga (haṃsavaṭṭaka).
Tadahuposatheti ettha tadahūti tasmiṃ ahani, tasmiṃ divaseti attho.
In " on that Uposatha day," tadahū means on that day, on that specific day. This is the meaning.
Trong cụm từ "Tadahuposathe", "tadahū" có nghĩa là vào ngày đó, vào dịp đó.
Upavasanti etthāti uposatho, upavasitabbadivaso.
Because people reside in it, it is called Uposatha, the day to reside in.
"Uposatha" là nơi người ta giữ giới; là ngày cần phải giữ giới.
Upavasantīti ca sīlena vā sabbaso āhārassa ca abhuñjanasaṅkhātena anasanena vā khīrapānamadhupānādimattena vā upetā hutvā vasantīti attho.
And Upavasanti means that they observe, being endowed with morality, or with fasting involving complete abstention from food, or with merely drinking milk or honey, etc.
"Upavasanti" có nghĩa là giữ giới hoặc giữ chay hoàn toàn không ăn uống, hoặc chỉ dùng sữa, mật ong, v.v.
So panesa divaso aṭṭhamīcātuddasīpannarasībhedena tividho.
This day is threefold, distinguished as the eighth, fourteenth, and fifteenth days.
Ngày này có ba loại: ngày mùng tám, ngày mười bốn và ngày rằm.
Katthaci pana pātimokkhepi sīlepi upavāsepi paññattiyampi uposathasaddo āgato.
Sometimes, the word Uposatha appears in reference to the Pātimokkha, to morality, to fasting, and to designation.
Tuy nhiên, từ "uposatha" đôi khi cũng xuất hiện trong Pātimokkha, trong giới, trong sự giữ chay và trong sự chế định.
Tathā hesa ‘‘āyāmāvuso kappina, uposathaṃ gamissāmā’’tiādīsu pātimokkhuddese āgato.
Thus, it appears in the recitation of the Pātimokkha in phrases like "Come, friend Kappina, we shall go to the Uposatha."
Chẳng hạn, nó xuất hiện trong việc đọc Pātimokkha ở những câu như: "Này hiền giả Kappina, chúng ta hãy đi tụng Pātimokkha."
‘‘Evaṃ aṭṭhaṅgasamannāgato kho visākhe uposatho upavuttho’’tiādīsu (a. ni. 8.43) sīle.
In morality, in phrases like "Indeed, Visākhā, an Uposatha observed, endowed with these eight factors..."
Trong giới, ở những câu như: "Này Visākhā, Uposatha được giữ với tám chi phần như vậy."
‘‘Suddhassa ve sadā pheggu, suddhassuposatho sadā’’tiādīsu (ma. ni. 1.79) upavāse.
In fasting, in phrases like "For the pure, indeed, there is always the auspicious constellation; for the pure, there is always Uposatha."
Trong sự giữ chay, ở những câu như: "Quả thật, đối với người thanh tịnh, luôn có phước báu; đối với người thanh tịnh, luôn có Uposatha."
‘‘Uposatho nāma nāgarājā’’tiādīsu (dī. ni. 2.246; ma. ni. 3.258) paññattiyañca āgato.
And in designation, in phrases like "There was a Nāga king named Uposatha."
Và trong sự chế định, ở những câu như: "Vua rồng tên là Uposatha."
Tattha upecca vasitabbato uposatho pātimokkhuddeso.
Among these, the recitation of the Pātimokkha is Uposatha because it is to be approached and observed.
Trong số đó, Pātimokkha được gọi là "uposatha" vì nó là điều cần được tụng đọc.
Upetena samannāgatena hutvā vasitabbato santāne vāsetabbato uposatho sīlaṃ.
Morality is Uposatha because it is to be observed, being endowed and complete, or because it is to be cultivated in one's continuum.
Giới (sīla) được gọi là "uposatha" vì nó là điều cần được giữ gìn và thấm nhuần trong dòng tâm thức.
Asanādisaṃyamādiṃ vā upecca vasantīti uposatho upavāso.
Fasting is Uposatha because people approach and observe restraint from eating, etc.
Sự giữ chay (upavāsa) được gọi là "uposatha" vì người ta giữ gìn sự tiết chế trong việc ăn uống, v.v.
Tathārūpe hatthiassavisese uposathoti samaññāmattato uposatho paññatti.
Designation is Uposatha because it is merely a name for such special elephants or horses, being Uposatha.
Sự chế định (paññatti) được gọi là "uposatha" chỉ vì nó là tên gọi cho những loài voi, ngựa đặc biệt như vậy.
Idha pana ‘‘na, bhikkhave, tadahuposathe sabhikkhukā āvāsā’’tiādīsu (mahāva. 181) viya uposathadivaso adhippeto, tasmā tadahuposatheti tasmiṃ uposathadivaseti attho.
Here, however, the Uposatha day is intended, as in phrases like "Monks, on the Uposatha day, residences should not be without bhikkhus." Therefore, tadahuposathe means on that Uposatha day.
Tuy nhiên, ở đây, ngày Uposatha được đề cập đến, như trong câu: "Này các Tỳ-khưu, vào ngày Uposatha đó, các trú xứ không có Tỳ-khưu." Do đó, "tadahuposathe" có nghĩa là vào ngày Uposatha đó.
Kaṃsapātinti suvaṇṇapātiṃ.
Kaṃsapāti refers to a golden bowl.
"Kaṃsapāti" là bát vàng.
Kahāpaṇampītiādīsu kahāpaṇassa samabhāgo aḍḍho.
In " a kahāpaṇa also," etc., aḍḍho is half, an equal part of a kahāpaṇa.
Trong các câu như "kahāpaṇampī", "aḍḍho" là một nửa đồng kahāpaṇa.
Pādo catutthabhāgo.
Pādo is a quarter, the fourth part.
"Pādo" là một phần tư.
Māsakoyeva māsakarūpaṃ.
Māsakarūpaṃ is just a māsaka.
"Māsakarūpaṃ" là một đồng māsaka.
Sabbaṃ tāva vattabbanti iminā sattasatikakkhandhake (cūḷava. 446 ādayo) āgatā sabbāpi pāḷi idha ānetvā vattabbāti dasseti.
" Everything should be said" indicates that all the Pali passages found in the chapter of seven hundred (bhikkhus) should be brought here and stated.
"Sabbaṃ tāva vattabbaṃ" (tất cả những gì cần nói) chỉ ra rằng tất cả các bài kệ (pāḷi) xuất hiện trong chương bảy trăm (Sattasatikakkhandhaka) cần được đưa vào và nói ở đây.
Sā kuto vattabbāti āha ‘‘yāva imāya pana vinayasaṅgītiyā’’tiādi.
He asks where that Pali should be stated and then says, " up to this Vinaya-Saṅgīti," etc.
Từ đâu mà những bài kệ đó cần được nói? Câu trả lời là "yāva imāya pana vinayasaṅgītiyā" (cho đến khi có cuộc kết tập Vinaya này), v.v.
Saṅgāyitasadisameva saṅgāyiṃsūti sambandho.
The connection is that they recited (the Dhamma) exactly as it was recited (in the first Saṅgīti).
Sự liên kết là: họ đã kết tập giống hệt như đã được kết tập.
Pubbe kataṃ upādāyāti pubbe kataṃ paṭhamasaṅgītimupādāya.
" Based on what was done previously" means based on the First Council previously held.
"Pubbe kataṃ upādāyā" (dựa vào điều đã làm trước đó) có nghĩa là dựa vào cuộc kết tập đầu tiên đã được thực hiện trước đó.
Sā panāyaṃ saṅgītīti sambandho.
The connection is that this Council was then held.
Sự liên kết là: đây là cuộc kết tập đó.
Tesūti tesu saṅgītikārakesu theresu.
" Among them" refers to those Elders who conducted the Council.
"Tesū" (trong số đó) có nghĩa là trong số các trưởng lão đã thực hiện cuộc kết tập đó.
Vissutāti gaṇapāmokkhatāya vissutā sabbattha pākaṭā.
" Well-known" means well-known as leaders of the Saṅgha, renowned everywhere.
"Vissutā" (nổi tiếng) có nghĩa là nổi tiếng khắp nơi vì là trưởng nhóm.
Tasmiñhi sannipāte aṭṭheva gaṇapāmokkhā mahātherā ahesuṃ, tesu ca vāsabhagāmī sumanoti dve therā anuruddhattherassa saddhivihārikā, avasesā cha ānandattherassa.
Indeed, at that assembly, there were only eight leading Mahātheras. Among them, the two Elders Vāsabhagāmī and Sumana were disciples of Venerable Anuruddha, and the remaining six were disciples of Venerable Ānanda.
Trong cuộc tập hợp đó, có tám vị Đại Trưởng lão là trưởng nhóm. Trong số đó, hai vị trưởng lão là Vāsabhagāmī và Sumana là đệ tử của Trưởng lão Anuruddha, sáu vị còn lại là đệ tử của Trưởng lão Ānanda.
Ete pana sabbepi aṭṭha mahātherā bhagavantaṃ diṭṭhapubbā.
All these eight Mahātheras had seen the Buddha before.
Tất cả tám vị Đại Trưởng lão này đều đã từng gặp Đức Thế Tôn.
Idāni te there sarūpato dassento āha ‘‘sabbakāmī cā’’tiādi.
Now, showing these Elders by their characteristics, he says, " Sabbakāmī," etc.
Bây giờ, để chỉ ra hình dáng của các vị trưởng lão đó, (văn bản) nói: "sabbakāmī cā" (và Sabbakāmī), v.v.
Sāṇasambhūtoti sāṇadesavāsī sambhūtatthero.
" Sāṇasambhūta" refers to the Elder Sambhūta, who lived in the Sāṇa region.
"Sāṇasambhūto" là Trưởng lão Sambhūta, người sống ở vùng Sāṇa.
Dutiyo saṅgahoti sambandho.
The connection is that this was the second council.
Sự liên kết là: cuộc kết tập thứ hai.
Pannabhārāti patitakkhandhabhārā.
" With burdens laid down" means those whose burden of the aggregates has fallen.
"Pannabhārā" (đã đặt gánh nặng xuống) có nghĩa là gánh nặng trên vai đã được đặt xuống.
‘‘Bhārā have pañcakkhandhā’’ti (saṃ. ni. 3.22) hi vuttaṃ.
For it has been said, "Indeed, the five aggregates are burdens."
Quả thật, đã được nói rằng: "Năm uẩn là gánh nặng."
Katakiccāti catūsu saccesu catūhi maggehi kattabbassa pariññāpahānasaachakiriyābhāvanāsaṅkhātassa soḷasavidhassapi kiccassa pariniṭṭhitattā katakiccā.
" Having accomplished their task" means having accomplished their task of sixteen kinds—comprehension, abandonment, realization, and development—which is to be done through the four paths in the four Noble Truths.
"Katakiccā" (đã hoàn thành việc cần làm) có nghĩa là đã hoàn thành tất cả mười sáu loại công việc cần làm thông qua bốn đạo lộ đối với bốn sự thật, đó là sự hiểu biết trọn vẹn (pariññā), sự đoạn trừ (pahāna), sự chứng ngộ (sacchikiriyā) và sự tu tập (bhāvanā).
Abbudanti upaddavaṃ vadanti corakammampi bhagavato vacanaṃ thenetvā attano vacanassa dīpanato.
They call abbuda an affliction, even an act of theft of the Buddha's word, by presenting one's own word.
"Abbudaṃ" (ung nhọt) có nghĩa là tai họa, hoặc là hành vi trộm cắp lời dạy của Đức Thế Tôn để làm nổi bật lời nói của mình.
Gaṇṭhipade pana ‘‘abbudaṃ gaṇḍo’’ti vuttaṃ.
However, in the Gaṇṭhipada, it is said, "An abbuda is a tumor."
Tuy nhiên, trong Gaṇṭhipada, đã nói rằng: "Abbudaṃ là gaṇḍo (ung nhọt)."
Imanti vakkhamānanidassanaṃ.
" This" refers to the following illustration.
"Imaṃ" (cái này) là sự minh họa sẽ được nói đến.
Sandissamānā mukhā sammukhā.
Faces that are visible are sammukhā (face to face).
"Sammukhā" là trực diện, đối mặt.
Uparibrahmalokūpapattiyā bhāvitamagganti uparibrahmaloke upapattiyā uppāditajjhānaṃ.
" The path cultivated for rebirth in the higher Brahma-world" refers to the jhānas developed for rebirth in the higher Brahma-world.
"Uparibrahmalokūpapattiyā bhāvitamaggaṃ" (đạo lộ đã được tu tập để tái sinh vào các cõi Phạm thiên cao hơn) có nghĩa là thiền định được tạo ra để tái sinh vào các cõi Phạm thiên cao hơn.
Jhānañhi tatrūpapattiyā upāyabhāvato idha ‘‘maggo’’ti vuttaṃ.
For jhāna is called a "path" here because it is a means to rebirth there.
Thiền định được gọi là "đạo lộ" ở đây vì nó là phương tiện để tái sinh vào các cõi đó.
Upāyo hi ‘‘maggo’’ti vuccati.
Indeed, a means is called a "path."
Quả thật, phương tiện được gọi là "đạo lộ" (magga).
Vacanattho panettha – taṃ taṃ upapattiṃ maggati gavesati janeti nipphādetīti maggoti evaṃ veditabbo.
The etymological meaning here is: it is to be understood as "path" because it "seeks," "investigates," "generates," or "produces" that particular rebirth.
Ở đây, ý nghĩa của từ là: "đạo lộ" là cái tìm kiếm (maggati), khám phá (gavesati), sinh ra (janeti), hoặc tạo ra (nipphādeti) sự tái sinh đó. Như vậy, cần phải hiểu.
Atthato cāyaṃ maggo nāma cetanāpi hoti cetanāsampayuttadhammāpi tadubhayampi.
In terms of meaning, this path can be volition (cetanā), or mental factors associated with volition (cetanāsampayutta-dhammā), or both.
Về ý nghĩa, "đạo lộ" này có thể là ý chí (cetanā), hoặc các pháp tương ưng với ý chí (cetanāsampayuttadhammā), hoặc cả hai.
‘‘Nirayañcāhaṃ, sāriputta, jānāmi nirayagāmiñca magga’’nti (ma. ni. 1.153) hi ettha cetanā maggo nāma.
For in "Sāriputta, I know hell, and I know the path leading to hell," volition is called the path.
Quả thật, ở đây, trong câu: "Này Sāriputta, ta biết địa ngục và con đường dẫn đến địa ngục", ý chí được gọi là đạo lộ.
Moggalibrāhmaṇassāti lokasammatassa aputtakassa moggalināmabrāhmaṇassa.
" Of the Brāhmaṇa Moggalī" refers to the childless Brāhmaṇa named Moggalī, who was respected by people.
"Moggalibrāhmaṇassa" (của Bà-la-môn Moggali) có nghĩa là của Bà-la-môn tên Moggali, người được mọi người công nhận là không có con.
Nanu ca kathametaṃ nāma vuttaṃ ‘‘moggalibrāhmaṇassa gehe paṭisandhiṃ gahessatī’’ti.
But how was it said, "He will take rebirth in the house of the Brāhmaṇa Moggalī"?
Há không phải đã nói rằng: "sẽ tái sinh trong nhà của Bà-la-môn Moggali" sao?
Kiṃ uparūpapattiyā paṭiladdhasamāpattīnampi kāmāvacare uppatti hotīti?
Does rebirth in the sense-sphere occur even for those who have attained absorption (samāpatti) for higher rebirths?
Liệu những người đã đạt được các tầng thiền định cao hơn có thể tái sinh vào cõi Dục giới không?
Hoti.
Yes, it does.
Có thể.
Sā ca katādhikārānaṃ mahāpuññānaṃ cetopaṇidhivasena hoti, na sabbesanti daṭṭhabbaṃ.
And that rebirth occurs for those great beings who have fulfilled their aspirations (adhikāra) and possess great merit, by way of their mental aspiration (cetopaṇidhi), not for all; this should be understood.
Sự tái sinh đó xảy ra do sự ước nguyện của tâm (cetopaṇidhivasena) đối với những người đã tạo công đức lớn, chứ không phải với tất cả mọi người. Điều này cần được hiểu như vậy.
Atha mahaggatassa garukakammassa vipākaṃ paṭibāhitvā parittakammaṃ kathamattano vipākassa okāsaṃ karotīti?
Then how can a minor kamma, by suppressing the result of a weighty kamma (garukakamma), make room for its own result?
Vậy thì, làm thế nào mà một nghiệp nhỏ (parittakamma) có thể tạo cơ hội cho quả báo của chính nó, trong khi ngăn cản quả báo của một nghiệp nặng (garukakamma) ở cõi sắc giới (mahaggata)?
Ettha ca tāva tīsupi gaṇṭhipadesu idaṃ vuttaṃ ‘‘nikantibaleneva jhānā parihāyati, tato parihīnajjhānā nibbattantī’’ti.
Here, indeed, it is stated in all three Gaṇṭhipadas: "One falls away from jhāna solely by the power of craving (nikanti); then, having fallen away from jhāna, they are reborn."
Ở đây, trong cả ba Gaṇṭhipada đều nói rằng: "Người đó bị suy giảm thiền định chỉ do sức mạnh của sự tham ái (nikanti), và từ đó, những người có thiền định suy giảm sẽ tái sinh (vào cõi Dục giới)."
Keci pana ‘‘anīvaraṇāvatthāya nikantiyā jhānassa parihāni vīmaṃsitvā gahetabbā’’ti vatvā evamettha kāraṇaṃ vadanti ‘‘satipi mahaggatakammuno vipākapaṭibāhanasamatthassa parittakammassapi abhāve ‘ijjhati, bhikkhave, sīlavato cetopaṇidhi visuddhattā’ti (dī. ni. 3.337; a. ni. 8.35; saṃ. ni. 4.352) vacanato kāmabhave cetopaṇidhi mahaggatakammassa vipākaṃ paṭibāhitvā parittakammuno vipākassa okāsaṃ karotī’’ti.
Some teachers, however, say that "the falling away from jhāna due to craving should be investigated and taken as occurring in a state free from hindrances," and explain the reason thus: "Even if there is no minor kamma capable of suppressing the result of a weighty kamma, due to the saying 'Bhikkhus, the mental aspiration of one who is moral is successful because of its purity,' mental aspiration in the sense-sphere existence suppresses the result of the weighty kamma and makes room for the result of a minor kamma."
Tuy nhiên, một số vị nói rằng: "Sự suy giảm thiền định do tham ái cần được xem xét và chấp nhận như là một trạng thái không có chướng ngại (anīvaraṇa)." Và họ đưa ra lý do như sau: "Ngay cả khi không có nghiệp nhỏ có khả năng ngăn cản quả báo của nghiệp lớn, thì theo lời dạy: 'Này các Tỳ-khưu, sự ước nguyện của tâm (cetopaṇidhi) của người giữ giới được thành tựu do sự thanh tịnh', sự ước nguyện của tâm trong cõi Dục giới có thể ngăn cản quả báo của nghiệp lớn và tạo cơ hội cho quả báo của nghiệp nhỏ."
Sādhu sappurisāti ettha sādhūti āyācanatthe nipāto, taṃ yācāmāti attho.
In " Sādhu, good people," sādhu is a particle in the sense of a request; the meaning is, "We request that."
Trong cụm từ "Sādhu sappurisā", "sādhu" là một giới từ dùng để cầu xin, có nghĩa là "chúng tôi cầu xin điều đó".
Haṭṭhapahaṭṭhoti cittapīṇanavasena punappunaṃ santuṭṭho.
Glad and overjoyed means repeatedly satisfied through the pleasing of the mind.
Haṭṭhapahaṭṭho có nghĩa là hoan hỷ hết sức, tâm ý vui mừng, hết lần này đến lần khác.
Udaggudaggoti sarīravikāruppādanapītivasena udaggudaggo.
Extremely elated means extremely elated by the power of joy that causes bodily transformation.
Udaggudaggo có nghĩa là hết sức hoan hỷ, do sự hân hoan làm cho thân thể biến đổi.
Pītimā hi puggalo kāyacittānaṃ uggatattā abbhuggatattā ‘‘udaggo’’ti vuccati.
For a person full of joy is called "elated" because of the uplifted and elevated state of their body and mind.
Quả thật, người có hỷ được gọi là “udaggo” vì thân và tâm đều hưng phấn, phấn chấn.
Sādhūti paṭissuṇitvāti ‘‘sādhū’’ti paṭivacanaṃ datvā.
Having assented with "Excellent!" means having given the reply "Excellent!".
Sādhūti paṭissuṇitvā có nghĩa là đã đáp lại rằng “Lành thay!”.
Tīretvāti niṭṭhapetvā.
Having brought to a conclusion means having finished.
Tīretvā có nghĩa là đã hoàn tất.
Puna paccāgamiṃsūti puna āgamiṃsu.
They returned again means they came again.
Puna paccāgamiṃsū có nghĩa là đã trở lại.
Tena kho pana samayenāti yasmiṃ samaye dutiyasaṅgītiṃ akaṃsu, tasmiṃ samayeti attho.
At that particular time means at the time when they held the Second Council.
Tena kho pana samayenā có nghĩa là vào thời điểm mà họ đã làm cuộc Kết tập thứ hai.
Navakāti vuttamevatthaṃ vibhāvetuṃ ‘‘daharabhikkhū’’ti vuttaṃ.
Junior: to clarify the meaning already stated, "young bhikkhus" is said.
Navakā có nghĩa là đã nói “daharabhikkhū” để làm rõ ý nghĩa đã được nêu.
Taṃ adhikaraṇaṃ na sampāpuṇiṃsūti taṃ vajjiputtakehi uppāditaṃ adhikaraṇaṃ vinicchinituṃ na sampāpuṇiṃsu nāgamiṃsu.
They did not reach that legal issue means they did not come to settle the legal issue raised by the Vajjiputtakas.
Taṃ adhikaraṇaṃ na sampāpuṇiṃsū có nghĩa là họ đã không đến để phân xử vụ tranh chấp do các Tỳ-khưu Vajjiputtaka gây ra.
No ahuvatthāti sambandho.
The connection is: "it did not happen."
Có sự liên kết với câu “No ahuvattha” (không có).
Idaṃ daṇḍakammanti idāni vattabbaṃ sandhāya vuttaṃ.
This punitive act: this was said in reference to what will be stated now.
Idaṃ daṇḍakamma được nói đến để chỉ điều sắp được nói.
Yāvatāyukaṃ ṭhatvā parinibbutāti sambandho, yāva attano attano āyuparimāṇaṃ, tāva ṭhatvā parinibbutāti attho.
The connection is: "having remained for the duration of their lifespan, they attained Parinibbāna." The meaning is: having remained for as long as their individual lifespans lasted, they attained Parinibbāna.
Có sự liên kết với câu “Yāvatāyukaṃ ṭhatvā parinibbutā” (đã an trú cho đến hết tuổi thọ và nhập Niết-bàn), nghĩa là đã an trú cho đến hết tuổi thọ của mỗi vị rồi nhập Niết-bàn.
Kiṃ pana katvā te therā parinibbutāti āha ‘‘dutiyaṃ saṅgahaṃ katvā’’tiādi.
Having done what, then, did those elders attain Parinibbāna? He says: "Having held the Second Collection," and so on.
Để trả lời câu hỏi: “Các vị Trưởng lão ấy đã làm gì rồi mới nhập Niết-bàn?”, vị ấy đã nói: “dutiyaṃ saṅgahaṃ katvā” (sau khi đã kết tập lần thứ hai) và cứ thế.
Anāgatepi saddhammavuḍḍhiyā hetuṃ katvā parinibbutāti sambandho.
The connection is: having established a cause for the growth of the true Dhamma in the future as well, they attained Parinibbāna.
Có sự liên kết với câu “anāgatepi saddhammavuḍḍhiyā hetuṃ katvā parinibbutā” (sau khi đã tạo nhân cho sự phát triển của Chánh pháp trong tương lai, các vị ấy đã nhập Niết-bàn).
Idāni ‘‘tepi nāma evaṃ mahānubhāvā therā aniccatāya vasaṃ gatā, kimaṅgaṃ pana aññe’’ti saṃvejetvā ovadanto āha ‘‘khīṇāsavā’’tiādi.
Now, to evoke a sense of spiritual urgency and to give admonition, saying, "Even those elders of such great power fell under the sway of impermanence, what to speak of others?", he said: "Those with cankers destroyed," and so on.
Giờ đây, để thức tỉnh và khuyên răn, rằng: “Ngay cả các vị Trưởng lão có đại thần thông như thế cũng phải chịu sự vô thường, huống chi những người khác?”, vị ấy đã nói: “khīṇāsavā” (các vị đã diệt tận lậu hoặc) và cứ thế.
Aniccatāvasanti aniccatāvasattaṃ, aniccatāyattabhāvaṃ aniccatādhīnabhāvanti vuttaṃ hoti.
Under the sway of impermanence means into the state of being subject to impermanence, into the state of being dependent on impermanence, into the state of being controlled by impermanence.
Aniccatāvasa có nghĩa là sự lệ thuộc vào vô thường, sự bị vô thường chi phối.
Jammiṃ lāmakaṃ durabhisambhavaṃ anabhibhavanīyaṃ atikkamituṃ asakkuṇeyyaṃ aniccataṃ evaṃ ñatvāti sambandho.
The connection is: having thus known impermanence to be base and vile, difficult to overcome, unconquerable, and impossible to transcend.
Có sự liên kết với câu “Jammiṃ lāmakaṃ durabhisambhavaṃ aniccataṃ evaṃ ñatvā” (sau khi đã biết rõ sự vô thường thấp kém, khó vượt qua, không thể chiến thắng, không thể vượt qua như vậy).
Keci pana ‘‘durabhisambhava’’nti ettha ‘‘pāpuṇituṃ asakkuṇeyya’’nti imamatthaṃ gahetvā ‘‘yaṃ durabhisambhavaṃ niccaṃ amataṃ padaṃ, taṃ pattuṃ vāyame dhīro’’ti sambandhaṃ vadanti.
However, some, taking the meaning of difficult to overcome here as "impossible to attain," state the connection thus: "The wise should strive to attain that permanent, deathless state which is difficult to reach."
Một số người khác, khi đề cập đến từ “durabhisambhava”, đã hiểu theo nghĩa “không thể đạt được” và nói rằng có sự liên kết với câu “dhīro vāyame taṃ pattuṃ yaṃ durabhisambhavaṃ niccaṃ amataṃ padaṃ” (người trí nên tinh tấn để đạt được Niết-bàn, một trạng thái thường hằng, bất tử, khó đạt được).
Sabbākārenāti sabbappakārena vattabbaṃ kiñcipi asesetvā dutiyasaṅgīti saṃvaṇṇitāti adhippāyo.
In every way means that the explanation of the Second Council has been described in all its aspects, without leaving out anything that should be said; this is the intention.
Sabbākārenā có nghĩa là cuộc Kết tập thứ hai đã được trình bày đầy đủ mọi phương diện, không bỏ sót bất cứ điều gì cần phải nói.
Imissā pana saṅgītiyā dhammasaṅgāhakattherehi nikkaḍḍhitā te dasasahassā vajjiputtakā bhikkhū pakkhaṃ pariyesamānā attano attano anurūpaṃ dubbalapakkhaṃ labhitvā visuṃ mahāsaṅghikaṃ ācariyakulaṃ nāma akaṃsu, tato bhijjitvā aparāni dve ācariyakulāni jātāni gokulikā ca ekabyohārikā ca.
Now, those ten thousand Vajjiputtaka bhikkhus who had been expelled by the elders who compiled the Dhamma at this council, while searching for a faction, found a weak faction suitable for themselves and separately formed a school of teachers called the Mahāsaṅghika. From that, two other schools of teachers split off and arose: the Gokulikas and the Ekabyohārikas.
Sau cuộc Kết tập này, mười ngàn Tỳ-khưu Vajjiputtaka bị các vị Trưởng lão kết tập Chánh pháp trục xuất, đã tìm kiếm phe phái ủng hộ. Khi tìm được một phe yếu kém phù hợp với mình, họ đã thành lập một trường phái riêng gọi là Mahāsaṅghika. Từ đó, hai trường phái khác đã tách ra: Gokulika và Ekabyohārika.
Gokulikanikāyato bhijjitvā aparāni dve ācariyakulāni jātāni paṇṇattivādā ca bāhuliyā ca.
Splitting from the Gokulika sect, two other schools of teachers arose: the Paṇṇattivādas and the Bāhuliyas.
Từ phái Gokulika, hai trường phái khác đã tách ra: Paññattivāda và Bāhulika.
Bahussutikātipi tesaṃyeva nāmaṃ, tesaṃyeva antarā cetiyavādā nāma apare ācariyavādā uppannā.
Bahussutikā is also their name. Among them, other schools of teachers called the Cetiyavādas arose.
Bahussutika cũng là tên của họ. Giữa họ, một trường phái khác tên là Cetiyavāda đã xuất hiện.
Evaṃ mahāsaṅghikācariyakulato dutiye vassasate pañcācariyakulāni uppannāni, tāni mahāsaṅghikehi saddhiṃ cha honti.
Thus, from the Mahāsaṅghika school of teachers, five schools of teachers arose in the second century. Together with the Mahāsaṅghikas, they become six.
Như vậy, từ trường phái Mahāsaṅghika, trong thế kỷ thứ hai, năm trường phái đã xuất hiện. Cùng với Mahāsaṅghika, tổng cộng là sáu trường phái.
Tasmiṃyeva dutiye vassasate theravādato bhijjitvā dve ācariyavādā uppannā mahisāsakā ca vajjiputtakā ca.
In that same second century, two schools of teachers split from the Theravāda and arose: the Mahisāsakas and the Vajjiputtakas.
Cũng trong thế kỷ thứ hai đó, từ Theravāda, hai trường phái khác đã tách ra: Mahisāsaka và Vajjiputtaka.
Tattha vajjiputtakavādato bhijjitvā apare cattāro ācariyavādā uppannā dhammuttarikā bhaddayānikā channāgārikā samitikāti.
From the Vajjiputtaka school, four other schools of teachers split off and arose: the Dhammuttarikas, the Bhaddayānikas, the Channāgārikas, and the Samitikas.
Trong số đó, từ trường phái Vajjiputtaka, bốn trường phái khác đã xuất hiện: Dhammuttarika, Bhaddayānika, Channāgārika và Samitī.
Puna tasmiṃyeva dutiye vassasate mahisāsakavādato bhijjitvā sabbatthivādā dhammaguttikāti dve ācariyavādā uppannā.
Again, in that same second century, two schools of teachers split from the Mahisāsaka school and arose: the Sabbatthivādas and the Dhammaguttikas.
Cũng trong thế kỷ thứ hai đó, từ trường phái Mahisāsaka, hai trường phái khác đã tách ra: Sabbatthivāda và Dhammaguttika.
Puna sabbatthivādakulato bhijjitvā kassapikā nāma jātā, kassapikesupi bhinnesu apare saṅkantikā nāma jātā, saṅkantikesu bhinnesu suttavādā nāma jātāti theravādato bhijjitvā ime ekādasa ācariyavādā uppannā, te theravādena saddhiṃ dvādasa honti.
Again, splitting from the Sabbatthivāda school, those called the Kassapikas arose. After the Kassapikas had split, others called the Saṅkantikas arose. After the Saṅkantikas had split, those called the Suttavādas arose. Thus, these eleven schools of teachers split from the Theravāda and arose. Together with the Theravāda, they become twelve.
Sau đó, từ trường phái Sabbatthivāda, Kassapika đã xuất hiện. Khi Kassapika phân chia, Saṅkantika đã xuất hiện. Khi Saṅkantika phân chia, Suttavāda đã xuất hiện. Như vậy, mười một trường phái này đã tách ra từ Theravāda. Cùng với Theravāda, tổng cộng là mười hai trường phái.
Iti ime ca dvādasa mahāsaṅghikānañca cha ācariyavādāti sabbe aṭṭhārasa ācariyavādā dutiye vassasate uppannā.
Thus, these twelve and the six schools of teachers of the Mahāsaṅghikas—all eighteen schools of teachers—arose in the second century.
Như vậy, mười hai trường phái này và sáu trường phái của Mahāsaṅghika, tổng cộng là mười tám trường phái, đã xuất hiện trong thế kỷ thứ hai.
Aṭṭhārasa nikāyātipi aṭṭhārasācariyakulānītipi etesaṃyeva nāmaṃ.
"Eighteen sects" and "eighteen schools of teachers" are just names for these same groups.
Mười tám bộ phái (aṭṭhārasa nikāyā) hoặc mười tám trường phái (aṭṭhārasācariyakulāni) cũng là tên gọi của chúng.
Etesu pana sattarasa vādā bhinnakā, theravādoveko asambhinnakoti veditabbo.
Among these, seventeen schools are schismatic; only the Theravāda should be understood as non-schismatic.
Trong số đó, mười bảy trường phái đã bị phân chia, chỉ có Theravāda là không bị phân chia.
Vuttampi cetaṃ dīpavaṃse –
And this has been said in the Dīpavaṃsa:
Điều này cũng đã được nói trong Dīpavaṃsa:
Aparāparaṃ pana hemavatā rājagirikā siddhatthikā pubbaseliyā aparaseliyā vājiriyāti aññepi cha ācariyavādā uppannā.
Moreover, successively, six other teacher-doctrines arose: Hemavata, Rājagirika, Siddhatthika, Pubbaseliya, Aparaseliya, and Vājiriya.
Sau đó, sáu học thuyết sư trưởng khác đã phát sinh: Hemavatā, Rājagirikā, Siddhatthikā, Pubbaseliyā, Aparaseliyā, và Vājiriyā.
Purimakānaṃ pana aṭṭhārasannaṃ ācariyavādānaṃ vasena pavattamāne sāsane asoko dhammarājā paṭiladdhasaddho divase divase buddhapūjāya satasahassaṃ, dhammapūjāya satasahassaṃ, saṅghapūjāya satasahassaṃ, attano ācariyassa nigrodhattherassa satasahassaṃ, catūsu dvāresu bhesajjatthāya satasahassanti pañca satasahassāni pariccajanto sāsane uḷāraṃ lābhasakkāraṃ pavattesi.
At that time, while the Dispensation was enduring by means of these eighteen earlier teacher-doctrines, King Asoka, the Dhamma King, having attained faith, offered one hundred thousand (coins) daily for the worship of the Buddha, one hundred thousand for the worship of the Dhamma, one hundred thousand for the worship of the Saṅgha, one hundred thousand to his teacher, Nigrodhatthera, and one hundred thousand for medicines at the four gates—thus donating five hundred thousand (coins)—and brought about great gain and honor to the Dispensation.
Tuy nhiên, khi giáo pháp đang được duy trì theo mười tám học thuyết sư trưởng trước đó, Vua Chánh pháp Asoka, sau khi có được niềm tin, mỗi ngày cúng dường một trăm ngàn cho Phật, một trăm ngàn cho Pháp, một trăm ngàn cho Tăng, một trăm ngàn cho Nigrodhatthera là vị thầy của mình, và một trăm ngàn cho thuốc men ở bốn cổng, tổng cộng năm trăm ngàn, đã duy trì sự cúng dường và danh tiếng lớn lao trong giáo pháp.
Tadā hatalābhasakkārehi titthiyehi uppāditaṃ anekappakāraṃ sāsanamalaṃ visodhetvā moggaliputtatissatthero tipiṭakapariyattidharānaṃ pabhinnapaṭisambhidānaṃ bhikkhūnaṃ sahassamekaṃ gahetvā yathā mahākassapatthero ca yasatthero ca dhammañca vinayañca saṅgāyiṃsu, evameva saṅgāyanto tatiyasaṅgītiṃ akāsi.
Then, Moggaliputtatissatthera, having purified the Dispensation of the various defilements caused by the Tīrthikas whose gain and honor had been destroyed, took a thousand bhikkhus who upheld the Tipiṭaka and had attained the analytical knowledges (paṭisambhidā), and just as Mahākassapatthera and Yasatthera recited the Dhamma and Vinaya, so too did he recite them, thus conducting the Third Council.
Lúc bấy giờ, Trưởng lão Moggaliputtatissa, sau khi thanh lọc mọi loại ô uế trong giáo pháp do các ngoại đạo đã bị tước đoạt lợi lộc và sự tôn kính gây ra, đã triệu tập một ngàn vị Tỳ-kheo thông thạo Tam tạng kinh điển và có Tứ Tuệ Phân Tích (paṭisambhidā) đã phát triển, và giống như Trưởng lão Mahākassapa và Trưởng lão Yasa đã kết tập Pháp và Luật, Ngài cũng đã kết tập như vậy, tạo nên kỳ kết tập thứ ba.
Idāni taṃ tatiyasaṅgītiṃ mūlato pabhuti vitthāretvā dassento āha ‘‘tissopi kho mahābrahmā brahmalokato cavitvā moggalibrāhmaṇassa gehe paṭisandhiṃ aggahesī’’tiādi.
Now, intending to explain that Third Council extensively from its origin, he said, “Tissa, the Mahābrahmā, having passed away from the Brahma-realm, took rebirth in the house of the brahmin Moggali,” and so on.
Bây giờ, để trình bày chi tiết kỳ kết tập thứ ba đó từ đầu, Ngài nói: “Tissa Đại Phạm Thiên, sau khi chuyển sinh từ cõi Phạm Thiên, đã tái sinh vào nhà của Bà-la-môn Moggali” và v.v.
Tattha gehe paṭisandhiṃ aggahesīti moggalibrāhmaṇassa gehe brāhmaṇiyā kucchimhi paṭisandhiṃ aggahesīti attho.
Therein, ‘took rebirth in the house’ means that he took rebirth in the womb of the brahmin’s wife in the house of the brahmin Moggali.
Ở đây, “gehe paṭisandhiṃ aggahesī” có nghĩa là đã tái sinh vào trong bụng của nữ Bà-la-môn trong nhà của Bà-la-môn Moggali.
Gehassa pana tannissayattā nissite nissayavohāravasena ‘‘gehe paṭisandhiṃ aggahesī’’ti vuttaṃ yathā ‘‘mañcā ukkuṭṭhiṃ karonti, sabbo gāmo āgato’’ti.
However, since the house is the basis for her, the expression ‘took rebirth in the house’ is said in the sense of the basis being used for what is based on it, just as in “the beds make an outcry” or “the whole village has come.”
Tuy nhiên, vì ngôi nhà là nơi nương tựa của người phụ nữ, nên theo cách nói ẩn dụ về nơi nương tựa, đã nói “gehe paṭisandhiṃ aggahesī” (tái sinh trong nhà), giống như cách nói “những chiếc giường kêu la, cả làng đã đến.”
Sattavassānīti accantasaṃyoge upayogavacanaṃ.
‘Seven years’ is a word indicating continuous association.
“Sattavassānī” là một từ chỉ sự liên tục trong thời gian.
Aticchathāti atikkamitvā icchatha, idha bhikkhā na labbhati, ito aññattha gantvā bhikkhaṃ pariyesathāti adhippāyo.
‘You desire to go forth’ means ‘you desire by going beyond’. The intention here is: alms are not to be obtained in this house; go elsewhere and seek alms.
“Aticchathā” có nghĩa là “hãy vượt qua và mong muốn,” ý là “không thể nhận đồ cúng dường ở đây, hãy đi nơi khác để tìm đồ cúng dường.”
‘‘Bho pabbajitā’’tiādi brāhmaṇo attano gehe bhikkhālābhaṃ anicchanto āha.
“Reverend ascetics” and so on, the brahmin said, not wishing for the bhikkhus to receive alms in his house.
Bà-la-môn đã nói “Bho pabbajitā” (Thưa các vị xuất gia) và v.v. vì không muốn các Tỳ-kheo nhận đồ cúng dường trong nhà mình.
Paṭiyāditabhattatoti sampādetvā ṭhapitabhattato.
‘From the prepared meal’ means from the meal that was made ready and set aside.
“Paṭiyāditabhattato” có nghĩa là “từ thức ăn đã được chuẩn bị sẵn.”
Tadupiyanti tadanurūpaṃ.
‘Appropriate to that’ means suitable to that.
“Tadupiyaṃ” có nghĩa là “phù hợp với điều đó.”
Upasamaṃ disvāti therassa kāyacittavūpasamaṃ punappunaṃ disvā, ñatvāti attho.
‘Having seen his calm’ means having seen and known repeatedly the Elder’s tranquility of body and mind.
“Upasamaṃ disvā” có nghĩa là “sau khi thấy sự tĩnh lặng của thân và tâm của vị Trưởng lão nhiều lần, tức là sau khi biết.”
Iriyāpathavūpasamasandassanena hi tannibandhino cittassa yoniso pavattiupasamopi viññāyati.
For through the manifestation of the tranquility of his deportment, the proper and calm arising of his mind, which is bound to it, is also understood.
Thật vậy, nhờ việc biểu lộ sự tĩnh lặng trong oai nghi, sự tĩnh lặng của tâm, vốn gắn liền với oai nghi, cũng được hiểu một cách đúng đắn.
Bhiyyoso mattāya pasīditvāti punappunaṃ visesato adhikataraṃ pasīditvā.
‘Having become even more profoundly pleased’ means having become repeatedly and especially more greatly pleased.
“Bhiyyoso mattāya pasīditvā” có nghĩa là “sau khi càng thêm hoan hỷ nhiều lần một cách đặc biệt.”
Bhattavissaggakaraṇatthāyāti bhattakiccakaraṇatthāya.
‘For the purpose of serving the meal’ means for the purpose of the meal duties.
“Bhattavissaggakaraṇatthāyā” có nghĩa là “vì mục đích làm công việc cúng dường thức ăn.”
Adhivāsetvāti sampaṭicchitvā.
‘Having consented’ means having accepted.
“Adhivāsetvā” có nghĩa là “sau khi chấp nhận.”
Soḷasavassuddesikoti soḷasavassoti uddisitabbo voharitabboti soḷasavassuddeso, soyeva soḷasavassuddesiko.
‘Sixteen years old’ (soḷasavassuddesiko) means he should be designated or spoken of as sixteen years old, hence soḷasavassuddesa. He alone is soḷasavassuddesiko.
“Soḷasavassuddesiko” có nghĩa là “Soḷasavassa” (mười sáu tuổi) là điều cần được chỉ định hoặc gọi tên, đó là Soḷasavassuddesa, và chính điều đó là Soḷasavassuddesiko.
Soḷasavassoti vā uddisitabbataṃ arahatīti soḷasavassuddesiko, soḷasavassāni vā uddisitabbāni assāti soḷasavassuddesiko, soḷasavassoti uddeso vā assa atthīti soḷasavassuddesiko, atthato pana soḷasavassikoti vuttaṃ hoti.
Or, he is worthy of being designated as sixteen years old, hence soḷasavassuddesiko; or, sixteen years are to be designated for him, hence soḷasavassuddesiko; or, he has the designation of being sixteen years old, hence soḷasavassuddesiko. In essence, it means he is sixteen years of age.
Hoặc Soḷasavassuddesiko là người xứng đáng được gọi là mười sáu tuổi, hoặc Soḷasavassuddesiko là người có mười sáu năm cần được chỉ định, hoặc Soḷasavassuddesiko là người có sự chỉ định là mười sáu tuổi; nhưng về mặt ý nghĩa, nó có nghĩa là người mười sáu tuổi.
Tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragūti iruvedayajuvedasāmavedasaṅkhātānaṃ tiṇṇaṃ vedānaṃ paguṇakaraṇavasena pāraṃ gatoti pāragū.
‘Master of the three Vedas’ means one who has gone to the other shore, i.e., mastered, the three Vedas known as the Ṛgveda, Yajurveda, and Sāmaveda.
“Tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū” có nghĩa là “Pāragū” (người đã vượt bờ) vì đã đạt đến bờ bên kia bằng cách tinh thông ba kinh Veda, tức là Ṛgveda, Yajurveda, và Sāmaveda.
Pāragūti cettha niccasāpekkhatāya samāsādikaṃ veditabbaṃ.
Here, the term pāragū should be understood as indicating a compound due to its constant dependence (on other words).
Ở đây, từ “Pāragū” nên được hiểu là một từ ghép có tính phụ thuộc vĩnh viễn, v.v.
Laggetvāti olambetvā.
‘Having hung’ means having suspended.
“Laggetvā” có nghĩa là “treo lủng lẳng.”
Na ca kācīti ettha ca-saddo avadhāraṇe, kāci kathā neva uppajjatīti attho.
In ‘nor any talk’, the word ca is for emphasis; the meaning is that no talk whatsoever arises.
Trong cụm từ “Na ca kācī”, từ “ca” là để nhấn mạnh, ý nghĩa là “không có bất kỳ lời nói nào phát sinh.”
Pallaṅkanti nisīditabbāsanaṃ.
‘Cushion’ means the seat for sitting.
“Pallaṅkaṃ” có nghĩa là “chỗ ngồi để ngồi.”
Uppajjissatīti etthāpi ‘‘kathā’’ti idaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ.
Here too, ‘talk’ should be brought in and connected (to ‘will arise’).
Ở đây, trong “Uppajjissatī”, từ “kathā” (lời nói) cũng cần được thêm vào để liên kết.
Kupito anattamanoti kopena kupito, anattamano domanassena.
‘Angry and displeased’ means angry with rage, and displeased with distress.
“Kupito anattamano” có nghĩa là “nổi giận vì sự tức giận, không vui vì sự buồn bã.”
Domanassasamaṅgī hi puggalo pītisukhehi na attamano na attacittoti anattamanoti vuccati.
Indeed, a person endowed with distress is not pleased or gladdened by rapture and happiness, therefore he is called anattamanā (displeased).
Một người bị chi phối bởi sự buồn bã không vui vẻ, không có tâm trạng hoan hỷ với niềm vui và hạnh phúc, nên được gọi là anattamano.
Na sakamanoti vā anattamano attano vase aṭṭhitacittattā.
Or anattamanā (displeased) because his mind is not under his own control.
Hoặc anattamano là người không có tâm tự chủ, vì tâm không nằm trong sự kiểm soát của mình.
Caṇḍikkabhāveti caṇḍiko vuccati caṇḍo thaddhapuggalo, tassa bhāvo caṇḍikkaṃ, thaddhabhāvoti attho.
Regarding ‘in a rude manner’ (caṇḍikkabhāve): caṇḍika is called one who is rough, a stubborn person; his state is caṇḍikkaṃ, meaning stubbornness.
“Caṇḍikkabhāve” có nghĩa là “caṇḍiko” được gọi là “caṇḍo,” tức là một người cứng rắn, trạng thái của người đó là caṇḍikkaṃ, ý nghĩa là “thaddhabhāvo” (sự cứng rắn).
Idha pana ‘‘caṇḍikkabhāve’’ti vuttattā caṇḍikoyeva caṇḍikkanti gahetabbaṃ, tena ‘‘caṇḍikkabhāve’’ti ettha thaddhabhāveti attho veditabbo.
Here, however, since ‘caṇḍikkabhāve’ is stated, caṇḍika itself should be taken as caṇḍikkaṃ; therefore, in ‘caṇḍikkabhāve’, the meaning should be understood as ‘in a rude manner’.
Tuy nhiên, ở đây, vì đã nói “caṇḍikkabhāve”, nên cần hiểu caṇḍikaṃ chính là caṇḍikkaṃ, do đó, trong “caṇḍikkabhāve”, ý nghĩa cần được hiểu là “thaddhabhāve” (trong sự cứng rắn).
Kiñci mantanti kiñci vedaṃ.
‘Any mantra’ means any Veda.
“Kiñci mantaṃ” có nghĩa là “bất kỳ kinh Veda nào.”
Aññe ke jānissantīti na keci jānissantīti adhippāyo.
‘Who else will know?’ means no one else will know; this is the intention.
“Aññe ke jānissanti” có nghĩa là “không ai biết được,” đó là ý nghĩa.
Pucchitvā sakkā jānitunti attano padesañāṇe ṭhitattā thero evamāha.
‘By asking, it can be known’: the Elder said this because he stood in a partial knowledge.
“Pucchitvā sakkā jānituṃ” có nghĩa là vị Trưởng lão đã nói như vậy vì Ngài đứng trên trí tuệ cục bộ của mình.
Sabbaññubuddhā eva hi ‘‘puccha, māṇava, yadākaṅkhasī’’tiādinā paccekabuddhādīhi asādhāraṇaṃ sabbaññupavāraṇaṃ pavārenti.
Indeed, only Omniscient Buddhas extend the invitation of omniscience, which is not common to Paccekabuddhas and others, with words like “Ask, youth, whatever you desire.”
Chỉ có các Đức Phật Toàn Giác mới đưa ra lời mời toàn giác không dành riêng cho các Đức Phật Độc Giác và những vị khác, bằng cách nói “Này thanh niên, hãy hỏi bất cứ điều gì con muốn.”
Sāvakā pana padesañāṇe ṭhitattā ‘‘sutvā vedissāmā’’ti vā ‘‘pucchitvā sakkā jānitu’’nti vā vadanti.
Disciples, however, being established in partial knowledge, say, “Having heard, we shall know,” or “By asking, it can be known.”
Còn các vị Thanh văn, vì đứng trên trí tuệ cục bộ, nên nói “chúng tôi sẽ biết sau khi nghe” hoặc “có thể biết sau khi hỏi.”
Tīsu vedesūtiādīsu tayo vedā pubbe vuttanayā eva.
In ‘in the three Vedas’ and so on, the three Vedas are as previously stated.
Trong “Tīsu vedesu” và những từ khác, ba kinh Veda là những kinh đã được đề cập trước đó.
Nighaṇḍūti nāmanighaṇḍurukkhādīnaṃ vevacanappakāsakaṃ satthaṃ, vevacanappakāsakanti ca pariyāyasaddadīpakanti attho, ekekassa atthassa anekapariyāyavacanavibhāvakanti vuttaṃ hoti.
‘Nighaṇḍū’ refers to the text that reveals synonyms of names, trees, etc. ‘Revealing synonyms’ means revealing alternative words; it is said to clarify various alternative words for each meaning.
“Nighaṇḍū” là một bộ sách giải thích các từ đồng nghĩa của danh từ, cây cối, v.v., và “vevacanappakāsakaṃ” có nghĩa là “giải thích các từ đồng nghĩa,” tức là một bộ sách làm rõ nhiều từ đồng nghĩa cho mỗi ý nghĩa.
Nidassanamattañcetaṃ anekesaṃ atthānaṃ ekasaddassa vacanīyatāvibhāvanavasenapi tassa ganthassa pavattattā.
This is merely an illustration, as that text also explains the designatability of many meanings by a single word.
Và đây chỉ là một ví dụ, vì bộ sách đó cũng hoạt động theo cách làm rõ khả năng được gọi bằng một từ của nhiều ý nghĩa.
Vacanīyavācakabhāvena atthaṃ saddañca nikhaṇḍeti bhindati vibhajja dassetīti nikhaṇḍu, so eva idha kha-kārassa gha-kāraṃ katvā nighaṇḍūti vutto.
It explains, distinguishes, and demonstrates meaning and word by way of being designated and designating, hence nikhaṇḍu. Here, the kha sound is changed to gha, making it nighaṇḍū.
Nó được gọi là nikhaṇḍu vì nó phân tích, phá vỡ và trình bày ý nghĩa và từ ngữ theo mối quan hệ giữa cái được nói và cái nói, và chính nó được gọi là nighaṇḍū ở đây bằng cách thay chữ kha thành gha.
Keṭubhanti kiriyākappavikappo kavīnaṃ upakārasatthaṃ.
‘Keṭubhaṃ’ is the grammar that assists poets in action, imagination, and variation.
“Keṭubhaṃ” là một bộ sách hữu ích cho các nhà thơ, liên quan đến các biến thể và sự sắp xếp của hành động.
Ettha ca kiriyākappavikappoti vacībhedādilakkhaṇā kiriyā kappīyati vikappīyati etenāti kiriyākappo, so pana vaṇṇapadabandhapadatthādivibhāgato bahuvikappoti kiriyākappavikappoti vuccati.
Here, ‘kiriyākappavikappo’ means kiriyākappo (conceptualization of actions) because action, characterized by verbal differentiation and so on, is conceived and varied by this (text). It is called kiriyākappavikappo (conceptualization of varied actions) because it has many variations through its divisions into syllables, meter, meaning of words, and so on.
Ở đây, “kiriyākappavikappo” có nghĩa là “kiriyākappo” là hành động có đặc điểm như phân biệt lời nói, được sắp xếp và biến đổi bởi điều này, và vì nó có nhiều biến thể do sự phân chia của vần, từ ngữ, ý nghĩa, v.v., nên nó được gọi là kiriyākappavikappo.
Idañca mūlakiriyākappaganthaṃ sandhāya vuttaṃ.
This statement refers to the fundamental text on the conceptualization of actions.
Và điều này được nói liên quan đến bộ sách Kiriyākappa gốc.
So hi satasahassaparimāṇo nayādicariyādikaṃ pakaraṇaṃ.
Indeed, that text is a treatise of one hundred thousand (verses), which elaborates on various methods and conducts.
Thật vậy, đó là một bộ sách có dung lượng một trăm ngàn, một tác phẩm liên quan đến các nguyên tắc, v.v.
Vacanatthato pana kiṭati gameti kiriyādivibhāgaṃ, taṃ vā anavasesapariyādānato gamento pūretīti keṭubhanti vuccati, saha nighaṇḍunā keṭubhena ca sanighaṇḍukeṭubhā, tayo vedā.
From the literal meaning, it is called keṭubha because it leads to (kiṭati gameti) or completes (gamento pūreti) the division of actions and so on, by fully encompassing them without remainder. The three Vedas are ‘with nighaṇḍu and keṭubha’ (sanighaṇḍukeṭubhā).
Tuy nhiên, về mặt ngữ nghĩa, nó được gọi là keṭubha vì nó chỉ ra sự phân biệt của các hành động, hoặc vì nó hoàn thành sự phân biệt đó bằng cách bao quát tất cả mà không bỏ sót điều gì. “Sanighaṇḍukeṭubhā” là ba kinh Veda cùng với Nighaṇḍu và Keṭubha.
Tesu sanighaṇḍukeṭubhesu.
Among those (Vedas) with nighaṇḍu and keṭubha.
Trong số những kinh Veda cùng với Nighaṇḍu và Keṭubha đó.
Ṭhānakaraṇādivibhāgato nibbacanavibhāgato ca akkharā pabhedīyanti etenāti akkharappabhedo, sikkhā ca nirutti ca.
Because syllables are distinguished by means of this*, through analysis of origin, articulation, etc., and through etymological analysis, therefore it is called akkharappabheda, which includes Sikkhā and Nirutti.
Vì từ sự phân biệt về vị trí phát âm (ṭhāna), cách phát âm (karaṇa), v.v., và từ sự phân biệt về giải thích từ nguyên, các chữ cái được phân loại bởi điều này, nên đó là akkharappabheda (phân biệt chữ cái), tức là Sikkhā (Giáo huấn) và Nirutti (Ngữ pháp).
Saha akkharappabhedenāti sākkharappabhedā, tesu sākkharappabhedesu.
Along with akkharappabheda, thus sākharappabhedā; among those sākharappabhedā.
Cùng với akkharappabheda, nên gọi là sākkarappabhedā (có akkharappabheda), trong các sākkarappabheda đó.
Itihāsapañcamesūti athabbanavedaṃ catutthaṃ katvā ‘‘itiha āsa itiha āsā’’ti īdisavacanapaṭisaṃyutto purāṇakathāsaṅkhāto itihāso pañcamo etesanti itihāsapañcamā, tayo vedā.
Itihāsapañcamesu means that, having made the Atharvaveda the fourth, and the itihāsa (ancient narratives associated with expressions like “itiha āsa, itiha āsā”*) the fifth, therefore they are called itihāsapañcamā (having itihāsa as the fifth), which are the three Vedas.
Itihāsapañcamesū (trong các kinh điển có Itihāsa là thứ năm) nghĩa là, lấy Atharvanaveda làm thứ tư, và Itihāsa, tức là những câu chuyện cổ xưa liên quan đến những lời nói như “itiha āsa, itiha āsā” (đã từng là như vậy, đã từng là như vậy) là thứ năm của chúng, nên chúng được gọi là itihāsapañcamā (có Itihāsa là thứ năm), tức là ba kinh Veda.
Tesu itihāsapañcamesu.
Among those itihāsapañcamā.
Trong các kinh điển có Itihāsa là thứ năm đó.
Neva attanā passatīti neva sayaṃ passati, neva jānātīti attho.
Neva attanā passatīti means one does not see by oneself, which is to say, one does not know.
Neva attanā passatī (không tự mình thấy) có nghĩa là không tự mình thấy, không tự mình biết.
Puccha, byākarissāmīti ‘‘sabbāpi pucchā vedesuyeva antogadhā’’ti sallakkhento evamāha.
Puccha, byākarissāmīti: Perceiving that "all questions are included within the Vedas," he spoke thus.
Puccha, byākarissāmī (hãy hỏi, tôi sẽ giải đáp) là lời nói của người nhận thấy rằng “tất cả các câu hỏi đều nằm trong các kinh Veda.”
Yassa cittantiādipañhadvayaṃ cuticittasamaṅgino khīṇāsavassa cuticittassa uppādakkhaṇaṃ sandhāya vuttaṃ.
The two questions beginning with yassa cittaṃ (whose mind) were stated with reference to the arising moment of the death-consciousness (cuticitta) of an Arahant endowed with death-consciousness.
Hai câu hỏi bắt đầu bằng Yassa citta (tâm của ai) được nói đến để chỉ khoảnh khắc phát sinh của tâm tử (cuticitta) của một vị A-la-hán đã tận các lậu hoặc (khīṇāsava) có tâm tử.
Tattha paṭhamapañhe uppajjatīti uppādakkhaṇasamaṅgitāya uppajjati.
In the first question, uppajjati means it arises due to being endowed with the moment of arising.
Trong đó, ở câu hỏi thứ nhất, uppajjati (phát sinh) có nghĩa là phát sinh do có sự đồng thời với khoảnh khắc phát sinh.
Na nirujjhatīti nirodhakkhaṇaṃ appattatāya na nirujjhati.
Na nirujjhati means it does not cease due to not having reached the moment of cessation.
Na nirujjhati (không diệt) có nghĩa là không diệt do chưa đạt đến khoảnh khắc diệt.
Tassa cittanti tassa puggalassa tato paṭṭhāya cittaṃ nirujjhissati nuppajjissatīti pucchati.
Tassa cittaṃ: It is asked whether that individual’s mind will cease or not arise from that point onwards.
Tassa citta (tâm của người đó) là hỏi rằng tâm của người đó từ đó trở đi sẽ diệt hay không phát sinh.
Yassa vā panātiādike pana dutiyapañhe nirujjhissatīti yassa cittaṃ bhaṅgakkhaṇaṃ patvā nirujjhissati.
In the second question, beginning with yassa vā panāti, nirujjhissati means whose mind, having reached the moment of dissolution, will cease.
Còn trong câu hỏi thứ hai bắt đầu bằng Yassa vā panā (hoặc tâm của ai), nirujjhissati (sẽ diệt) có nghĩa là tâm của ai sẽ diệt sau khi đạt đến khoảnh khắc hoại.
Nuppajjissatīti bhaṅgato parabhāge sayaṃ vā aññaṃ vā nuppajjissati, tassa puggalassa cittaṃ uppajjati na nirujjhatīti pucchati.
Nuppajjissati means that after dissolution, neither it itself nor another will arise; it asks whether that individual's mind arises and does not cease.
Nuppajjissati (sẽ không phát sinh) có nghĩa là sau khoảnh khắc hoại, tâm đó tự nó hoặc một tâm khác sẽ không phát sinh; người đó hỏi rằng tâm của người đó phát sinh nhưng không diệt không?
Imesaṃ pana pañhānaṃ paṭhamo pañho vibhajjabyākaraṇīyo, tasmā ‘‘yassa cittaṃ uppajjati na nirujjhati, tassa cittaṃ nirujjhissati nuppajjissatī’’ti (yama. 2.cittayamaka.63) evaṃ puṭṭhena satā evamayaṃ pañho ca vissajjetabbo ‘‘pacchimacittassa uppādakkhaṇe tesaṃ cittaṃ uppajjati na nirujjhati nirujjhissati na uppajjissati, itaresaṃ cittassa uppādakkhaṇe tesaṃ cittaṃ uppajjati na nirujjhati, nirujjhissati ceva uppajjissati cā’’ti (yama. 2.cittayamaka.63).
Of these questions, the first question is to be answered by distinguishing cases; therefore, when asked, “If a mind arises and does not cease, will that mind cease and not arise?” one should answer as follows: “At the moment of arising of the last mind, their mind arises and does not cease, it will cease and will not arise; at the moment of arising of the minds of others, their mind arises and does not cease, and it will both cease and arise.”
Tuy nhiên, câu hỏi thứ nhất trong số các câu hỏi này cần được trả lời theo cách phân tích; do đó, khi được hỏi “tâm của ai phát sinh mà không diệt, tâm của người đó sẽ diệt mà không phát sinh sao?” thì câu hỏi này phải được giải đáp như sau: “Ở khoảnh khắc phát sinh của tâm cuối cùng, tâm của những vị đó phát sinh mà không diệt, sẽ diệt mà không phát sinh; ở khoảnh khắc phát sinh của tâm của những vị khác, tâm của những vị đó phát sinh mà không diệt, sẽ diệt và sẽ phát sinh.”
Yesañhi paricchinnavaṭṭadukkhānaṃ khīṇāsavānaṃ sabbapacchimassa cuticittassa uppādakkhaṇe vattati, tesaṃ tadeva cuticittaṃ nirujjhissati nuppajjissatīti.
For those Arahants whose suffering in saṃsāra is completely comprehended, and for whom the final death-consciousness arises at its moment of arising, that very death-consciousness will cease and will not arise.
Thật vậy, đối với những vị A-la-hán đã đoạn tận khổ luân hồi, tâm tử cuối cùng của các vị ấy vận hành ở khoảnh khắc phát sinh, thì chính tâm tử đó sẽ diệt mà không phát sinh.
Uppādappattatāya uppajjati nāma, bhaṅgaṃ appattatāya na nirujjhati.
Due to having reached the arising moment, it is called "arises"; due to not having reached the moment of dissolution, it "does not cease."
Do đã đạt đến khoảnh khắc phát sinh, nên nó được gọi là phát sinh; do chưa đạt đến khoảnh khắc hoại, nên nó không diệt.
Bhaṅgaṃ pana patvā taṃ tesaṃ cittaṃ nirujjhissati, tato appaṭisandhikattā aññaṃ na uppajjissati.
However, having reached the moment of dissolution, that mind of theirs will cease, and because there will be no re-linking (appaṭisandhika), no other mind will arise after that.
Nhưng khi đạt đến khoảnh khắc hoại, tâm đó của các vị ấy sẽ diệt, và vì không có tái tục từ đó, nên tâm khác sẽ không phát sinh.
Ṭhapetvā pana pacchimacittasamaṅgikhīṇāsavaṃ itaresaṃ sekkhāsekkhaputhujjanānaṃ uppādakkhaṇasamaṅgicittaṃ uppādappattatāya uppajjati nāma, bhaṅgaṃ appattatāya na nirujjhati.
Excluding the Arahant endowed with the final mind, for other trainees (sekkhā), perfected ones (asekkhā), and ordinary individuals (puthujjanā), the mind endowed with the moment of arising is called "arises" due to having reached the arising moment, and "does not cease" due to not having reached the moment of dissolution.
Tuy nhiên, ngoại trừ vị A-la-hán có tâm cuối cùng, tâm đồng thời với khoảnh khắc phát sinh của các vị hữu học, vô học và phàm phu khác được gọi là phát sinh do đã đạt đến khoảnh khắc phát sinh, và không diệt do chưa đạt đến khoảnh khắc hoại.
Bhaṅgaṃ pana patvā nirujjhissateva, aññaṃ pana tasmiṃ vā aññasmiṃ vā attabhāve uppajjissati ceva nirujjhissati ca.
However, having reached the moment of dissolution, it will certainly cease; but another mind will both arise and cease in that existence or in another existence.
Nhưng khi đạt đến khoảnh khắc hoại, nó chắc chắn sẽ diệt; tuy nhiên, một tâm khác sẽ phát sinh và diệt trong kiếp sống đó hoặc trong một kiếp sống khác.
Dutiyo pana pañho arahato cuticittassa uppādakkhaṇe niyamitattā ekaṃsabyākaraṇīyo, tasmā ‘‘yassa vā pana cittaṃ nirujjhissati na uppajjissati, tassa cittaṃ uppajjati na nirujjhatī’’ti puṭṭhena ‘‘āmantā’’ti vattabbaṃ.
The second question, however, being fixed at the moment of arising of an Arahant’s death-consciousness, is to be answered unequivocally; therefore, when asked, “If a mind will cease and will not arise, does that mind arise and not cease?” one should say, “Yes.”
Còn câu hỏi thứ hai, vì được xác định là ở khoảnh khắc phát sinh của tâm tử của vị A-la-hán, nên cần được trả lời một cách dứt khoát; do đó, khi được hỏi “hoặc tâm của ai sẽ diệt mà không phát sinh, tâm của người đó phát sinh mà không diệt không?”, thì phải nói “Vâng, đúng vậy.”
Khīṇāsavassa hi uppādakkhaṇasamaṅgicuticittaṃ bhaṅgaṃ patvā nirujjhissati nāma, tato paraṃ nuppajjissati.
Indeed, the death-consciousness of an Arahant, endowed with the moment of arising, having reached the moment of dissolution, will cease, and after that, it will not arise.
Thật vậy, tâm tử đồng thời với khoảnh khắc phát sinh của vị A-la-hán, sau khi đạt đến khoảnh khắc hoại, được gọi là sẽ diệt; sau đó, tâm khác sẽ không phát sinh.
Uppādakkhaṇasamaṅgitāya pana uppajjati ceva bhaṅgaṃ appattatāya na nirujjhati cāti vuccati.
However, it is said that due to being endowed with the moment of arising, it arises, and due to not having reached the moment of dissolution, it does not cease.
Tuy nhiên, do đồng thời với khoảnh khắc phát sinh, nó được gọi là phát sinh, và do chưa đạt đến khoảnh khắc hoại, nó được gọi là không diệt.
Ayaṃ pana māṇavo evamime pañhe vissajjetumasakkonto vighātaṃ pāpuṇi, tasmā vuttaṃ ‘‘māṇavo uddhaṃ vā adho vā harituṃ asakkonto’’tiādi.
However, since this young man (māṇava) was unable to answer these questions, he became distressed. Therefore, it was said, "the young man, being unable to connect upwards or downwards," and so on.
Tuy nhiên, vì học trò này không thể giải đáp những câu hỏi này, nên đã rơi vào trạng thái bối rối; do đó, đã nói “māṇavo uddhaṃ vā adho vā harituṃ asakkonto” (học trò không thể đưa lên hoặc hạ xuống), v.v.
Tattha uddhaṃ vā adho vā harituṃ asakkontoti uparimapade vā heṭṭhimapadaṃ, heṭṭhimapade vā uparimapadaṃ atthato samannāharituṃ asakkontoti attho, pubbenāparaṃ yojetvā pañhassa atthaṃ paricchindituṃ asakkontoti vuttaṃ hoti.
Therein, "unable to connect upwards or downwards" means unable to connect the meaning of the upper word with the lower word, or the lower word with the upper word. This means he was unable to determine the meaning of the question by linking the prior with the subsequent.
Trong đó, uddhaṃ vā adho vā harituṃ asakkonto (không thể đưa lên hoặc hạ xuống) có nghĩa là không thể hiểu được ý nghĩa của từ phía trên hoặc từ phía dưới, tức là không thể kết nối từ trước với từ sau để xác định ý nghĩa của câu hỏi.
Dvattiṃsākārakammaṭṭhānaṃ tāva ācikkhīti ‘‘atthi imasmiṃ kāye’’tiādikaṃ dvattiṃsākārakammaṭṭhānaṃ ‘‘mantassa upacāro aya’’nti paṭhamaṃ ācikkhi.
Dvattiṃsākārakammaṭṭhānaṃ tāva ācikkhīti (He first taught the meditation on the thirty-two parts of the body): He first taught the meditation on the thirty-two parts of the body, such as "in this body there are...", saying, "this is an approach to the mantra."
Dvattiṃsākārakammaṭṭhānaṃ tāva ācikkhī (đầu tiên đã giảng về 32 pháp hành) có nghĩa là đầu tiên đã giảng về 32 pháp hành bắt đầu bằng “atthi imasmiṃ kāye” (trong thân này có), v.v., rằng “đây là phương tiện của thần chú.”
Sotāpannānaṃ sīlesu paripūrakāritāya samādinnasīlato natthi parihānīti āha ‘‘abhabbo dāni sāsanato nivattitu’’nti.
Since stream-enterers practice perfectly in their precepts, there is no decline from the precepts they have undertaken, so he said, "he is now incapable of turning away from the Dispensation."
Vì những vị Dự lưu (Sotāpanna) đã thực hành đầy đủ giới luật nên không có sự suy giảm về giới đã thọ trì, nên đã nói “abhabbo dāni sāsanato nivattituṃ” (nay không thể thoái lui khỏi giáo pháp).
Vaḍḍhetvāti uparimaggatthāya kammaṭṭhānaṃ vaḍḍhetvā.
Vaḍḍhetvā means having developed the meditation for the sake of higher paths.
Vaḍḍhetvā (tăng trưởng) có nghĩa là tăng trưởng pháp hành để đạt đến đạo quả cao hơn.
Appossukko bhaveyya buddhavacanaṃ gahetunti arahattappattiyā katakiccabhāvatoti adhippāyo.
Appossukko bhaveyya buddhavacanaṃ gahetu means the intention is that he should become carefree due to having completed his task by attaining Arahantship.
Appossukko bhaveyya buddhavacanaṃ gahetuṃ (nên ít bận tâm để thọ trì Phật ngôn) có ý nghĩa là đã hoàn thành nhiệm vụ để đạt đến quả vị A-la-hán.
Vohāravidhimhi chekabhāvatthaṃ ‘‘upajjhāyo maṃ bhante tumhākaṃ santikaṃ pahiṇī’’tiādi vuttaṃ.
Upajjhāyo maṃ bhante tumhākaṃ santikaṃ pahiṇītiādi (My preceptor, venerable sir, sent me to you) was said for the purpose of demonstrating skill in the method of communication.
Để trở nên thành thạo trong cách ứng xử, đã nói “upajjhāyo maṃ bhante tumhākaṃ santikaṃ pahiṇī” (Bạch Đại đức, thầy tế độ đã gửi con đến chỗ Đại đức), v.v.
Udakadantaponaṃ upaṭṭhāpesīti paribhogatthāya udakañca dantakaṭṭhañca paṭiyādetvā ṭhapesi.
Udakadantaponaṃ upaṭṭhāpesīti (He prepared water and tooth-sticks): He prepared and placed water and tooth-sticks for use.
Udakadantaponaṃ upaṭṭhāpesī (đã sắp đặt nước và cây xỉa răng) có nghĩa là đã chuẩn bị và đặt nước và cây xỉa răng để sử dụng.
Dante punanti visodhenti etenāti dantaponaṃ vuccati dantakaṭṭhaṃ.
That by which teeth are cleansed is called a tooth-stick.
Cái dùng để làm sạch răng được gọi là dantaponaṃ, tức là cây xỉa răng.
Guṇavantānaṃ saṅgahetabbabhāvato thero sāmaṇerassa ca khantivīriyaupaṭṭhānādiguṇe paccakkhakaraṇatthaṃ vināva abhiññāya pakatiyā vīmaṃsamāno puna sammajjanādiṃ akāsi.
Since worthy individuals are to be protected, the Elder, without any supernormal knowledge (abhiññā), but naturally discerning the novice’s qualities such as patience, energy, and attendance, again performed sweeping and other duties.
Vì những người có đức hạnh cần được tiếp nhận, vị Trưởng lão, không cần đến thắng trí, tự nhiên muốn kiểm tra các đức tính như nhẫn nại, tinh tấn, và sự phục vụ của vị sa-di, nên lại thực hiện việc quét dọn, v.v.
‘‘Sāmaṇerassa cittadamanatthaṃ akāsī’’tipi vadanti.
Some also say that he did so to discipline the novice’s mind.
Cũng có người nói rằng “Ngài đã làm điều đó để chế ngự tâm của vị sa-di.”
Buddhavacanaṃ paṭṭhapesīti buddhavacanaṃ uggaṇhāpetuṃ ārabhi.
Buddhavacanaṃ paṭṭhapesīti means he began to teach the Buddha’s word.
Buddhavacanaṃ paṭṭhapesī (đã bắt đầu giảng Phật ngôn) có nghĩa là đã bắt đầu dạy Phật ngôn.
Ṭhapetvā vinayapiṭakanti ettha ‘‘sāmaṇerānaṃ vinayapariyāpuṇanaṃ cārittaṃ na hotīti ṭhapetvā vinayapiṭakaṃ avasesaṃ buddhavacanaṃ uggaṇhāpesī’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
Ṭhapetvā vinayapiṭakaṃ (excluding the Vinayapiṭaka): Here, it is said in all three Gaṇṭhipadas that "it is not the practice for novices to learn the Vinayapiṭaka, so he taught them the rest of the Buddha’s word, excluding the Vinayapiṭaka."
Ở đây, về ṭhapetvā vinayapiṭakaṃ (trừ Tạng Luật), trong cả ba gaṇṭhipada (chú giải từ khó) đều nói rằng “ngoại trừ Tạng Luật, vì việc học Tạng Luật không phải là thói quen của các sa-di, nên đã dạy các Phật ngôn còn lại.”
Avassikova samānoti upasampadato paṭṭhāya aparipuṇṇaekavassoti adhippāyo.
Avassikova samānoti means he had not yet completed one year since his higher ordination.
Avassikova samāno (vẫn chưa đủ một năm an cư) có ý nghĩa là chưa đủ một năm kể từ khi thọ giới Tỳ-kheo.
Moggaliputtatissattherassa hadaye patiṭṭhāpitampi buddhavacanaṃ vohāravasena tassa hatthe patiṭṭhāpitaṃ nāma hotīti katvā vuttaṃ ‘‘hatthe sakalaṃ buddhavacanaṃ patiṭṭhāpetvā’’ti.
Even though the Buddha's word was established in the heart of Moggaliputtatissa Thera, it is considered as established in his hand in a conventional sense; therefore, it was said, "having established the entire Buddha's word in his hand."
Ngay cả Phật ngôn đã được an lập trong trái tim của Trưởng lão Moggaliputtatissa, theo cách nói thông thường, cũng được gọi là đã được an lập trong tay của vị ấy, nên đã nói “hatthe sakalaṃ buddhavacanaṃ patiṭṭhāpetvā” (sau khi an lập toàn bộ Phật ngôn trong tay).
Yāvatāyukaṃ ṭhatvā parinibbāyiṃsūti moggaliputtatissattherassa hatthe sakalasāsanapatiṭṭhāpanena dutiyasaṅgītikārakāropitadaṇḍakammato muttā hutvā yāvatāyukaṃ ṭhatvā parinibbāyiṃsu.
Yāvatāyukaṃ ṭhatvā parinibbāyiṃsūti (they remained for their full lifespan and attained parinibbāna): Having been freed from the disciplinary action imposed by the compilers of the Second Council through the establishment of the entire Dispensation in the hands of Moggaliputtatissa Thera, they remained for their full lifespan and attained parinibbāna.
Yāvatāyukaṃ ṭhatvā parinibbāyiṃsū (sống đến hết tuổi thọ rồi nhập Niết-bàn) có nghĩa là, sau khi toàn bộ giáo pháp được an lập trong tay Trưởng lão Moggaliputtatissa, các vị ấy đã thoát khỏi nghiệp phạt do các vị Trưởng lão tổ chức kết tập lần thứ hai áp đặt, và sống đến hết tuổi thọ rồi nhập Niết-bàn.
Bindusārassa rañño ekasataputtāti ettha bindusāro nāma sakyakulappasuto candaguttassa nāma rañño putto.
Bindusārassa rañño ekasataputtā (King Bindusāra had one hundred and one sons): Here, Bindusāra was the son of a king named Candagutta, who was born into the Sakyan clan.
Ở đây, Bindusārassa rañño ekasataputtā (một trăm lẻ một người con của vua Bindusāra), Bindusāra là con trai của vua Candagutta, xuất thân từ dòng dõi Sakya.
Tathā hi viṭaṭūbhasaṅgāme kapilavatthuto nikkhantasakyaputtehi māpite moriyanagare khattiyakulasambhavo candaguttakumāro pāṭaliputte rājā ahosi.
Indeed, the prince Candagutta, born into the Khattiya clan in the city of Moriya, which was built by the Sakyan princes who had departed from Kapilavatthu due to the battle of Viṭaṭūbha, became king in Pāṭaliputta.
Thật vậy, trong trận chiến Viṭaṭūbha, hoàng tử Candagutta, xuất thân từ dòng dõi Sát-đế-lợi ở thành Moriya, được xây dựng bởi các hoàng tử Sakya rời khỏi Kapilavatthu, đã trở thành vua ở Pāṭaliputta.
Tassa putto bindusāro nāma rājakumāro pitu accayena rājā hutvā ekasataputtakānaṃ janako ahosi.
His son, Prince Bindusāra, became king after his father's demise and was the father of one hundred and one sons.
Con trai của ông, hoàng tử tên Bindusāra, sau khi vua cha qua đời, đã trở thành vua và là cha của một trăm lẻ một người con trai.
Ekasatanti ekañca satañca ekasataṃ, ekenādhikaṃ satanti attho.
Ekasataṃ means one and a hundred, thus one hundred and one, meaning one hundred plus one.
Ekasata (một trăm lẻ một) có nghĩa là một và một trăm là một trăm lẻ một, tức là một trăm cộng thêm một.
Ekāva mātā assāti ekamātikaṃ, attanā sahodaranti vuttaṃ hoti.
Ekamātikaṃ (of one mother) means "he has only one mother," referring to those who are full siblings to oneself.
“Chỉ có một mẹ” là ekamātikaṃ, nghĩa là cùng một mẹ ruột với chính mình.
Na tāva ekarajjaṃ katanti āha ‘‘anabhisittova rajjaṃ kāretvā’’ti.
"He had not yet performed sole kingship" is said, referring to "having reigned without being anointed."
Nói rằng “chưa được tấn phong mà đã cai trị vương quốc” là vì chưa thực hiện việc cai trị một vương quốc.
Ekarajjābhisekanti sakalajambudīpe ekādhipaccavasena kariyamānaṃ abhisekaṃ.
Ekarajjābhiseka (anointing for sole sovereignty) means the anointing performed by way of sole dominion over the entire Jambudīpa.
Ekarajjābhiseka (lễ tấn phong một vương quốc) là lễ tấn phong được thực hiện với quyền thống trị duy nhất trên toàn cõi Jambudīpa.
Puññappabhāvena pāpuṇitabbāpi rājiddhiyo arahattamaggena āgatā paṭisambhidādayo avasesavisesā viya payogasampattibhūtā abhisekānubhāveneva āgatāti āha ‘‘abhisekānubhāvena cassa imā rājiddhiyo āgatā’’ti.
The royal powers that are to be attained through the power of merit, like the remaining special qualities such as the paṭisambhidā that come through the path of Arahantship, have come about through the power of the anointing, being brought to perfection by effort. Thus, it is said: "these royal powers came to him by the power of the anointing."
Các vương thần thông (rājiddhiyo) có được nhờ phước báu, cũng như các đặc tính còn lại như tuệ phân tích (paṭisambhidā) đã đạt được nhờ Đạo A-la-hán, đã đến nhờ uy lực của lễ tấn phong, nên nói rằng: “Những vương thần thông này đã đến với vị ấy nhờ uy lực của lễ tấn phong.”
Tattha rājiddhiyoti rājabhāvānugatappabhāvā.
Therein, rājiddhiyo (royal powers) means the powers that correspond to kingship.
Ở đó, rājiddhiyo (vương thần thông) là những uy lực tương ứng với địa vị vương giả.
Yatoti yato soḷasaghaṭato.
Yato (from which) means from those sixteen pots.
Yato (từ đó) là từ mười sáu chiếc bình.
Sāsane uppannasaddhoti buddhasāsane paṭiladdhasaddho.
Sāsane uppannasaddho (one in whom faith has arisen in the Dispensation) means one who has acquired faith in the Buddha's Dispensation.
Sāsane uppannasaddho (có niềm tin phát sinh trong Giáo Pháp) là có niềm tin đã đạt được trong Giáo Pháp của Đức Phật.
Asandhimittāti tassāva nāmaṃ.
Asandhimittā is simply her name.
Asandhimittā là tên của vị ấy.
Tassā kira sarīre sandhayo na paññāyanti, tasmā evaṃnāmikā jātātipi vadanti.
It is said that her body had no discernible joints; therefore, she came to be called by this name.
Người ta nói rằng các khớp xương trên thân thể của vị ấy không thể nhìn thấy được, do đó vị ấy có tên như vậy.
Devatā eva divase divase āharantīti sambandho.
The connection is that deities bring them day by day.
Có sự liên kết là: chư thiên mỗi ngày mang đến.
Devasikanti divase divase.
Devasikaṃ means day by day.
Devasikaṃ (hằng ngày) là mỗi ngày.
Agadāmalakanti appakeneva sarīrasodhanādisamatthaṃ sabbadosaharaṇaṃ osadhāmalakaṃ.
Agadāmalakaṃ (medicine-amalaka) means a medicinal amalaka fruit capable of cleansing the body and removing all impurities with just a small amount.
Agadāmalakaṃ là trái A-ma-laka (me rừng) dược liệu có khả năng làm sạch cơ thể và loại bỏ mọi bệnh tật chỉ với một lượng nhỏ.
Agadaharītakampi tādisameva harītakaṃ.
Agadaharītakaṃ (medicine-harītaka) is a harītaka fruit of a similar kind.
Agadaharītakaṃ là trái Harītaka (kha tử) dược liệu cũng tương tự như vậy.
Tesu kira dvīsu yathākāmamekaṃ paribhuñjati.
It is said that he consumes one of these two as he desires.
Người ta nói rằng trong hai loại đó, vị ấy dùng một loại tùy ý.
Chaddantadahatoti chaddantadahasamīpe ṭhitadevavimānato kapparukkhato vā.
Chaddantadahato (from Chaddanta Lake) means from the celestial palace or the wish-fulfilling tree situated near Chaddanta Lake.
Chaddantadahato (từ hồ Chaddanta) là từ cung điện của chư thiên nằm gần hồ Chaddanta, hoặc từ cây như ý.
‘‘Chaddantadahe tādisā rukkhavisesā santi, tato āharantī’’tipi vadanti.
It is also said that there are such special trees in Chaddanta Lake, and from them, they bring these things.
Người ta cũng nói rằng: “Ở hồ Chaddanta có những loại cây đặc biệt như vậy, và chư thiên mang chúng từ đó đến.”
Dibbañca pānakanti dibbaphalarasapānakañca.
Dibbañca pānakaṃ (and divine beverage) means a beverage of divine fruit juice.
Dibbañca pānakaṃ (và thức uống thiên giới) là thức uống nước ép trái cây thiên giới.
Asuttamayikanti kapparukkhato nibbattadibbadussattā suttehi na katanti asuttamayikaṃ.
Asuttamayikaṃ (not made of thread) means not made of threads, because it is a divine cloth produced from a wish-fulfilling tree.
Asuttamayikaṃ (không làm bằng sợi chỉ) là không được làm bằng sợi chỉ, vì đó là y phục thiên giới được tạo ra từ cây như ý.
Sumanapupphapaṭanti sabbattha sukhumaṃ hutvā uggatapupphānaṃ atthitāya sumanapupphapaṭaṃ nāma jātaṃ.
Sumanapupphapaṭaṃ (cloth of jasmine flowers) became known as "cloth of jasmine flowers" due to the presence of flowers that are everywhere fine and risen.
Sumanapupphapaṭaṃ (vải hoa lài) có tên như vậy vì có những bông hoa mọc lên khắp nơi một cách tinh tế.
Uṭṭhitassa sālinoti sayaṃjātasālino.
Uṭṭhitassa sālino (of self-grown rice) means of self-growing rice.
Uṭṭhitassa sālino (của lúa tự mọc) là của lúa tự nhiên.
Samudāyāpekkhañcettha ekavacanaṃ, sālīnanti attho.
Here, the singular is used with reference to the aggregate, meaning "of rice grains."
Ở đây, số ít là để chỉ toàn bộ, nghĩa là lúa.
Nava vāhasahassānīti ettha ‘‘catasso muṭṭhiyo eko kuḍuvo, cattāro kuḍuvā eko pattho, cattāro patthā eko āḷhako, cattāro āḷhakā ekaṃ doṇaṃ, cattāro doṇā ekamānikā, catasso mānikā ekakhārī, vīsati khāriyo eko vāho, tadeva ekaṃ sakaṭa’’nti suttanipātaṭṭhakathādīsu (su. ni. aṭṭha. 2.kokālikasuttavaṇṇanā; saṃ. ni. aṭṭha. 1.1.181; a. ni. 3.10; 89) vuttaṃ.
Regarding nava vāhasahassāni (nine thousand vāhas), it is said in the Suttanipātaṭṭhakathā and other texts that "four handfuls make one kuḍuva, four kuḍuva make one pattha, four pattha make one āḷhaka, four āḷhaka make one doṇa, four doṇa make one mānikā, four mānikā make one khārī, twenty khārī make one vāha, and that is one cart."
Trong câu nava vāhasahassānī (chín ngàn vāha), trong các chú giải như Suttanipāta (Su. Ni. Aṭṭha. 2. Kokālikasuttavaṇṇanā; Saṃ. Ni. Aṭṭha. 1.1.181; A. Ni. 3.10; 89) có nói: “Bốn nắm là một kuḍuva, bốn kuḍuva là một pattha, bốn pattha là một āḷhaka, bốn āḷhaka là một doṇa, bốn doṇa là một mānikā, bốn mānikā là một khārī, hai mươi khārī là một vāha, và đó là một cỗ xe.”
Idha pana ‘‘dve sakaṭāni eko vāho’’ti vadanti.
But here, it is said, "two carts make one vāha."
Tuy nhiên, ở đây người ta nói: “Hai cỗ xe là một vāha.”
Nitthusakaṇe karontīti thusakuṇḍakarahite karonti.
Nitthusakaṇe karontī (making them husk-free and grain-free) means they make them free of husks and broken grains.
Nitthusakaṇe karontī (họ làm cho không có trấu và cám) là họ làm cho không có trấu và cám.
Madhuṃ karontīti āgantvā samīpaṭṭhāne madhuṃ karonti.
Madhuṃ karontī (making honey) means they come and make honey in a nearby place.
Madhuṃ karontī (họ làm mật) là họ đến và làm mật ở gần đó.
Balikammaṃ karontīti sabbattha balikammakārakā raṭṭhavāsino viya madhurasaraṃ vikūjantā baliṃ karonti.
Balikammaṃ karontī (performing tribute) means they perform tribute, cooing with sweet voices, like subjects who pay tribute everywhere.
Balikammaṃ karontī (họ làm lễ vật cúng dường) là họ cúng dường lễ vật khắp nơi, hót vang lên những âm thanh ngọt ngào như những người dân địa phương làm lễ vật cúng dường.
‘‘Āgantvā ākāseyeva saddaṃ katvā attānaṃ ajānāpetvā gacchantī’’ti vadanti.
It is said, "They come and make a sound in the sky, without revealing themselves, and then leave."
Người ta nói rằng: “Họ đến, tạo ra âm thanh trên không trung, không để lộ thân phận rồi bỏ đi.”
Suvaṇṇasaṅkhalikāyeva bandhanaṃ suvaṇṇasaṅkhalikabandhanaṃ.
Suvaṇṇasaṅkhalikabandhanaṃ (bond of golden chains) is a bond made solely of golden chains.
Chỉ có sợi xích vàng là sự trói buộc, đó là suvaṇṇasaṅkhalikabandhanaṃ (sự trói buộc bằng sợi xích vàng).
Catunnaṃ buddhānanti kakusandhādīnaṃ catunnaṃ buddhānaṃ.
Catunnaṃ buddhānaṃ (of the four Buddhas) refers to the four Buddhas, such as Kakusandha and others.
Catunnaṃ buddhānaṃ (của bốn vị Phật) là của bốn vị Phật Kakusandha và các vị khác.
Adhigatarūpadassananti paṭiladdharūpadassanaṃ.
Adhigatarūpadassanaṃ (the sight of the form attained) means having attained the sight of the form.
Adhigatarūpadassanaṃ (sự thấy được hình tướng) là sự thấy được hình tướng đã đạt được.
Ayaṃ kira kappāyukattā catunnampi buddhānaṃ rūpasampattiṃ paccakkhato addakkhi.
It is said that because he had a lifespan of a kappa, he saw the physical perfection of all four Buddhas directly.
Vị ấy, vì có tuổi thọ một kiếp, đã tận mắt thấy được vẻ đẹp hình tướng của cả bốn vị Phật.
Kāḷaṃ nāma nāgarājānaṃ ānayitvāti ettha so pana nāgarājā gaṅgāyaṃ nikkhittasuvaṇṇasaṅkhalikāya gantvā attano pādesu patitasaññāya āgatoti veditabbo.
In the phrase kāḷaṃ nāma nāgarājānaṃ ānayitvā (having brought the nāga king named Kāla), it should be understood that that nāga king came, having gone to the golden chain thrown into the Ganges, with the perception that it had fallen on his feet.
Ở đây, trong câu kāḷaṃ nāma nāgarājānaṃ ānayitvā (đã triệu thỉnh vua rắn Naga tên là Kāḷa), thì vị vua rắn Naga đó đã đến vì nghĩ rằng sợi xích vàng thả xuống sông Hằng đã rơi vào chân mình.
Nanu ca asokassa rañño āṇā heṭṭhā yojanato upari pavattati, imassa ca vimānaṃ yojanaparicchedato heṭṭhā patiṭṭhitaṃ, tasmā kathaṃ ayaṃ nāgarājā rañño āṇāya āgatoti?
But does not King Asoka's authority extend below a yojana and not above? And this nāga king's palace is established below the one-yojana boundary. So, how did this nāga king come by the king's command?
Nhưng chẳng phải quyền lực của vua Asoka không lan tới phía trên một dojana và phía dưới một dojana sao, và cung điện của vị này lại nằm dưới giới hạn một dojana, vậy thì làm sao vị vua rắn Naga này lại đến theo lệnh của nhà vua?
Kiñcāpi attano vimānaṃ yojanaparicchedato heṭṭhā patiṭṭhitaṃ, tathāpi rañño āṇāpavattiṭṭhānena saha ekābaddhatāya tassa āṇaṃ akāsi.
Although his palace was situated below the one-yojana boundary, he obeyed the king's command because it was connected to the area where the king's authority extended.
Mặc dù cung điện của vị ấy nằm dưới giới hạn một dojana, nhưng vì nó có sự liên kết với nơi quyền lực của nhà vua lan tới, nên vị ấy đã tuân theo lệnh của nhà vua.
Yathā hi rajjasīmantaravāsino manussā tehi tehi rājūhi nippīḷiyamānā tesaṃ tesaṃ āṇāya pavattanti, evaṃsampadamidanti vadanti.
They say, "Just as people living on the border of a kingdom, oppressed by various kings, act according to their commands, so too is this situation to be understood."
Người ta nói rằng điều này cũng giống như việc những người dân sống ở vùng biên giới của vương quốc, khi bị các vị vua đó áp bức, họ phải tuân theo lệnh của các vị vua đó.
Āpāthaṃ karohīti sammukhaṃ karohi, gocaraṃ karohīti attho.
Āpāthaṃ karohī (make it visible) means "make it manifest," or "make it an object of sense."
Āpāthaṃ karohī (hãy làm cho hiện ra) có nghĩa là hãy làm cho hiện ra trước mắt, hãy làm cho trở thành đối tượng của giác quan.
Tena nimmitaṃ buddharūpaṃ passantoti sambandho.
The connection is: "seeing the Buddha image created by him."
Có sự liên kết là: nhìn thấy hình tượng Đức Phật do vị ấy tạo ra.
Kīdisaṃ taṃ buddharūpanti āha ‘‘sakalasarīravippakiṇṇā’’tiādi.
He asks, "What kind of Buddha image was it?" and says, sakalasarīravippakiṇṇā (pervading the entire body) and so on.
Để hỏi hình tượng Đức Phật đó như thế nào, câu ‘‘sakalasarīravippakiṇṇā’’ (lan tỏa khắp toàn thân) và tiếp theo được nói ra.
Tattha puññappabhāvanibbattaggahaṇaṃ tena nimmitānampi asītianubyañjanapaṭimaṇḍitānaṃ dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇānaṃ bhagavato puññappabhāvanibbattaasītianubyañjanādīhi sadisattā katanti daṭṭhabbaṃ.
Therein, the phrase puññappabhāvanibbatta (produced by the power of merit) is to be understood as having been used because the eighty minor marks and thirty-two major marks, created by him, were similar to the eighty minor marks and so on, produced by the power of the Blessed One's merit.
Ở đó, việc dùng từ puññappabhāvanibbatta (được tạo ra bởi uy lực của phước báu) cần được hiểu là để chỉ sự tương đồng giữa tám mươi tướng phụ và ba mươi hai tướng tốt của bậc đại nhân do vị ấy tạo ra, với tám mươi tướng phụ và các tướng khác được tạo ra bởi uy lực của phước báu của Đức Thế Tôn.
Na hi tena tadā nimmitaṃ anekākāraparipuṇṇaṃ buddharūpaṃ bhagavato puññappabhāvena nibbattanti sakkā vattuṃ.
For it cannot be said that the Buddha image, perfect in many ways, created by him at that time, was produced by the power of the Blessed One's merit.
Thật vậy, không thể nói rằng hình tượng Đức Phật hoàn hảo với nhiều đặc điểm khác nhau do vị ấy tạo ra vào lúc đó được tạo ra bởi uy lực của phước báu của Đức Thế Tôn.
Asītianubyañjanaṃ tambanakhatuṅganāsādi.
Asītianubyañjanaṃ (eighty minor marks) refers to features such as copper-colored nails, a prominent nose, etc.
Asītianubyañjanaṃ (tám mươi tướng phụ) là móng tay đỏ, mũi cao, v.v.
Dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇaṃ suppatiṭṭhitapādatādi.
Dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇaṃ (thirty-two major marks of a Great Man) refers to features such as well-planted feet, etc.
Dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇaṃ (ba mươi hai tướng tốt của bậc đại nhân) là bàn chân đặt vững chắc, v.v.
Vikasita…pe… salilatalanti sūriyarasmisamphassena vikasitehi vikāsamupagatehi kaṃ alaṅkarotīti ‘‘kamala’’nti laddhanāmehi rattapadumehi nīluppalādibhedehi uppalehi ceva setapadumasaṅkhātehi puṇḍarīkehi ca paṭimaṇḍitaṃ samantato sajjitaṃ jalatalamiva.
Vikasita...pe... salilatala (like a water-surface adorned with opened... etc.) refers to a water-surface adorned and prepared on all sides with red lotus flowers and blue water lilies, etc., which have bloomed and come to full development through the touch of the sun's rays, called "kamala" (lotus) because they adorn the water, and also with white lotus flowers (puṇḍarīka).
Vikasita…pe… salilatalaṃ (mặt nước… nở rộ) là như mặt nước được trang hoàng bởi những hoa sen đỏ (kamala) đã nở rộ nhờ sự tiếp xúc của ánh nắng mặt trời, được gọi là “kamala” vì làm đẹp cho nước, và bởi những hoa sen xanh (nīluppala) và các loại sen khác, cũng như bởi những hoa sen trắng (puṇḍarīka) được trang trí khắp nơi.
Tārāgaṇa…pe… gaganatalanti sabbattha vippakiṇṇatārakagaṇassa rasmijālavisadehi vipphuritāya bhāsamānāya sobhāya kantiyā samujjalaṃ sammā bhāsamānaṃ gaganatalamiva ākāsatalamiva.
Tārāgaṇa...pe... gaganatala (like a sky-surface gleaming with star-clusters... etc.) means like the surface of the sky, radiant and shining brightly with the splendor and beauty of scattered star-clusters and their widespread networks of rays.
Tārāgaṇa…pe… gaganatalaṃ (bầu trời… đầy sao) là như bầu trời tràn ngập ánh sáng rực rỡ, lấp lánh với vẻ đẹp và sự duyên dáng của chùm tia sáng rực rỡ từ vô số chòm sao phân tán khắp nơi.
Sañjhāppabhā…pe… kanakagirisikharanti sañjhākālasañjātappabhānurāgehi indacāpehi vijjulatāhi ca parikkhittaṃ samantato parivāritaṃ kanakagirisikharamiva suvaṇṇapabbatakūṭamiva.
Sañjhāppabhā...pe... kanakagirisikhara (like a golden mountain peak surrounded by sunset-glow... etc.) means like a golden mountain peak, encircled and surrounded on all sides by the charming glow of sunset, rainbows, and streaks of lightning.
Sañjhāppabhā…pe… kanakagirisikharaṃ (đỉnh núi vàng… ánh hoàng hôn) là như đỉnh núi vàng (suvaṇṇapabbatakūṭa) được bao quanh bởi ánh sáng hoàng hôn, cầu vồng và tia chớp.
Vimalaketumālāti ettha ‘‘ketumālā nāma sīsato nikkhamitvā upari muddhani puñjo hutvā dissamānarasmirāsī’’ti vadanti.
Regarding vimalaketumālā (pure garland of light), it is said, "The ketumālā is a cluster of rays that emerges from the head, forming a heap above the crown."
Về vimalaketumālā (chùm tia sáng thanh tịnh), người ta nói rằng: “Ketumālā (chùm tia sáng) là một khối ánh sáng phát ra từ đầu, tập trung ở đỉnh đầu và hiện ra.”
‘‘Muddhani majjhe paññāyamāno unnatappadesotipi vadantī’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
It is also said in all three gaṇṭhipadesu that "an elevated spot visible in the middle of the crown."
Người ta cũng nói rằng: “Đó là một vùng nổi lên xuất hiện ở giữa đỉnh đầu.” Điều này được nói trong cả ba gaṇṭhipadesu (các điểm nút).
Yasmā pana asoko dhammarājā sañjātapītisomanasso sattāhaṃ nirāhāro hutvā yathāṭhitova avikkhittacitto pasādasommehi cakkhūhi nirantaraṃ buddharūpameva olokesi, tasmā akkhīhi pūjā katā nāma hotīti āha ‘‘akkhipūjaṃ nāma akāsī’’ti.
Because King Dhammāsoka, filled with joy and happiness, abstained from food for seven days, remaining in his posture, gazed continuously at the Buddha image with undisturbed mind and serene, pleasing eyes, it is considered that an offering was made with the eyes. Therefore, it is said: "he made an offering with his eyes."
Vì vua Dhammarājā Asoka, với niềm hỷ lạc và hoan hỷ đã phát sinh, đã nhịn ăn suốt bảy ngày, chỉ đứng yên và không ngừng nhìn ngắm hình tượng Đức Phật bằng đôi mắt hiền hòa và thanh tịnh, nên có tên là đã thực hiện sự cúng dường bằng mắt (akkhīpūjā), do đó nói rằng: “Vị ấy đã thực hiện sự cúng dường bằng mắt.”
Atha vā cakkhūnaṃ tādisassa iṭṭhārammaṇassa upaṭṭhāpanena akkhīnaṃ pūjā katā nāma hotīti vuttaṃ ‘‘akkhipūjaṃ nāma akāsī’’ti.
Alternatively, it is said, "he made an offering with his eyes," meaning that by presenting such a delightful object to the eyes, an offering was made to the eyes.
Hoặc, việc cúng dường bằng mắt được nói là đã thực hiện vì đã làm cho một đối tượng khả ái như vậy hiện ra trước mắt.
Iddhivibhāvanādhikārappasaṅgena cetaṃ vatthu vuttaṃ, nānukkamena.
This story was told in connection with the topic of manifesting psychic power, not in chronological order.
Câu chuyện này được kể trong bối cảnh giải thích thần thông, chứ không phải theo thứ tự.
Ayañhettha anukkamo – asoko kira mahārājā upari vakkhamānānukkamena sīhapañjarena olokento nigrodhasāmaṇeraṃ iriyāpathasampannaṃ nāgarajananayanāni ākaḍḍhantaṃ yugamattaṃ pekkhamānaṃ disvā pasīditvā sañjātapemo sabahumāno āmantāpetvā setacchattassa heṭṭhā sīhāsane nisīdāpetvā bhojetvā sāmaṇerassa vacanādāse dissamānaṃ dasabalassa dhammakāyaṃ disvā ratanattaye pasīditvā sapariso saraṇasīlesu patiṭṭhāya tato paṭṭhāya abhivaḍḍhamānasaddho pubbe bhojiyamānāni titthiyasaṭṭhisahassāni nīharitvā bhikkhūnaṃ saṭṭhisahassānaṃ suvakāhatasālisampāditabhattaṃ paṭṭhapetvā devatopanītaṃ anotattasalilaṃ nāgalatādantakaṭṭhañca upanāmetvā niccasaṅghupaṭṭhānaṃ karonto ekadivasaṃ suvaṇṇasaṅkhalikabandhanaṃ vissajjetvā kāḷaṃ nāgarājānaṃ ānayitvā tena nimmitaṃ vuttappakāraṃ sirīsobhaggasampannaṃ buddharūpaṃ passanto dīghaputhulaniccalanayanappabhāhi sattāhaṃ akkhipūjamakāsi.
This is the sequence of events here: King Asoka, it is said, looking through the lion-window, in the order to be described later, saw the young Nigrodha bhikkhu, endowed with proper deportment, captivating the eyes of the common people, gazing a yoke's length ahead. Having seen him, he became delighted, and, filled with affection and great respect, he had him invited, seated him on the royal throne beneath the white parasol, and offered him food. Seeing the Dhamma-body of the Ten-Powered One (Buddha) reflected in the mirror of the sāmaṇera’s words, he became delighted in the Triple Gem, and, along with his retinue, became established in the refuges and precepts. From that time onwards, with his faith ever increasing, he expelled the sixty thousand sectarians who were previously being fed, and arranged for sixty thousand bhikkhus to be provided with meals prepared from excellent paddy brought by parrots. He then offered water from the Anotatta Lake, brought by devas, and nāgalatā tooth-sticks. While continuously attending to the Saṅgha, one day he released the Nāga king Kāla, who was bound by golden chains, had him brought, and upon seeing the Buddha-image created by him, which was of the described excellent and auspicious beauty, he paid homage for seven days with the effulgence of his long, broad, and steady eyes.
Trình tự ở đây là thế này: Đại vương Asoka, sau khi lên ngôi, theo trình tự sẽ được trình bày ở trên, nhìn qua cửa sổ sư tử thấy Sa-di Nigrodha có oai nghi đầy đủ, thu hút ánh mắt của mọi người, nhìn xa khoảng một ách xe. Sau khi thấy vậy, ngài sinh lòng tịnh tín, với lòng yêu mến và kính trọng sâu sắc, đã cho mời Sa-di đến, cho ngồi trên ngai vàng dưới lọng trắng và dâng cúng thực phẩm. Khi thấy Pháp thân của Đức Thập Lực hiện rõ trong gương lời nói của Sa-di, ngài đã tịnh tín nơi Tam Bảo và cùng với tùy tùng quy y Tam Bảo, thọ trì các giới. Từ đó trở đi, với đức tin ngày càng tăng trưởng, ngài đã loại bỏ sáu vạn tà giáo đồ mà trước đây vẫn được cúng dường, và thiết lập việc cúng dường sáu vạn vị Tỳ-khưu bằng thực phẩm chế biến từ gạo lúa tốt do chim vẹt mang đến. Ngài cũng dâng cúng nước Anotatta do chư thiên mang đến và cây xỉa răng Nāgalatā, đồng thời thường xuyên cúng dường Tăng đoàn. Một ngày nọ, ngài đã tháo bỏ xiềng xích vàng, cho gọi vị vua rắn Kāḷa đến, và khi nhìn thấy pho tượng Phật do vị vua rắn đó tạo ra, với vẻ đẹp và sự uy nghi như đã nói, ngài đã cúng dường đôi mắt trong bảy ngày bằng ánh sáng từ đôi mắt to lớn, rộng rãi và bất động của mình.
Idāni pana yathānusandhiṃ ghaṭetvā anukkamena tassa sāsanāvatāraṃ dassento āha ‘‘rājā kira abhisekaṃ pāpuṇitvā’’tiādi.
Now, in order to connect the narrative and, in sequence, show his entry into the Dispensation, he states, “when the king had obtained consecration”, and so on.
Bây giờ, để kết nối theo mạch truyện và trình bày sự gia nhập giáo pháp của vị vua đó theo trình tự, kinh văn nói: “Vua đã lên ngôi” và tiếp theo.
Bāhirakapāsaṇḍanti bāhirakappaveditaṃ samayavādaṃ.
“External sects” refers to the doctrines and views taught by those outside the Dispensation.
Bāhirakapāsaṇḍa có nghĩa là giáo lý được thuyết giảng bởi các ngoại đạo.
Bāhirakappaveditā hi samayavādā sattānaṃ taṇhāpāsaṃ diṭṭhipāsañca ḍenti oḍḍentīti ‘‘pāsaṇḍā’’ti vuccanti.
Indeed, the doctrinal views taught by those outside the Dispensation are called “pāsaṇḍas” (heretics) because they ensnare and entangle beings with the fetters of craving and wrong view.
Thật vậy, các giáo lý được thuyết giảng bởi các ngoại đạo được gọi là “pāsaṇḍā” (tà giáo) vì chúng giăng bẫy tham ái và bẫy tà kiến cho chúng sinh.
Pariggaṇhīti vīmaṃsamāno pariggahesi.
“Undertook” means he undertook them after examination.
Pariggaṇhī có nghĩa là đã xem xét và nắm giữ.
Bindusāro brāhmaṇabhatto ahosīti attano pitu candaguttassa kālato paṭṭhāya brāhmaṇesu sambhatto ahosi.
“Bindusāra was devoted to brahmins” means he was devoted to and supported brahmins from the time of his father, Candagutta.
Bindusāro brāhmaṇabhatto ahosī có nghĩa là từ thời vua cha Candagutta, ngài đã hết lòng cúng dường các Bà-la-môn.
Candakena nāma kira brāhmaṇena samussāhito candaguttakumāro tena dinnanaye ṭhatvā sakalajambudīpe ekarajjamakāsi, tasmā tasmiṃ brāhmaṇe sañjātabahumānavasena candaguttakālato paṭṭhāya saṭṭhisahassamattā brāhmaṇajātikā tasmiṃ rājakule niccabhattikā ahesuṃ.
It is said that Prince Candagutta, encouraged by a brahmin named Candaka, followed the advice given by him and established sole sovereignty over the entire Jambudīpa. Therefore, due to the great respect that arose for that brahmin, from the time of Candagutta, sixty thousand brahmins of various castes were permanently supported by that royal family.
Nghe nói, thái tử Candagutta được một Bà-la-môn tên Candaka khuyến khích, đã theo lời chỉ dẫn của vị ấy mà thống nhất toàn cõi Jambudīpa thành một vương quốc. Vì vậy, do lòng kính trọng đối với vị Bà-la-môn đó, từ thời Candagutta, sáu vạn Bà-la-môn đã được cúng dường thường xuyên trong hoàng tộc.
Brāhmaṇānanti paṇḍaraṅgaparibbājakādibhāvamanupagate dasseti.
“Of brahmins” indicates those who had not yet adopted the state of white-robed ascetics and so on.
Brāhmaṇāna (các Bà-la-môn) chỉ những người chưa đạt đến trạng thái của các du sĩ mặc áo trắng (paṇḍaraṅgaparibbājaka) và những người khác.
Paṇḍaraṅgaparibbājakādayo ca brāhmaṇajātivantoti āha ‘‘brāhmaṇajātiyapāsaṇḍāna’’nti.
And since white-robed ascetics and others are of brahmin birth, it says “of brahmin-born sectarians.”
Vì các du sĩ mặc áo trắng và những người khác thuộc dòng Bà-la-môn, nên kinh văn nói “brāhmaṇajātiyapāsaṇḍāna” (các tà giáo thuộc dòng Bà-la-môn).
Ettha pana diṭṭhipāsādīnaṃ oḍḍanato paṇḍaraṅgādayova ‘‘pāsaṇḍā’’ti vuttā.
Here, however, only the white-robed ascetics and so on are called “pāsaṇḍas” (heretics) because they ensnare with the fetters of wrong view and so forth.
Ở đây, chỉ các du sĩ mặc áo trắng (paṇḍaraṅga) và những người khác được gọi là “pāsaṇḍā” (tà giáo) vì họ giăng bẫy tà kiến và những bẫy khác.
Sīhapañjareti mahāvātapāne.
“Through the lion-window” refers to the large ventilator window.
Sīhapañjare có nghĩa là tại cửa sổ lớn có hình sư tử.
Upasamaparibāhirenāti upasamato paribāhirena, upasamarahitenāti attho.
“Devoid of peace” means external to peace; that is, lacking peace.
Upasamaparibāhirenā có nghĩa là bên ngoài sự an tịnh, tức là không có sự an tịnh.
Antepuraṃ atiharathāti antepuraṃ pavesetha, ānethāti vuttaṃ hoti.
“Bring into the inner palace” means let them enter the inner palace, or bring them here.
Antepuraṃ atiharathā có nghĩa là hãy đưa vào nội cung, tức là hãy mang đến.
Amā saha bhavanti kiccesūti amaccā, rajjakiccavosāpanakā.
Those who are together in tasks are ministers (amaccā), those who administer royal affairs.
Những người cùng làm việc trong các công việc nên được gọi là amaccā (quan đại thần), tức là những người hoàn thành các công việc của vương quốc.
Devāti rājānaṃ ālapanti.
“Devas” is addressing the king.
Devā (chư thiên) là cách xưng hô với các vị vua.
Rājāno hi dibbanti kāmaguṇehi kīḷanti, tesu vā viharanti vijayasamatthatāyogena paccatthike vijetuṃ icchanti, issariyaṭhānādisakkāradānagahaṇaṃ taṃ taṃ atthānusāsanaṃ vā karonti voharanti, puññānubhāvappattāya jutiyā jotantīti vā ‘‘devā’’ti vuccanti.
Indeed, kings are called “devas” because they sport and delight in sensual pleasures, or they dwell in them, or they desire to conquer enemies through their ability to achieve victory, or they perform or pronounce acts of respect, giving, or taking in positions of authority and so on, or various instructions for welfare, or they shine with the brilliance attained through their meritorious power.
Thật vậy, các vị vua được gọi là “devā” (chư thiên) vì họ vui chơi, hưởng thụ các dục lạc, hoặc sống trong đó, mong muốn chinh phục kẻ thù bằng khả năng chiến thắng, thực hiện các hành động ban phát và nhận lãnh sự tôn kính từ các vị trí quyền lực, hoặc ban hành các chỉ thị có lợi ích, hoặc tỏa sáng với vẻ rực rỡ đạt được nhờ công đức.
Tathā hi te catūhi saṅgahavatthūhi janaṃ rañjentā sayaṃ yathāvuttehi visesehi rājanti dippanti sobhantīti ‘‘rājāno’’ti ca vuccanti.
Similarly, because they delight the people with the four bases of cohesion and because they themselves reign, shine, and are glorious with the aforementioned distinctions, they are also called “kings” (rājāno).
Cũng vậy, họ được gọi là “rājāno” (các vị vua) vì họ làm cho dân chúng vui lòng bằng bốn pháp nhiếp hóa (saṅgahavatthu) và tự mình tỏa sáng, rực rỡ, lộng lẫy với những đặc điểm đã nói trên.
Nigaṇṭhādayoti ettha nigaṇṭho nāma ‘‘amhākaṃ gaṇṭhanakileso saṃsāre palibuddhanakicco rāgādikileso khettavatthuputtadārādivisayo natthi, kilesagaṇṭhirahitā maya’’nti evaṃ vāditāya ‘‘nigaṇṭhā’’ti laddhanāmā titthiyā.
In “Nigaṇṭhas and so on,” Nigaṇṭha refers to ascetics who have acquired the name “Nigaṇṭhas” because they assert, “We have no fetters of defilements that bind us to saṃsāra, no defilements like craving related to fields, land, children, wives, etc.; we are free from the knots of defilements.”
Trong cụm từ Nigaṇṭhādayo, Nigaṇṭho là tên của những tà giáo đồ tự xưng là “Nigaṇṭhā” (không có nút thắt) vì họ nói rằng: “Chúng tôi không có phiền não trói buộc, tức là các phiền não tham ái v.v., liên quan đến ruộng đất, nhà cửa, con cái, vợ con, v.v., không có các nút thắt phiền não.”
Uccāvacānīti uccāni ca avacāni ca, mahantāni ceva khuddakāni ca, atha vā visiṭṭhāni ceva lāmakāni cāti attho.
“Various” means both high and low, both great and small, or both distinguished and inferior.
Uccāvacānī có nghĩa là cao và thấp, tức là lớn và nhỏ, hoặc là ưu việt và kém cỏi.
Bhaddapīṭhakesūti vettamayapīṭhesu.
“On fine seats” refers to cane stools.
Bhaddapīṭhakesū có nghĩa là trên những chiếc ghế làm bằng mây.
Sāroti sīlādiguṇasāro.
“Essence” refers to the essence of virtues such as sīla.
Sāro có nghĩa là cốt lõi của các đức tính như giới (sīla).
Rājaṅgaṇenāti rājanivesanadvāre vivaṭena bhūmippadesena.
“Through the royal courtyard” refers to the open ground at the entrance of the royal palace.
Rājaṅgaṇenā có nghĩa là bằng khu đất trống trước cổng hoàng cung.
Aṅgaṇanti hi katthaci kilesā vuccanti ‘‘rāgo aṅgaṇa’’ntiādīsu (vibha. 924).
Indeed, in some places, defilements are called "aṅgaṇa," as in "rāgo aṅgaṇaṃ" (craving is a defilement) and so on.
Thật vậy, Aṅgaṇa đôi khi được dùng để chỉ phiền não, như trong các đoạn văn “rāgo aṅgaṇa” (tham ái là phiền não) v.v.
Rāgādayo hi aṅganti etehi taṃsamaṅgīpuggalā nihīnabhāvaṃ gacchantīti aṅgaṇānīti vuccanti.
Craving and so on are called "aṅgaṇas" because persons endowed with them are led to a state of degradation by them.
Thật vậy, tham ái và các phiền não khác được gọi là aṅgaṇa vì chúng khiến những người bị chúng chi phối rơi vào trạng thái thấp kém.
Katthaci malaṃ vā paṅko vā ‘‘tasseva rajassa vā aṅgaṇassa vā pahānāya vāyamatī’’tiādīsu (ma. ni. 1.184).
In some places, dirt or mud is called "aṅgaṇa," as in "tasseva rajassa vā aṅgaṇassa vā pahānāya vāyamatī" (he strives for the elimination of that dust or dirt) and so on.
Đôi khi nó chỉ sự ô nhiễm hoặc bùn lầy, như trong các đoạn văn “tasseva rajassa vā aṅgaṇassa vā pahānāya vāyamatī” (người ấy cố gắng loại bỏ bụi bẩn hoặc ô nhiễm đó) v.v.
Añjati sammakkhetīti hi aṅgaṇaṃ, malādi.
Indeed, that which smears or soils is "aṅgaṇa," meaning dirt and so on.
Thật vậy, aṅgaṇa là thứ làm dơ bẩn, tức là bụi bẩn, v.v.
Katthaci tathārūpo vivaṭappadeso ‘‘cetiyaṅgaṇaṃ bodhiyaṅgaṇa’’ntiādīsu.
In some places, such an open space is called "aṅgaṇa," as in "cetiyaṅgaṇaṃ bodhiyaṅgaṇaṃ" (shrine courtyard, bodhi tree courtyard) and so on.
Đôi khi nó chỉ một khu vực trống trải như vậy, như trong các đoạn văn “cetiyaṅgaṇaṃ bodhiyaṅgaṇa” (sân tháp, sân bồ-đề) v.v.
Añjati tattha ṭhitaṃ atisundaratāya abhibyañjetīti hi aṅgaṇaṃ, vivaṭo bhūmippadeso.
Indeed, that which manifests (añjati abhibyañjeti) what stands there with extreme beauty is "aṅgaṇa," meaning an open plot of land.
Thật vậy, aṅgaṇa là một khu đất trống trải, vì nó làm nổi bật vẻ đẹp tuyệt vời của những gì ở đó.
Idhāpi soyeva adhippeto.
Here too, the same meaning is intended.
Ở đây, cũng ý nghĩa đó được đề cập.
Dantantiādīsu kilesavipphandarahitacittatāya dantaṃ, niccaṃ paccupaṭṭhitasatārakkhatāya guttaṃ, cakkhādiindriyānaṃ santatāya santindriyaṃ, pāsādikena iriyāpathena samannāgatattā sampannairiyāpathaṃ.
In “disciplined” and so on, “disciplined” refers to having a mind free from the agitation of defilements; “guarded” refers to being guarded by constantly present mindfulness; “calm in faculties” refers to the calmness of the eye and other faculties; “endowed with proper deportment” refers to being endowed with dignified conduct.
Trong các từ Danta v.v., dantaṃ (đã được chế ngự) là do tâm không còn dao động bởi phiền não; guttaṃ (đã được bảo vệ) là do luôn luôn có chánh niệm bảo vệ; santindriyaṃ (các căn đã an tịnh) là do các căn như mắt đã an tịnh; sampannairiyāpathaṃ (có oai nghi đầy đủ) là do có oai nghi đáng kính.
Idāni nigrodhasāmaṇeraṃ sarūpato vibhāvetukāmo āha ‘‘ko panāyaṃ nigrodho nāmā’’tiādi.
Now, desiring to clarify Nigrodha the sāmaṇera in terms of his nature, he says, “Who, then, is this Nigrodha by name?” and so on.
Bây giờ, để làm rõ hình tướng của Sa-di Nigrodha, kinh văn nói: “Sa-di Nigrodha này là ai?” và tiếp theo.
Tatrāyaṃ anupubbikathāti ettha bindusārassa kira ekasataputtesu moriyavaṃsajāya dhammadeviyā asokatissanāmānaṃ dvinnaṃ puttānaṃ majjhe jeṭṭho asokakumāro avantiraṭṭhaṃ bhuñjati.
“Herein is the sequential story.” It is said that among Bindusāra’s one hundred and one sons, Prince Asoka, the eldest of the two sons, Asoka and Tissa, born to Queen Dhammadevī of the Maurya lineage, was ruling the Avantiraṭṭha kingdom.
Tatrāyaṃ anupubbikathā (Đây là câu chuyện tuần tự): Nghe nói, trong số một trăm lẻ một người con của vua Bindusāra, thái tử Asoka, là con trưởng trong hai người con trai của hoàng hậu Dhammādevī thuộc dòng dõi Moriya, tên là Asoka và Tissa, đang cai trị xứ Avanti.
Pitarā pesito pāṭaliputtato paññāsayojanamatthake viṭaṭūbhabhayāgatānaṃ sākiyānamāvāsaṃ veṭisaṃ nāma nagaraṃ patvā tattha veṭisaṃ nāma seṭṭhidhītaraṃ ādāya ujjenīrājadhāniyaṃ rajjaṃ karonto mahindaṃ nāma kumāraṃ saṅghamittañca kumārikaṃ labhitvā tehi saddhiṃ rajjasukhamanubhavanto pituno gilānabhāvaṃ sutvā ujjeniṃ pahāya sīghaṃ pāṭaliputtaṃ upagantvā pitu upaṭṭhānaṃ katvā tassa accayena rajjaṃ aggahesi.
Sent by his father, he arrived at the city named Veṭisā, the dwelling place of the Sakiyas who had fled the danger from Viṭaṭūbha, fifty yojanas from Pāṭaliputta. There, taking a merchant's daughter named Veṭisā, he ruled in the capital city of Ujjeni. Having begotten a son named Mahinda and a daughter named Saṅghamittā, and enjoying royal happiness with them, he heard of his father’s illness, left Ujjeni, and quickly went to Pāṭaliputta. After attending to his father, he took the kingship upon his father’s demise.
Được vua cha cử đi, ngài đã đến thành Veṭisa, là nơi cư trú của dòng Sakya đang phải chịu đựng nỗi sợ hãi từ vua Viṭaṭūbha, cách Pāṭaliputta năm mươi dojana. Tại đó, ngài lấy con gái của một trưởng giả tên Veṭisa và cai trị vương quốc ở kinh đô Ujjenī, sinh được một người con trai tên Mahinda và một người con gái tên Saṅghamittā. Trong khi đang hưởng thụ hạnh phúc vương quyền cùng với họ, ngài nghe tin vua cha lâm bệnh, liền bỏ Ujjenī, nhanh chóng đến Pāṭaliputta, hầu hạ vua cha, và sau khi vua cha qua đời, ngài đã lên ngôi báu.
Taṃ sutvā yuvarājā sumanābhidhāno kujjhitvā ‘‘ajja me maraṇaṃ vā hotu rajjaṃ vā’’ti aṭṭhanavutibhātikaparivuto saṃvaṭṭasāgare jalataraṅgasaṅghāto viya ajjhottharanto upagacchati.
Hearing this, the crown prince named Sumana became angry and thought, "Today, let it be my death or my kingship!" and surrounded by ninety-eight brothers, he approached like a mass of water waves in a world-destroying ocean, overwhelming everything.
Nghe tin đó, thái tử tên Sumana nổi giận, suy nghĩ: “Hôm nay hoặc ta chết, hoặc ta sẽ có vương quyền!” và cùng với chín mươi tám người anh em khác, ngài tiến đến như những đợt sóng biển cuộn trào trên đại dương tận thế.
Tato asoko ujjenīrājā saṅgāmaṃ pakkhanditvā sattumaddanaṃ karonto sumanaṃ nāma rājakumāraṃ gahetvā ghātesi.
Thereupon, King Asoka of Ujjeni engaged in battle, crushing his enemies, and seized and killed Prince Sumana.
Sau đó, vua Asoka của Ujjenī đã tham chiến, chinh phục kẻ thù và bắt giết thái tử tên Sumana.
Tena vuttaṃ ‘‘bindusārarañño kira dubbalakāleyeva asokakumāro attanā laddhaṃ ujjenīrajjaṃ pahāya āgantvā sabbanagaraṃ attano hatthagataṃ katvā sumanaṃ nāma rājakumāraṃ aggahesī’’ti.
Therefore, it is said, “Indeed, during King Bindusāra’s weak period, Prince Asoka, leaving the kingship of Ujjeni that he had obtained, came, took control of the entire city, and seized Prince Sumana.”
Vì vậy, kinh văn nói: “Nghe nói, thái tử Asoka đã bỏ vương quốc Ujjenī mà mình đã có, đến Pāṭaliputta ngay khi vua Bindusāra còn yếu, chiếm lấy toàn bộ thành phố và bắt giết thái tử tên Sumana.”
Paripuṇṇagabbhāti paripakkagabbhā.
“Fully pregnant” means having a ripe womb.
Paripuṇṇagabbhā có nghĩa là mang thai đã chín muồi.
Ekaṃ sālanti sabbaparicchannaṃ ekaṃ pāsādaṃ.
“One hall” refers to one palace completely enclosed.
Ekaṃ sāla có nghĩa là một tòa lâu đài được bao quanh hoàn toàn.
‘‘Devatāya pana ānubhāvena tasmiṃ pāsāde mahājanena adissamānā hutvā vāsaṃ kappesī’’ti vadanti.
It is said that "by the power of the devatā, she dwelled in that palace unseen by the public."
Người ta nói rằng: “Do oai lực của chư thiên, bà đã sống trong tòa lâu đài đó mà không bị mọi người nhìn thấy.”
Nibaddhavattanti ‘‘ekassa divasassa ettaka’’nti niyāmetvā ṭhapitavattaṃ.
“Fixed duty” refers to a duty established by setting, "This much for one day."
Nibaddhavatta có nghĩa là một nghi thức đã được quy định, chẳng hạn như “mỗi ngày sẽ có chừng này.”
Hetusampadanti arahattūpanissayapuññasampadaṃ.
"Attainment of conditions" means the attainment of meritorious deeds conducive to Arahantship.
Hetusampada là sự viên mãn các phước báu làm nhân duyên cho quả A-la-hán.
Khuraggeyevāti khurakammapariyosāneyeva, tacapañcakakammaṭṭhānaṃ gahetvā taṃ pariggaṇhanto antimāya kesavaṭṭiyā voropanāya samakālameva ca arahattaṃ pāpuṇīti vuttaṃ hoti.
"Khuraggeyevā means at the very end of the shaving operation; having taken up the meditation on the five constituents of the body (tacapañcakakammaṭṭhāna) and comprehending it, it is said that he attained Arahantship at the same time as the removal of the last strand of hair.
Khuraggeyeva có nghĩa là ngay khi việc cạo tóc kết thúc, sau khi quán niệm đề mục thiền quán năm phần của thân (tacapañcakakammaṭṭhānaṃ), ngay lúc sợi tóc cuối cùng được cạo xuống, vị ấy đã chứng đắc A-la-hán.
Sarīraṃ jaggitvāti dantakaṭṭhakhādanamukhadhovanādīhi sarīraparikammaṃ katvā.
"Sarīraṃ jaggitvā means having cared for the body by means of chewing tooth-sticks, washing the face, and so forth.
Sarīraṃ jaggitvā có nghĩa là sau khi thực hiện các việc chăm sóc thân thể như dùng tăm xỉa răng, rửa mặt, v.v.
Sīhapañjare caṅkamatīti sīhapañjarasamīpe aparāparaṃ caṅkamati.
"Sīhapañjare caṅkamati means he walks back and forth near the lion's cage.
Sīhapañjare caṅkamatī có nghĩa là đi đi lại lại gần cửa sổ sư tử.
Taṅkhaṇaññevāti tasmiṃ khaṇeyeva.
"Taṅkhaṇaññevā means at that very moment.
Taṅkhaṇaññevā có nghĩa là ngay vào khoảnh khắc đó.
Ayaṃ janoti rājaṅgaṇe caramānaṃ janaṃ disvā vadati.
"Ayaṃ jano means he said this upon seeing the people walking in the royal courtyard.
Ayaṃ jano là lời nói sau khi nhìn thấy đám đông đang đi lại trong sân cung điện.
Bhantamigappaṭibhāgoti anavaṭṭhitattā kāyacāpallena samannāgatattā bhantamigasadiso.
"Bhantamigappaṭibhāgo means like a bewildered deer, due to restlessness and being endowed with physical unsteadiness.
Bhantamigappaṭibhāgo có nghĩa là giống như con nai bối rối vì không ổn định, vì có sự lanh lẹ của thân thể.
Ativiya sobhatīti sambandho.
The connection is that he was exceedingly beautiful.
Có sự liên hệ là vô cùng xinh đẹp.
Ālokitavilokitanti ettha ālokitaṃ nāma puratopekkhanaṃ.
Here, ālokitaṃ means looking straight ahead.
Trong câu ālokitavilokitaṃ, ālokitaṃ là nhìn thẳng về phía trước.
Abhimukholokanañhi ‘‘ālokita’’nti vuccati.
Indeed, looking directly forward is called ālokita.
Quả thật, nhìn thẳng về phía trước được gọi là “ālokita”.
Vilokitanti anudisāpekkhanaṃ, yaṃ disābhimukhaṃ oloketi, tadanugatadisāpekkhananti attho.
Vilokita means looking in the intermediate directions; the meaning is looking in the directions that follow the direction one is facing.
Vilokita là nhìn theo hướng phụ, tức là nhìn theo hướng đã nhìn thẳng tới.
Samiñjanaṃ pabbasaṅkocanaṃ.
Samiñjanaṃ is the bending of the limbs.
Samiñjanaṃ là co các khớp lại.
Pasāraṇañca tesaṃyeva pasāraṇaṃ.
And pasāraṇaṃ is the stretching of those very limbs.
Pasāraṇaṃ là duỗi các khớp đó ra.
Lokuttaradhammoti sesajanesu avijjamāno visiṭṭhadhammo.
Lokuttaradhammo means a special Dhamma not present in other people.
Lokuttaradhammo là Pháp siêu thế đặc biệt không có ở những người còn lại.
Pemaṃ saṇṭhahīti pemaṃ patiṭṭhāsi, uppajjīti attho.
"Pemaṃ saṇṭhahī means love became established, meaning it arose.
Pemaṃ saṇṭhahī có nghĩa là tình yêu được thiết lập, tức là phát sinh.
Vāṇijako ahosīti madhuvāṇijako ahosi.
"Vāṇijako ahosī means he became a honey merchant.
Vāṇijako ahosī có nghĩa là trở thành người bán mật.
Atīte kira tayo bhātaro madhuvāṇijakā ahesuṃ.
It is said that in the past, there were three brothers who were honey merchants.
Thuở xưa, có ba anh em làm nghề bán mật.
Tesu kaniṭṭho madhuṃ vikkiṇāti, itare araññato āharanti.
Among them, the youngest sold honey, while the others brought it from the forest.
Trong số họ, người em út bán mật, còn những người kia thì mang mật từ rừng về.
Tadā eko paccekabuddho paṇḍukarogāturo ahosi.
At that time, one Paccekabuddha was afflicted with jaundice (paṇḍukaroga).
Lúc đó, một vị Độc Giác Phật bị bệnh vàng da.
Aparo pana paccekabuddho tadatthaṃ madhubhikkhāya caramāno nagaraṃ pāvisi.
Another Paccekabuddha, for his sake, entered the city to beg for honey.
Một vị Độc Giác Phật khác, vì mục đích đó, đã vào thành để khất thực mật.
Paviṭṭhañca taṃ ekā kumbhadāsī udakaharaṇatthaṃ titthaṃ gacchamānā addasa.
A pot-carrying slave girl, on her way to the river for water, saw him entering.
Một cô gái nô lệ gánh nước đang trên đường đến bến nước đã nhìn thấy vị ấy vào thành.
Disvā ca pucchitvā āgatakāraṇañca ñatvā ‘‘ettha, bhante, madhuvāṇijakā vasanti, tattha gacchathā’’ti hatthaṃ pasāretvā madhuāpaṇaṃ dassesi.
Having seen him, inquired, and learned the reason for his coming, she extended her hand and showed him the honey stall, saying, "Venerable Sir, honey merchants live here; please go there."
Sau khi nhìn thấy, hỏi và biết được lý do vị ấy đến, cô ấy chỉ tay về phía cửa hàng bán mật và nói: “Bạch Đại đức, những người bán mật sống ở đây, xin Đại đức hãy đến đó.”
So ca tattha agamāsi.
And he went there.
Vị ấy đã đi đến đó.
Taṃ disvā kaniṭṭho madhuvāṇijo sañjātapītisomanasso ‘‘kenāgatāttha, bhante’’ti pucchitvā tamatthaṃ viditvā pattaṃ gahetvā madhuno pūretvā dadamāno pattapuṇṇaṃ madhuṃ uggantvā mukhato vissanditvā bhūmiyaṃ patamānaṃ disvā pasannamānaso ‘‘imināhaṃ, bhante, puññakammena jambudīpe ekarajjaṃ kareyyaṃ, āṇā ca me ākāse pathaviyañca yojanappamāṇe ṭhāne pharatū’’ti patthanamakāsi.
Seeing him, the youngest honey merchant, filled with joy and delight, asked, "Venerable Sir, for what purpose have you come?" Having learned the reason, he took the bowl, filled it with honey, and as he gave it, he saw the honey overflowing from the full bowl and dripping onto the ground. With a mind full of faith, he made a wish: "Venerable Sir, by this meritorious deed, may I rule the entire Jambudīpa as a sole monarch, and may my command spread for a distance of a yojana in the sky and on earth!"
Khi người bán mật trẻ nhất nhìn thấy vị ấy, với niềm hoan hỷ và hân hoan, anh ta hỏi: “Bạch Đại đức, vì lý do gì mà Đại đức đến đây?” Sau khi biết được mục đích, anh ta lấy bát, đổ đầy mật vào và dâng lên. Khi thấy mật đầy bát tràn ra khỏi miệng bát và rơi xuống đất, với tâm hoan hỷ, anh ta ước nguyện: “Bạch Đại đức, nhờ công đức này, con xin được làm vua duy nhất trên Jambudīpa, và quyền lực của con xin được lan tỏa trong không trung và trên mặt đất trong phạm vi một dojana.”
Paccekabuddho ca ‘‘evaṃ hotu upāsakā’’ti vatvā gandhamādanaṃ gantvā paccekabuddhassa bhesajjamakāsi.
The Paccekabuddha said, "So be it, lay follower," and went to Gandhamādana, where he provided medicine for the other Paccekabuddha.
Vị Độc Giác Phật nói: “Cầu mong được như ý, cận sự nam,” rồi đi đến núi Gandhamādana và làm thuốc cho vị Độc Giác Phật kia.
Kaniṭṭho pana madhuvāṇijo madhuṃ datvā gehe nisinno itare araññato āgate disvā evamāha ‘‘tumhākaṃ bhātaro cittaṃ pasādetha, mamañca tumhākañca madhuṃ gahetvā īdisassa nāma paccekabuddhassa pattaṃ pūretvā adāsi’’nti.
The youngest honey merchant, having given the honey, sat in his house and, upon seeing his older brothers return from the forest, said, "My brothers, gladden your minds. I took our honey—yours and mine—and filled the bowl of such a Paccekabuddha and gave it."
Người bán mật trẻ nhất, sau khi cúng dường mật và đang ngồi trong nhà, thấy hai người anh từ rừng về liền nói: “Các anh hãy làm cho tâm mình hoan hỷ đi, tôi đã lấy mật của tôi và của các anh để đổ đầy bát cúng dường cho một vị Độc Giác Phật như vậy đấy.”
Tesu jeṭṭho kujjhitvā evamāha ‘‘caṇḍālāpi kāsāvanivāsino honti, nanu tava hatthato madhuṃ paṭiggahetvā gato caṇḍālo bhavissatī’’ti.
Among them, the eldest became angry and said, "Even outcasts wear saffron robes. Won't that person who received honey from your hand be an outcast?"
Người anh cả trong số họ tức giận và nói: “Ngay cả những người hạ tiện cũng mặc y vàng, chẳng phải kẻ đã nhận mật từ tay chú là một kẻ hạ tiện sao?”
Majjhimo pana kujjhitvā ‘‘tava paccekabuddhaṃ gahetvā parasamudde nikkhipāhī’’ti āha.
The middle brother, becoming angry, said, "Take your Paccekabuddha and throw him into the ocean on the other side!"
Người anh giữa thì tức giận nói: “Hãy mang vị Độc Giác Phật của chú mà ném xuống biển bên kia đi!”
Pacchā pana tepi dve bhātaro kaniṭṭhena vuccamānaṃ dānānisaṃsapaṭisaṃyuttakathaṃ sutvā anumodiṃsuyeva.
Later, however, those two brothers, having heard the discourse on the benefits of giving, spoken by the youngest, indeed rejoiced.
Tuy nhiên, sau đó, hai người anh kia cũng đã hoan hỷ khi nghe người em út kể về lợi ích của việc bố thí.
Sāpi ca kumbhadāsī ‘‘tassa madhudāyakassa aggamahesī bhaveyya’’nti patthanamakāsi.
That pot-carrying slave girl also made a wish: "May I be the chief queen of that honey giver!"
Cô gái nô lệ gánh nước kia cũng đã ước nguyện: “Cầu mong tôi trở thành hoàng hậu của người đã cúng dường mật đó.”
Tesu kaniṭṭho asoko dhammarājā ahosi, sā ca kumbhadāsī ativiya rūpasobhaggappattā asandhimittā nāma tassa aggamahesī ahosi.
Among them, the youngest became the righteous King Asoka, and that pot-carrying slave girl, having attained great beauty, became his chief queen named Asandhimittā.
Trong số họ, người em út đã trở thành vua Asoka Dhammarājā, và cô gái nô lệ gánh nước kia, với vẻ đẹp tuyệt trần, đã trở thành hoàng hậu của ngài, tên là Asandhimittā.
Parasamuddavādī pana majjhimo imasmiṃyeva tambapaṇṇidīpe devānaṃpiyatisso nāma mahānubhāvo rājā ahosi.
The middle brother, who spoke of throwing into the ocean on the other side, became the powerful King Devānaṃpiyatissa on this very island of Tambapaṇṇī (Sri Lanka).
Còn người anh giữa, kẻ đã nói về việc ném xuống biển bên kia, đã trở thành một vị vua vĩ đại tên là Devānaṃpiyatissa trên chính hòn đảo Tambapaṇṇī này.
Jeṭṭho pana caṇḍālavāditāya caṇḍālagāme jāto nigrodho nāma sāmaṇero ahosi.
The eldest brother, who spoke of him as an outcast, was born in an outcast village and became the novice Nigrodha.
Còn người anh cả, vì đã nói lời hạ tiện, đã tái sinh trong làng của những người hạ tiện và trở thành vị Sa-di tên là Nigrodha.
Tena vuttaṃ ‘‘pubbe hi kira puññakaraṇakāle esa rañño jeṭṭhabhātā vāṇijako ahosī’’ti.
Therefore, it is said, "Indeed, previously, at the time of performing meritorious deeds, this eldest brother of the king was a merchant."
Do đó, có lời nói: “Thuở xưa, khi làm phước, người anh cả của vị vua này là một người bán mật.”
Pubbe va sannivāsenāti ettha (jā. aṭṭha. 2.2.174) gāthābandhavasena vā-saddassa rassattaṃ katanti veditabbaṃ, pubbe sannivāsena vāti vuttaṃ hoti.
Here, in pubbe va sannivāsenā, it should be understood that the vā-sound has been shortened according to the metrical structure of a verse; it means pubbe sannivāsena vā.
Trong câu Pubbe va sannivāsenā, cần hiểu rằng âm “va” đã được rút ngắn (rassattaṃ) theo thể kệ (gāthābandhavasena), có nghĩa là “pubbe vā sannivāsena”.
Tattha pubbeti atītajātiyaṃ.
There, pubbe means in a past existence.
Trong đó, pubbe có nghĩa là trong kiếp quá khứ.
Sannivāsenāti sahavāsena.
Sannivāsenā means by cohabitation.
Sannivāsenā có nghĩa là do sống chung.
Sahasaddattho hi ayaṃ saṃsaddo.
Indeed, this prefix saṃ- has the meaning of saha (together).
Thật vậy, tiền tố “saṃ” này có nghĩa là “cùng với” (saha).
Paccuppannahitena vāti paccuppanne vattamānabhave hitacaraṇena vā.
Or paccuppannahitena vā means by acting beneficently in the present existence.
Paccuppannahitena vā có nghĩa là hoặc do làm điều lợi ích trong hiện tại.
Evaṃ imehi dvīhi kāraṇehi sinehasaṅkhātaṃ pemaṃ jāyate uppajjati.
Thus, love, which is affection, arises from these two causes.
Như vậy, từ hai nguyên nhân này, tình yêu thương (sineha) phát sinh.
Idaṃ vuttaṃ hoti – pemaṃ nāmetaṃ dvīhipi kāraṇehi jāyati, purimabhave mātā vā pitā vā dhītā vā putto vā bhātā vā bhaginī vā pati vā bhariyā vā sahāyo vā mitto vā hutvā yo yena saddhiṃ ekaṭṭhāne nivutthapubbo, tassa iminā pubbe vā sannivāsena bhavantarepi anubandhanto so sineho na vijahati, imasmiṃ attabhāve katena paccuppannena hitena vāti evaṃ imehi dvīhi kāraṇehi taṃ pemaṃ nāma jāyatīti.
This is what is meant: love arises from both of these causes. Whoever in a previous existence was a mother, father, daughter, son, brother, sister, husband, wife, companion, or friend and lived together with another in one place, that affection, bound to them by that past cohabitation, does not abandon them in another existence. Or it arises by means of beneficial actions performed in this present existence. Thus, love arises from these two causes.
Điều này có nghĩa là: Tình yêu thương phát sinh từ hai nguyên nhân. Trong kiếp trước, người nào đã từng sống chung một nơi với người kia, dù là mẹ, cha, con gái, con trai, anh em, chị em, chồng, vợ, bạn bè hay người thân, thì tình yêu thương đó, do sự sống chung trong quá khứ, sẽ tiếp nối và không rời bỏ trong các kiếp sau. Hoặc do làm điều lợi ích trong kiếp hiện tại này, tình yêu thương đó sẽ phát sinh từ hai nguyên nhân này.
Kiṃ viyāti āha ‘‘uppalaṃ va yathodake’’ti.
"Like a lotus in water," he says, as if to ask, "How?"
Giống như cái gì? Có lời nói: “uppalaṃ va yathodake” (như hoa sen trong nước).
Etthāpi vā-saddassa vuttanayeneva rassattaṃ katanti daṭṭhabbaṃ.
Here too, it should be seen that the vā-sound has been shortened in the manner mentioned.
Ở đây cũng vậy, cần thấy rằng âm “vā” đã được rút ngắn theo cách đã nói.
Avuttasampiṇḍanattho cettha vāsaddo.
And here, the word vā serves to include unstated items.
Và từ “vā” ở đây có nghĩa là bao hàm những điều chưa được nói đến.
Tena padumādayo saṅgaṇhāti.
Thereby, it includes lotuses (paduma) and so forth.
Do đó, nó bao gồm hoa sen và các loại hoa khác.
Yathā-saddo upamāyaṃ.
The word yathā is for comparison.
Từ yathā dùng để ví von.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā uppalañca sesañca padumādi udake jāyamānaṃ dve kāraṇāni nissāya jāyati udakañceva kalalañca, tathā etehi dvīhi kāraṇehi pemaṃ jāyatīti.
This is what is meant: Just as a lotus and other lotuses and so forth, arising in water, arise depending on two causes—water and mud—so too, love arises from these two causes.
Điều này có nghĩa là: Như hoa sen và các loại hoa sen khác sinh ra trong nước nhờ hai nguyên nhân là nước và bùn, thì tình yêu thương cũng sinh ra từ hai nguyên nhân này.
Rañño hattheti santikaṃ upagatassa rañño hatthe.
"Rañño hatthe means in the hand of the king who had come near.
Rañño hatthe có nghĩa là trong tay của vị vua đã đến gần.
Rañño anurūpanti ekūnasatabhātukānaṃ ghātitattā caṇḍapakatitāya rajje ṭhitattā ca ‘‘pamādavihārī aya’’nti maññamāno tadanurūpaṃ dhammapade appamādavaggaṃ desetuṃ ārabhi.
Rañño anurūpaṃ means, considering him to be "one living in negligence" due to having killed ninety-nine brothers and being of a fierce nature on the throne, he began to teach the chapter on heedfulness (Appamādavagga) in the Dhammapada, suitable for that king.
Rañño anurūpaṃ có nghĩa là vì đã giết chín mươi chín người anh em, và vì bản tính hung bạo khi nắm giữ vương quốc, nhà vua nghĩ rằng: “Người này sống trong sự phóng dật,” nên đã bắt đầu thuyết giảng về phẩm Không Phóng Dật (Appamādavagga) trong Dhammapada, phù hợp với vị vua đó.
Tattha (dha. pa. aṭṭha. 1.23) appamādoti satiyā avippavāso, niccaṃ upaṭṭhitāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ.
There, appamādo means non-separation from mindfulness; this is a designation for mindfulness that is constantly present.
Trong đó, appamādo là không xa rời chánh niệm, đây là tên gọi của chánh niệm luôn hiện hữu.
Amatapadanti amataṃ vuccati nibbānaṃ.
Amatapadaṃ means Nibbāna is called the Undying (amata).
Amatapadaṃ có nghĩa là Niết-bàn được gọi là bất tử (amata).
Tañhi ajātattā na jīyati na mīyati, tasmā ‘‘amata’’nti vuccati.
For it does not age or die because it is unborn; therefore, it is called "the Undying."
Vì Niết-bàn không sinh nên không già, không chết, do đó được gọi là “amata” (bất tử).
Amatassa padaṃ amatapadaṃ, amatassa adhigamupāyoti vuttaṃ hoti.
Amatapadaṃ is the path to the Undying (amata), meaning the means to attain the Undying.
Amatapadaṃ là con đường dẫn đến sự bất tử, có nghĩa là phương tiện để đạt được sự bất tử.
Pamādoti pamajjanabhāvo, muṭṭhassaccasaṅkhātassa satiyā vossaggassetaṃ nāmaṃ.
Pamādo means the state of being negligent; this is a name for the abandonment of mindfulness, which is forgetfulness.
Pamādo là trạng thái phóng dật, đây là tên gọi của sự xao nhãng chánh niệm, tức là sự mất chánh niệm.
Maccunoti maraṇassa.
Maccuno means of death.
Maccuno có nghĩa là của cái chết.
Padanti upāyo maggo.
Pada means a means, a path.
Padaṃ có nghĩa là phương tiện, con đường.
Pamatto hi jātiṃ nātivattati, jāto pana jīyati ceva mīyati cāti pamādo maccuno padaṃ nāma hoti, maraṇaṃ upanetīti vuttaṃ hoti.
Indeed, the negligent one does not overcome birth, and since one who is born ages and dies, negligence is thus a path to death, meaning it leads to death.
Thật vậy, người phóng dật không vượt qua được sự sinh, và người đã sinh thì già và chết. Do đó, sự phóng dật là con đường dẫn đến cái chết, có nghĩa là dẫn đến cái chết.
Aññātaṃ tāta, pariyosāpehīti iminā ‘‘sadā appamādena hutvā vattitabbanti ettakeneva mayā ñātaṃ, tumhe dhammadesanaṃ niṭṭhapethā’’ti tasmiṃ dhamme attano paṭipajjitukāmataṃ dīpento dhammadesanāya pariyosānaṃ pāpetvā kathane ussāhaṃ janeti.
By this phrase, “‘I have understood that one should always live mindfully,’ by this much of the Dhamma teaching alone, you may conclude the discourse,” King Asoka, desiring to show his intention to practice that Dhamma, causes the conclusion of the discourse and generates enthusiasm for speaking.
Với câu nói “Thưa cha, con đã hiểu, xin hãy kết thúc!”, vua Asoka bày tỏ ý muốn thực hành pháp ấy, rằng “con đã hiểu rằng luôn phải sống với sự không phóng dật, xin ngài hãy kết thúc bài pháp thoại”, và do đó, ngài đã khích lệ việc kết thúc bài pháp thoại.
Keci pana ‘‘abhāsīti ettha ‘bhāsissāmi vitakkemī’ti atthaṃ gahetvā ‘sabbaṃ appamādavaggaṃ bhāsissāmī’ti sallakkhitattā abhāsīti vuttaṃ, raññā pana aḍḍhagāthaṃ sutvāva ‘aññātaṃ tāta, pariyosāpehī’ti vuttattā ‘upari na kathesī’’’ti vadanti.
Some teachers, however, say, “‘I shall speak; I intend to speak’—taking this meaning at ‘spoke,’ it is said ‘spoke’ because he intended to speak the entire section on diligence. But since the king, having heard only half a verse, said, ‘I have understood, dear one, conclude it,’ he did not speak further.”
Tuy nhiên, một số vị nói rằng: “Ở đây, từ ‘abhāsi’ được hiểu là ‘ta sẽ thuyết giảng, ta suy tư’, và vì đã nhận thấy ‘ta sẽ thuyết giảng toàn bộ chương về sự không phóng dật’, nên đã nói ‘abhāsi’. Nhưng vì nhà vua đã nói ‘Thưa cha, con đã hiểu, xin hãy kết thúc!’ sau khi chỉ nghe nửa bài kệ, nên vị ấy đã không thuyết giảng thêm nữa.”
‘‘Taṃ pana yuttaṃ na hotī’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
But that statement is not appropriate, as it is stated in all three Gaṇṭhipadas.
Nhưng điều đó là không hợp lý, như đã được nói trong cả ba bộ Gaṇṭhipada.
Dhuvabhattānīti niccabhattāni.
Dhuvabhattāni means constant meals.
Dhuvabhattāni có nghĩa là những bữa ăn thường xuyên.
Vajjāvajjaṃ upanijjhāyatīti upajjhāyoti āha ‘‘vajjāvajjaṃ disvā codetā sāretā cā’’ti.
He observes faults and non-faults; therefore, he is called an upajjhāya, as it is said, “one who reproaches and reminds when seeing faults and non-faults.”
Vị nào quán xét lỗi lầm và không lỗi lầm (vajja-avajja) thì được gọi là Upajjhāya (Hòa thượng), như đã nói: “Vị nào thấy lỗi lầm và không lỗi lầm, rồi quở trách và nhắc nhở.”
Tattha vajjāvajjanti khuddakaṃ mahantañca vajjaṃ.
There, vajjāvajjaṃ means minor and major faults.
Ở đây, vajjāvajjaṃ là lỗi lầm nhỏ và lớn.
Codetāti ‘‘idaṃ tayā dukkaṭaṃ, idaṃ dubbhāsita’’ntiādīni vatvā codetā.
Codetā means one who reproaches by saying, “This was done badly by you, this was spoken badly.”
Codetā là vị quở trách bằng cách nói: “Điều này ông đã làm sai, điều này ông đã nói sai,” v.v.
Sāretāti attano vajjaṃ assarantassa satiṃ uppādetā, sammāpaṭipattiyaṃ vā sāretā, pavattetāti attho.
Sāretā means one who causes mindfulness to arise in one who does not remember one’s own fault, or one who guides or causes one to proceed in right practice; that is the meaning.
Sāretā là vị làm cho người quên lỗi lầm của mình nhớ lại, hoặc là vị nhắc nhở, thúc đẩy người ấy thực hành đúng đắn.
‘‘Evaṃ tayā buddhavacanaṃ sajjhāyitabbaṃ, evaṃ abhikkamitabbaṃ, evaṃ paṭikkamitabba’’ntiādinā ācārassa sikkhāpanato ācariyo nāmāti āha ‘‘imasmiṃ sāsane sikkhitabbakadhammesu patiṭṭhāpetā’’ti.
He is called an ācariya because he teaches conduct such as, “Thus should you recite the Buddha’s word, thus should you go forward, thus should you turn back,” and so he says, “one who establishes (the pupil) in the dhammas that should be trained in this Dispensation.”
Vì vị ấy dạy dỗ về cách thức hành xử như “Ông phải tụng đọc Phật ngôn như thế này, ông phải đi tới như thế này, ông phải đi lui như thế này,” v.v., nên vị ấy được gọi là Ācariya (A-xà-lê), như đã nói: “Vị nào thiết lập (người khác) vào những pháp cần học trong giáo pháp này.”
Tattha sikkhitabbakadhammo nāma sakalaṃ buddhavacanaṃ sīlādayo ca dhammā.
There, sikkhitabbakadhammo refers to the entire word of the Buddha and the virtues (sīla) and other dhammas.
Ở đây, sikkhitabbakadhammo là toàn bộ Phật ngôn và các pháp như giới, v.v.
‘‘Pabbajjā ca upasampadā cā’’ti idaṃ labbhamānavasena vuttaṃ.
The statement “pabbajjā and upasampadā” is spoken in terms of what can be attained.
“Pabbajjā và upasampadā” câu này được nói theo nghĩa có thể đạt được.
Ācariyupajjhāyānanti iminā pabbajjā upasampadā ca yojetabbā, mama cāti iminā pana pabbajjāva.
Pabbajjā and upasampadā should be connected with ācariyupajjhāyānaṃ (to the teachers and preceptors), but only pabbajjā with mama ca (and my). (i.e. to my preceptor is connected to both, but only to my teacher for the going forth).
Với ācariyupajjhāyānaṃ, nên liên kết với pabbajjā và upasampadā. Còn với mama ca, thì chỉ liên kết với pabbajjā.
Tadā sāmaṇerabhūmiyaṃ ṭhitattā nigrodhassa bhāviniṃ vā upasampadaṃ sandhāya ubhayampi yojetabbaṃ.
Alternatively, since he was then in the stage of a sāmaṇera, both (pabbajjā and upasampadā) should be connected with reference to Nigrodha’s future upasampadā.
Vì lúc đó (Nigrodha) đang ở địa vị Sa-di, nên cả hai (pabbajjā và upasampadā) nên được liên kết, hoặc là với upasampadā sẽ xảy ra trong tương lai của Nigrodha.
Saraṇagamanavasena pabbajjāsiddhito bhikkhusaṅghassapi pabbajjāya nissayabhāvo veditabbo.
From the completion of pabbajjā by way of taking refuge, the monastic Saṅgha’s state of being a nissaya for pabbajjā should be understood.
Vì sự xuất gia (pabbajjā) được thành tựu nhờ sự quy y Tam bảo (saraṇagamana), nên cần hiểu rằng Tăng đoàn cũng là nơi nương tựa cho sự xuất gia.
Bhaṇḍukammavasenapi nissayabhāvo labbhatevāti gahetabbaṃ.
It should be understood that the state of being a nissaya is also attained through the act of hair-cutting.
Cũng cần hiểu rằng sự nương tựa cũng có thể đạt được thông qua việc cạo tóc.
Divase divase vaḍḍhāpentoti vuttanayeneva divase divase tato tato diguṇaṃ katvā vaḍḍhāpento.
Divase divase vaḍḍhāpento means increasing it twofold day by day, as stated.
Divase divase vaḍḍhāpento có nghĩa là tăng trưởng gấp đôi mỗi ngày, theo cách đã nói.
Pothujjanikenāti puthujjanabhāvānurūpena.
Pothujjanikena means in accordance with the state of an ordinary person (puthujjana).
Pothujjanikena có nghĩa là phù hợp với trạng thái phàm nhân (puthujjana).
Nigrodhattherassa ānubhāvakittanādhikārattā pubbe vuttampi pacchā vattabbampi sampiṇḍetvā āha ‘‘puna rājā asokārāmaṃ nāma mahāvihāraṃ kāretvā’’tiādi.
Since the context is the praise of Venerable Nigrodha’s power, he summarizes what was said before and what will be said later, stating, “Then the king had a great monastery called Asokārāma built,” and so on.
Vì đây là phần ca ngợi uy lực của Trưởng lão Nigrodha, nên đã tổng hợp cả những điều đã nói trước và sẽ nói sau, rồi nói: “Sau đó, nhà vua đã xây dựng một đại tu viện tên là Asokārāma,” v.v.
Cetiyapaṭimaṇḍitānīti ettha cayitabbaṃ pūjetabbanti cetiyaṃ, iṭṭhakādīhi citattā vā cetiyaṃ, cetiyehi paṭimaṇḍitāni vibhūsitānīti cetiyapaṭimaṇḍitāni.
In the phrase cetiyapaṭimaṇḍitāni, cetiyaṃ means that which should be collected or honored; or, cetiyaṃ because it is built with bricks etc. Cetiyapaṭimaṇḍitāni means adorned or embellished with cetiyas.
Ở đây, cetiyapaṭimaṇḍitāni: “cái cần được tích tụ, cần được cúng dường” là cetiya (tháp thờ), hoặc là cetiya vì được xây bằng gạch, v.v. Cetiyapaṭimaṇḍitāni có nghĩa là được trang hoàng, tô điểm bằng các cetiya.
Dhammenāti dhammato anapetena.
Dhammena means in a manner not deviating from the Dhamma.
Dhammena có nghĩa là không rời khỏi Chánh pháp.
Vuttamevatthaṃ vitthārato vibhāvento āha ‘‘ekadivasaṃ kirā’’tiādi.
Explaining the same meaning in detail, he says, “Indeed, one day,” and so on.
Để giải thích chi tiết ý nghĩa đã nói, vị ấy nói: “Một ngày nọ, vua Asoka…” v.v.
Asokārāme mahādānaṃ datvāti ettha kate ārāme pacchā kārāpakassa rañño nāmavasena niruḷhaṃ nāmapaṇṇattiṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘asokārāme’’ti.
In the phrase Asokārāme mahādānaṃ datvā (having given a great offering at Asokārāma), Asokārāme is stated with reference to the conventional name that became established by the name of the king who later had the monastery built.
Ở đây, Asokārāme mahādānaṃ datvā – từ “Asokārāme” được nói dựa trên tên gọi đã trở nên phổ biến theo tên của vị vua đã xây dựng tu viện đó sau này.
Keci pana ‘‘tasmiṃ divase rājā attano ghareyeva sabbaṃ bhikkhusaṅghaṃ nisīdāpetvā bhojetvā imaṃ pañhaṃ pucchī’’ti vadanti.
Some say, “On that day, the king seated and fed the entire monastic Saṅgha in his own house and then asked this question.”
Một số vị nói rằng: “Vào ngày đó, nhà vua đã mời toàn thể Tăng đoàn đến nhà mình, dâng cúng bữa ăn, rồi hỏi câu hỏi này.”
Mahādānaṃ datvāti bhojetvā sabbaparikkhāradānavasena mahādānaṃ datvā.
Mahādānaṃ datvā means having offered a great gift by way of providing meals and all requisites.
Mahādānaṃ datvā có nghĩa là đã dâng cúng đại thí (mahādāna) bằng cách cúng dường bữa ăn và tất cả các vật dụng cần thiết.
Vuttañhetaṃ dīpavaṃse –
This is stated in the Dīpavaṃsa:
Điều này đã được nói trong Dīpavaṃsa:
Aṅgato, mahārāja, nava aṅgānītiādi moggaliputtatissattherena vuttanti vadanti.
They say that “In terms of factors, great king, there are nine factors,” etc., was stated by Venerable Moggaliputtatissa.
Người ta nói rằng “Thưa Đại vương, có chín chi phần về phương diện” v.v. là do Trưởng lão Moggaliputtatissa thuyết giảng.
Navakammādhiṭṭhāyakaṃ adāsīti caturāsītivihārasahassesu kattabbassa navakammassa adhiṭṭhāyakaṃ vidhāyakaṃ katvā adāsi.
Navakammādhiṭṭhāyakaṃ adāsi means he appointed a superintendent for the new construction work to be done in the eighty-four thousand monasteries.
Navakammādhiṭṭhāyakaṃ adāsi có nghĩa là đã giao phó công việc giám sát việc xây dựng mới trong 84.000 tu viện.
Ekadivasameva sabbanagarehi paṇṇāni āgamiṃsūti sabbavihāresu kira rāhunā candassa gahaṇadivase navakammaṃ ārabhitvā puna rāhunā candassa gahaṇadivaseyeva niṭṭhāpesuṃ, tasmā ekadivasameva paṇṇāni āgamiṃsūti vadanti.
Ekadivasameva sabbanagarehi paṇṇāni āgamiṃsu (letters arrived from all cities on the very same day)—they say that in all monasteries, the new construction was begun on the day of Rahu’s eclipse of the moon and completed on the very day Rahu again eclipsed the moon; therefore, the letters arrived on the same day.
Ekadivasameva sabbanagarehi paṇṇāni āgamiṃsu (Thư từ đã đến từ tất cả các thành phố trong cùng một ngày) – người ta nói rằng ở tất cả các tu viện, công việc xây dựng mới đã được bắt đầu vào ngày Rahu che khuất mặt trăng và hoàn thành vào đúng ngày Rahu che khuất mặt trăng lần nữa. Do đó, thư từ đã đến trong cùng một ngày.
Aṭṭha sīlaṅgānīti aṭṭha uposathaṅgasīlāni.
Aṭṭha sīlaṅgāni means the eight Uposatha-factors of morality.
Aṭṭha sīlaṅgāni là tám giới Uposatha.
‘‘Sabbālaṅkāravibhūsitāyā’’ti idaṃ asamādinnuposathaṅgānaṃ vasena vuttaṃ.
Sabbālaṅkāravibhūsitāyā is stated with reference to those who have not undertaken the Uposatha factors.
Sabbālaṅkāravibhūsitāyā câu này được nói theo nghĩa của những người không thọ trì giới Uposatha.
Amaravatiyā rājadhāniyāti tāvatiṃsadevanagare.
Amaravatiyā rājadhāniyā means in the city of Tāvatiṃsa deities.
Amaravatiyā rājadhāniyā là thành phố của chư thiên Tāvatiṃsa.
Alaṅkatapaṭiyattanti alaṅkatakaraṇavasena sabbasajjitaṃ.
Alaṅkatapaṭiyattaṃ means fully prepared by way of adornment.
Alaṅkatapaṭiyattaṃ có nghĩa là tất cả đều đã được chuẩn bị sẵn sàng bằng cách trang hoàng.
Adhikaṃ kāraṃ adhikāraṃ, adhikaṃ kiriyanti vuttaṃ hoti.
Adhikāraṃ is a greater deed; it is said to be a greater action.
Adhikāraṃ là một hành động vượt trội, có nghĩa là một hành động tốt được thực hiện một cách vượt trội.
Lokavivaraṇaṃ nāma pāṭihāriyaṃ akaṃsūti ettha anekasahassasaṅkhyassa okāsalokassa tannivāsīsattalokassa ca vivaṭabhāvakaraṇapāṭihāriyaṃ lokavivaraṇaṃ nāma.
In the phrase Lokavivaraṇaṃ nāma pāṭihāriyaṃ akaṃsu (they performed the miracle called the opening up of the world), Lokavivaraṇa is the miracle of making the world of space, numbering many thousands, and the sentient beings dwelling therein, visible and unobstructed.
Ở đây, Lokavivaraṇaṃ nāma pāṭihāriyaṃ akaṃsu (họ đã thực hiện phép lạ tên là Lokavivaraṇa): Lokavivaraṇa là phép lạ mở ra thế giới không gian (okāsaloka) với hàng ngàn vũ trụ và thế giới chúng sinh (sattaloka) cư ngụ trong đó.
Taṃ pana karonto iddhimā andhakāraṃ vā ālokaṃ karoti, paṭicchannaṃ vā vivaṭaṃ, anāpāthaṃ vā āpāthaṃ karoti.
One with iddhi, when performing this, transforms darkness into light, or that which is covered into that which is open, or that which is out of reach into that which is accessible.
Khi thực hiện phép lạ đó, một vị có thần thông có thể biến bóng tối thành ánh sáng, hoặc biến cái bị che khuất thành cái mở ra, hoặc biến cái không thể nhìn thấy thành cái có thể nhìn thấy.
Kathaṃ?
How?
Làm thế nào?
Ayañhi yathā paṭicchannopi dūre ṭhitopi attā vā paro vā dissati, evaṃ attānaṃ vā paraṃ vā pākaṭaṃ kātukāmo pādakajjhānato vuṭṭhāya ‘‘idaṃ andhakāraṭṭhānaṃ ālokajātaṃ hotū’’ti vā ‘‘idaṃ paṭicchannaṃ vivaṭaṃ hotū’’ti vā ‘‘idaṃ anāpāthaṃ āpāthaṃ hotū’’ti vā āvajjetvā puna pādakajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya adhiṭṭhāti.
When one desires to make oneself or another manifest, even if hidden or far away, just as one is seen, so too, having arisen from a foundational jhāna, one reflects, “May this dark place become luminous,” or “May this covered thing become open,” or “May this inaccessible thing become accessible,” and then, having re-entered the foundational jhāna and arisen, one makes the determination (adhiṭṭhāti).
Vị này, khi muốn làm cho bản thân hoặc người khác hiển lộ rõ ràng, dù bị che khuất hay ở xa, như cách mà bản thân hoặc người khác có thể được nhìn thấy, thì sau khi xuất khỏi thiền cơ bản, vị ấy quán tưởng: “Nguyện cho nơi tối tăm này trở thành ánh sáng!” hoặc “Nguyện cho cái bị che khuất này trở nên hiển lộ!” hoặc “Nguyện cho cái không thể nhìn thấy này trở nên có thể nhìn thấy!” Sau đó, vị ấy nhập lại thiền cơ bản, xuất ra và quyết định (adhiṭṭhāti).
Saha adhiṭṭhānena yathādhiṭṭhitameva hoti.
Immediately upon that determination, it becomes as determined.
Ngay lập tức, với sự quyết định, mọi thứ trở thành đúng như đã quyết định.
Apare dūre ṭhitāpi passanti, sayampi passitukāmo passati bhagavā viya devorohaṇe.
Others who are far away also see, and one who desires to see also sees, just like the Blessed One at Devorohaṇa.
Những người khác ở xa cũng nhìn thấy, và chính vị ấy nếu muốn cũng nhìn thấy, giống như Đức Phật trong sự kiện giáng trần từ cõi trời.
Bhagavā hi devaloke abhidhammadesanaṃ niṭṭhapetvā saṅkassanagaraṃ otaranto sinerumuddhani ṭhatvā puratthimaṃ lokadhātuṃ olokesi, anekāni cakkavāḷasahassāni vivaṭāni viya hutvā ekaṅgaṇaṃ viya hutvā pakāsiṃsu.
For the Blessed One, having concluded the Abhidhamma discourse in the deva world, descended to Saṅkassanagara, stood at the summit of Mount Sineru, and looked towards the eastern world system; thousands of world-systems appeared as if open, as if a single plain.
Thật vậy, khi Đức Phật kết thúc việc thuyết giảng Abhidhamma ở cõi trời và giáng xuống thành Saṅkassa, Ngài đứng trên đỉnh núi Sineru và nhìn về phương Đông. Hàng ngàn thế giới (cakkhavāḷa) đã trở nên hiển lộ như thể chúng được mở ra, như thể chúng là một sân rộng.
Yathā ca puratthimena, evaṃ pacchimenapi uttarenapi dakkhiṇenapi sabbaṃ vivaṭamaddasa.
Just as in the east, so too in the west, north, and south, he saw everything open.
Và như ở phương Đông, Ngài cũng nhìn thấy tất cả mọi thứ hiển lộ ở phương Tây, phương Bắc và phương Nam.
Heṭṭhāpi yāva avīci upari ca yāva akaniṭṭhabhavanaṃ, tāva addasa.
Humans also saw devas, and devas also saw humans.
Ngài cũng nhìn thấy từ dưới lên đến địa ngục Avīci và từ trên xuống đến cõi Akaniṭṭha.
Manussāpi deve passanti, devāpi manusse.
Humans did not look up, devas did not look down. All saw each other face to face. On that day, the miracle called the opening up of the world occurred.
Loài người cũng nhìn thấy chư thiên, và chư thiên cũng nhìn thấy loài người.
Tattha neva manussā uddhaṃ ullokenti, na devā adho olokenti, sabbe sammukhasammukhāva aññamaññaṃ passanti, taṃ divasaṃ lokavivaraṇaṃ nāma ahosi.
Therein, humans did not look upwards, and devas did not look downwards; all saw each other face-to-face. That day was called Lokavivaraṇa.
Trong đó, loài người không ngước nhìn lên, chư thiên không nhìn xuống, tất cả đều nhìn thấy nhau mặt đối mặt. Ngày đó được gọi là sự hiển lộ thế giới (lokavivaraṇa).
Apica tambapaṇṇidīpe taḷaṅgaravāsī dhammadinnattheropi imaṃ pāṭihāriyaṃ akāsi.
Furthermore, Thera Dhammadinna, who resided in Taḷaṅgara in Tambapaṇṇidīpa, also performed this miracle.
Vả lại, Trưởng lão Dhammadinna, vị trú ngụ tại Taḷaṅgara ở đảo Tambapaṇṇi, cũng đã thực hiện phép thần thông này.
So kira ekadivasaṃ tissamahāvihāre cetiyaṅgaṇamhi nisīditvā ‘‘tīhi, bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu apaṇṇakapaṭipadaṃ paṭipanno hotī’’ti apaṇṇakasuttaṃ (a. ni. 3.16) kathento heṭṭhāmukhaṃ bījaniṃ akāsi, yāva avīcito ekaṅgaṇaṃ ahosi, tato uparimukhaṃ akāsi, yāva brahmalokā ekaṅgaṇaṃ ahosi.
It is said that one day, sitting in the cetiya precinct of Tissa Mahāvihāra, while expounding the Apaṇṇaka Sutta (Sutta on the infallible practice), saying, ‘‘A bhikkhu endowed with three qualities, bhikkhus, is engaged in the infallible practice,’’ he made a downward fan, and the space became like one courtyard down to Avīci, and then he made an upward fan, and the space became like one courtyard up to the Brahmā realm.
Nghe nói, một ngày nọ, Ngài ngồi tại sân tháp trong Tissamahāvihāra và khi thuyết giảng kinh Apaṇṇaka rằng: “Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu nào có ba pháp này thì đã thực hành con đường không sai lầm (apaṇṇakapaṭipadā)”, Ngài đã dùng quạt hướng xuống dưới, khiến cho từ địa ngục Avīci trở thành một mặt phẳng duy nhất. Sau đó, Ngài dùng quạt hướng lên trên, khiến cho từ cõi Phạm thiên trở thành một mặt phẳng duy nhất.
Thero nirayabhayena tajjetvā saggasukhena ca palobhetvā dhammaṃ desesi.
The Thera preached the Dhamma, terrifying with the fear of hell and enticing with the bliss of heaven.
Trưởng lão đã thuyết pháp, răn đe bằng nỗi sợ hãi địa ngục và khuyến dụ bằng sự an lạc của cõi trời.
Keci sotāpannā ahesuṃ, keci sakadāgāmī anāgāmī arahantoti evaṃ tasmiṃ divasepi lokavivaraṇaṃ nāma ahosi.
Some became sotāpannas, some sakadāgāmins, anāgāmins, and arahants; thus, on that day too, it was called Lokavivaraṇa.
Một số người trở thành bậc Dự Lưu (Sotāpanna), một số khác trở thành bậc Nhất Lai (Sakadāgāmī), Bất Hoàn (Anāgāmī), A-la-hán (Arahant); như vậy, vào ngày đó cũng đã có sự hiển lộ thế giới (lokavivaraṇa).
Ime pana bhikkhū yathā asoko dhammarājā asokārāme ṭhito catuddisā anuvilokento samantato samuddapariyantaṃ jambudīpaṃ passati, caturāsīti ca vihārasahassāni uḷārāya vihāramahapūjāya virocamānāni, evaṃ adhiṭṭhahitvā lokavivaraṇaṃ nāma pāṭihāriyaṃ akaṃsu.
These bhikkhus, however, performed the miracle called Lokavivaraṇa, having resolved it in the same way that King Dhammāsoka, standing in Asokārāma and looking around in the four directions, saw the entire Jambudīpa, bordered by the ocean, and the eighty-four thousand monasteries resplendent with magnificent monastery offerings.
Còn những Tỳ-khưu này đã thực hiện phép thần thông gọi là sự hiển lộ thế giới (lokavivaraṇa) bằng cách tác ý như Đức Vua Chuyển Luân Pháp Asoka đứng tại Asokārāma, nhìn khắp bốn phương, thấy toàn bộ đảo Jambudīpa trải dài đến tận biển cả, và tám mươi bốn ngàn ngôi tinh xá rực rỡ với đại lễ cúng dường tinh xá (vihāramahapūjā).
Vihāramahapūjāyāti vihāramahasaṅkhātāya pūjāya.
Vihāramahapūjāyā means with the offering called 'the great monastery offering'.
Vihāramahapūjāyā nghĩa là bằng sự cúng dường được gọi là đại lễ cúng dường tinh xá.
Vibhūtinti sampattiṃ.
Vibhūti means prosperity.
Vibhūti nghĩa là sự thành tựu, sự thịnh vượng.
Evarūpaṃ pītipāmojjanti īdisaṃ pariccāgamūlakaṃ pītipāmojjaṃ.
Evarūpaṃ pītipāmojjaṃ means such joy and delight originating from sacrifice.
Evarūpaṃ pītipāmojja nghĩa là niềm hoan hỷ và hân hoan như vậy, có gốc rễ từ sự bố thí.
Moggaliputtatissattherassa bhāramakāsīti therassa mahānubhāvattā ‘‘uttaripi ce kathetabbaṃ atthi, tampi soyeva kathessatī’’ti maññamāno bhikkhusaṅgho raññā pucchitapañhassa visajjanaṃ therassa bhāramakāsi.
Moggaliputtatissattherassa bhāramakāsī means that the monastic Saṅgha, considering the Thera's great power and thinking, "If there is anything more to be said, he himself will say it," entrusted the Thera with the task of answering the king's question.
Moggaliputtatissattherassa bhāramakāsī nghĩa là Tăng đoàn Tỳ-khưu, vì biết rằng Trưởng lão có uy lực lớn, nên nghĩ rằng: “Nếu có điều gì cần nói thêm, chính Ngài sẽ nói”, và đã giao việc trả lời câu hỏi của Đức Vua cho Trưởng lão.
Sāsanassa dāyādo homi, na homīti sāsanassa ñātako abbhantaro homi, na homīti attho.
Sāsanassa dāyādo homi, na homī means, "Am I a kinsman or an insider of the Sāsana, or am I not?"
Sāsanassa dāyādo homi, na homī nghĩa là tôi có phải là người thân, người nội bộ của Giáo pháp hay không.
Yesaṃ sāsane pabbajitā puttadhītaro na santi, na te sāsane kattabbakiccaṃ attano bhāraṃ katvā vahantīti imamatthaṃ sandhāya thero evamāha ‘‘na kho, mahārāja, ettāvatā sāsanassa dāyādo hotī’’ti.
The Thera said thus, "No, great king, by that alone one does not become an heir to the Sāsana," referring to the meaning that those who do not have sons and daughters ordained in the Sāsana do not undertake the duties to be performed in the Sāsana as their own burden.
Trưởng lão đã nói như vậy “Này Đại vương, chưa phải đến mức đó mà đã là người thừa kế của Giáo pháp” là để ám chỉ ý này: những người không có con trai hay con gái xuất gia trong Giáo pháp thì không gánh vác các việc cần làm trong Giáo pháp như trách nhiệm của mình.
Kathañcarahi, bhante, sāsanassa dāyādo hotīti ettha carahīti nipāto akkhantiṃ dīpeti.
In Kathañcarahi, bhante, sāsanassa dāyādo hotī, the particle carahi indicates impatience.
Trong câu Kathañcarahi, bhante, sāsanassa dāyādo hotī thì từ carahī là một giới từ biểu thị sự không hài lòng.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yadi evarūpaṃ pariccāgaṃ katvāpi sāsanassa dāyādo na hoti, aññaṃ kiṃ nāma katvā hotīti.
This means: "If, having made such a sacrifice, one does not become an heir to the Sāsana, then by doing what else does one become one?"
Điều này có nghĩa là: nếu đã thực hiện sự bố thí như vậy mà vẫn không phải là người thừa kế của Giáo pháp, thì phải làm gì khác mới có thể trở thành người thừa kế?
Tissakumārassa pabbajitakālato pabhutīti yadā ca tissakumāro pabbajito, yena ca kāraṇena pabbajito, taṃ sabbaṃ vitthārato uttari āvi bhavissati.
Tissakumārassa pabbajitakālato pabhutī means that the time when Prince Tissa was ordained and the reason for his ordination will all be revealed in detail later.
Tissakumārassa pabbajitakālato pabhutī nghĩa là khi hoàng tử Tissa xuất gia và vì lý do gì mà ngài xuất gia, tất cả những điều đó sẽ được trình bày chi tiết ở phần sau.
Sakkhasīti sakkhissasi.
Sakkhasī means you will be able.
Sakkhasī nghĩa là có thể.
Pāmojjajātoti sañjātapāmojjo.
Pāmojjajāto means having arisen joy.
Pāmojjajāto nghĩa là đã sinh khởi niềm hoan hỷ.
Puttānaṃ manaṃ labhitvāti ettha puttīpi sāmaññato puttasaddena vuttāti veditabbā, putto ca dhītā ca puttāti evaṃ ekasesanayena vā evaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ.
Puttānaṃ manaṃ labhitvā: here it should be understood that 'puttī' (daughter) is also generally referred to by the word 'putta' (son), or it should be seen as expressed by way of ekasesa, meaning 'son and daughter' as 'sons'.
Trong câu Puttānaṃ manaṃ labhitvā, cần hiểu rằng con gái cũng được gọi chung bằng từ “putta” (con trai), hoặc có thể hiểu là “putta” (con trai) và “dhītā” (con gái) được nói theo cách rút gọn (ekasesanayena).
Dhītusaddena saha payujjamāno hi puttasaddo ekova avasissati, dhītusaddo nivattatīti saddasatthavidū vadanti.
Indeed, experts in grammar say that when the word 'putta' is used together with 'dhītā' (daughter), only 'putta' remains, and 'dhītā' is dropped.
Các nhà ngữ pháp học nói rằng khi từ “putta” được dùng cùng với từ “dhītā”, thì chỉ còn lại từ “putta” và từ “dhītā” bị lược bỏ.
Sikkhāya patiṭṭhāpesunti tasmiṃyeva sīmamaṇḍale sikkhāsammutiṃ datvā pāṇātipātāveramaṇiādīsu vikālabhojanāveramaṇipariyosānāsu chasu sikkhāsu samādapanavasena sikkhāya patiṭṭhāpesuṃ.
Sikkhāya patiṭṭhāpesuṃ means that in that very sīma-maṇḍala, having granted the permission for training, they established them in the training by causing them to undertake the six trainings, from refraining from taking life up to refraining from eating at the wrong time.
Sikkhāya patiṭṭhāpesuṃ nghĩa là họ đã thiết lập nền tảng giáo giới (sikkhā) bằng cách trao sự chấp thuận giới luật (sikkhāsammuti) ngay tại khu vực sīmā đó, và khuyến khích thực hành sáu giới luật, bắt đầu từ việc kiêng sát sinh (pāṇātipātāveramaṇi) cho đến việc kiêng ăn phi thời (vikālabhojanāveramaṇi).
Saṭṭhivassāyapi hi sāmaṇeriyā ‘‘pāṇātipātāveramaṇiṃ dve vassāni avītikkamma samādānaṃ samādiyāmī’’tiādinā (pāci. 1078-1079) cha sikkhāyo samādiyitvā sikkhitabbāyeva.
Indeed, even a female novice (sāmaṇerī) of sixty years must undertake and train in the six trainings, such as "I undertake the training of abstaining from taking life for two years without transgressing it," and so on.
Thật vậy, ngay cả một Sa-di-ni sáu mươi tuổi cũng phải học và giữ sáu giới luật, bắt đầu từ “Con xin thọ trì giới không sát sinh trong hai năm mà không vi phạm” và cứ thế (pāci. 1078-1079).
Na hi etāsu chasu sikkhāpadesu dve vassāni asikkhitasikkhaṃ sāmaṇeriṃ upasampādetuṃ vaṭṭati.
For it is not proper to give upasampadā (higher ordination) to a female novice who has not trained in these six training rules for two years.
Thật vậy, không được phép thọ Cụ túc giới cho một Sa-di-ni chưa học giới luật trong hai năm về sáu giới luật này.
Cha vassāni abhisekassa assāti chabbassābhiseko, abhisekato paṭṭhāya atikkantachavassoti vuttaṃ hoti.
Chabbassābhiseko means six years of अभिषेक (consecration), meaning that six years have passed since the consecration.
Chabbassābhiseko nghĩa là sáu năm kể từ lễ đăng quang; có nghĩa là đã trôi qua sáu năm kể từ lễ đăng quang.
Sabbaṃ theravādanti dve saṅgītiyo āruḷhā pāḷiyevettha ‘‘theravādo’’ti veditabbā.
Sabbaṃ theravādaṃ means that the Pāḷi that was included in the two Saṅgītis should be understood here as "Theravāda".
Sabbaṃ theravāda ở đây, cần hiểu rằng “Theravāda” là Pāḷi đã được kết tập trong hai kỳ Đại hội kết tập kinh điển.
Sā hi mahākassapapabhutīnaṃ mahātherānaṃ vādattā ‘‘theravādo’’ti vuccati.
For it is called "Theravāda" because it is the doctrine of the great theras, beginning with Mahākassapa.
Thật vậy, Pāḷi đó được gọi là “Theravāda” vì đó là lời dạy của các Đại Trưởng lão như Mahākassapa và những vị khác.
Kontaputtatissattheroti ettha kontasakuṇiyo nāma kinnarajātiyo.
Kontaputtatissatthero: here, konta birds are of the kinnara species.
Trong câu Kontaputtatissatthero, Kontasakuṇiyo là loài kinnara.
‘‘Tāsu ekissā kucchiyaṃ sayito manussajātiko raññā posito kontaputtatissatthero nāmā’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
"The human-born Kontaputtatissatthera, who resided in the womb of one of them and was raised by the king," is stated in all three gaṇṭhipadas.
Cả ba bộ Gaṇṭhipada đều nói rằng: “Kontaputtatissatthero là một người sinh ra trong bụng của một kinnarī, được vua nuôi dưỡng.”
Mahāvaṃsepi cetaṃ vuttaṃ –
This is also stated in the Mahāvaṃsa:
Điều này cũng được nói trong Mahāvaṃsa:
Keci pana evaṃ vadanti ‘‘kontā nāma kaṭṭhavāhanarañño vaṃse jātā ekā rājadhītā.
Some teachers, however, say, "Kontā was a royal daughter born into the lineage of King Kaṭṭhavāhana.
Tuy nhiên, một số người nói rằng: “Konta là tên của một công chúa sinh ra trong dòng dõi vua Kaṭṭhavāhana.
Taṃ garuḷayantena araññagataṃ eko vanacarako ānetvā tāya saddhiṃ saṃvāsaṃ kappesi.
A certain forest-dweller brought her, who had gone into the forest by means of a Garuḷa-machine, and cohabited with her.
Một người thợ săn đã mang nàng về từ rừng bằng một cỗ máy hình chim garuḷa, và chung sống với nàng.
Sā tassa ubho putte vijāyi.
She bore him two sons.
Nàng đã sinh cho ông ta hai người con trai.
Tatrāyaṃ jeṭṭhako mātunāmena kontaputto nāma jāto’’ti.
Among them, the elder was named Kontaputta after his mother."
Trong số đó, người anh cả được đặt tên là Kontaputta theo tên mẹ.”
Kaṭṭhavāhanarañño kira nagare sabbepi vibhavasampannā nadīpabbatakīḷādīsu garuḷasakuṇasadisaṃ yantaṃ kāretvā kaṭṭhavāhanarājā viya garuḷavāhanena vicaranti.
It is said that in the city of King Kaṭṭhavāhana, all wealthy people would have machines resembling the Garuḷa bird made for playing in rivers and mountains, and would travel by Garuḷa-vehicle, just like King Kaṭṭhavāhana.
Nghe nói, trong thành phố của vua Kaṭṭhavāhana, tất cả những người giàu có đều chế tạo một cỗ máy giống chim garuḷa để vui chơi trên sông, núi, v.v., và đi lại bằng cỗ máy garuḷa như vua Kaṭṭhavāhana.
Byādhipaṭikammatthaṃ bhikkhācāravattena āhiṇḍanto pasatamattaṃ sappiṃ alabhitvāti tadā kira jeṭṭhassa kontaputtatissattherassa kucchivāto samuṭṭhāsi.
Byādhipaṭikammatthaṃ bhikkhācāravattena āhiṇḍanto pasatamattaṃ sappiṃ alabhitvā means that at that time, Thera Kontaputtatissa, the elder, suffered from abdominal wind.
Byādhipaṭikammatthaṃ bhikkhācāravattena āhiṇḍanto pasatamattaṃ sappiṃ alabhitvā nghĩa là lúc đó, Trưởng lão Kontaputtatissa, người anh cả, bị chứng đau bụng do khí.
Taṃ bāḷhāya dukkhavedanāya pīḷitaṃ kaniṭṭho sumitto nāma thero disvā ‘‘kimettha, bhante, laddhuṃ vaṭṭatī’’ti pucchi.
His younger brother, Thera Sumitta, seeing him afflicted with severe pain, asked, "Venerable sir, what is suitable to obtain for this illness?"
Trưởng lão Sumitta, người em, thấy Ngài bị hành hạ bởi cơn đau dữ dội, đã hỏi: “Bạch Ngài, bệnh này cần dùng gì ạ?”
Tissatthero, ‘‘āvuso, pasatamattaṃ sappiṃ laddhuṃ vaṭṭatī’’ti vatvā rañño nivedanaṃ tassa gilānapaccayaṃ pacchābhattaṃ sappiatthāya caraṇañca paṭikkhipitvā ‘‘bhikkhācāravelāyameva piṇḍāya carantena tayā yadi sakkā laddhuṃ, evaṃ vicaritvā yaṃ laddhaṃ, taṃ āharā’’ti āha.
Thera Tissa said, "Friend, it is suitable to obtain a small measure of ghee," and having rejected the idea of informing the king, or seeking medicine for the sick, or going for ghee after mealtime, he said, "If you can obtain it by going on alms-round only at the time for alms-round, then go and bring what you get."
Trưởng lão Tissa trả lời: “Này hiền giả, cần một lượng bơ trong một nắm tay.” Rồi Ngài từ chối việc báo cho vua và việc đi khất thực bơ sau bữa ăn để chữa bệnh, và nói: “Này hiền giả, nếu có thể tìm thấy bơ khi đi khất thực vào giờ khất thực, thì hãy đi và mang về những gì tìm được.”
Kaniṭṭhopi vuttanayeneva bhikkhācāravattena caranto pasatamattampi sappiṃ nālattha.
The younger Thera, too, going on alms-round in the manner described, could not obtain even a small measure of ghee.
Người em cũng đi khất thực theo cách đã nói nhưng không tìm được dù chỉ một nắm bơ.
So pana kucchivāto balavataro sappighaṭasatenapi vūpasametuṃ asakkuṇeyyo ahosi.
That abdominal wind, however, was so severe that it could not be appeased even with a hundred pots of ghee.
Cơn đau bụng đó trở nên mạnh đến mức không thể làm dịu được dù với hàng trăm bình bơ.
Thero teneva byādhibalena kālamakāsi.
The Thera passed away due to the force of that illness.
Trưởng lão đã qua đời do chính sức mạnh của bệnh đó.
Keci pana ‘‘vicchikanāmakena kīṭavisena ḍaṭṭho thero tassa visavegena adhimattāya dukkhavedanāya samannāgato taṃ vūpasametuṃ vuttanayeneva pasatamattaṃ sappiṃ alabhitvā parinibbuto’’ti vadanti.
Some say that the Thera was bitten by a scorpion-like insect and, suffering from extreme pain due to the venom, passed away after failing to obtain a small measure of ghee in the manner described to alleviate it.
Tuy nhiên, một số người nói rằng: “Trưởng lão bị một loài côn trùng tên là bọ cạp cắn, và do nọc độc của nó, Ngài phải chịu đựng cơn đau dữ dội, và đã nhập Niết-bàn mà không tìm được một nắm bơ như đã nói để làm dịu cơn đau.”
Vuttañhetaṃ mahāvaṃse –
This is stated in the Mahāvaṃsa:
Điều này cũng được nói trong Mahāvaṃsa:
Appamādena ovaditvāti ‘‘amhādisānampi evaṃ paccayā dullabhā, tumhe labhamānesu paccayesu appamajjitvā samaṇadhammaṃ karothā’’ti evaṃ appamādena ovaditvā.
‘ Having advised with diligence’ means: ‘Even for those like us, requisites are hard to obtain in this way. You, having obtained requisites, should practice the ascetic's duty diligently.’ Thus, having advised with diligence.
Sau khi giáo huấn về sự không phóng dật có nghĩa là: “Ngay cả đối với những người như chúng ta, các vật dụng cũng khó tìm được như vậy. Khi các ngươi có được các vật dụng, hãy không phóng dật mà thực hành pháp Sa-môn.” Sau khi giáo huấn về sự không phóng dật như vậy.
Pallaṅkenāti samantato ūrubaddhāsanena.
‘ By sitting cross-legged’ means by sitting with the thighs crossed all around.
Với tư thế kiết già có nghĩa là: với tư thế ngồi khoanh chân lại toàn diện.
Itthambhūtalakkhaṇe cetaṃ karaṇavacanaṃ.
And this is an instrumental case (karaṇavacana) in the sense of ‘Itthambhūtalakkhaṇa’ (the characteristic of being such).
Và đây là cách nói về công cụ trong ý nghĩa của một đặc điểm như vậy.
Tejodhātuṃ samāpajjitvāti tejodhātukasiṇārammaṇaṃ jhānaṃ samāpajjitvā.
‘ Having entered the fire element’ means having entered the jhāna with the tejodhātu kasiṇa (fire element meditation object) as its object.
Sau khi nhập hỏa đại định có nghĩa là: sau khi nhập thiền lấy hỏa đại biến xứ làm đối tượng.
Therassa sakkāraṃ katvāti therassa dhātusakkāraṃ katvā.
‘ Having paid respect to the Elder’ means having paid respect to the Elder’s relics.
Sau khi làm sự tôn kính vị Trưởng lão có nghĩa là: sau khi làm sự tôn kính xá lợi của vị Trưởng lão.
Catūsu dvāresu pokkharaṇiyo kārāpetvā bhesajjassa pūrāpetvāti ekasmiṃ dvāre catasso pokkharaṇiyo kārāpetvā tattha ekaṃ pokkharaṇiṃ sappissa pūrāpetvā ekaṃ madhuno, ekaṃ phāṇitassa, ekaṃ sakkarāya pūrāpesi.
‘ Having had ponds made at the four gates and filled with medicine’ means having had four ponds made at each gate. Of those ponds, he had one pond filled with ghee, one with honey, one with treacle, and one with sugar-water.
Sau khi cho xây các hồ nước ở bốn cổng và cho đổ đầy thuốc có nghĩa là: ở mỗi cổng, cho xây bốn hồ nước, trong đó, cho đổ đầy bơ vào một hồ, mật ong vào một hồ, đường phèn vào một hồ, và đường cát vào một hồ.
Sesadvāresupi evameva kārāpesīti vadanti.
They say he had them made in the same way at the other gates as well.
Người ta nói rằng ở các cổng còn lại cũng cho xây như vậy.
Sabhāyaṃ satasahassanti nagaramajjhe vinicchayasālāyaṃ satasahassaṃ.
‘ One hundred thousand in the assembly hall’ refers to one hundred thousand (coins/wealth) in the court of justice in the middle of the city.
Một trăm ngàn ở hội trường có nghĩa là: một trăm ngàn ở sảnh xét xử giữa thành phố.
Iminā sakalanagarato samuṭṭhitaṃ āyaṃ nidasseti.
By this, it indicates the revenue arisen from the entire city.
Với điều này, vị ấy cho thấy thu nhập phát sinh từ toàn bộ thành phố.
Pañcasatasahassāni rañño uppajjantīti ca raṭṭhato uppajjanakaṃ āyaṃ ṭhapetvā vuttaṃ.
And the statement ‘ five hundred thousand arises for the king’ is said excluding the revenue arising from the country.
Và câu “năm trăm ngàn phát sinh cho nhà vua” được nói sau khi loại trừ thu nhập phát sinh từ quốc gia.
Tatoti yathāvuttapañcasatasahassato.
‘ From that’ means from the aforementioned five hundred thousand.
Từ đó có nghĩa là: từ năm trăm ngàn đã nói ở trên.
Nigrodhattherassa devasikaṃ satasahassaṃ visajjesīti kathaṃ pana therassa satasahassaṃ visajjesi?
‘ He allocated one hundred thousand daily to Elder Nigrodha’. How then did he allocate one hundred thousand to the Elder?
Mỗi ngày cấp một trăm ngàn cho Trưởng lão Nigrodha có nghĩa là: làm sao lại cấp một trăm ngàn cho vị Trưởng lão?
Rājā kira divasassa tikkhattuṃ sāṭake parivattento ‘‘therassa cīvaraṃ nīta’’nti pucchitvā ‘‘āma nīta’’nti sutvāva parivatteti.
It is said that the king would change his robes three times a day, and he would only change them after asking, “Have the robes been brought for the Elder?” and hearing, “Yes, they have been brought.”
Người ta nghe nói rằng nhà vua, khi thay y phục ba lần mỗi ngày, hỏi “y phục của vị Trưởng lão đã được mang đến chưa?” và chỉ thay y phục sau khi nghe “vâng, đã mang đến rồi.”
Theropi divasassa tikkhattuṃ ticīvaraṃ parivatteti.
And the Elder also changed his three robes three times a day.
Vị Trưởng lão cũng thay ba y phục ba lần mỗi ngày.
Tassa hi ticīvaraṃ hatthikkhandhe ṭhapetvā pañcahi ca gandhasamuggasatehi pañcahi ca mālāsamuggasatehi saddhiṃ pātova āharīyittha, tathā divā ceva sāyañca.
Indeed, his three robes were brought early in the morning, placed on an elephant's back, along with five hundred perfume boxes and five hundred flower baskets, and similarly at noon and in the evening.
Thật vậy, ba y phục của Ngài được đặt trên lưng voi, cùng với năm trăm hộp hương và năm trăm hộp hoa, được mang đến vào buổi sáng sớm, cũng như vào ban ngày và buổi tối.
Theropi na bhaṇḍikaṃ bandhitvā ṭhapesi, sampattasabrahmacārīnaṃ adāsi.
The Elder also did not tie them up in a bundle; he gave them to the Brahmacārī (fellow practitioners) who arrived.
Vị Trưởng lão cũng không gói thành bó mà giữ lại, Ngài đã ban cho các vị đồng phạm hạnh đã đến.
Tadā kira jambudīpe bhikkhusaṅghassa yebhuyyena nigrodhattherasseva santakaṃ cīvaraṃ ahosi.
At that time, it is said that the robes for most of the Bhikkhu Saṅgha in Jambudīpa belonged to Elder Nigrodha.
Vào thời đó, y phục của chư Tăng ở Jambudīpa phần lớn là của Trưởng lão Nigrodha.
Evaṃ therassa divase divase satasahassaṃ visajjesi.
Thus, he allocated one hundred thousand daily to the Elder.
Như vậy, mỗi ngày vị ấy đã cấp một trăm ngàn cho vị Trưởng lão.
Uḷāro lābhasakkāroti ettha labbhati pāpuṇīyatīti lābho, catunnaṃ paccayānametaṃ adhivacanaṃ.
In the phrase ‘ great gain and honor’, ‘lābha’ means that which is received or attained; this is a designation for the four requisites.
Trong câu “sự cúng dường và lợi lộc lớn lao”, điều được nhận, được đạt đến gọi là lợi lộc (lābha); đây là tên gọi của bốn vật dụng.
Sakkaccaṃ kātabbo dātabboti sakkāro, cattāro paccayāyeva.
‘Sakkāra’ means that which should be done or given respectfully; these are also the four requisites.
Điều cần được thực hiện một cách cẩn trọng, cần được dâng cúng gọi là sự cúng dường (sakkāra), đó chính là bốn vật dụng.
Paccayā eva hi paṇītapaṇītā sundarasundarā abhisaṅkharitvā katā ‘‘sakkāro’’ti vuccanti.
Indeed, the requisites themselves, when prepared and made very fine and very good, are called ‘sakkāra’.
Thật vậy, chính các vật dụng, khi được chuẩn bị và làm cho thật tinh tế và đẹp đẽ, được gọi là “sự cúng dường.”
Atha vā parehi kātabbagāravakiriyā pupphādīhi pūjā vā sakkāro.
Alternatively, sakkāra is an act of veneration to be performed by others, or an offering with flowers and so on.
Hoặc, sự tôn kính được người khác thực hiện, hoặc sự cúng dường bằng hoa và các thứ khác, là sự cúng dường.
Diṭṭhigatānīti ettha diṭṭhiyeva diṭṭhigataṃ ‘‘gūthagataṃ muttagataṃ (ma. ni. 2.119), saṅkhāragata’’ntiādīsu (mahāni. 41) viya.
In this context of ‘ Diṭṭhigatāni’, diṭṭhigata is just diṭṭhi, as in expressions like “gūthagataṃ, muttagataṃ, saṅkhāragata” and so on.
Trong câu “các tà kiến” (diṭṭhigatāni), chính kiến là tà kiến (diṭṭhigata), giống như trong các trường hợp “gūthagataṃ muttagataṃ, saṅkhāragata” (đi đến phân, đi đến nước tiểu, đi đến các hành).
Gantabbābhāvato vā diṭṭhiyā gatamattaṃ diṭṭhigataṃ, diṭṭhiyā gahaṇamattanti attho.
Or, diṭṭhigata means merely gone by diṭṭhi, since there is no going to be done; the meaning is merely the taking of diṭṭhi.
Hoặc, do không có gì để đi đến, nên chỉ là sự đi đến của tà kiến (diṭṭhiyā gatamattaṃ diṭṭhigataṃ), nghĩa là chỉ là sự nắm giữ của tà kiến.
Diṭṭhippakāro vā diṭṭhigataṃ, diṭṭhibhedoti vuttaṃ hoti.
Or, diṭṭhigata means a type of diṭṭhi; it is said to be a division of diṭṭhi.
Hoặc, loại tà kiến là diṭṭhigataṃ, nghĩa là sự phân loại tà kiến.
Lokiyā hi vidhayuttagatappakārasadde samānatthe icchanti.
Indeed, worldly scholars desire the words vidha, yutta, gata, and pakāra to have the same meaning.
Thật vậy, các nhà ngữ pháp thế tục mong muốn các từ vidha, yutta, gata, pakāra có cùng ý nghĩa.
Na kho panetaṃ sakkā imesaṃ majjhe vasantena vūpasametunti tesañhi majjhe vasanto tesuyeva antogadhattā ādeyyavacano na hoti, tasmā evaṃ cintesi.
‘ But this cannot be pacified by one dwelling among them’ means that one dwelling among them is not authoritative because one is included within them; therefore, he thought thus.
Và điều này không thể làm lắng dịu khi sống giữa những người này có nghĩa là: Thật vậy, khi sống giữa những người ấy, vì bị bao gồm trong chính họ, lời nói của vị ấy không có giá trị, do đó vị ấy đã suy nghĩ như vậy.
Tadā tasmiṃ ṭhāne vasantassa sukhavihārābhāvato taṃ pahāya icchitabbasukhavihāramattaṃ gahetvā vuttaṃ ‘‘attanā phāsukavihārena viharitukāmo’’ti.
At that time, because there was no comfortable dwelling for one living in that place, it is said that by abandoning that (place) and taking what was desirable for a comfortable dwelling, (he thought), ‘ He desired to dwell in a comfortable dwelling himself’.
Vào thời đó, do không có sự an lạc khi sống ở nơi đó, nên sau khi từ bỏ nơi đó, vị ấy đã lấy ý nghĩa của sự an lạc mong muốn mà nói “muốn sống một cách an lạc cho chính mình.”
Ahogaṅgapabbatanti evaṃnāmakaṃ pabbataṃ.
‘ Ahogaṅgapabbata’ means a mountain of that name.
Núi Ahogaṅga có nghĩa là: ngọn núi có tên như vậy.
Dhammena vinayena satthusāsanenāti ettha dhammoti bhūtaṃ vatthu.
In this context of ‘ By Dhamma, by Vinaya, by the Teacher’s Dispensation’, Dhamma means the factual matter.
Trong câu “bằng Pháp, bằng Luật, bằng lời giáo huấn của Đạo Sư”, Pháp có nghĩa là: sự việc có thật.
Vinayoti codanā sāraṇā ca.
Vinaya means reproof and reminding.
Luật có nghĩa là: sự khiển trách và sự nhắc nhở.
Satthusāsananti ñattisampadā anusāvanasampadā ca, tasmā bhūtena vatthunā codetvā sāretvā ñattisampadāya anusāvanasampadāya ca ukkhepanīyādikammavasena niggayhamānāpīti vuttaṃ hoti.
The Teacher’s Dispensation means the accomplishment of the motion (ñatti) and the accomplishment of the announcement (anusāvana). Therefore, it is said that even if one is suppressed by acts such as ukkhepanīya-kamma (act of suspension) through a factual matter, by reproving and reminding, and by the accomplishment of the motion and the accomplishment of the announcement.
Lời giáo huấn của Đạo Sư có nghĩa là: sự thành tựu của thông báo (ñatti) và sự thành tựu của tuyên bố (anusāvana), do đó có nghĩa là: dù bị khiển trách theo nghiệp trục xuất (ukkhepanīya) và các nghiệp khác, bằng sự việc có thật, bằng sự khiển trách và nhắc nhở, bằng sự thành tựu của thông báo và sự thành tựu của tuyên bố.
Abbudaṃ thenanaṭṭhena, malaṃ kiliṭṭhabhāvakaraṇaṭṭhena, kaṇṭakaṃ vijjhanaṭṭhena.
‘ Tumor’ in the sense of theft, ‘ blemish’ in the sense of causing defilement, ‘ thorn’ in the sense of piercing.
Khối u bướu theo nghĩa là sự trộm cắp, cấu uế theo nghĩa là sự làm cho ô nhiễm, gai chông theo nghĩa là sự đâm chọc.
Aggiṃ paricarantīti aggihuttakā viya aggiṃ pūjenti.
‘ They attend to fire’ means they worship fire like fire-worshippers.
Phụng thờ lửa có nghĩa là: như những người thờ lửa, họ cúng dường lửa.
Pañcātape tappantīti catūsu ṭhānesu aggiṃ katvā majjhe ṭhatvā sūriyātapena tappanti.
‘ They undergo the five ardors’ means they make fire in four places and stand in the middle, undergoing ardors by the heat of the sun.
Khổ hạnh dưới năm loại nhiệt độ có nghĩa là: sau khi đốt lửa ở bốn phía, đứng ở giữa và chịu đựng sức nóng của mặt trời.
Ādiccaṃ anuparivattantīti udayakālato pabhuti sūriyaṃ olokayamānā yāvatthaṅgamanā sūriyābhimukhāva parivattanti.
‘ They turn following the sun’ means from the time of sunrise, watching the sun, they turn facing the sun until sunset.
Đi theo mặt trời có nghĩa là: từ lúc mặt trời mọc cho đến lúc mặt trời lặn, họ luôn quay mặt về phía mặt trời mà đi vòng quanh.
Vobhindissāmāti paggaṇhiṃsūti vināsessāmāti ussāhamakaṃsu.
‘ They made an effort, saying, "We will destroy it."’ means they made an effort, saying, "We will ruin it."
Họ đã cố gắng để tiêu diệt có nghĩa là: họ đã nỗ lực để hủy hoại.
Avisahantoti asakkonto.
‘ Not being able to bear’ means not being capable.
Không thể chịu đựng có nghĩa là: không có khả năng.
Sattadivasena rajjaṃ sampaṭicchāti sattadivase rajjasukhaṃ tāva anubhava.
‘ Accept the kingship for seven days’ means enjoy the royal pleasure for seven days first.
Hãy nhận vương quyền trong bảy ngày có nghĩa là: hãy hưởng thụ sự an lạc của vương quyền trong bảy ngày.
Tamatthaṃ saññāpesīti kukkuccāyitamatthaṃ bodhesi.
‘ He informed him of that matter’ means he enlightened him on the matter that caused him scruples.
Vị ấy đã làm cho điều đó được biết có nghĩa là: vị ấy đã làm cho điều đã nghi ngờ được hiểu rõ.
Kathaṃ saññāpesīti āha ‘‘so kirā’’tiādi.
In answer to the question of how he informed him, it is said, ‘ He, it is said’ and so on.
Vị ấy đã làm cho điều đó được biết như thế nào? Vị ấy nói “người ấy” và tiếp tục.
Cittarūpanti cittānurūpaṃ, yathākāmanti vuttaṃ hoti.
‘ Cittarūpaṃ’ means suitable to one's mind, which is to say, as one wishes.
Theo ý muốn có nghĩa là: phù hợp với ý muốn, nghĩa là tùy theo ý muốn.
Kissāti kena kāraṇena.
‘ Kissā’ means for what reason.
Vì sao có nghĩa là: vì lý do gì?
Are tvaṃ nāma paricchinnamaraṇanti sattahi divasehi paricchinnamaraṇaṃ.
‘ You, indeed, are one whose death is fixed’ refers to death fixed for seven days.
Này ngươi, cái chết đã được định đoạt có nghĩa là: cái chết đã được định đoạt trong bảy ngày.
Vissatthoti nirāsaṅkacitto, maraṇasaṅkārahito nibbhayoti vuttaṃ hoti.
‘ Vissattho’ means having a mind free from apprehension, which is to say, free from doubt about death, fearless.
Yên tâm có nghĩa là: tâm không lo lắng, nghĩa là không có nghi ngờ về cái chết, không sợ hãi.
Assāsapassāsanibaddhaṃ maraṇaṃ pekkhamānāti ‘‘aho vatāhaṃ tadantaraṃ jīveyyaṃ, yadantaraṃ assasitvā passasāmi passasitvā vā assasāmi, bhagavato sāsanaṃ manasi kareyyaṃ, bahu vata me kataṃ assā’’ti evaṃ maraṇassatiyā anuyuñjanato assāsapassāsappavattikālapaṭibaddhaṃ maraṇaṃ pekkhamānā.
‘ Contemplating death bound to inhalation and exhalation’ means practicing mindfulness of death (maraṇassati) repeatedly, thinking, "Oh, if only I could live long enough to inhale and exhale, or exhale and inhale, I would heed the Blessed One's teaching. Much good would have been done by me!" Thus, contemplating death bound to the time of inhalation and exhalation.
Quan sát cái chết gắn liền với hơi thở vào và hơi thở ra có nghĩa là: “Ôi! Ước gì tôi có thể sống trong khoảng thời gian tôi thở vào rồi thở ra, hoặc thở ra rồi thở vào, để tôi có thể ghi nhớ giáo pháp của Đức Thế Tôn, thật là nhiều điều tôi đã làm được!” Như vậy, do thường xuyên thực hành niệm chết, họ quan sát cái chết gắn liền với khoảng thời gian hơi thở vào và hơi thở ra diễn ra.
Tattha assāsoti bahinikkhamananāsavāto.
Therein, ‘ assāsa’ is the outgoing breath from the nose.
Trong đó, hơi thở vào (assāsa) có nghĩa là: hơi thở ra từ mũi.
Passāsoti antopavisanavāto.
‘ Passāsa’ is the incoming breath to the nose.
Hơi thở ra (passāsa) có nghĩa là: hơi thở vào mũi.
Vuttavipariyāyenapi vadanti.
They also speak in the reverse of what is stated.
Họ cũng nói theo cách ngược lại với những gì đã nói.
Migavaṃ nikkhamitvāti migamāraṇatthāya ‘‘araññe migapariyesanaṃ carissāmī’’ti nikkhamitvā.
‘ Having gone out for hunting’ means having gone out, saying, “I will go searching for game in the forest” for the purpose of killing game.
Sau khi ra khỏi khu săn bắn có nghĩa là: sau khi ra đi với ý định “tôi sẽ đi tìm thú vật trong rừng” để săn bắn thú vật.
Tattha migavanti migānaṃ vānanato hesanato bādhanato ‘‘migava’’nti laddhasamaññaṃ migavaṃ.
Therein, ‘ migava’ refers to a deer forest, which has gained the designation ‘migava’ because it is a place where deer cry out, neigh, and are harmed.
Trong đó, khu săn bắn (migava) có nghĩa là: khu săn bắn có tên là “migava” do tiếng kêu và sự quấy rầy của thú vật.
Yonakamahādhammarakkhitattheranti yonakavisaye jātaṃ idhāgantvā pabbajitaṃ dhammarakkhitanāmadheyyaṃ mahātheraṃ.
‘ Elder Yonakamahādhammarakkhita’ means the great Elder named Dhammarakkhita, who was born in the Yona region, came here, and was ordained.
Đại Trưởng lão Dhammarakkhita người Yona có nghĩa là: vị Đại Trưởng lão tên Dhammarakkhita, sinh ra ở vùng Yona, đã đến đây và xuất gia.
Hatthināgenāti mahāhatthinā.
‘ By a nāga elephant’ means by a great elephant.
Bằng con voi chúa có nghĩa là: bằng con voi lớn.
Mahantapariyāyopi hi nāgasaddoti vadanti.
Indeed, they say that the word nāga is also a synonym for ‘great’.
Người ta nói rằng từ nāga cũng là một từ đồng nghĩa với mahanta (lớn).
Ahināgādito vā visesanatthaṃ ‘‘hatthināgenā’’ti vuttaṃ.
Or it is said ‘by a nāga elephant’ to distinguish it from snake-nāgas and so on.
Hoặc, từ “hatthināgena” được nói để phân biệt với rắn chúa (ahināga) và các loài khác.
Tassāsayaṃ tassa ajjhāsayaṃ.
‘ His intention’ means his aspiration.
Ý định của vị ấy có nghĩa là: ý nguyện của vị ấy.
Tassa passantassevāti anādare sāmivacanaṃ, tasmiṃ passanteyevāti attho.
Tassa passantassevā is a genitive case indicating lack of regard; the meaning is 'while he was watching'.
Tassa passantassevā là cách nói sở hữu trong ý khinh thường, có nghĩa là trong khi vị Tissa ấy đang nhìn.
Ākāse uppatitvāti ettha ayaṃ vikubbaniddhi na hotīti gihissapi imaṃ iddhipāṭihāriyaṃ dassesi.
In " Ākāse uppatitvā (rising into the sky)", this is not a transformative psychic power (vikubbaniddhi), and thus he showed this psychic feat (iddhipāṭihāriya) even to a layperson.
Ākāse uppatitvā (bay lên không trung) ở đây, thần thông này không phải là thần thông biến hóa (vikubbaniddhi). Vì vậy, nó được trình bày như một phép thần thông mà ngay cả người cư sĩ cũng có thể thực hiện.
Sā hi ‘‘pakativaṇṇaṃ vijahitvā kumārakavaṇṇaṃ vā dasseti nāgavaṇṇaṃ vā, vividhampi senābyūhaṃ dassetī’’ti evaṃ āgatā iddhi pakativaṇṇavijahanavikāravasena pavattattā vikubbaniddhi nāma.
For such a psychic power, which is described as ‘‘abandoning its natural form and showing the form of a young man, or the form of a Nāga, or various battle arrays’’, is called a transformative psychic power (vikubbaniddhi) because it operates by abandoning its natural form and undergoing alteration.
Thật vậy, thần thông được nói đến như là “từ bỏ hình dáng tự nhiên để hiện ra hình dáng của một hoàng tử hoặc hình dáng của một vị vua rắn, hoặc hiện ra nhiều đội quân khác nhau” thì được gọi là thần thông biến hóa (vikubbaniddhi) vì nó diễn ra theo cách từ bỏ hình dáng tự nhiên và biến đổi.
Adhiṭṭhāniddhiyā pana paṭikkhepo natthi.
However, there is no prohibition of psychic power by determination (adhiṭṭhāniddhi).
Tuy nhiên, không có sự bác bỏ đối với thần thông tùy ý (adhiṭṭhāniddhi).
Tathā ca vakkhati khuddakavatthukkhandhakavaṇṇanāyaṃ (cūḷava. aṭṭha. 252) ‘‘iddhipāṭihāriyanti ettha vikubbaniddhipāṭihāriyaṃ paṭikkhittaṃ, adhiṭṭhāniddhi pana appaṭikkhittāti veditabbā’’ti.
And so it will be said in the explanation of the Khuddakavatthukkhandhaka (Cūḷava. aṭṭha. 252), ‘‘Here, transformative psychic power (vikubbaniddhipāṭihāriya) is prohibited, but psychic power by determination (adhiṭṭhāniddhi) is not prohibited.’’
Và điều đó sẽ được nói đến trong Chú giải Khuddakavatthukkhandhaka (cūḷava. aṭṭha. 252): “Ở đây, thần thông biến hóa (vikubbaniddhipāṭihāriyaṃ) bị bác bỏ, nhưng thần thông tùy ý (adhiṭṭhāniddhi) thì không bị bác bỏ, cần phải hiểu như vậy.”
Laggetvāti ākāse kāyabandhanaṃ pasāretvā tattha cīvaraṃ laggetvā.
Laggetvā means spreading out the waist-band in the air and hanging the robe there.
Laggetvā có nghĩa là trải dây lưng trên không trung và treo y lên đó.
Chaṇavesanti tuṭṭhijananavesaṃ, ussavavesanti attho.
Chaṇavesa means an attire that generates joy, meaning festive attire.
Chaṇavesaṃ có nghĩa là trang phục tạo niềm vui, tức là trang phục lễ hội.
Paṭiyādesunti ‘‘āgatakāle cīvarādīnaṃ pariyesanaṃ bhāriya’’nti paṭhamameva pattacīvarāni sampādesuṃ.
Paṭiyādesu means they prepared the bowls and robes beforehand, thinking, "It will be troublesome to search for robes, etc., when the time comes."
Paṭiyādesuṃ có nghĩa là “việc tìm kiếm y bát và các vật dụng khác khi đến sẽ rất khó khăn”, nên họ đã chuẩn bị sẵn y bát ngay từ đầu.
Padhānagharanti bhāvanānuyogavasena vīriyārambhassa anurūpaṃ vivittasenāsanaṃ.
Padhānaghara means a secluded dwelling suitable for the commencement of effort in accordance with the practice of meditation.
Padhānagharaṃ có nghĩa là một chỗ ở thanh vắng phù hợp cho việc tinh tấn tu tập thiền định.
Sopīti rañño bhāgineyyaṃ sandhāya vuttaṃ.
Sopī is said with reference to the king's nephew.
Sopī là lời nói ám chỉ cháu trai của nhà vua.
Anupabbajitoti uḷāravibhavena khattiyajanena anugantvā pabbajito.
Anupabbajito means he renounced (the world) accompanied by a khattiya person of great wealth.
Anupabbajito có nghĩa là xuất gia sau khi được một vị vua có uy quyền lớn hộ tống.
Gantvāti iddhiyā gantvā.
Gantvā means having gone by psychic power.
Gantvā có nghĩa là đi bằng thần thông.
Kusalādhippāyoti manāpajjhāsayo.
Kusalādhippāyo means having a pleasant intention.
Kusalādhippāyo có nghĩa là có ý định tốt đẹp.
Dveḷhakajātoti ‘‘ime bhikkhū na ekamaggena kathentī’’ti saṃsayamāpanno.
Dveḷhakajāto means he became doubtful, thinking, ‘‘These bhikkhus do not speak with a single path.’’
Dveḷhakajāto có nghĩa là rơi vào trạng thái nghi ngờ, rằng “các vị tỳ khưu này không nói theo cùng một cách”.
Ekekaṃ bhikkhusahassaparivāranti ekekassa ekekasahassaparicchinnaṃ bhikkhuparivārañca.
Ekekaṃ bhikkhusahassaparivāra means a retinue of one thousand bhikkhus assigned to each one.
Ekekaṃ bhikkhusahassaparivāraṃ có nghĩa là mỗi vị có một đoàn tùy tùng gồm một ngàn tỳ khưu.
Gaṇhitvā āgacchathāti vuttepi ‘‘sāsanaṃ paggaṇhituṃ samattho’’ti vuttattā therā bhikkhū ‘‘dhammakamma’’nti maññamānā gatā.
Even though it was said, " Gaṇhitvā āgacchathā (take them and come)", because it was stated that he was "capable of upholding the Sāsana," the elders, considering it a "Dhamma action," went.
Mặc dù đã nói Gaṇhitvā āgacchathā (hãy đi và mang về), nhưng vì đã nói rằng “có khả năng nâng đỡ giáo pháp”, nên các vị Trưởng lão tỳ khưu đã đi, nghĩ rằng đó là “việc Phật pháp”.
Īdisesu hi ṭhānesu kukkuccaṃ na kātabbaṃ.
For in such situations, one should not feel remorse.
Thật vậy, trong những trường hợp như thế này, không nên có sự hối hận.
Kappiyasāsanañhetaṃ na gihikammapaṭisaṃyuttaṃ.
For this is an allowable instruction, not connected with lay activities.
Đây là một lời dạy hợp lệ (kappiyasāsanaṃ), không liên quan đến công việc của cư sĩ.
Thero nāgacchīti kiñcāpi ‘‘rājā pakkosatī’’ti vuttepi dhammakammatthāya āgantuṃ vaṭṭati, dvikkhattuṃ pana pesitepi na āgato kira.
Thero nāgacchī (The elder did not come) means that although it is appropriate to come for the sake of a Dhamma action when told that "the king summons you," the Elder did not come even after being sent for twice.
Thero nāgacchī (vị Trưởng lão không đến) có nghĩa là, mặc dù khi được nói “nhà vua triệu tập” thì nên đến vì việc Phật pháp, nhưng ngay cả khi được sai đi hai lần, vị Trưởng lão vẫn không đến.
Thero hi sabbattha vikhyātavasena sambhāvanuppattito sambhāvitassa ca uddhaṃ kattabbakiccasiddhito asāruppavacanalesena na āgacchīti.
Indeed, the Elder, due to his renown everywhere and his attainment of respect, and due to the accomplishment of what needed to be done for one who is respected, did not come with a mere word that was unseemly.
Thật vậy, vị Trưởng lão không đến với một lời nói không phù hợp vì sự nổi tiếng của ngài ở khắp mọi nơi đã dẫn đến sự tôn kính, và vì ngài đã hoàn thành việc cần làm đối với một người đáng kính.
Mahallako nu kho bhante theroti kiñcāpi rājā theraṃ diṭṭhapubbo, nāmaṃ pana sallakkhetuṃ asakkonto evaṃ pucchīti vadanti.
Mahallako nu kho bhante thero (Is the elder old, venerable sir?) — they say that although the king had seen the Elder before, he asked this question because he was unable to recognize his name.
Mahallako nu kho bhante thero (Bạch Đại đức, có phải vị Trưởng lão đã già rồi không?) có người nói rằng nhà vua đã từng gặp vị Trưởng lão, nhưng vì không thể nhận ra tên nên đã hỏi như vậy.
Vayhanti upari maṇḍapasadisaṃ padaracchannaṃ, sabbapaliguṇṭhimaṃ vā chādetvā kataṃ sakaṭavisesaṃ vayhanti vadanti.
Vayha — they say that a special carriage, either covered with planks like a pavilion above, or completely enclosed, is called a vayha.
Vayhaṃ có người nói rằng một loại xe đặc biệt được che phủ bằng ván gỗ giống như một cái lều ở phía trên, hoặc được che phủ hoàn toàn xung quanh, thì được gọi là vayha.
Nāvāsaṅghāṭaṃ bandhitvāti ettha nāvāti poto.
In Nāvāsaṅghāṭaṃ bandhitvā, nāvā means a boat.
Trong cụm từ Nāvāsaṅghāṭaṃ bandhitvā, nāvā có nghĩa là con thuyền.
So hi orato pāraṃ patati gacchatīti poto, satte netīti nāvāti ca vuccati.
For it is called pota (boat) because it falls and goes from this side to the other, and it is also called nāvā because it carries beings.
Thật vậy, nó được gọi là pota (thuyền) vì nó đi từ bờ này sang bờ kia, và được gọi là nāvā (thuyền) vì nó đưa chúng sinh đi.
Ekato saṅghaṭitā nāvā nāvāsaṅghāṭaṃ, tathā taṃ bandhitvāti attho.
Nāvāsaṅghāṭaṃ means boats joined together; the meaning is, having tied them together in that way.
Nāvāsaṅghāṭaṃ là những con thuyền được kết nối với nhau, và có nghĩa là buộc chúng lại như vậy.
Sāsanapaccatthikānaṃ bahubhāvato āha ‘‘ārakkhaṃ saṃvidhāyā’’ti.
Due to the multitude of enemies of the Dispensation, it is said, ‘‘ārakkhaṃ saṃvidhāyā’’ (having arranged for protection).
Vì có nhiều kẻ thù của giáo pháp, nên đã nói “ārakkhaṃ saṃvidhāya” (đã sắp đặt sự bảo vệ).
Yanti yasmā, yena kāraṇenāti attho.
Ya means ‘from what (reason)’, ‘by which cause’.
Yaṃ có nghĩa là “vì lý do gì”, “vì nguyên nhân gì”.
‘‘Āguṃ na karotīti nāgo’’ti (cūḷava. mettagūmāṇavapūcchāniddesa 27) vacanato pāpakaraṇābhāvato samaṇo idha nāgo nāmāti maññamānā ‘‘eko taṃ mahārāja samaṇanāgo dakkhiṇahatthe gaṇhissatī’’ti byākariṃsu.
Believing that a Samaṇa is here called a Nāga because he does no evil, in accordance with the saying, ‘‘He does not commit evil, therefore he is a Nāga’’, they declared, ‘‘eko taṃ mahārāja samaṇanāgo dakkhiṇahatthe gaṇhissatī’’ (One Nāga monk, O great king, will grasp your right hand).
Theo lời nói “người không làm điều ác thì gọi là Nāga” (cūḷava. mettagūmāṇavapūcchāniddesa 27), vì không làm điều ác, nên các vị ấy đã tuyên bố rằng ở đây, một vị sa-môn được gọi là Nāga: “Thưa Đại vương, một vị sa-môn Nāga sẽ nắm tay phải của ngài.”
Abbāhiṃsūti ākaḍḍhiṃsu.
Abbāhiṃsū means they drew out.
Abbāhiṃsu có nghĩa là kéo ra.
‘‘Rañño hatthaggahaṇaṃ līḷāvasena kataṃ viya hotīti kasmātiādicodanaṃ kata’’nti vadanti.
They say it implies a question like, "Why was the king's grasping of the hand as if done playfully?"
Có người nói rằng: “Đã có câu hỏi rằng tại sao việc nắm tay nhà vua lại giống như một hành động vui đùa?”
Bāhiratoti uyyānassa bāhirato.
Bāhirato means outside the park.
Bāhirato có nghĩa là bên ngoài khu vườn.
Passantānaṃ atidukkaraṃ hutvā paññāyatīti āha ‘‘padesapathavīkampanaṃ dukkara’’nti.
Since it appeared extremely difficult to those who observed it, he said, ‘‘padesapathavīkampanaṃ dukkara’’ (shaking a part of the earth is difficult).
Vì việc làm cho một phần đất rung chuyển là điều rất khó khăn đối với những người đang nhìn, nên đã nói “việc làm cho một phần đất rung chuyển là khó khăn”.
Adhiṭṭhāne panettha visuṃ dukkaratā nāma natthi.
In this case, there is no separate difficulty in the determination (adhiṭṭhāna).
Tuy nhiên, trong thần thông tùy ý (adhiṭṭhānaṃ), không có điều gì gọi là khó khăn riêng biệt.
Sīmaṃ akkamitvāti antosīmaṃ sīmāya abbhantaraṃ akkamitvā.
Sīmaṃ akkamitvā means having entered the inner boundary of the sīma.
Sīmaṃ akkamitvā có nghĩa là bước vào bên trong ranh giới.
Abhiññāpādakanti abhiññāya patiṭṭhābhūtaṃ.
Abhiññāpādaka means the basis for supernormal knowledge (abhiññā).
Abhiññāpādakaṃ có nghĩa là nền tảng của sự thắng trí (abhiññā).
Vikubbaniddhiyā eva paṭikkhittattā pathavīcalanaṃ adhiṭṭhahi.
He resolved to shake the earth because only the transformative psychic power (vikubbaniddhi) was prohibited.
Chỉ có thần thông biến hóa (vikubbaniddhi) bị bác bỏ, nên ngài đã tùy ý làm cho đất rung chuyển.
Rathassa antosīmāya ṭhito pādova calīti ettha pādoti rathacakkaṃ sandhāya vuttaṃ.
In Rathassa antosīmāya ṭhito pādova calī (The wheel standing within the chariot's boundary shook), pādo refers to the chariot wheel.
Trong câu Rathassa antosīmāya ṭhito pādova calī (bánh xe đứng trong ranh giới của cỗ xe đã rung chuyển), pādo (bánh xe) được nói đến để chỉ bánh xe của cỗ xe.
Tañhi rathassa gamanakiccasādhanato pādasadisattā idha ‘‘pādo’’ti vuttaṃ.
For that wheel, being instrumental in the chariot's movement, is here called "pādo" due to its resemblance to a foot.
Thật vậy, nó được gọi là “pādo” ở đây vì nó giống như một cái chân trong việc thực hiện chức năng di chuyển của cỗ xe.
Sakkhatīti sakkhissati.
Sakkhatī means 'will be able'.
Sakkhatī có nghĩa là sẽ có thể.
Etamatthanti vinā cetanāya pāpassa asambhavasaṅkhātaṃ atthaṃ.
Etamattha means the meaning that evil is impossible without volition.
Etamatthaṃ có nghĩa là ý nghĩa rằng điều ác không thể xảy ra nếu không có tác ý (cetanā).
Cetanāhanti ettha ‘‘cetanaṃ aha’’nti padacchedo kātabbo.
In Cetanāha, the word division should be made as ‘‘cetanaṃ ahaṃ’’.
Trong cụm từ Cetanāhaṃ, cần phải tách từ là “cetanaṃ ahaṃ”.
Cetayitvāti cetanaṃ pavattayitvā.
Cetayitvā means having engaged volition.
Cetayitvā có nghĩa là đã phát sinh tác ý.
Dīpakatittiroti attano nisinnabhāvassa dīpanato evaṃladdhanāmo tittiro.
Dīpakatittiro means a partridge (tittira) that gained its name because it reveals its own sitting position.
Dīpakatittiro là một con gà gô có tên như vậy vì nó biểu thị trạng thái ngồi của chính nó.
Yaṃ araññaṃ netvā sākuṇiko tassa saddena āgatāgate tittire gaṇhāti.
A fowler would take that partridge into the forest and catch other partridges that came, attracted by its call.
Người thợ săn chim đã đưa con gà gô đó vào rừng và bắt những con gà gô đến theo tiếng kêu của nó.
Tāpasaṃ pucchīti atīte kira ekasmiṃ paccantagāme eko sākuṇiko ekaṃ dīpakatittiraṃ gahetvā suṭṭhu sikkhāpetvā pañjare pakkhipitvā paṭijaggati.
Tāpasaṃ pucchī (he asked the ascetic) — It is said that in the past, in a certain border village, a fowler caught a dīpakatittira, trained it well, put it in a cage, and looked after it.
Tāpasaṃ pucchī (hỏi vị khổ hạnh). Nghe nói, trong quá khứ, ở một ngôi làng biên giới, một người thợ săn chim đã bắt một con gà gô Dīpaka, huấn luyện nó rất kỹ lưỡng, rồi nhốt vào lồng và chăm sóc.
So taṃ araññaṃ netvā tassa saddena āgatāgate tittire gaṇhāti.
He would take it to the forest and catch partridges that came, attracted by its call.
Anh ta đưa nó vào rừng và bắt những con gà gô đến theo tiếng kêu của nó.
Tittiro ‘‘maṃ nissāya bahū mama ñātakā nassanti, mayhetaṃ pāpa’’nti nissaddo ahosi.
The partridge thought, "Many of my relatives are perishing because of me; this is evil for me," and became silent.
Con gà gô nghĩ: “Nhiều bà con của ta bị diệt vong vì ta, đây là điều ác đối với ta,” và nó trở nên im lặng.
So tassa nissaddabhāvaṃ ñatvā veḷupesikāya taṃ sīse paharati.
The fowler, knowing its silence, struck its head with a bamboo splint.
Người thợ săn biết nó im lặng, bèn dùng một thanh tre đập vào đầu nó.
Tittiro dukkhāturatāya saddaṃ karoti.
The partridge, tormented by pain, made a sound.
Con gà gô kêu lên vì đau đớn.
Evaṃ so sākuṇiko taṃ nissāya tittire gahetvā jīvikaṃ kappesi.
Thus, the fowler lived by catching partridges through it.
Cứ như vậy, người thợ săn đã bắt được nhiều gà gô nhờ nó và kiếm sống.
Atha so tittiro cintesi ‘‘ime marantūti mayhaṃ cetanā natthi, paṭicca kammaṃ pana maṃ phusati.
Then that partridge reflected, "I have no volition that these should die, but karma touches me conditionally.
Sau đó, con gà gô suy nghĩ: “Ta không có ý định muốn chúng chết, nhưng nghiệp vẫn đến với ta.
Mayi saddaṃ akaronte hi ete nāgacchanti, karonteyevāgacchanti, āgatāgate ayaṃ gahetvā jīvitakkhayaṃ pāpeti, atthi nu kho ettha mayhaṃ pāpaṃ, natthī’’ti.
Indeed, if I do not make a sound, they do not come; they come only when I make a sound. This man catches those who come and causes them to lose their lives. Is there evil for me in this or not?"
Nếu ta không kêu, chúng sẽ không đến; chỉ khi ta kêu, chúng mới đến. Người này bắt những con đến và giết chết chúng. Vậy ta có phạm tội ở đây không, hay không?”
So tato paṭṭhāya ‘‘ko nu kho me imaṃ kaṅkhaṃ chindeyyā’’ti tathārūpaṃ paṇḍitaṃ upadhārento carati.
From then on, it wandered, seeking a wise person who could resolve this doubt for it, thinking, "Who indeed can cut this doubt for me?"
Từ đó trở đi, nó đi tìm một vị hiền triết như vậy, nghĩ: “Ai có thể giải quyết nghi ngờ này cho ta?”
Athekadivasaṃ so sākuṇiko bahuke tittire gahetvā pacchiṃ pūretvā ‘‘pānīyaṃ pivissāmī’’ti bodhisattassa tāpasapabbajjāya pabbajitvā jhānābhiññāyo nibbattetvā araññe vasantassa assamaṃ gantvā taṃ pañjaraṃ bodhisattassa santike ṭhapetvā pānīyaṃ pivitvā vālikātale nipanno niddaṃ okkami.
Then, one day, the fowler caught many partridges, filled his basket, and went to the hermitage of the Bodhisatta, who had renounced the world as an ascetic, developed jhānas and abhiññās, and lived in the forest. He placed the cage near the Bodhisatta, drank water, lay down on the sandy ground, and fell asleep.
Một ngày nọ, người thợ săn bắt được nhiều gà gô, chất đầy giỏ, rồi nói: “Ta sẽ uống nước,” và đi đến am của Bồ Tát, người đã xuất gia làm khổ hạnh, phát triển các thiền định và thắng trí, và đang sống trong rừng. Anh ta đặt cái lồng đó cạnh Bồ Tát, uống nước, rồi nằm trên bãi cát và ngủ thiếp đi.
Tittiro tassa niddamokkantabhāvaṃ ñatvā ‘‘mama kaṅkhaṃ imaṃ tāpasaṃ pucchissāmi, jānanto me kathessatī’’ti pañjare nisinnoyeva –
The partridge, knowing that he had fallen asleep, thought, "I will ask this ascetic my doubt; if he knows, he will tell me," and while sitting in the cage—
Con gà gô biết người thợ săn đã ngủ, bèn nghĩ: “Ta sẽ hỏi vị khổ hạnh này về nghi ngờ của ta, nếu ngài biết, ngài sẽ nói cho ta biết,” và nó vẫn ngồi trong lồng mà –
Na paṭicca kammaṃ phusatītiādikāya pana tāpasena vuttagāthāya ayamattho – yadi tava pāpakiriyāya mano na padussati, tanninno tappoṇo na hoti, evaṃ sante luddena taṃ paṭicca katampi pāpakammaṃ taṃ na phusati na allīyati.
However, the meaning of the verse spoken by the ascetic, beginning with ‘The action does not affect (him) because of,’ is this: If your mind is not corrupted by evil-doing, if it is not inclined or prone to it, then even the evil action done by the hunter on your account does not affect you, it does not cling to you.
Tuy nhiên, ý nghĩa của câu kệ được vị ẩn sĩ nói, bắt đầu bằng “Na paṭicca kammaṃ phusatī” (Hành động không dính mắc vào người liên quan) này là: Nếu tâm của ông không bị ô nhiễm bởi hành động ác, không nghiêng về nó, không hướng về nó, thì dù hành động ác đó được người thợ săn thực hiện do ông, nó cũng không dính mắc vào ông, không bám víu vào ông.
Pāpakiriyāya hi appossukkassa nirālayassa bhadrassa parisuddhassa sato tava pāṇātipātacetanāya abhāvā taṃ pāpaṃ na upalimpati, tava cittaṃ na allīyatīti.
Indeed, for one who is indifferent to evil-doing, detached, and pure, because there is no intention of taking life on your part, that evil does not stain you; your mind does not cling to it.
Quả thật, đối với người không quan tâm, không bám víu, thiện lành và thanh tịnh trong hành động ác, do không có ý muốn sát sinh của ông, tội ác đó không dính líu đến ông, tâm ông không bị ô nhiễm.
Samayaṃ uggaṇhāpesīti attano sammāsambuddhassa laddhiṃ uggaṇhāpesi.
He made them learn the doctrine means he made them learn the doctrine of the Perfectly Self-Awakened One, his own doctrine.
Samayaṃ uggaṇhāpesī (dạy cho hiểu giáo lý) có nghĩa là dạy cho hiểu giáo lý của Đức Chánh Đẳng Giác.
Sāṇipākāraṃ parikkhipāpetvāti ettha sāṇipākāranti karaṇatthe upayogavacanaṃ, attānañca therañca yathā te bhikkhū na passanti, evaṃ sāṇipākārena samantato parikkhipāpetvāti attho, sāṇipākāraṃ vā samantato parikkhipāpetvāti evamettha attho gahetabbo.
Regarding ‘Having caused a cloth fence to be erected,’ here the term ‘sāṇipākāraṃ’ is an instrumental usage, meaning, ‘having caused a cloth fence to be erected all around, so that those bhikkhus would not see him and the elder.’ Alternatively, the meaning here should be taken as ‘having caused a cloth fence to be erected all around.’
Trong cụm từ Sāṇipākāraṃ parikkhipāpetvā (cho bao quanh bằng màn vải), sāṇipākāraṃ là một từ chỉ công cụ trong ý nghĩa của việc làm, có nghĩa là cho bao quanh bằng màn vải để các Tỳ-khưu không nhìn thấy mình và vị Trưởng lão. Hoặc cũng có thể hiểu là cho bao quanh bằng màn vải khắp nơi.
Sāṇipākārantareti sāṇipākārassa abbhantare.
Within the cloth fence means inside the cloth fence.
Sāṇipākārantare có nghĩa là bên trong màn vải.
Ekaladdhiketi samānaladdhike.
Of the same doctrine means having the same doctrine.
Ekaladdhike có nghĩa là những người có cùng giáo lý.
Kiṃ vadati sīlenāti kiṃvādī.
What does one declare by their conduct? Thus, ‘kiṃvādī’ (what-speaker).
Kiṃvādī (nói gì) có nghĩa là nói gì về giới hạnh?
Atha vā ko katamo vādo kiṃvādo, so etassa atthīti kiṃvādī.
Or, what, which is the doctrine, ‘kiṃvādo’? He possesses this, hence ‘kiṃvādī’ (what-speaker).
Hoặc kiṃvādo (quan điểm nào) là quan điểm nào? Người có quan điểm đó được gọi là kiṃvādī.
Sassataṃ attānañca lokañca vadanti paññapenti sīlenāti sassatavādino.
They declare and lay down the self and the world as eternal by their conduct. Thus, ‘sassatavādino’ (eternalists).
Sassatavādino (thường kiến giả) có nghĩa là những người nói và tuyên bố rằng tự ngã và thế giới là thường còn theo giới hạnh.
Atha vā vadanti etenāti vādo, diṭṭhiyā etaṃ adhivacanaṃ.
Or, they speak by means of this, thus ‘vādo’ (doctrine); this is a designation for wrong view.
Hoặc vādo (quan điểm) là điều được nói ra, đây là tên gọi của tà kiến.
Sassato vādo sassatavādo, so etesaṃ atthīti sassatavādino, sassatadiṭṭhinoti attho.
An eternal doctrine is ‘sassatavādo’; they have this, hence ‘sassatavādino,’ meaning those who hold the eternalist view.
Quan điểm thường còn là sassatavādo, những người có quan điểm đó được gọi là sassatavādino, nghĩa là những người có thường kiến.
Atha sassato vādo etesamatthīti kasmā vuttaṃ, tesañhi attā loko ca sassatoti adhippeto, na vādoti?
But why is it said, ‘They have an eternal doctrine,’ when their intention is that the self and the world are eternal, not the doctrine?
Vậy tại sao lại nói “những người có quan điểm thường còn” khi mà đối với họ, tự ngã và thế giới được cho là thường còn, chứ không phải quan điểm?
Saccametaṃ.
This is true.
Điều này là đúng.
Sassatasahacaritatāya pana vādopi sassatoti vutto yathā ‘‘kuntā pacarantī’’ti.
However, because of its association with eternality, the doctrine is also called eternal, just as it is said, “spears are roaming about.”
Nhưng do sự đồng hành với thường còn, quan điểm cũng được gọi là thường còn, như trong câu “những ngọn giáo đang đi lại”.
Sassatoti vādo etesanti vā itisaddalopo daṭṭhabbo.
Or, the elision of the word ‘iti’ should be understood here, meaning, “their doctrine is eternal.”
Hoặc có thể xem đây là sự lược bỏ từ “iti” (như vậy), tức là “quan điểm của họ là thường còn”.
Ye rūpādīsu aññataraṃ attāti ca lokoti ca gahetvā taṃ sassataṃ amataṃ niccaṃ dhuvaṃ paññapenti, te sassatavādinoti veditabbā.
Those who take any one of the rūpa and so on as the self and the world, and declare it to be eternal, immortal, permanent, and everlasting, should be understood as sassatavādino.
Cần phải hiểu rằng những người chấp thủ một trong các sắc (rūpa) và các pháp khác là tự ngã và thế giới, rồi tuyên bố rằng chúng là thường còn, bất tử, vĩnh viễn, trường tồn, thì đó là những người theo thường kiến.
Vuttañhetaṃ niddese paṭisambhidāyañca –
This is stated in the Niddesa and Paṭisambhidā:
Điều này đã được nói trong Niddesa và Paṭisambhidā:
Ayañca attho ‘‘rūpaṃ attato samanupassati, vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassatī’’ti imissā pañcavidhāya sakkāyadiṭṭhiyā vasena vutto.
This meaning is stated in terms of the fivefold identity view, which is "one perceives form as self, feeling... perception... mental formations... consciousness as self."
Và ý nghĩa này được nói theo năm loại tà kiến chấp thủ thân (sakkāyadiṭṭhi) như: “Quan sát sắc là tự ngã, thọ… tưởng… hành… thức là tự ngã.”
‘‘Rūpavantaṃ attāna’’ntiādikāya pana pañcadasavidhāya sakkāyadiṭṭhiyā vasena cattāro cattāro khandhe ‘‘attā’’ti gahetvā tadañño lokoti paññapentīti ayañca attho labbhati.
However, there is also the meaning that, in terms of the fifteenfold identity view, beginning with "the self possessing form," they take each set of four aggregates as "self" and declare what is other than that to be "the world."
Ngoài ra, ý nghĩa này cũng được chấp nhận rằng theo mười lăm loại tà kiến chấp thủ thân, bắt đầu bằng “tự ngã có sắc”, họ chấp thủ bốn uẩn là “tự ngã” và tuyên bố rằng những gì khác là thế giới.
Tathā ekaṃ khandhaṃ ‘‘attā’’ti gahetvā añño attano upabhogabhūto lokoti, sasantatipatite vā khandhe ‘‘attā’’ti gahetvā tadañño lokoti paññapentīti evamettha attho veditabbo.
Similarly, the meaning here should be understood as taking one aggregate as "self" and then what is other, serving as one's object of enjoyment, as "the world"; or taking the aggregates that fall within one's own continuity as "self" and what is other than that as "the world."
Tương tự, cần hiểu ý nghĩa ở đây là: chấp thủ một uẩn là “tự ngã” và những gì khác là thế giới được tự ngã sử dụng, hoặc chấp thủ các uẩn thuộc dòng tương tục của mình là “tự ngã” và những gì khác là thế giới.
Sattesu saṅkhāresu vā ekaccaṃ sassataṃ etassāti ekaccasassato, ekaccasassatavādo.
For this doctrine, some among beings or mental formations are eternal, hence ‘ekaccasassato’ (partial eternalist), a partial eternalist doctrine.
Trong các chúng sinh hoặc các pháp hữu vi, một số là thường còn đối với người này, nên gọi là ekaccasassato (một phần thường còn), tức là ekaccasassatavādo (quan điểm một phần thường còn).
So etesamatthīti ekaccasassatikā, ekaccasassatavādino.
They possess that, hence ‘ekaccasassatikā’ (partial eternalists), meaning those who hold partial eternalist views.
Những người có quan điểm đó được gọi là ekaccasassatikā (những người theo một phần thường còn), tức là những người theo quan điểm một phần thường còn.
Te duvidhā honti sattekaccasassatikā saṅkhārekaccasassatikāti.
They are of two kinds: sattekaccasassatikā (partial eternalists regarding beings) and saṅkhārekaccasassatikā (partial eternalists regarding formations).
Họ có hai loại: sattekaccasassatikā (những người theo một phần thường còn về chúng sinh) và saṅkhārekaccasassatikā (những người theo một phần thường còn về các pháp hữu vi).
Tattha ‘‘issaro nicco, aññe sattā aniccā’’ti evaṃ pavattavādā sattekaccasassatikā seyyathāpi issaravādā.
Among them, those who hold the view that “the lord is eternal, other beings are impermanent” are sattekaccasassatikā, such as the īssaravādā (theists).
Trong đó, những người có quan điểm như “Thượng đế là thường còn, các chúng sinh khác là vô thường” được gọi là sattekaccasassatikā, ví dụ như những người theo quan điểm Thượng đế (Issaravādā).
‘‘Nicco brahmā, aññe sattā aniccā’’ti evaṃ pavattavādāpi sattekaccasassatikāti veditabbā.
Those who hold the view that “Brahmā is eternal, other beings are impermanent” should also be understood as sattekaccasassatikā.
Cần hiểu rằng những người có quan điểm như “Phạm Thiên là thường còn, các chúng sinh khác là vô thường” cũng là sattekaccasassatikā.
‘‘Paramāṇavo niccā, dviaṇukādayo aniccā’’ti evaṃ pavattavādā saṅkhārekaccasassatikā seyyathāpi kaṇādavādādayo.
Those who hold the view that “atoms are eternal, diatomic molecules and so on are impermanent” are saṅkhārekaccasassatikā, such as the Kaṇādavādā and others.
Những người có quan điểm như “Các nguyên tử là thường còn, các nhị nguyên tử và các pháp khác là vô thường” được gọi là saṅkhārekaccasassatikā, ví dụ như những người theo quan điểm Kaṇāda và các phái khác.
‘‘Cakkhādayo aniccā, viññāṇaṃ nicca’’nti evaṃvādinopi saṅkhārekaccasassatikāti veditabbā.
Those who hold the view that “eyes and so on are impermanent, consciousness is eternal” should also be understood as saṅkhārekaccasassatikā.
Cần hiểu rằng những người có quan điểm như “Mắt và các giác quan khác là vô thường, thức là thường còn” cũng là saṅkhārekaccasassatikā.
Nanu ‘‘ekacce dhammā sassatā, ekacce asassatā’’ti etasmiṃ vāde cakkhādīnaṃ asassatabhāvasanniṭṭhānaṃ yathāsabhāvāvabodho eva, tayidaṃ kathaṃ micchādassananti?
Is it not the case that in this view, "some phenomena are eternal, some are non-eternal," the determination of the non-eternality of the eye and so on is simply the comprehension of their true nature? How then is this a wrong view?
Chẳng phải trong quan điểm “một số pháp là thường còn, một số pháp là vô thường” này, sự xác định tính vô thường của mắt và các giác quan khác chỉ là sự thấu hiểu bản chất đúng đắn sao? Vậy tại sao điều này lại là tà kiến?
Ko vā evamāha – ‘‘cakkhādīnaṃ asassatabhāvasanniṭṭhānaṃ micchādassana’’nti, asassatesuyeva pana kesañci dhammānaṃ sassatabhāvābhiniveso idha micchādassanaṃ.
Who says that "the determination of the non-eternality of the eye and so on is a wrong view"? Rather, in this context, the clinging to the eternality of certain phenomena among those that are non-eternal is the wrong view.
Ai lại nói rằng “sự xác định tính vô thường của mắt và các giác quan khác là tà kiến”? Ở đây, tà kiến là sự chấp thủ tính thường còn của một số pháp trong những pháp vốn là vô thường.
Tena pana ekavāre pavattamānena cakkhādīnaṃ asassatabhāvāvabodho vidūsito saṃsaṭṭhabhāvato, visasaṃsaṭṭho viya sabbo sappimaṇḍo sakiccakaraṇāsamatthatāya sammādassanapakkhe ṭhapetabbataṃ nārahatīti.
However, when this (clinging) arises simultaneously, the comprehension of the non-eternality of the eye and so on is corrupted due to being mixed (with the wrong view). Just as a whole bowl of ghee mixed with poison is unable to perform its proper function, it is not fit to be placed on the side of right view.
Tuy nhiên, do sự chấp thủ đó xảy ra cùng lúc, sự thấu hiểu tính vô thường của mắt và các giác quan khác đã bị làm hư hoại do sự pha trộn, giống như toàn bộ món bơ sữa bị pha trộn với chất độc, không thể thực hiện chức năng của nó và không xứng đáng được đặt vào phe chánh kiến.
Asassatabhāvena nicchitāpi vā cakkhuādayo samāropitajīvasabhāvā eva diṭṭhigatikehi gayhantīti tadavabodhassa micchādassanabhāvo na sakkā nivāretuṃ.
Or, even if the eye and so on are determined to be non-eternal, they are taken by those with wrong views as having an imputed living essence. Thus, it is not possible to deny that the understanding of them is a wrong view.
Hoặc không thể phủ nhận rằng sự thấu hiểu đó là tà kiến, vì mắt và các giác quan khác, dù đã được xác định là vô thường, vẫn bị những người theo tà kiến chấp thủ như là bản chất của một sinh vật được áp đặt.
Evañca katvā asaṅkhatāya ca saṅkhatāya ca dhātuyā vasena yathākkamaṃ ekacce dhammā sassatā, ekacce asassatāti evaṃ pavatto vibhajjavādopi ekaccasassatavādo āpajjatīti evaṃpakārā codanā anavakāsā hoti aviparītadhammasabhāvasampaṭipattibhāvato.
If it were so, then even the analytical view (vibhajjavāda), which states that some phenomena are eternal and some are non-eternal according to the unconditioned and conditioned elements respectively, would become a partial eternalist view. This kind of objection is untenable because it aligns with the true nature of phenomena without distortion.
Và do đó, lời chất vấn rằng “quan điểm phân biệt (vibhajjavāda) nói rằng một số pháp là thường còn và một số pháp là vô thường theo thứ tự bản chất của pháp vô vi và pháp hữu vi cũng trở thành một phần của thường kiến” là không có cơ sở, vì nó phù hợp với bản chất chân thật của các pháp.
Kāmañcettha purimasassatavādepi asassatānaṃ dhammānaṃ sassatāti gahaṇaṃ visesato micchādassanaṃ, sassatānaṃ pana sassatāti gāho na micchādassanaṃ yathāsabhāvaggahaṇabhāvato.
Although in the former eternalist view, taking non-eternal phenomena as eternal is specifically a wrong view, taking eternal phenomena as eternal is not a wrong view, as it is a grasping of their true nature.
Mặc dù trong thường kiến trước đó, việc chấp thủ các pháp vô thường là thường còn đặc biệt là tà kiến, nhưng việc chấp thủ các pháp thường còn là thường còn thì không phải là tà kiến vì đó là sự chấp thủ đúng bản chất.
Asassatesuyeva pana kecideva dhammā sassatāti gahetabbadhammesu vibhāgappavattiyā imassa vādassa vādantaratā vuttā.
However, the distinctiveness of this view (ekaccasassata) is stated due to the distinction made in phenomena that are to be taken as eternal, specifically among non-eternal phenomena.
Tuy nhiên, sự khác biệt của quan điểm này (ekaccasassatavāda) đã được nói đến do sự phân chia xảy ra trong việc chấp thủ một số pháp là thường còn chỉ trong những pháp vô thường.
Na cettha samudāyantogadhattā ekadesassa sappadesasassataggāho nippadesasassataggāhe samodhānaṃ gacchatīti sakkā vattuṃ vāditabbisayavisesavasena vādadvayassa pavattattā.
Nor can it be said here that, due to the partial grasping of eternality being subsumed within the whole, it coalesces with the grasping of absolute eternality, because the two views operate based on different objects of declaration.
Và ở đây, không thể nói rằng sự chấp thủ thường còn có giới hạn (sappadesasassataggāho) hòa nhập vào sự chấp thủ thường còn không giới hạn (nippadesasassataggāhe) do sự bao hàm trong tổng thể, bởi vì hai quan điểm này phát sinh dựa trên sự khác biệt về đối tượng tranh luận.
Aññe eva hi diṭṭhigatikā ‘‘sabbe dhammā sassatā’’ti abhiniviṭṭhā, aññe ekaccasassatāti saṅkhārānaṃ anavasesapariyādānaṃ ekadesapariggaho ca vādadvayassa paribyattoyevāti.
Indeed, some doctrinaires are attached to the view that "all phenomena are eternal," while others hold that "some are eternal." Thus, the complete exhaustion of formations and the partial appropriation (of eternality) are clearly distinct for the two views.
Quả thật, có những người theo tà kiến khác chấp thủ rằng “tất cả các pháp là thường còn”, và những người khác chấp thủ rằng “một số pháp là thường còn”. Do đó, việc bao quát tất cả các pháp hữu vi và việc chấp thủ một phần là rõ ràng là hai quan điểm khác nhau.
Antānantikāti ettha amati gacchati ettha sabhāvo osānanti anto, mariyādā.
In ‘antānantikā’ (finitists and infinitists), ‘anta’ (end) means the nature reaches its termination here, a boundary.
Trong cụm từ Antānantikā (hữu biên và vô biên), anto (biên) là nơi mà bản chất đạt đến sự kết thúc, tức là giới hạn.
Tappaṭisedhena ananto.
By its negation, it is ‘ananta’ (infinite).
Ngược lại với điều đó là ananto (vô biên).
Kassa panāyaṃ antānantoti?
But whose end or infinitude is this?
Vậy biên và vô biên này là của ai?
Lokīyati saṃsāranissaraṇatthikehi diṭṭhigatikehi, lokīyati vā ettha tehi puññāpuññaṃ tabbipāko cāti lokoti saṅkhyaṃ gatassa paṭibhāganimittādisabhāvassa attano.
It is seen by those with wrong views who seek liberation from saṃsāra, or it is that in which they perceive good and bad deeds and their results. Thus, it refers to the aggregate of phenomena called 'world' which possesses a counterpart sign and other characteristics, which is designated as the self.
Đó là của tự ngã, có bản chất là tướng đối phần (paṭibhāganimitta) và các pháp khác, được những người theo tà kiến mong muốn thoát khỏi luân hồi nhìn nhận là thế giới, hoặc nơi mà họ nhìn nhận phước và tội cùng quả báo của chúng là thế giới.
Anto ca ananto ca antānanto ca nevantanānanto cāti antānanto sāmaññaniddesena, ekasesena vā ‘‘nāmarūpapaccayā saḷāyatana’’ntiādīsu viya.
"Finite," "infinite," "both finite and infinite," and "neither finite nor infinite"—these are taken as antānanto by general designation, or by singular retention, as in "conditioned by name-and-form is the six sense bases," and so on.
Có giới hạn và không giới hạn, có giới hạn và không giới hạn, không phải có giới hạn cũng không phải không giới hạn, thì antānanto (có giới hạn và không giới hạn) là một cách gọi chung, hoặc là một cách nói rút gọn, như trong các trường hợp "nāmarūpapaccayā saḷāyatana" (duyên danh sắc mà có sáu xứ) và các ví dụ tương tự.
Antānantasahacarito vādo antānanto yathā ‘‘kuntā pacarantī’’ti.
A doctrine associated with finite-and-infinite is antānanto, as in "the spears are moving" (meaning: men with spears are moving).
Hoặc một thuyết đồng hành với giới hạn và không giới hạn là antānanto, như câu "kuntā pacarantī" (những cây giáo đi).
Antānantasannissayo vā yathā ‘‘mañcā ukkuṭṭhiṃ karontī’’ti.
Or a doctrine based on finite-and-infinite, as in "the couches are roaring" (meaning: men on couches are roaring).
Hoặc một thuyết nương tựa vào giới hạn và không giới hạn, như câu "mañcā ukkuṭṭhiṃ karontī" (những chiếc giường kêu la).
So etesamatthīti antānantikā, antānantavādino.
Since this* exists for them, they are antānantikā, the exponents of finite-and-infinite views.
Thuyết đó có ở những người này, nên họ là antānantikā, những người chủ trương thuyết có giới hạn và không giới hạn.
‘‘Antavā ayaṃ loko, ananto ayaṃ loko, antavā ca ayaṃ loko ananto ca, nevāyaṃ loko antavā na panānanto’’ti evaṃ antaṃ vā anantaṃ vā antānantaṃ vā nevantanānantaṃ vā ārabbha pavattavādāti attho.
The meaning is that these are doctrines which arise concerning the world being "finite," "infinite," "both finite and infinite," or "neither finite nor infinite" in this manner.
Ý nghĩa là: đó là những thuyết được đưa ra dựa trên việc thế giới này có giới hạn, thế giới này không giới hạn, thế giới này có giới hạn và không giới hạn, hoặc thế giới này không phải có giới hạn cũng không phải không giới hạn.
Catubbidhā hi antānantavādino antavādī anantavādī antānantavādī nevantanānantavādīti.
Indeed, there are four kinds of exponents of finite-and-infinite views: those who hold the world is finite, those who hold it is infinite, those who hold it is both finite and infinite, and those who hold it is neither finite nor infinite.
Thật vậy, những người chủ trương thuyết có giới hạn và không giới hạn có bốn loại: người chủ trương có giới hạn, người chủ trương không giới hạn, người chủ trương có giới hạn và không giới hạn, người chủ trương không phải có giới hạn cũng không phải không giới hạn.
Tathā hi koci paṭibhāganimittaṃ cakkavāḷapariyantaṃ avaḍḍhetvā taṃ ‘‘loko’’ti gahetvā antasaññī lokasmiṃ hoti.
Thus, some, not expanding the counterpart sign to the boundary of the world-system, take that as "the world" and become finite-percipient regarding the world.
Như vậy, có người không mở rộng tướng đối chiếu (paṭibhāganimitta) đến tận cùng của thế giới (cakkavāḷapariyanta), mà lấy nó làm "thế giới", nên có nhận thức về giới hạn đối với thế giới.
Cakkavāḷapariyantaṃ katvā vaḍḍhitakasiṇe pana anantasaññī hoti.
However, in the expanded kasiṇa (meditation object) made up to the boundary of the world-system, one becomes infinite-percipient.
Tuy nhiên, đối với kasiṇa được mở rộng đến tận cùng của thế giới, người đó có nhận thức về vô giới hạn.
Uddhamadho avaḍḍhetvā pana tiriyaṃ vaḍḍhetvā uddhamadho antasaññī tiriyaṃ anantasaññī hoti.
But by not expanding upwards and downwards, and expanding horizontally, one becomes finite-percipient upwards and downwards, and infinite-percipient horizontally.
Còn nếu không mở rộng lên trên và xuống dưới, mà chỉ mở rộng theo chiều ngang, thì người đó có nhận thức về giới hạn ở phía trên và phía dưới, và có nhận thức về vô giới hạn theo chiều ngang.
Koci pana yasmā lokasaññito attā adhigatavisesehi mahesīhi kadāci ananto sakkhidiṭṭho anusuyyati, tasmā nevantavā.
Some, however, state that since the self, designated as the world, is heard to have been sometimes directly seen as infinite by the great sages who have attained distinction, therefore it is not finite.
Tuy nhiên, có người lại cho rằng vì tự ngã được gọi là thế giới, đôi khi được các bậc Đại hiền (mahesī) đã đạt được các đặc biệt thấy tận mắt là vô giới hạn, nên không phải là có giới hạn.
Yasmā pana tehiyeva kadāci antavā sakkhidiṭṭho anusuyyati, tasmā na pana anantoti evaṃ nevantanānantasaññī lokasmiṃ hoti.
Since it is also heard that by those very same sages it was sometimes directly seen as finite, therefore it is not infinite; thus, one becomes neither finite nor infinite-percipient regarding the world.
Tuy nhiên, vì đôi khi tự ngã đó cũng được chính các bậc ấy thấy tận mắt là có giới hạn, nên không phải là vô giới hạn, như vậy người đó có nhận thức về không phải có giới hạn cũng không phải không giới hạn đối với thế giới.
Keci pana yadi panāyaṃ attā antavāsiyā, dūradese upapajjamānānussaraṇādikiccanipphatti na siyā.
Some others explain that if this self were finite, the accomplishment of tasks like recollecting those reborn in distant places would not occur.
Tuy nhiên, một số người khác lại giải thích rằng: nếu tự ngã này có giới hạn, thì việc thành tựu các công việc như hồi tưởng về sự tái sinh ở những nơi xa xôi sẽ không thể có.
Atha ananto idha ṭhitassa devalokanirayādīsu sukhadukkhānubhavanampi siyā.
If it were infinite, then one residing here could also experience pleasure and pain in the deva worlds, hells, and so on.
Còn nếu là vô giới hạn, thì người đang ở đây cũng có thể trải nghiệm khổ lạc ở các cõi trời, địa ngục, v.v.
Sace pana antavā ca ananto ca, tadubhayapaṭisedhadosasamāyogo, tasmā antavā anantoti ca abyākaraṇīyo attāti evaṃ takkanavasena nevantanānantasaññī hotīti vaṇṇayanti.
But if it were both finite and infinite, there would be a combination of the faults of negating both; therefore, they assert that the self is indefinable as finite or infinite, thus becoming neither finite nor infinite-percipient by way of speculation.
Nếu lại có giới hạn và vô giới hạn, thì sẽ có sự kết hợp của lỗi bác bỏ cả hai, vì vậy tự ngã không phải là có giới hạn cũng không phải là vô giới hạn, không thể được giải thích như vậy, nên người đó có nhận thức về không phải có giới hạn cũng không phải không giới hạn dựa trên suy luận.
Ettha ca yuttaṃ tāva purimānaṃ tiṇṇaṃ vādīnaṃ antañca anantañca antānantañca ārabbha pavattavādattā antānantikattaṃ, pacchimassa pana tadubhayapaṭisedhanavasena pavattavādattā kathaṃ antānantikattanti?
Here, it is indeed fitting that the first three doctrines are antānantikā because they arise concerning the finite, the infinite, and the finite-and-infinite. But how can the last one be antānantikā when its doctrine arises by way of negating both?
Ở đây, việc ba loại thuyết đầu tiên được gọi là antānantikā vì chúng được đưa ra dựa trên có giới hạn, không giới hạn và có giới hạn-không giới hạn là hợp lý; nhưng đối với thuyết cuối cùng, vì nó được đưa ra theo cách bác bỏ cả hai, thì làm sao nó lại là antānantikā?
Tadubhayapaṭisedhanavasena pavattavādattā eva.
It is precisely because its doctrine arises by way of negating both.
Chính vì nó là một thuyết được đưa ra theo cách bác bỏ cả hai.
Yasmā antānantapaasedhavādopi antānantavisayo eva taṃ ārabbha pavattattā.
Because a doctrine that denies the finite and infinite is also within the scope of the finite and infinite, since it arises concerning them.
Vì thuyết bác bỏ có giới hạn và không giới hạn cũng chính là đối tượng của có giới hạn và không giới hạn, vì nó được đưa ra dựa trên đó.
Etadatthameva hi ārabbha ‘‘pavattavādā’’ti heṭṭhā vuttaṃ, evaṃ santepi yuttaṃ tāva pacchimavādadvayassa antānantikattaṃ, antānantānaṃ vasena ubhayavisayattā etesaṃ vādassa, purimavādadvayassa pana kathaṃ visuṃ antānantikattanti?
Indeed, it was stated below "doctrines that arise" for this very purpose. Even so, it is fitting that the last two doctrines are antānantikā because their scope embraces both finite and infinite. But how can the first two doctrines be separately antānantikā?
Chính vì ý nghĩa này mà ở dưới đã nói "pavattavādā" (những thuyết được đưa ra). Dù vậy, việc hai thuyết cuối cùng là antānantikā là hợp lý, vì thuyết của những người này có đối tượng là cả hai (có giới hạn và không giới hạn). Nhưng làm sao hai thuyết đầu tiên lại riêng biệt là antānantikā?
Upacāravuttiyā.
By metaphorical usage.
Là do cách dùng ẩn dụ.
Samuditesu hi antānantavādesu pavattamāno antānantikasaddo tattha niruḷhatāya paccekampi antānantavādīsu pavattati yathā arūpajjhānesu paccekaṃ aṭṭhavimokkhapariyāyo, yathā ca loke sattisayoti.
Indeed, the term antānantika, when applied to the collective finite-and-infinite doctrines, is by common usage also applied to each of the individual finite-and-infinite doctrines, just as the term aṭṭhavimokkha (eight liberations) is applied to each of the immaterial absorptions, and as the term "seven-shooter" is used in the world.
Thật vậy, từ antānantika, khi được dùng cho tổng thể các thuyết về có giới hạn và không giới hạn, do đã trở thành quen thuộc ở đó, nên cũng được dùng cho từng thuyết riêng lẻ về có giới hạn và không giới hạn, giống như cách gọi aṭṭhavimokkha (tám giải thoát) được dùng riêng lẻ cho các thiền vô sắc, và như cách gọi "sattisayo" (người có năng lực) trong thế gian.
Amarāvikkhepikāti ettha na marati na upacchijjatīti amarā.
Here, amarāvikkhepikā means amarā because it does not die or cease.
Trong từ amarāvikkhepikā (những người dao động bất tận), amarā (bất tận) là không chết, không bị cắt đứt.
Kā sā?
What is it?
Cái gì là amarā?
‘‘Evantipi me no, tathātipi me no, aññathātipi me no, notipi me no, no notipi me no’’ti (dī. ni. 1.62) evaṃ pavattavādavasena pariyantarahitā diṭṭhigatikassa diṭṭhi ceva vācā ca.
It is the view and speech of one holding wrong views, without limit, which arises through such statements as "I do not hold it thus, I do not hold it so, I do not hold it otherwise, I do not hold it not, I do not hold it not not."
Đó là tà kiến và lời nói của người có tà kiến, không có giới hạn theo cách của thuyết "đối với tôi không phải như vậy, đối với tôi không phải như thế, đối với tôi không phải khác, đối với tôi không phải không, đối với tôi không phải không không" (Dī. Ni. 1.62).
‘‘Evantipi me no’’tiādinā vividho nānappakāro khepo paravādīnaṃ khipanaṃ vikkhepo, amarāya diṭṭhiyā vācāya vā vikkhepo amarāvikkhepo, so etesamatthīti amarāvikkhepikā.
Kepo (rejecting) refers to the diverse and various rejections of others' doctrines, which is vikkhepo (throwing about). Amarāvikkhepo is the rejection by means of an unending view or speech. Those who possess this are amarāvikkhepikā.
Sự bác bỏ đa dạng, nhiều loại đối với các thuyết của người khác, tức là sự bác bỏ, được gọi là vikkhepa. Sự bác bỏ bằng tà kiến hoặc lời nói bất tận là amarāvikkhepa. Những người có điều đó là amarāvikkhepikā.
Atha vā amarāya diṭṭhiyā vācāya vikkhipantīti amarāvikkhepino, amarāvikkhepino eva amarāvikkhepikā.
Alternatively, those who reject with unending views or speech are amarāvikkhepino; the amarāvikkhepino themselves are amarāvikkhepikā.
Hoặc, những người bác bỏ bằng tà kiến hoặc lời nói bất tận là amarāvikkhepino, và chính những amarāvikkhepino này là amarāvikkhepikā.
Atha vā amarā nāma macchajāti, sā ummujjananimujjanādivasena udake sandhāvamānā gahetuṃ na sakkā, evameva ayampi vādo ekasmiṃ sabhāve anavaṭṭhānato ito cito ca sandhāvati, gāhaṃ na upagacchatīti amarāya vikkhepo viyāti amarāvikkhepoti vuccati.
Alternatively, amarā is a species of fish that cannot be caught as it swims about in water by diving and surfacing. Similarly, this doctrine also moves from place to place due to its instability in any single state, and it cannot be grasped. Therefore, it is called amarāvikkhepo, like the dispersion of the amarā fish.
Hoặc, amarā là tên một loài cá, nó không thể bắt được khi bơi lội trong nước bằng cách lặn lên lặn xuống, v.v. Cũng vậy, thuyết này cũng dao động từ đây đến đó, không cố định trong một bản chất, không thể nắm bắt được, nên được gọi là amarāvikkhepa, như thể là sự dao động của cá amarā.
Ayañhi amarāvikkhepiko ‘‘idaṃ kusala’’nti vā ‘‘akusala’’nti vā puṭṭho na kiñci byākaroti.
This amarāvikkhepika, when asked "Is this wholesome or unwholesome?", does not declare anything.
Thật vậy, người amarāvikkhepika này, khi được hỏi "điều này là thiện" hay "bất thiện", thì không trả lời gì cả.
‘‘Idaṃ kusala’’nti vā puṭṭho ‘‘evantipi me no’’ti vadati.
When asked, "Is this wholesome?", he says, "I do not hold it thus."
Khi được hỏi "điều này là thiện", thì nói "đối với tôi không phải như vậy".
Tato ‘‘kiṃ akusala’’nti vutte ‘‘tathātipi me no’’ti vadati.
Then, when asked, "What is unwholesome?", he says, "I do not hold it so."
Khi đó, nếu được hỏi "vậy điều gì là bất thiện?", thì nói "đối với tôi không phải như thế".
‘‘Kiṃ ubhayato aññathā’’tipi vutte ‘‘aññathātipi me no’’ti vadati.
When asked, "What is other than both?", he says, "I do not hold it otherwise."
Nếu được hỏi "vậy điều gì khác với cả hai?", thì nói "đối với tôi không phải khác".
Tato ‘‘tividhenapi na hoti, kiṃ te laddhī’’ti vutte ‘‘notipi me no’’ti vadati.
Then, when asked, "It is not in any of the three ways, what is your doctrine?", he says, "I do not hold it not."
Khi đó, nếu được hỏi "không phải cả ba loại, vậy giáo lý của ông là gì?", thì nói "đối với tôi không phải không".
Tato ‘‘kiṃ no no te laddhī’’ti vutte ‘‘no notipi me no’’ti vadati.
Then, when asked, "Is your doctrine 'not not'?", he says, "I do not hold it 'not not'."
Khi đó, nếu được hỏi "vậy giáo lý của ông là không không?", thì nói "đối với tôi không phải không không".
Evaṃ vikkhepameva āpajjati, ekamekasmimpi pakkhe na tiṭṭhati.
Thus, he merely falls into equivocality, not settling on any one side.
Cứ như vậy, người đó chỉ rơi vào sự dao động, không đứng vững ở bất kỳ phía nào.
Tato ‘‘atthi paro loko’’tiādinā puṭṭhopi evameva vikkhipati, na ekasmiṃ pakkhe tiṭṭhati.
Therefore, when asked "Is there another world?", and so on, he likewise equivocates, not settling on any one side.
Khi đó, nếu được hỏi "có thế giới khác không?", v.v., người đó cũng dao động như vậy, không đứng vững ở một phía nào.
So vuttappakāro amarāvikkhepo etesamatthīti amarāvikkhepikā.
Those who have this aforementioned type of equivocation are amarāvikkhepikā.
Sự dao động bất tận được nói đến như vậy có ở những người này, nên họ là amarāvikkhepikā.
Nanu cāyaṃ sabbopi amarāvikkhepiko kusalādayo dhamme paralokatthikādīni ca yathābhūtaṃ anavabujjhamāno tattha tattha pañhaṃ puṭṭho pucchāya vikkhepanamattaṃ āpajjati, tassa kathaṃ diṭṭhigatikabhāvo.
Now, this whole amarāvikkhepika, not rightly understanding wholesome and other qualities, or the existence of another world and so on, when questioned on these matters, merely falls into evasion of the question. How can he be a holder of wrong views?
Chẳng phải tất cả những người amarāvikkhepika này, vì không hiểu rõ các pháp thiện, v.v., và các vấn đề như thế giới bên kia, v.v., đúng như bản chất, nên khi được hỏi về các vấn đề đó, họ chỉ rơi vào sự dao động trong câu hỏi, vậy làm sao họ lại có tà kiến?
Na hi avattukāmassa viya pucchitaṃ ajānantassa vikkhepakaraṇamattena diṭṭhigatikatā yuttāti?
For it is not fitting that one becomes a holder of wrong views merely by equivocating the question, like one unwilling to speak or one ignorant of the question asked.
Chẳng lẽ chỉ vì sự dao động trong câu hỏi mà họ có tà kiến là không hợp lý, giống như người không muốn nói hoặc không biết câu hỏi?
Vuccate – na heva kho pucchāya vikkhepakaraṇamattena tassa diṭṭhigatikatā, atha kho micchābhinivesavasena sassatābhinivesato.
It is said: indeed, he is not a holder of wrong views merely by equivocating the question; rather, it is due to his wrong adherence, an adherence to eternalism.
Được trả lời: Không phải chỉ vì sự dao động trong câu hỏi mà người đó có tà kiến, mà là do sự chấp thủ sai lầm, do chấp thủ thường còn.
Micchābhiniviṭṭhoyeva hi puggalo mandabuddhitāya kusalādidhamme paralokatthikādīni ca yāthāvato asampaṭipajjamāno attanā aviññātassa atthassa paraṃ viññāpetuṃ asakkuṇeyyatāya musāvādādibhayena ca vikkhepaṃ āpajjatīti.
Indeed, a person who holds wrong views, being dull-witted, not rightly comprehending wholesome and other qualities or the existence of another world and so on, is unable to make others understand what he himself does not know, and also out of fear of false speech, etc., he falls into equivocation.
Thật vậy, một người có chấp thủ sai lầm, vì trí tuệ kém cỏi, không hiểu đúng các pháp thiện, v.v., và các vấn đề như thế giới bên kia, v.v., do không thể làm cho người khác hiểu được điều mình không biết, và do sợ nói dối, v.v., nên rơi vào sự dao động.
Tathā ca vuttaṃ ‘‘satteva ucchedadiṭṭhiyo, sesā sassatadiṭṭhiyo’’ti.
Thus, it is said, "There are seven annihilationist views, the rest are eternalist views."
Và như vậy đã nói: "Bảy loại là đoạn kiến, còn lại là thường kiến".
Atha vā puññapāpānaṃ tabbipākānañca anavabodhena asaddahanena ca tabbisayāya pucchāya vikkhepakaraṇaṃyeva sundaranti khantiṃ ruciṃ uppādetvā abhinivisantassa uppannā visuṃyeva cesā ekā diṭṭhi sattabhaṅgadiṭṭhi viyāti daṭṭhabbaṃ.
Alternatively, it should be understood that, by not comprehending wholesome and unwholesome deeds and their results, and by not having faith in them, one generates satisfaction and preference for equivocating such questions, and thus holding onto it, a distinct view arises, like the seven annihilationist views.
Hoặc, do không hiểu và không tin vào phước và tội cùng quả báo của chúng, nên việc dao động trong câu hỏi liên quan đến chúng là điều tốt đẹp; sau khi tạo ra sự nhẫn nại và ưa thích như vậy, tà kiến phát sinh ở người chấp thủ là một tà kiến riêng biệt, giống như sattabhaṅgadiṭṭhi (tà kiến về sự hủy diệt của bảy yếu tố).
Tatoyeva ca vuttaṃ ‘‘pariyantarahitā diṭṭhigatikassa diṭṭhi ceva vācā cā’’ti.
For this very reason, it is said, "the view and speech of one holding wrong views, without limit."
Và chính vì thế mà đã nói: "tà kiến và lời nói của người có tà kiến không có giới hạn".
Saññīvādāti saññī vādo etesamatthīti saññīvādā ‘‘buddhaṃ assa atthīti buddho’’ti yathā.
Those with the view of consciousness: They are called 'those with the view of consciousness' because the view 'there is consciousness' exists for them, just as one who has a Buddha is called a 'Buddha'.
Saññīvādā (Thuyết về người có tưởng) là những người có quan điểm rằng có tưởng (saññī vāda), giống như người có giác ngộ (buddha) thì gọi là bậc Giác ngộ (Buddha).
Atha vā saññīti pavatto vādo saññīsahacaraṇanayena.
Alternatively, the doctrine that occurs as 'one with perception' is saññī by the method of association.
Hoặc, theo phương pháp liên hệ với tưởng, saññī là một quan điểm đã được thiết lập.
Saññī vādo yesaṃ te saññīvādā.
Those for whom there is the doctrine of 'one with perception' are the saññīvādā (proponents of perceptionism).
Những ai có quan điểm về tưởng thì họ là Saññīvādā.
‘‘Rūpī attā hoti arogo paraṃ maraṇā, saññīti naṃ paññapenti, arūpī attā hoti, rūpī ca arūpī ca attā hoti, neva rūpī nārūpī ca attā hoti.
"'The self is corporeal, free from affliction after death'; they designate it as 'one with perception.' 'The self is incorporeal,' 'the self is both corporeal and incorporeal,' 'the self is neither corporeal nor incorporeal.'
“Tự ngã có sắc, không bệnh sau khi chết, họ tuyên bố rằng nó có tưởng. Tự ngã không sắc. Tự ngã có sắc và không sắc. Tự ngã không sắc cũng không không sắc.
Antavā attā hoti, anantavā attā hoti, antavā ca anantavā ca attā hoti, nevantavā nānantavā attā hoti.
'The self is finite,' 'the self is infinite,' 'the self is both finite and infinite,' 'the self is neither finite nor infinite.'
Tự ngã có giới hạn. Tự ngã không giới hạn. Tự ngã có giới hạn và không giới hạn. Tự ngã không có giới hạn cũng không không giới hạn.
Ekattasaññī attā hoti, nānattasaññī attā hoti.
'The self has a singular perception,' 'the self has a manifold perception.'
Tự ngã có tưởng nhất nguyên. Tự ngã có tưởng đa nguyên.
Parittasaññī attā hoti, appamāṇasaññī attā hoti.
'The self has a limited perception,' 'the self has a measureless perception.'
Tự ngã có tưởng nhỏ nhặt. Tự ngã có tưởng vô lượng.
Ekantasukhī attā hoti, ekantadukkhī attā hoti.
'The self is exclusively happy,' 'the self is exclusively miserable.'
Tự ngã hoàn toàn hạnh phúc. Tự ngã hoàn toàn đau khổ.
Sukhadukkhī attā hoti, adukkhamasukhī attā hoti arogo paraṃ maraṇā, saññīti naṃ paññapentī’’ti (dī. ni. 1.76) evaṃ soḷasavidhena vibhattavādānametaṃ adhivacanaṃ.
'The self is both happy and miserable,' 'the self is neither miserable nor happy, free from affliction after death'; they designate it as 'one with perception.'" In this way, this is the designation for those whose doctrines are divided into sixteen kinds.
Tự ngã hạnh phúc và đau khổ. Tự ngã không khổ không lạc, không bệnh sau khi chết, họ tuyên bố rằng nó có tưởng” (Dī. Ni. 1.76). Đây là tên gọi cho những người có quan điểm được phân loại theo mười sáu cách như vậy.
Asaññīvādā nevasaññīnāsaññīvādā ca saññīvāde vuttanayeneva veditabbā.
The asaññīvādā (proponents of non-perceptionism) and the nevasaññīnāsaññīvādā (proponents of neither-perception-nor-non-perceptionism) should be understood in the same way as described for the saññīvāda.
Asaññīvādā (Thuyết về người không tưởng) và Nevasaññīnāsaññīvādā (Thuyết về người không tưởng cũng không phải không tưởng) cũng nên được hiểu theo cách đã nói trong Saññīvāda.
Kevalañhi ‘‘saññī attā’’ti gaṇhantānaṃ vasena saññīvādā vuttā, ‘‘asaññī’’ti ca ‘‘nevasaññīnāsaññī’’ti ca gaṇhantānaṃ vasena asaññīvādā ca nevasaññīnāsaññīvādā ca vuttāti veditabbā.
It should be understood that the saññīvādā are so called by virtue of those who hold that 'the self has perception'; and the asaññīvādā and nevasaññīnāsaññīvādā are so called by virtue of those who hold that it is 'non-percipient' and 'neither-percipient-nor-non-percipient,' respectively.
Tuy nhiên, cần phải hiểu rằng Saññīvādā được nói đến dựa trên những người chấp thủ rằng “tự ngã có tưởng”, còn Asaññīvādā và Nevasaññīnāsaññīvādā được nói đến dựa trên những người chấp thủ rằng “không tưởng” và “không tưởng cũng không phải không tưởng”.
Tattha asaññīvādā ‘‘rūpī attā hoti arogo paraṃ maraṇā, asaññīti naṃ paññapenti, arūpī attā hoti, rūpī ca arūpī ca attā hoti, neva rūpī nārūpī attā hoti.
Among them, the asaññīvādā are divided eightfold, thus: "'The self is corporeal, free from affliction after death'; they designate it as 'non-percipient.' 'The self is incorporeal,' 'the self is both corporeal and incorporeal,' 'the self is neither corporeal nor incorporeal.'
Trong đó, Asaññīvādā được phân loại theo tám cách như sau: “Tự ngã có sắc, không bệnh sau khi chết, họ tuyên bố rằng nó không tưởng. Tự ngã không sắc. Tự ngã có sắc và không sắc. Tự ngã không sắc cũng không không sắc.
Antavā attā hoti, anantavā attā hoti, antavā ca anantavā ca attā hoti, nevantavā nānantavā attā hoti arogo paraṃ maraṇā, asaññīti naṃ paññapentī’’ti evaṃ aṭṭhavidhena vibhattā.
'The self is finite,' 'the self is infinite,' 'the self is both finite and infinite,' 'the self is neither finite nor infinite, free from affliction after death'; they designate it as 'non-percipient.'"
Tự ngã có giới hạn. Tự ngã không giới hạn. Tự ngã có giới hạn và không giới hạn. Tự ngã không có giới hạn cũng không không giới hạn, không bệnh sau khi chết, họ tuyên bố rằng nó không tưởng”.
Nevasaññīnāsaññīvādāpi evameva ‘‘rūpī attā hoti arogo paraṃ maraṇā, nevasaññīnāsaññīti naṃ paññapentī’’tiādinā (dī. ni. 1.82) aṭṭhavidhena vibhattāti veditabbā.
It should be understood that the nevasaññīnāsaññīvādā are likewise divided eightfold with the words beginning: "'The self is corporeal, free from affliction after death'; they designate it as 'neither-percipient-nor-non-percipient.'"
Nevasaññīnāsaññīvādā cũng được phân loại theo tám cách tương tự, bắt đầu bằng “Tự ngã có sắc, không bệnh sau khi chết, họ tuyên bố rằng nó không tưởng cũng không phải không tưởng” (Dī. Ni. 1.82).
Diṭṭhadhammanibbānavādāti ettha diṭṭhadhammo nāma dassanabhūtena ñāṇena upaladdhadhammo, paccakkhadhammoti attho.
The diṭṭhadhammanibbānavādā (proponents of nibbāna in the visible world): Here, diṭṭhadhammo means a phenomenon realized by the knowledge which is the act of seeing; the meaning is a directly experienced phenomenon.
Diṭṭhadhammanibbānavādā (Thuyết Niết-bàn trong hiện tại) ở đây, diṭṭhadhamma có nghĩa là pháp được nhận biết bằng tuệ thấy, tức là pháp hiện tiền.
Tattha tattha paṭiladdhattabhāvassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for the state of existence acquired in various places.
Đây là tên gọi của sự đạt được tự ngã trong từng cõi giới đó.
Diṭṭhadhamme nibbānaṃ diṭṭhadhammanibbānaṃ, imasmiṃyeva attabhāve dukkhavūpasamanti attho.
Diṭṭhadhammanibbānaṃ is nibbāna in the visible world (diṭṭhadhamme); the meaning is the pacification of suffering in this very state of existence.
Niết-bàn trong hiện tại là diṭṭhadhammanibbāna, có nghĩa là sự chấm dứt khổ ngay trong đời này.
Taṃ vadantīti diṭṭhadhammanibbānavādā.
Because they teach this, they are diṭṭhadhammanibbānavādā.
Những ai nói về điều đó thì họ là Diṭṭhadhammanibbānavādā.
Te pana ‘‘yato kho bho ayaṃ attā pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto paricāreti, ettāvatā kho bho ayaṃ attā paramadiṭṭhadhammanibbānappatto hotī’’ti (dī. ni. 1.94) evamādinā nayena diṭṭheva dhamme nibbānaṃ paññapenti.
They, by the method beginning, "Insofar, Sir, as this self, provided with and possessed of the five strands of sensual pleasure, enjoys them, to that extent, Sir, this self has attained the supreme nibbāna in the visible world," designate nibbāna in the visible world.
Những người này tuyên bố Niết-bàn ngay trong hiện tại theo cách như sau: “Này chư hiền, khi tự ngã này được trang bị và hòa hợp với năm dục lạc, được hưởng thụ, thì chư hiền, tự ngã này đã đạt đến Niết-bàn tối thượng trong hiện tại” (Dī. Ni. 1.94).
Te hi mandhātukāmaguṇasadise mānusake kāmaguṇe, paranimmitavasavattidevarājassa kāmaguṇasadise dibbe ca kāmaguṇe upagatānaṃ diṭṭheva dhamme nibbānappattiṃ vadanti.
Indeed, they teach the attainment of nibbāna in the visible world for those who have obtained human sensual pleasures, which are like the sensual pleasures of King Mandhātu, and divine sensual pleasures, which are like the sensual pleasures of the king of the devas who wield power over the creations of others.
Họ nói rằng những ai đạt đến dục lạc của loài người giống như dục lạc của vua Mandhātu, và dục lạc của chư thiên giống như dục lạc của Thiên vương Paranimmita-vasavattī, thì đã đạt đến Niết-bàn ngay trong hiện tại.
Tattha hi bhagavatā ‘‘ahañhi, brāhmaṇa, vinayāya dhammaṃ desemi rāgassā’’tiādiṃ vatvā ‘‘no ca kho yaṃ tvaṃ sandhāya vadesī’’tiādinā verañjabrāhmaṇassa attano venayikādibhāvo vibhajja vuttoti.
Indeed, in that section, the Blessed One, after saying, "I, brahmin, teach the Dhamma for the discipline of greed," and so on, explained his own status as a disciplinarian, etc., to the brahmin of Verañja by analyzing it with the words "But not in the sense that you mean."
Ở đó, Đức Thế Tôn đã nói: “Này Bà-la-môn, Ta thuyết pháp để điều phục tham ái,” v.v., rồi nói: “Nhưng Ta không nói theo ý ông,” v.v., để phân tích và nói về trạng thái của Ngài là người có giới luật, v.v., cho Bà-la-môn Verañja.
Apica somanassādīnaṃ cīvarādīnañca sevitabbāsevitabbabhāvaṃ vibhajja vadatīti vibhajjavādī, sassatucchedavāde vā vibhajja vadatīti vibhajjavādī, ‘‘sassato attā ca loko cā’’tiādīnaṃ ṭhapanīyānaṃ pañhānaṃ ṭhapanato rāgādikhayasaṅkhātassa sassatassa rāgādikāyaduccaritādiucchedassa vacanato vibhajjavādī, sassatucchedabhūte ubho ante anupaggamma majjhimapaṭipadābhūtassa paṭiccasamuppādassa desanato vibhajjavādī, bhagavā.
Furthermore, he is a Vibhajjavādī because he speaks by analyzing the quality of what is to be cultivated and what is not to be cultivated regarding joy and so on, and robes and so on. Or he is a Vibhajjavādī because he speaks by analyzing the doctrines of eternalism and annihilation. He is a Vibhajjavādī by setting aside questions that should be set aside, such as "Is the self and the world eternal?"; by teaching the eternality which is the destruction of greed, etc., and the annihilation of bodily misconduct rooted in greed, etc. The Blessed One is a Vibhajjavādī because, without approaching the two extremes of eternalism and annihilation, he teaches dependent origination, which is the middle path.
Hơn nữa, Vibhajjavādī là người phân tích và nói về sự nên hay không nên thực hành các trạng thái như hoan hỷ, y phục, v.v., hoặc Vibhajjavādī là người phân tích và nói về thuyết thường kiến và đoạn kiến. Hoặc Vibhajjavādī là người phân tích và nói về sự thường hằng được gọi là sự diệt trừ tham ái, v.v., và sự đoạn diệt của ác hạnh thân, v.v., do việc đặt ra các vấn đề cần phải đặt ra như “tự ngã và thế gian là thường hằng”. Hoặc Đức Thế Tôn là Vibhajjavādī vì Ngài đã thuyết về Duyên Khởi, con đường trung đạo, không chấp thủ hai cực đoan là thường kiến và đoạn kiến.
Parappavādaṃ maddantoti tasmiṃ tatiyasaṅgītikāle uppannaṃ vādaṃ, tato paṭṭhāya yāva saddhammantaradhānā āyatiṃ uppajjanakavādañca sandhāya vuttaṃ.
Crushing the doctrines of others: This was said in reference to the doctrines that arose at the time of the Third Council, and also to the doctrines that would arise in the future from that time until the disappearance of the good Dhamma.
Parappavādaṃ maddanto (người nghiền nát các thuyết khác) được nói đến để chỉ các quan điểm đã phát sinh trong thời kỳ kết tập kinh điển lần thứ ba đó, và các quan điểm sẽ phát sinh trong tương lai cho đến khi Chánh pháp biến mất.
Tasmiñhi samāgame ayaṃ thero yāni ca tadā uppannāni vatthūni, yāni ca āyatiṃ uppajjissanti, sabbesampi tesaṃ paṭibāhanatthaṃ satthārā dinnanayavaseneva tathāgatena ṭhapitamātikaṃ vibhajanto sakavāde pañca suttasatāni, paravāde pañcāti suttasahassaṃ āharitvā tadā uppannavādassa maddanato parappavādamaddanaṃ āyatiṃ uppajjanakavādānaṃ paṭisedhanalakkhaṇabhāvato āyatiṃ paṭisedhalakkhaṇaṃ kathāvatthuppakaraṇaṃ akāsi.
Indeed, in that assembly, this elder, in order to refute all the issues that had arisen then and those that would arise in the future, by analyzing the matrix laid down by the Tathāgata according to the method given by the Teacher, brought forth five hundred suttas for his own doctrine and five hundred for the doctrines of others, thus a thousand suttas. Because he crushed the doctrines that had arisen at that time, and because it has the characteristic of refuting doctrines that would arise in the future, he composed the Kathāvatthu scripture, which is the crushing of others' doctrines and has the characteristic of future refutation.
Trong cuộc kết tập đó, vị Trưởng lão này đã biên soạn bộ Kathāvatthuppakaraṇa, nhằm bác bỏ tất cả các vấn đề đã phát sinh vào thời điểm đó và các vấn đề sẽ phát sinh trong tương lai, bằng cách phân tích bản mẫu (mātika) đã được Đức Như Lai thiết lập theo phương pháp do Đức Đạo Sư ban cho, đưa ra năm trăm bản kinh (sutta) cho thuyết của mình và năm trăm bản kinh cho các thuyết khác, tổng cộng một ngàn bản kinh. Do đó, việc nghiền nát các quan điểm đã phát sinh vào thời điểm đó là việc nghiền nát các thuyết khác, và việc bác bỏ các quan điểm sẽ phát sinh trong tương lai là đặc điểm của việc bác bỏ trong tương lai.
‘‘Kenābhata’’nti imaṃ pañhaṃ visajjentena jambudīpe tāva ācariyaparamparā yāva tatiyasaṅgīti, tāva dassetvā idāni sīhaḷadīpe ācariyaparamparaṃ dassetuṃ ‘‘tatiyasaṅgahato pana uddha’’ntiādi āraddhaṃ.
The phrase "tatiyasaṅgahato pana uddhaṃ" ("but after the Third Council") and so on was begun by the commentator, who, in answering the question "kenābhataṃ" ("by whom was it brought?"), first showed the lineage of teachers in Jambudīpa up to the Third Council, and now wishes to show the lineage of teachers in the island of Sīhaḷa.
Để trả lời câu hỏi “Được ai mang đến?”, sau khi đã trình bày truyền thống các vị thầy ở Jambudīpa cho đến kỳ kết tập kinh điển lần thứ ba, bây giờ, để trình bày truyền thống các vị thầy ở đảo Sīhaḷa, đoạn “tatiyasaṅgahato pana uddha” (từ sau kỳ kết tập thứ ba) v.v., đã được bắt đầu.
Imaṃ dīpanti imaṃ tambapaṇṇidīpaṃ.
Imaṃ dīpan'ti' means this island of Tambapaṇṇi.
Imaṃ dīpa có nghĩa là hòn đảo Tambapaṇṇi này.
Kañci kālanti kismiñci kāle.
Kañci kālan'ti' means at some time.
Kañci kāla có nghĩa là vào một thời điểm nào đó.
Porāṇāti aṭṭhakathācariyā.
Porāṇā'ti' means the ancient commentary teachers.
Porāṇā có nghĩa là các vị thầy chú giải cổ xưa.
Bhaddanāmoti bhaddasālatthero.
Bhaddanāmo'ti' refers to the elder Bhaddasāla.
Bhaddanāmo có nghĩa là Trưởng lão Bhaddasāla.
Nāmassa ekadesenapi hi vohāro dissati ‘‘devadatto datto’’ti yathā.
Indeed, usage by a part of a name is seen, as in "Datto" for "Devadatto."
Việc gọi tên chỉ bằng một phần của tên cũng được thấy, như “Devadatta thì gọi là Datta”.
Āguṃ na karontīti nāgā.
Because they do no wrong (āguṃ), they are Nāgas.
Những ai không gây lỗi thì là nāgā.
Vinayapiṭakaṃ vācayiṃsūti sambandho.
The connection is: they taught the Vinaya Piṭaka.
Có liên hệ rằng họ đã giảng dạy Tạng Luật.
Tambapaṇṇiyāti bhummavacanaṃ.
Tambapaṇṇiyā'ti' is in the locative case.
Tambapaṇṇiyā là một từ ở cách sở thuộc (locative case).
Nikāye pañca vācesunti vinayābhidhammavajje dīghanikāyādike pañca nikāye ca vācesuṃ.
Nikāye pañca vācesun'ti' means they also taught the five Nikāyas, from the Dīgha Nikāya onwards, excluding the Vinaya and Abhidhamma.
Nikāye pañca vācesu có nghĩa là họ cũng đã giảng dạy năm Bộ kinh, như Dīgha Nikāya, v.v., ngoại trừ Tạng Luật và Tạng Vi Diệu Pháp.
Satta ceva pakaraṇeti dhammasaṅgaṇīvibhaṅgādike satta abhidhammappakaraṇe ca vācesunti attho.
Satta ceva pakaraṇe'ti' means they also taught the seven treatises of the Abhidhamma, beginning with the Dhammasaṅgaṇī and Vibhaṅga.
Satta ceva pakaraṇe có nghĩa là họ cũng đã giảng dạy bảy bộ Vi Diệu Pháp, như Dhammasaṅgaṇī, Vibhaṅga, v.v.
Asani viya siluccaye kilese medhati hiṃsatīti medhā, khippaṃ gahaṇadhāraṇaṭṭhena vā medhā, paññā, sā etassa atthīti medhāvī.
Wisdom (medhā) is so called because it destroys or harms defilements, just as a thunderbolt shatters a mountain crag. Or, medhā means wisdom (paññā) in the sense of quick grasping and retention. He who has this is medhāvī (wise).
Trí tuệ (medhā) là thứ đả phá, hủy diệt các phiền não như sấm sét đả phá các khối đá; hoặc medhā là trí tuệ theo nghĩa nhanh chóng nắm bắt và ghi nhớ. Người có trí tuệ đó thì là medhāvī.
Tipeṭakoti tīṇi piṭakāni etassa atthīti tipeṭako, tepiṭakoti vuttaṃ hoti, tipiṭakapariyattidharoti attho.
Tipeṭako'ti' means one who has the three Piṭakas (tīṇi piṭakāni); this means he is a Tepiṭaka, one who has memorized the three Piṭakas.
Tipeṭako có nghĩa là người có ba Tạng, tức là người thông thạo ba Tạng (Tepiṭaka), có nghĩa là người nắm giữ giáo lý ba Tạng.
Tārakānaṃ rājāti tārakarājā, candimā.
The king of stars (tārakānaṃ rājā) is the tārakarājā, the moon.
Vua của các vì sao thì là tārakarājā, tức là mặt trăng.
Atirocathāti ativiya virocittha.
Atirocathā'ti' means 'you shone exceedingly'.
Atirocathā có nghĩa là tỏa sáng rực rỡ.
Pupphanāmoti mahāpadumatthero.
Pupphanāmo'ti' refers to the elder Mahāpaduma.
Pupphanāmo có nghĩa là Trưởng lão Mahāpaduma.
Saddhammavaṃsakovidoti saddhammatantiyā kovido.
Saddhammavaṃsakovido'ti' means skilled in the lineage of the good Dhamma.
Saddhammavaṃsakovido có nghĩa là người tinh thông dòng truyền thừa của Chánh pháp.
Pupphanāmoti sumanatthero.
Pupphanāmo'ti' refers to the elder Sumana.
Pupphanāmo có nghĩa là Trưởng lão Sumana.
Jambudīpe patiṭṭhitoti sumanatthero kira ekasmiṃ samaye sīhaḷadīpamhi sāsane osakkamāne jambudīpaṃ gantvā uggaṇhitvā sāsanaṃ anurakkhanto tattheva patiṭṭhāsi.
It is said that at one time, when the Dispensation was declining in the island of Sri Lanka, Thera Sumana went to Jambudīpa, learned the Dhamma, and, protecting the Dispensation, became established there.
Jambudīpe patiṭṭhito (đã an trú ở Jambudīpa) có nghĩa là, Tôn giả Sumanatthera, vào một thời điểm nọ, khi giáo pháp ở Tích Lan (Sīhaḷadīpa) suy thoái, đã đến Jambudīpa, học hỏi giáo pháp và bảo vệ giáo pháp, rồi an trú tại đó.
Maggakovidāti saggamaggamokkhamaggesu kovidā.
"Skilled in the Path" means skilled in the paths to heaven and liberation.
Maggakovidā (thông suốt các con đường) có nghĩa là thông suốt các con đường lên cõi trời và con đường giải thoát (Nibbāna).
Bhāraṃ katvāti tesaṃ tesaṃ bhikkhūnaṃ sāsanaṃ bhāraṃ katvā, paṭibaddhaṃ katvāti attho.
"Having made it a burden" means having made the Dispensation a burden for those bhikkhus, having made it a commitment, is the meaning.
Bhāraṃ katvā (đặt gánh nặng) có nghĩa là đặt gánh nặng giáo pháp lên các vị Tỳ khưu đó, tức là giao phó cho họ.
‘‘Te te bhikkhū tattha tattha pesesī’’ti saṅkhepato vuttamevatthaṃ vitthāretvā dassento āha ‘‘majjhantikattheraṃ kasmīragandhāraraṭṭhaṃ pesesī’’tiādi.
Intending to explain in detail the meaning that was stated briefly as "He sent those bhikkhus to various places," he said, "He sent Thera Majjhantika to the country of Kashmir and Gandhāra," and so on.
Để giải thích chi tiết hơn ý nghĩa đã được trình bày tóm tắt trong câu ‘‘Te te bhikkhū tattha tattha pesesī’’ (Ngài đã phái các vị Tỳ khưu đó đến các nơi đó), (chú giải) nói: ‘‘Majjhantikattheraṃ Kasmīragandhāraraṭṭhaṃ pesesī’’ (đã phái Tôn giả Majjhantika đến xứ Kasmīra-Gandhāra), v.v.
Mahiṃsakamaṇḍalanti andhakaraṭṭhaṃ vadanti.
They call the Mahiṃsaka-maṇḍala the Andhaka country.
Mahiṃsakamaṇḍalaṃ (vùng Mahiṃsaka) được gọi là xứ Andhaka.
Vanavāsinti vanavāsiraṭṭhaṃ.
"Vanavāsi" means the country of Vanavāsa.
Vanavāsiṃ (người sống trong rừng) là xứ Vanavāsa.
Attā pañcamo etesanti attapañcamā, taṃ taṃ disābhāgaṃ pañca pañceva bhikkhū agamaṃsūti vuttaṃ hoti.
"Attapañcamā" are those for whom one's own self is the fifth; it means that five bhikkhus each went to those respective regions.
Attapañcamā (người thứ năm là chính mình) có nghĩa là chính mình là người thứ năm trong số họ, tức là mỗi vùng đó đều có năm vị Tỳ khưu đến.
Idāni tattha tattha gatānaṃ therānaṃ kiccānubhāvaṃ dassetukāmo majjhantikattherassa gataṭṭhāne kiccaṃ tāva dassento ‘‘tena kho pana samayena kasmīragandhāraraṭṭhe’’tiādimāha.
Now, desiring to show the meritorious power of the Theras who went to various places, he first shows the work of Thera Majjhantika in the place he went, saying, "At that time, in the country of Kashmir and Gandhāra," and so on.
Bây giờ, để trình bày về quyền năng và công việc của các vị Trưởng lão đã đi đến các nơi đó, (chú giải) bắt đầu bằng câu ‘‘Tena kho pana samayena Kasmīragandhāraraṭṭhe’’ (Vào thời điểm đó, tại xứ Kasmīra-Gandhāra), v.v., để trình bày công việc của Tôn giả Majjhantika tại nơi ngài đã đến.
Karakavassanti himapātanakavassaṃ.
"Karakavassa" means a rainfall like hail.
Karakavassaṃ (mưa đá) là mưa tuyết rơi.
Harāpetvāti udakoghena harāpetvā.
"Harāpetvā" means having caused it to be carried away by a flood of water.
Harāpetvā (đã cuốn trôi) có nghĩa là đã cuốn trôi bằng dòng nước lũ.
Aravāḷadahapiṭṭhiyanti aravāḷadahassa udakapiṭṭhiyaṃ.
"Aravāḷadahapiṭṭhiyaṃ" means on the surface of the waters of the Aravāḷa lake.
Aravāḷadahapiṭṭhiyaṃ (trên mặt hồ Aravāḷa) có nghĩa là trên mặt nước của hồ Aravāḷa.
Chinnabhinnapaṭadharoti satthakena chinnaṃ raṅgena bhinnaṃ vaṇṇavikāramāpannaṃ paṭaṃ dhāretīti chinnabhinnapaṭadharo.
"Chinnabhinnapaṭadharo" means one who wears a robe that is cut with a knife and altered in color by dye.
Chinnabhinnapaṭadharo (mặc y đã cắt và nhuộm) có nghĩa là người mặc y đã bị cắt bằng dao và bị biến đổi màu sắc do nhuộm.
Atha vā satthakena chinnānaṃ gihivatthavisabhāgānaṃ kāsāvānaṃ dhāraṇato chinnabhinnapaṭadharo.
Alternatively, "Chinnabhinnapaṭadharo" means one who wears saffron robes that are cut with a knife and are unlike lay garments.
Hoặc, chinnabhinnapaṭadharo (mặc y đã cắt và nhuộm) vì đã mặc y Kāṣāya (y màu vàng nghệ) đã bị cắt bằng dao, khác với y phục của người cư sĩ.
Bhaṇḍūti muṇḍako.
"Bhaṇḍū" means shaven-headed.
Bhaṇḍū (người cạo trọc) là người cạo trọc đầu.
Kāsāvavasanoti kāsāvavatthanivattho.
"Kāsāvavasano" means clothed in saffron robes.
Kāsāvavasano (mặc y Kāṣāya) là người mặc y Kāṣāya.
Makkhaṃ asahamānoti theraṃ paṭicca attano santāne uppannaṃ paresaṃ guṇamakkhanalakkhaṇaṃ makkhaṃ asahamāno sandhāretuṃ adhisahituṃ vūpasametuṃ asakkonto.
"Makkhaṃ asahamāno" means unable to bear, unable to endure, unable to appease the makkha, which is the characteristic of disparaging others' virtues, arisen in his own mind due to the Thera.
Makkhaṃ asahamāno (không thể chịu đựng sự phủ nhận công đức) có nghĩa là không thể chịu đựng, không thể duy trì, không thể trấn áp sự phủ nhận công đức của người khác, tức là sự phủ nhận công đức của vị Trưởng lão, đã phát sinh trong dòng tâm thức của chính mình.
Bhiṃsanakānīti bheravārammaṇāni.
"Bhiṃsanakāni" means terrifying objects.
Bhiṃsanakānī (những điều đáng sợ) là những đối tượng đáng sợ hãi.
Tāni dassetuṃ ‘‘tato tato bhusā vātā vāyantī’’tiādimāha.
To show these, he said, "Fierce winds blew from various directions," and so on.
Để trình bày những điều đó, (chú giải) nói: ‘‘Tato tato bhusā vātā vāyantī’’ (Từ đó, những cơn gió mạnh thổi đến), v.v.
Bhusā vātāti rukkhabhedanapabbatakūṭanipātanasamatthā balavavātā.
"Bhusā vātā" means strong winds capable of breaking trees and toppling mountain peaks.
Bhusā vātā (những cơn gió mạnh) là những cơn gió mạnh có khả năng làm gãy cây cối và làm sụp đổ đỉnh núi.
Asaniyo phalantīti asaniyo bhijjanti, patantīti vuttaṃ hoti.
"Asaniyo phalantī" means thunderbolts shatter; it is said that they fall.
Asaniyo phalantī (sét đánh) có nghĩa là sét đánh, tức là sét rơi xuống.
Paharaṇavuṭṭhiyoti anekappakārā āvudhavuṭṭhiyo.
"Paharaṇavuṭṭhiyo" means showers of weapons of various kinds.
Paharaṇavuṭṭhiyo (mưa vũ khí) là mưa các loại vũ khí khác nhau.
Niddhamathāti gahetvā apanetha.
"Niddhamathā" means take and remove.
Niddhamathā (hãy đuổi đi) có nghĩa là hãy bắt lấy và đuổi đi.
Bhiṃsanakanti nāgarājassa kāyikavācasikapayogajanitabhayanimittaṃ vippakāraṃ.
"Bhiṃsanakaṃ" means the terrifying phenomenon, the disturbance, generated by the nāga king's bodily and verbal actions, which causes fear.
Bhiṃsanakaṃ (điều đáng sợ) là sự biến đổi đáng sợ do hành động thân và khẩu của vua Nāga gây ra.
Me bhayabheravaṃ janetuṃ paṭibalo na assa na bhaveyyāti sambandho.
The connection is: "He would not be capable of, would not cause fear and terror in me."
Có sự liên kết: "sẽ không có khả năng tạo ra nỗi sợ hãi và kinh hoàng cho ta".
Tattha bhayabheravaṃ nāma khuddānukhuddakaṃ bhayaṃ.
Here, "bhayabheravaṃ" refers to fear, both great and small.
Ở đây, bhayabheravaṃ (sợ hãi và kinh hoàng) có nghĩa là nỗi sợ hãi nhỏ và lớn.
Atha vā bhayanti cittutrāsabhayaṃ, paṭighabhayassetaṃ adhivacanaṃ.
Alternatively, "bhayaṃ" means the fear of mental agitation; this is a term for the fear of resentment.
Hoặc, bhayaṃ (sợ hãi) là nỗi sợ hãi làm tâm run rẩy, đây là một từ đồng nghĩa với nỗi sợ hãi do sự chống đối (paṭighabhaya).
Bheravanti bhayajanakamārammaṇaṃ.
"Bheravaṃ" means an object that causes fear.
Bheravaṃ (kinh hoàng) là đối tượng gây ra nỗi sợ hãi.
Sacepi tvaṃ mahiṃ sabbanti sacepi tvaṃ mahānāga sabbaṃ mahiṃ samuddena saha sasamuddaṃ pabbatena saha sapabbataṃ ukkhipitvā mamūpari mayhaṃ sīsopari khipeyyāsīti attho.
"Sacepi tvaṃ mahiṃ sabbaṃ" means, "Even if you, great nāga, were to lift up the entire earth with the ocean and with the mountains, and throw it upon me, above my head."
Sacepi tvaṃ mahiṃ sabbaṃ (dù ngươi có* cả trái đất) có nghĩa là: "Này đại Nāga, dù ngươi có nhấc bổng cả trái đất cùng với đại dương ( sasamuddaṃ), cùng với núi non ( sapabbataṃ) và ném mamūpari (lên trên ta), tức là lên trên đầu ta".
Me bhayabheravaṃ janetuṃ neva sakkuṇeyyāsīti sambandho.
The connection is: "You would not be able to cause fear and terror in me."
Có sự liên kết: "ngươi sẽ không thể tạo ra nỗi sợ hãi và kinh hoàng cho ta".
Aññadatthūti ekaṃsena.
"Aññadatthū" means certainly.
Aññadatthū (chắc chắn) là một cách nói khẳng định.
Tavevassa vighāto uragādhipāti uragānaṃ nāgānaṃ adhipati rāja tava eva vighāto dukkhaṃ vihiṃsā assa bhaveyyāti attho.
"Tavevassa vighāto uragādhipā" means, "O lord of serpents, king of nāgas, it would be a destruction, a suffering, a harm to you alone," is the meaning.
Tavevassa vighāto uragādhipā (sự hủy diệt sẽ chỉ đến với ngươi, hỡi chúa tể loài rắn) có nghĩa là: "Này chúa tể loài rắn (Nāga), sự hủy diệt, nỗi khổ đau, sự tổn hại sẽ chỉ đến với ngươi".
Dhammiyā kathāya sandassetvātiādīsu taṅkhaṇānurūpāya dhammadesanāya diṭṭhadhammasamparāyikaṃ atthaṃ sandassetvā kusale dhamme samādapetvā gaṇhāpetvā tattha ca naṃ samuttejetvā saussāhaṃ katvā tāya ca saussāhatāya aññehi ca vijjamānaguṇehi sampahaṃsetvā tosetvāti attho.
In "dhammiyā kathāya sandassetvā" and so on, it means having explained the benefit in this life and the next by a Dhamma discourse appropriate to that moment, having caused them to undertake wholesome qualities, having encouraged them therein, and having delighted them with that enthusiasm and other existing virtues.
Trong các câu như Dhammiyā kathāya sandassetvā (đã trình bày bằng pháp thoại), v.v., có nghĩa là đã trình bày lợi ích hiện tại và lợi ích tương lai bằng một bài pháp thoại phù hợp với thời điểm đó, đã khiến họ samādapetvā (an trú) vào các pháp thiện, đã khiến họ samuttejetvā (khích lệ) với lòng nhiệt thành trong các pháp thiện đó, và đã sampahaṃsetvā (làm hoan hỷ) họ bằng lòng nhiệt thành đó và các đức tính hiện có khác.
Therena kataṃ nāgānusāsanaṃ dassento ‘‘athāyasmā’’tiādimāha.
Intending to show the instruction given to the nāgas by the Thera, he said, "Then the Venerable One," and so on.
Để trình bày lời giáo huấn của vị Trưởng lão đối với các Nāga, (chú giải) nói: ‘‘Athāyasmā’’ (Rồi Tôn giả), v.v.
Tattha ito uddhaṃ yathā pureti yathā tumhe ito pure saddhammasavanuppattivirahitakāle parassa kodhaṃ uppādayittha, idāni ito paṭṭhāya uddhaṃ anāgate kodhañca mā janayittha, vijātamātuyāpi putte sinehacchedanaṃ sabbavināsamūlakaṃ sassaghātakañca mā karitthāti attho.
Here, "ito uddhaṃ yathā pure" means: "Just as you formerly, in a time devoid of the opportunity to hear the Saddhamma, caused anger in others, so now, from this point forward, in the future, do not cause anger, and do not commit acts of destroying crops, which cut off affection even for children of a mother who has given birth and are the root of all destruction."
Ở đó, ito uddhaṃ yathā pure (từ nay trở đi như trước) có nghĩa là: "Như trước đây, vào thời điểm các ngươi chưa được nghe chánh pháp, các ngươi đã gây ra sự tức giận cho người khác, thì từ nay trở đi, trong tương lai, các ngươi đừng gây ra sự tức giận nữa, và cũng đừng làm tổn hại mùa màng, điều làm cắt đứt tình yêu thương của người mẹ đối với con cái, và là nguyên nhân của mọi sự hủy diệt".
Sukhakāmā hi pāṇinoti ettha hi-saddo kāraṇopadese, yasmā sabbe sattā sukhakāmā, tasmā hitasukhaupacchedakaraṃ sassaghātañca mā karothāti vuttaṃ hoti.
Here, the particle "hi" indicates a reason or instruction: "Since all beings desire happiness, therefore do not destroy crops, which cause the destruction of benefit and happiness."
Trong câu Sukhakāmā hi pāṇino (Vì chúng sinh mong cầu hạnh phúc), từ hi ở đây dùng để chỉ nguyên nhân, có nghĩa là: "Vì tất cả chúng sinh đều mong cầu hạnh phúc, nên các ngươi đừng làm tổn hại mùa màng, điều gây ra sự hủy hoại lợi ích và hạnh phúc".
Yathānusiṭṭhanti yaṃ yaṃ anusiṭṭhaṃ yathānusiṭṭhaṃ, anusiṭṭhaṃ anatikkamma vā yathānusiṭṭhaṃ, therena dinnovādaṃ anatikkammāti vuttaṃ hoti.
"Yathānusiṭṭhaṃ" means whatever was instructed, in accordance with what was instructed, or without transgressing the instruction; it means without transgressing the advice given by the Thera.
Yathānusiṭṭhaṃ (theo lời giáo huấn) có nghĩa là "những gì đã được giáo huấn", hoặc "không vượt quá lời giáo huấn", tức là không vượt quá lời khuyên của vị Trưởng lão.
Dhammābhisamayo ahosīti paṭhamamaggaphalādhigamo ahosīti vadanti.
"Dhammābhisamayo ahosī" means the attainment of the first path and fruit occurred, they say.
Dhammābhisamayo ahosī (có sự chứng ngộ Pháp) có nghĩa là có sự thành tựu quả vị của đạo lộ thứ nhất (Sotāpatti), họ nói vậy.
Kulasatasahassanti iminā purisānaṃ satasahassaṃ dasseti.
By "kulasatasahassaṃ," a hundred thousand people are indicated.
Kulasatasahassaṃ (một trăm ngàn gia đình) chỉ một trăm ngàn người.
Kasmīragandhārāti kasmīragandhāraraṭṭhavāsino.
"Kasmīragandhārā" means the residents of the Kashmir and Gandhāra countries.
Kasmīragandhārā (người Kasmīra-Gandhāra) là những cư dân của xứ Kasmīra-Gandhāra.
Kāsāvapajjotāti bhikkhūnaṃ nivatthapārutakāsāvavatthehi obhāsitā.
"Kāsāvapajjotā" means illuminated by the saffron robes worn and covered by the bhikkhus.
Kāsāvapajjotā (rực rỡ với y Kāṣāya) là rực rỡ bởi những y Kāṣāya mà các Tỳ khưu mặc và khoác.
Isivātapaṭivātāti bhikkhūnaṃ nivāsanapārupanavātena ceva hatthapādānaṃ samiñjanapasāraṇādivātena ca samantato bījiyamānā ahesuṃ.
"Isivātapaṭivātā" means they were fanned all around by the wind from the bhikkhus' wearing and covering robes, and by the wind from their bending and stretching their arms and legs, and so on.
Isivātapaṭivātā (gió thổi qua lại như những vị ẩn sĩ) có nghĩa là họ được quạt mát từ mọi phía bởi gió từ y phục của các Tỳ khưu và gió từ việc co duỗi tay chân, v.v.
Duṭṭhanti kupitaṃ.
"Duṭṭhaṃ" means angered.
Duṭṭhaṃ (tức giận) là đã tức giận.
Bandhanāti saṃsārabandhanato.
"Bandhanā" means from the bondage of saṃsāra.
Bandhanā (khỏi sự trói buộc) là khỏi sự trói buộc của luân hồi (saṃsāra).
Dhammacakkhunti heṭṭhāmaggattaye ñāṇaṃ.
"Dhammacakkhuṃ" means the knowledge of the three lower paths.
Dhammacakkhuṃ (pháp nhãn) là trí tuệ trong ba đạo lộ thấp hơn.
Keci panettha ‘‘paṭhamamaggañāṇameva te paṭilabhiṃsū’’ti vadanti.
Some say here that they attained only the knowledge of the first path.
Một số người ở đây nói rằng: "Họ chỉ đạt được trí tuệ của đạo lộ thứ nhất (Sotāpatti-maggañāṇa)".
Codetvā devadūtehīti (ma. ni. aṭṭha. 3.263 ādayo) devadūtasuttantadesanāvasena (ma. ni. 3.261 ādayo) daharakumāro jarājiṇṇasatto gilānasatto kammakāraṇā kammakāraṇikā vā matasattoti imehi pañcahi devadūtehi codetvā ovaditvā, saṃvegaṃ uppādetvāti attho.
"Codetvā devadūtehi" means having exhorted and advised by the five divine messengers—a young child, an old and infirm being, a sick being, agents of karma, or a dead being—in the manner of the Devadūta Sutta discourse, meaning having aroused a sense of urgency.
Codetvā devadūtehī (được các sứ giả chư thiên nhắc nhở) có nghĩa là được nhắc nhở và khuyên bảo bởi năm sứ giả chư thiên này: một đứa trẻ sơ sinh, một người già yếu, một người bệnh, một người bị hành hình, hoặc một người chết, theo cách thuyết giảng của kinh Devadūta, tức là được khơi dậy sự kinh hãi.
Daharakumārādayo hi tattha ‘‘devadūtā’’ti vuccanti.
Indeed, young children and so on are called "divine messengers" there.
Thật vậy, đứa trẻ sơ sinh, v.v., được gọi là "sứ giả chư thiên" trong kinh đó.
Tathā hi daharakumāro atthato evaṃ vadati nāma ‘‘passatha bho mayhampi tumhākaṃ viya hatthapādā atthi, sake panamhi muttakarīse palipanno, attano dhammatāya uṭṭhahitvā nahāyituṃ na sakkomi, ‘ahaṃ kiliṭṭho, nahāpetha ma’nti vattumpi na sakkomi, jātitomhi aparimuttatāya ediso jāto, na kho panāhameva, tumhepi jātito aparimuttāva.
Thus, the young child speaks in essence: "Look, sirs, I too have hands and feet like you, but I am covered in my own urine and feces. I cannot get up and bathe by myself due to my nature. I cannot even say, 'I am dirty, bathe me.' I was born like this because I am not freed from birth. But it is not just me; you too are not freed from birth.
Thật vậy, đứa trẻ sơ sinh nói theo nghĩa đen như sau: "Này các bạn, hãy nhìn xem, tôi cũng có tay chân như các bạn, nhưng tôi bị vấy bẩn trong phân và nước tiểu của chính mình, tôi không thể tự mình đứng dậy và tắm rửa theo bản chất của mình, tôi cũng không thể nói 'Tôi bẩn, hãy tắm cho tôi'. Tôi đã sinh ra như thế này vì chưa thoát khỏi sự sinh. Không phải chỉ riêng tôi, mà các bạn cũng chưa thoát khỏi sự sinh.
Yatheva hi mayhaṃ, evaṃ tumhākampi jāti āgamissati, iti tassā pure āgamanāva kalyāṇaṃ karothā’’ti.
Just as birth will come to me, so too will it come to you. Therefore, do good before its arrival."
Thật vậy, như sự sinh đến với tôi, thì sự sinh cũng sẽ đến với các bạn. Vì vậy, trước khi nó đến, hãy làm điều thiện".
Tenesa devadūto nāma jāto.
For this reason, he is called a divine messenger.
Do đó, đứa trẻ đó được gọi là sứ giả chư thiên.
Jarājiṇṇasattopi atthato evaṃ vadati nāma ‘‘passatha bho ahampi tumhe viya taruṇo ahosiṃ ūrubalabāhubalajavasampanno, tassa me tā balajavasampattiyo antarahitā, hatthapādā hatthapādakiccañca na karonti, jarāyamhi aparimuttatāya ediso jāto, na kho panāhameva, tumhepi jarāya aparimuttāva.
The old and infirm being also speaks in essence: "Look, sirs, I too was young like you, endowed with strength of thighs, strength of arms, and swiftness. But those endowments of strength and swiftness have vanished from me. My hands and feet do not perform the functions of hands and feet. I have become like this because I am not freed from old age. But it is not just me; you too are not freed from old age.
Người già yếu cũng nói theo nghĩa đen như sau: "Này các bạn, hãy nhìn xem, tôi cũng đã từng trẻ trung như các bạn, đầy sức mạnh ở đùi, sức mạnh ở cánh tay và tốc độ. Những sức mạnh và tốc độ đó đã biến mất khỏi tôi. Tay chân tôi không còn làm được việc của tay chân nữa. Tôi đã trở nên như thế này vì chưa thoát khỏi sự già. Không phải chỉ riêng tôi, mà các bạn cũng chưa thoát khỏi sự già.
Yatheva hi mayhaṃ, evaṃ tumhākampi jarā āgamissati, iti tassā pure āgamanāva kalyāṇaṃ karothā’’ti.
Just as old age will come to me, so too will it come to you. Therefore, before it comes, do what is good."
Quả thật, tuổi già đến với tôi như thế nào, thì tuổi già cũng sẽ đến với quý vị như thế ấy. Vì vậy, trước khi tuổi già đến, hãy làm điều thiện lành!”
Tenesa devadūto nāma jāto.
For that reason, he is called a divine messenger.
Vì thế, người già ấy được gọi là sứ giả của chư thiên.
Gilānasattopi atthato evaṃ vadati nāma ‘‘passatha bho ahampi tumhe viya nirogo ahosiṃ, somhi etarahi byādhinā abhihato sake muttakarīse palipanno, uṭṭhātumpi na sakkomi, vijjamānāpi me hatthapādā hatthapādakiccaṃ na karonti, byādhitomhi aparimuttatāya ediso jāto, na kho panāhameva, tumhepi byādhito aparimuttāva.
A sick person, too, in terms of meaning, speaks thus: “Behold, sirs! I, too, was once healthy like you. Now I am afflicted by sickness, lying fallen in my own urine and excrement; I cannot even get up. Though I have hands and feet, they do not perform their functions. Because I am not free from sickness, I have become like this. It is not I alone who is not free from sickness; you, too, are not free from sickness.
Và người bệnh, trên thực tế, cũng nói như vầy: “Này các bạn, hãy xem tôi đây, tôi cũng từng khỏe mạnh như quý vị, nhưng giờ đây tôi bị bệnh tật hành hạ, nằm ngập trong phân và nước tiểu của chính mình, không thể đứng dậy được. Tay chân tôi tuy còn đó nhưng không làm được việc của tay chân. Tôi đã trở nên như thế này vì không thoát khỏi bệnh tật. Không chỉ riêng tôi, mà quý vị cũng không thoát khỏi bệnh tật.
Yatheva hi mayhaṃ, evaṃ tumhākampi byādhi āgamissati, iti tassa pure āgamanāva kalyāṇaṃ karothā’’ti.
Just as sickness has come to me, so too will it come to you. Therefore, before it comes, you should do what is good.”
Quả thật, bệnh tật đến với tôi như thế nào, thì bệnh tật cũng sẽ đến với quý vị như thế ấy. Vì vậy, trước khi bệnh tật đến, hãy làm điều thiện lành!”
Tenesa devadūto nāma jāto.
For that reason, he is called a divine messenger.
Vì thế, người bệnh ấy được gọi là sứ giả của chư thiên.
Kammakāraṇā kammakāraṇikā vā catuttho devadūtoti veditabbā.
The instruments of punishment or the executioners should be known as the fourth divine messenger.
Các hình phạt (kammakāraṇā) hoặc những người thi hành hình phạt (kammakāraṇikā) được biết là sứ giả thứ tư của chư thiên.
Tattha kammakāraṇapakkhe dvattiṃsa tāva kammakāraṇā atthato evaṃ vadanti nāma ‘‘mayaṃ nibbattamānā na rukkhe vā pāsāṇe vā nibbattāma, tumhādisānaṃ sarīre nibbattāma, iti amhākaṃ pure nibbattitova kalyāṇaṃ karothā’’ti.
Therein, in the case of the instruments of punishment, the thirty-two instruments of punishment, in terms of meaning, speak thus: “When we arise, we do not arise in trees or stones; we arise in the bodies of those like you. Therefore, before we arise, you should do what is good.”
Trong trường hợp các hình phạt, ba mươi hai hình phạt này, trên thực tế, nói như vầy: “Khi chúng tôi xuất hiện, chúng tôi không xuất hiện trên cây cối hay đá tảng, mà chúng tôi xuất hiện trong thân thể của những người như quý vị. Vì vậy, trước khi chúng tôi xuất hiện, hãy làm điều thiện lành!”
Tenetā devadūtā nāma jātā.
For that reason, these are called divine messengers.
Vì thế, chúng được gọi là sứ giả của chư thiên.
Kammakāraṇikāpi atthato evaṃ vadanti nāma ‘‘mayaṃ dvattiṃsa kammakāraṇā karontā na rukkhādīsu karoma, tumhādisesu sattesuyeva karoma, iti amhākaṃ tumhesu pure kammakāraṇākāraṇatova kalyāṇaṃ karothā’’ti.
The executioners, too, in terms of meaning, speak thus: “When we carry out the thirty-two punishments, we do not do so on trees and so on; we do so only on beings like you. Therefore, before we carry out the punishments upon you, you should do what is good.”
Và những người thi hành hình phạt, trên thực tế, cũng nói như vầy: “Khi chúng tôi thi hành ba mươi hai hình phạt, chúng tôi không thi hành trên cây cối hay vật vô tri, mà chúng tôi thi hành trên những chúng sanh như quý vị. Vì vậy, trước khi chúng tôi thi hành hình phạt trên quý vị, hãy làm điều thiện lành!”
Tenetepi devadūtā nāma jātā.
For that reason, these too are called divine messengers.
Vì thế, họ cũng được gọi là sứ giả của chư thiên.
Matakasattopi atthato evaṃ vadati nāma ‘‘passatha bho maṃ āmakasusāne chaḍḍitaṃ uddhumātakādibhāvaṃ pattaṃ, maraṇatomhi aparimuttatāya ediso jāto, na kho panāhameva, tumhepi maraṇato aparimuttāva.
A dead person, too, in terms of meaning, speaks thus: “Behold me, sirs, discarded in a charnel ground, having reached a state of being bloated and so on. Because I am not free from death, I have become like this. It is not I alone who is not free from death; you, too, are not free from death.
Và người chết, trên thực tế, cũng nói như vầy: “Này các bạn, hãy xem tôi đây, bị vứt bỏ trong nghĩa địa thô sơ, thân thể sưng phồng và biến dạng. Tôi đã trở nên như thế này vì không thoát khỏi cái chết. Không chỉ riêng tôi, mà quý vị cũng không thoát khỏi cái chết.
Yatheva hi mayhaṃ, evaṃ tumhākampi maraṇaṃ āgamissati, iti tassa pure āgamanāva kalyāṇaṃ karothā’’ti.
Just as death has come to me, so too will it come to you. Therefore, before it comes, you should do what is good.”
Quả thật, cái chết đến với tôi như thế nào, thì cái chết cũng sẽ đến với quý vị như thế ấy. Vì vậy, trước khi cái chết đến, hãy làm điều thiện lành!”
Tenesa devadūto nāma jāto.
For that reason, he is called a divine messenger.
Vì thế, người chết ấy được gọi là sứ giả của chư thiên.
Tasmā daharakumārādayo ettha ‘‘devadūtā’’ti veditabbā.
Therefore, the young boy and the others should be known herein as “divine messengers”.
Do đó, những người như trẻ sơ sinh, v.v., ở đây được biết là “sứ giả của chư thiên”.
Anamataggiyanti anamataggasaṃyuttaṃ (saṃ. ni. 2.124).
Anamataggiyaṃ means the Anamatagga Saṃyutta.
Anamataggiya có nghĩa là tương ưng Anamatagga (Saṃ. Ni. 2.124).
Dhammāmataṃ pāyesīti lokuttaradhammāmataṃ pānaṃ paṭilābhakaraṇavasena pāyesīti attho.
He made them drink the nectar of the Dhamma means he made them drink the beverage called the nectar of the supramundane Dhamma, by way of causing them to attain it.
Dhammāmataṃ pāyesī có nghĩa là khiến cho uống Pháp Vô Sanh Bất Tử (lokuttaradhammāmataṃ) bằng cách ban cho sự thọ nhận.
Samadhikānīti sahādhikāni.
Samadhikāni means with a surplus.
Samadhikānī có nghĩa là cùng với sự vượt trội.
Sahattho hettha saṃsaddo.
Here, the particle ‘saṃ’ has the meaning of ‘saha’ (with).
Ở đây, từ “saṃ” có nghĩa là “cùng với”.
Isīti sīlakkhandhādayo dhammakkhandhe esi gavesi pariyesīti isīti vuccati.
Isī means: he is called an ‘isi’ because he sought, searched for, and looked for the aggregates of Dhamma, such as the aggregate of virtue and so on.
Isī được gọi là “isī” vì đã tìm kiếm, khám phá các uẩn pháp như giới uẩn, v.v.
Pañca raṭṭhānīti pañcavidhacīnaraṭṭhāni.
Pañca raṭṭhāni means the five kinds of Chinese nations.
Pañca raṭṭhānī có nghĩa là năm loại quốc gia Trung Hoa.
Himavantaṃ gantvā dhammacakkappavattanaṃ pakāsento yakkhasenaṃ pasādayīti yojetabbaṃ.
It should be connected thus: having gone to the Himālaya, while proclaiming the setting in motion of the Wheel of the Dhamma, he inspired faith in the army of yakkhas.
Nên hiểu rằng, sau khi đến Hy Mã Lạp Sơn, Ngài đã thuyết Pháp Chuyển Luân và khiến cho quân đội dạ xoa hoan hỷ.
Tena ca samayenāti tasmiṃ samaye tesaṃ gamanato pubbabhāgakāle.
And at that time means at that time, during the period before their arrival.
Tena ca samayenā có nghĩa là vào thời điểm đó, trước khi các vị ấy khởi hành.
Laddhaṃ bhavissatīti vessavaṇasantikā laddhaṃ bhavissati.
Will have been obtained means it will have been obtained from Vessavaṇa.
Laddhaṃ bhavissatī có nghĩa là sẽ được nhận từ Vessavaṇa.
Vegasāti vegena.
Vegasā means with speed.
Vegasā có nghĩa là nhanh chóng.
Samantato ārakkhaṃ ṭhapesīti ‘‘ito paṭṭhāya mā pavisantū’’ti adhiṭṭhānavasena samantā ārakkhaṃ ṭhapesi.
He set up a guard all around means he set up a guard all around by way of a resolution, thinking, “From now on, let them not enter.”
Samantato ārakkhaṃ ṭhapesī có nghĩa là thiết lập sự bảo vệ khắp nơi với ý định “Từ nay trở đi, chớ cho chúng vào”.
Aḍḍhuḍḍhāni sahassānīti aḍḍhena catutthāni aḍḍhuḍḍhāni, atirekapañcasatāni tīṇi sahassānīti vuttaṃ hoti.
Three and a half thousand means that which has a half as its fourth part is three and a half; this means three thousand with an excess of five hundred.
Aḍḍhuḍḍhāni sahassānī có nghĩa là ba ngàn rưỡi, tức là ba ngàn năm trăm.
Diyaḍḍhasahassanti aḍḍhena dutiyaṃ diyaḍḍhaṃ, atirekapañcasataṃ ekaṃ sahassanti attho.
One and a half thousand means that which has a half as its second part is one and a half; the meaning is one thousand with an excess of five hundred.
Diyaḍḍhasahassa có nghĩa là một ngàn rưỡi, tức là một ngàn năm trăm.
Soṇuttarāti soṇo ca uttaro ca soṇuttarā.
Soṇuttarā means Soṇa and Uttara are Soṇuttarā.
Soṇuttarā là Soṇa và Uttara.
Niddhametvānāti palāpetvāna.
Having driven them out means having made them flee.
Niddhametvānā có nghĩa là xua đuổi đi.
Adesisunti adesayuṃ.
They taught means they taught.
Adesisu có nghĩa là đã thuyết giảng.
Ajjhiṭṭhoti āṇatto.
Having been requested means having been commanded.
Ajjhiṭṭho có nghĩa là được truyền lệnh.
Puna dānīti ettha dānīti nipātamattaṃ, puna āgaccheyyāma vā na vāti attho.
In now again, the word dānī is a mere particle; the meaning is, “we may or may not come again.”
Trong cụm từ puna dānī, từ dānī chỉ là một tiểu từ, có nghĩa là liệu chúng ta có trở lại nữa hay không.
Rājagahanagaraparivattakenāti rājagahanagaraṃ parivajjetvā tato bahi taṃ padakkhiṇaṃ katvā gatamaggena gamanena vā.
By a detour around the city of Rājagaha means by avoiding the city of Rājagaha and, outside of it, by the path taken after circumambulating it, or by the act of going that way.
Rājagahanagaraparivattakenā có nghĩa là đi vòng quanh thành Rājagaha, tức là đi theo con đường bên ngoài thành, sau khi đã đi nhiễu quanh thành.
Idāni theramātuyā veṭisanagare nivāsakāraṇaṃ dassetuṃ tassa nagarassa tassā jātibhūmibhāvaṃ therassa ca aṭṭhuppattiṃ dassento ‘‘asoko kira kumārakāle’’tiādimāha.
Now, to show the reason for the Thera’s mother residing in the city of Veṭisa, and showing that city to be her birthplace and the origin of the Thera, he said, “It is said that Asoka, in his youth…” and so on.
Bây giờ, để trình bày lý do mẹ của Trưởng lão cư trú tại thành Veṭisa, và để trình bày về nơi sinh của bà cũng như sự ra đời của Trưởng lão, kinh văn nói: “Asoka khi còn là hoàng tử” và các câu tiếp theo.
Ayaṃ panettha anupubbikathā – pubbe kira moriyavaṃse jātassa candaguttassa nāma rañño putto bindusāro nāma kumāro pitu accayena pāṭaliputtamhi nagare rājā ahosi.
Herein, this is the sequential account: It is said that in the past, a prince named Bindusāra, son of a king named Candagutta who was born in the Moriyan dynasty, became king in the city of Pāṭaliputta after his father’s passing.
Đây là câu chuyện tuần tự ở đây: Xưa kia, hoàng tử Bindusāra, con trai của vua Candagutta thuộc dòng Moriya, đã lên ngôi vua tại thành Pāṭaliputta sau khi phụ vương băng hà.
Tassa dve puttā saudariyā ahesuṃ, tesaṃ ekūnasatamattā vemātikabhātaro ahesuṃ.
He had two sons by the same mother; they had ninety-nine half-brothers by different mothers.
Ông có hai người con trai ruột, và chín mươi chín người anh em cùng cha khác mẹ.
Rājā pana tesaṃ sabbajeṭṭhakassa asokakumārassa uparajjaṭṭhānañca avantiraṭṭhañca datvā athekadivasaṃ attano upaṭṭhānaṃ āgataṃ disvā ‘‘tāta, uparāja, tava raṭṭhaṃ gantvā tattha ujjenīnagare vasāhī’’ti āṇāpesi.
The king, having given the position of viceroy and the Avanti country to the eldest of them all, Prince Asoka, one day saw him coming to attend upon him and commanded, “My dear viceroy, go to your country and reside there in the city of Ujjenī.”
Vua đã ban chức phó vương và xứ Avanti cho hoàng tử Asoka, người con cả trong số họ. Rồi một ngày, khi thấy hoàng tử đến chầu, vua ra lệnh: “Này con, phó vương, con hãy đến xứ của con và cư trú tại thành Ujjeni ở đó.”
So pitu vacanena taṃ ujjeniṃ gacchanto antarāmagge veṭisagirinagare veṭisanāmakassa seṭṭhissa ghare nivāsaṃ upagantvā tassa seṭṭhissa dhītaraṃ lakkhaṇasampannaṃ yobbanappattaṃ veṭisagiriṃ nāma kumāriṃ disvā tāya paṭibaddhacitto mātāpitūnaṃ kathāpetvā taṃ tehi dinnaṃ paṭilabhitvā tāya saddhiṃ saṃvāsaṃ kappesi.
By his father’s word, as he was going to Ujjenī, he took up residence on the way in the city of Veṭisagiri at the house of a merchant named Veṭisa, and seeing the merchant’s daughter, a maiden named Veṭisagiri, who was endowed with good characteristics and had reached youth, his heart became attached to her. Having had his parents speak for her, he received her as given by them and lived together with her.
Nghe lời cha, khi đang trên đường đến Ujjeni, ông đã ghé lại cư trú tại nhà của một trưởng giả tên Veṭisa ở thành Veṭisagiri. Tại đó, ông thấy một cô gái tên Veṭisagiri, con gái của trưởng giả, có đủ tướng tốt và đã đến tuổi trưởng thành. Ông đem lòng yêu mến cô, nhờ cha mẹ nói chuyện và sau khi được họ gả cho, ông đã chung sống với cô.
Sā tena saṃvāsena sañjātagabbhā hutvā tato ujjeniṃ nītā mahindakumāraṃ janayi.
Through that cohabitation, she became pregnant, and then, having been taken to Ujjenī, she gave birth to Prince Mahinda.
Cô mang thai do sự chung sống với ông, rồi được đưa đến Ujjeni và sinh ra hoàng tử Mahinda.
Tato vassadvaye atikkante saṅghamittañca dhītaraṃ upalabhitvā uparājena saddhiṃ tattha vasati.
Then, after two years had passed, having also obtained a daughter, Saṅghamittā, she lived there with the viceroy.
Hai năm sau đó, cô sinh thêm công chúa Saṅghamittā và cùng phó vương cư trú tại đó.
Uparājassa pana pitā bindusāro maraṇamañce nipanno puttaṃ asokakumāraṃ saritvā taṃ pakkosāpetuṃ ujjeniṃ manusse pesesi.
The viceroy’s father, Bindusāra, lying on his deathbed, remembered his son Prince Asoka and sent men to Ujjenī to summon him.
Cha của phó vương, vua Bindusāra, khi nằm trên giường bệnh, nhớ đến con trai là hoàng tử Asoka, đã sai người đến Ujjeni triệu ông về.
Te tato ujjeniṃ gantvā asokassa taṃ pavattiṃ ārocesuṃ.
They, having gone from there to Ujjenī, informed Asoka of that matter.
Những người ấy đến Ujjeni và báo tin cho Asoka.
Tesaṃ vacanena so pitu santikaṃ turitagamanenāgacchanto antarāmagge veṭisagirinagaramhi puttadāre ṭhapetvā pitu santakaṃ pāṭaliputtanagaraṃ gantvā gatasamanantarameva kālakatassa pituno sarīrakiccaṃ kārāpetvā tato ekūnasatamatte vemātikabhātaro ca ghātāpetvā vihatakaṇṭako hutvā tattha chattaṃ ussāpetvā abhisekaṃ gaṇhi.
By their word, as he was coming with haste to his father, he left his wife and children on the way in the city of Veṭisagiri, and went to his father’s city of Pāṭaliputta. Immediately after arriving, he had the funeral rites performed for his father who had just passed away. Then, having had his ninety-nine half-brothers killed, he became free of thorns in his side, raised the white umbrella there, and received the consecration.
Nghe lời họ, hoàng tử Asoka nhanh chóng đến gặp cha. Trên đường đi, ông để vợ con lại thành Veṭisagiri, rồi đến thành Pāṭaliputta của cha. Ngay sau khi đến, ông lo việc tang lễ cho người cha đã qua đời, rồi giết chín mươi chín người anh em cùng cha khác mẹ, loại bỏ mọi chướng ngại, và lên ngôi, nhận lễ đăng quang tại đó.
Tadāpi theramātā dārake rañño santikaṃ pesetvā sayaṃ tattheva veṭisagirinagare vasi.
At that time, too, the Thera’s mother sent the children to the king, but she herself remained and lived there in the city of Veṭisagiri.
Vào thời điểm đó, mẹ của Trưởng lão đã gửi các con đến chỗ vua, còn bà thì vẫn ở lại thành Veṭisagiri.
Tena vuttaṃ ‘‘sā tassa mātā tena samayena ñātighare vasī’’ti.
For that reason, it was said, “his mother was at that time living in her relatives’ home.”
Vì thế, có câu: “Vào thời điểm đó, mẹ của vị ấy cư trú tại nhà bà con.”
Āropesīti paṭipādesi.
He established means he accomplished.
Āropesī có nghĩa là đã thực hiện.
Amhākaṃ idha kattabbakiccaṃ niṭṭhitanti mātu dassanassa katabhāvaṃ sandhāyāha.
He spoke with reference to the fact that seeing his mother had been accomplished.
Amhākaṃ idha kattabbakiccaṃ niṭṭhita được nói để ám chỉ việc đã hoàn thành việc thăm mẹ.
Anubhavatu tāva me pitarā pesitaṃ abhisekantiādīsu abhisekapesanādikathā vitthārena uttarato āvi bhavissati.
In “Let him experience the consecration sent by my father…” and so on, the account of sending the consecration and so on will become clear in detail later on.
Trong các câu như Anubhavatu tāva me pitarā pesitaṃ abhiseka (Hãy để tôi nhận lễ đăng quang do cha tôi gửi đến), câu chuyện về việc gửi lễ đăng quang, v.v., sẽ được trình bày chi tiết sau này.
Chaṇatthanti chaṇanimittaṃ, chaṇahetūti attho, sayaṃ chaṇakīḷaṃ akātukāmoti vuttaṃ hoti.
For a festival means for the occasion of a festival, for the reason of a festival; that is to say, he himself did not wish to engage in festival sports.
Chaṇattha có nghĩa là vì lý do lễ hội, tức là vì mục đích lễ hội. Có nghĩa là không muốn tự mình tham gia trò chơi lễ hội.
Tadā kira devānaṃpiyatisso jeṭṭhamūlamāsapuṇṇamiyaṃ nakkhattaṃ ghosāpetvā ‘‘salilakīḷāchaṇaṃ karothā’’ti amacce āṇāpetvā sayaṃ migavaṃ kīḷitukāmo missakapabbataṃ agamāsi.
It is said that at that time, Devānaṃpiyatissa, having proclaimed a festival on the full moon day of the month of Jeṭṭhamūla, commanded his ministers, “Hold a water-sport festival,” and he himself, wishing to play at deer-hunting, went to Missaka mountain.
Vào thời điểm đó, vua Devānaṃpiyatissa đã tuyên bố lễ hội vào ngày trăng tròn tháng Jeṭṭhamūla và ra lệnh cho các quan đại thần “Hãy tổ chức lễ hội té nước”. Sau đó, vì muốn đi săn, vua đã đến núi Missaka.
Missakapabbatanti paṃsupāsāṇamissakattā evaṃladdhanāmaṃ pabbataṃ.
Missaka mountain means the mountain which got its name from being a mixture of soil and rock.
Missakapabbata là ngọn núi có tên như vậy vì nó là sự pha trộn giữa đất và đá.
Diṭṭhasaccoti anāgāmimaggena paṭividdhasacco, anāgāmiphalaṃ pattoti vuttaṃ hoti.
Diṭṭhasacco, meaning, one who has penetrated the Truth through the Anāgāmi-magga, meaning, one who has attained the Anāgāmi fruit.
Diṭṭhasacco có nghĩa là đã chứng ngộ chân lý bằng đạo Anāgāmī, tức là đã đạt được quả Anāgāmī.
So kira therena attano mātudeviyā desitaṃ dhammaṃ sutvā anāgāmiphalaṃ sacchākāsi, so ca therassa bhāgineyyoti veditabbo.
It is said that having heard the Dhamma taught by the Thera to his own royal mother, he realized the fruit of anāgāmi. And he should be understood as the Thera's nephew.
Người ấy, sau khi nghe pháp được vị Trưởng lão thuyết giảng cho mẹ của mình, đã chứng đắc quả Anāgāmī, và người ấy nên được biết là cháu của vị Trưởng lão.
Tathā hi therassa mātudeviyā bhaginī tassā dhītā, tassā ayaṃ putto.
Indeed, the Thera’s royal mother had a sister, who had a daughter, and this one was her son.
Thật vậy, em gái của mẹ vị Trưởng lão có một người con gái, và người này là con trai của người con gái ấy.
Vuttañhetaṃ mahāvaṃse –
It is stated in the Mahāvaṃsa:
Điều này đã được nói trong Mahāvaṃsa –
Sammāsambuddhena ca tumhe byākatāti bodhimūle eva buddhacakkhunā lokaṃ voloketvā tambapaṇṇidīpaṃ disvā anāgate tassa dīpassa sampattiṃ diṭṭhena sammāsambuddhena ‘‘anāgate mahindo nāma bhikkhu tambapaṇṇidīpaṃ pasādessatī’’ti tumhe byākatā.
Sammāsambuddhena ca tumhe byākatā (And you were prophesied by the Perfectly Enlightened One): This means that the Perfectly Enlightened One, having surveyed the world with his Buddha-eye at the foot of the Bodhi tree, saw the island of Tambapaṇṇi and its future prosperity, and declared, "In the future, a bhikkhu named Mahinda will make the island of Tambapaṇṇi prosperous."
Sammāsambuddhena ca tumhe byākatā có nghĩa là, Đức Chánh Đẳng Giác, sau khi quán sát thế gian bằng Phật nhãn ngay dưới cội Bồ-đề, thấy đảo Tambapaṇṇi và thấy sự hưng thịnh của đảo ấy trong tương lai, đã tuyên bố về các vị rằng: “Trong tương lai, một tỳ-khưu tên là Mahinda sẽ làm cho đảo Tambapaṇṇi trở nên trong sạch.”
Tattha tambapaṇṇidīpanti dīpavāsino vuttā.
In that context, tambapaṇṇidīpa refers to the inhabitants of the island.
Trong đó, tambapaṇṇidīpa có nghĩa là những cư dân của đảo.
Indriyaparopariyattañāṇaṃ āsayānusayañāṇañca ‘‘buddhacakkhū’’ti vuccati.
The knowledge of the superiority or inferiority of faculties ( indriyaparopariyattañāṇa) and the knowledge of latent tendencies ( āsayānusayañāṇa) are called “buddhacakkhu” (Buddha-eye).
Indriyaparopariyattañāṇa (trí tuệ biết rõ sự hơn kém của các căn) và Āsayānusayañāṇa (trí tuệ biết rõ khuynh hướng và tùy miên) được gọi là “buddhacakkhū” (Phật nhãn).
Tena pana indriyaparoparādiṃ vinā aññaṃ na sakkā daṭṭhunti ‘‘volokento’’ti avatvā ‘‘voloketvā’’ti vuttaṃ.
Since it is not possible to see otherwise without this knowledge of faculties and latent tendencies, it is said “voloketvā” (having surveyed) and not “volokento” (surveying).
Tuy nhiên, không thể nhìn thấy điều gì khác ngoài sự hơn kém của các căn, v.v., bằng nhãn quan đó, nên không nói “volokento” (đang quán sát) mà nói “voloketvā” (sau khi quán sát).
Etamatthanti ‘‘anāgate mahindo nāma bhikkhu tambapaṇṇidīpaṃ pasādessatī’’ti imamatthaṃ.
Etamattha (this matter) refers to "In the future, a bhikkhu named Mahinda will make the island of Tambapaṇṇi prosperous."
Etamattha có nghĩa là ý này: “Trong tương lai, một tỳ-khưu tên là Mahinda sẽ làm cho đảo Tambapaṇṇi trở nên trong sạch.”
Veṭisagirimhi rājagaheti deviyā katavihāre.
Veṭisagirimhi rājagahe (At Veṭisagiri in Rājagaha) means at the monastery built by the queen.
Veṭisagirimhi rājagahe có nghĩa là tại tịnh xá do nữ hoàng xây dựng.
Kālova gamanassa, gacchāma dīpamuttamanti yojetabbaṃ.
It should be construed as: "The time for going has arrived; let us go to the excellent island."
Nên hiểu là: “Đã đến lúc ra đi, chúng ta hãy đến hòn đảo tối thượng.”
Idañca tesaṃ parivitakkanidassanaṃ.
This is an indication of their reflection.
Và đây là sự biểu thị suy nghĩ của các vị ấy.
Paḷināti ākāsaṃ pakkhandiṃsu.
Paḷinā (by the layer of cloud) means they flew up into the sky.
Paḷinā có nghĩa là bay lên không trung.
Ambareti ākāse.
Ambare means in the sky.
Ambare có nghĩa là trên không trung.
Evamākāsaṃ pakkhanditvā kiṃ te akaṃsūti cetiyapabbate nipatiṃsūti dassento āha ‘‘evamuppatitā therā, nipatiṃsu naguttame’’ti.
Showing what they did after flying up into the sky, it is said: "Thus, having risen, the Theras descended upon the excellent mountain." This means they descended upon Cetiya Mountain.
Để cho thấy rằng sau khi bay lên không trung như vậy, các vị ấy đã làm gì, các vị ấy đã hạ cánh xuống núi Cetiyapabbata,* nói: “Như vậy, các vị Trưởng lão đã bay lên và hạ cánh xuống ngọn núi tối thượng.”
Idāni tassa pabbatassa patiṭṭhitaṭṭhānaṃ therānañca tattha nipatitaṭṭhānaṃ dassetuṃ ‘‘purato puraseṭṭhassā’’tiādigāthamāha.
Now, to show the location where that mountain is situated and where the Theras descended, the verse beginning "purato puraseṭṭhassā" is stated.
Hiện nay, để cho thấy vị trí của ngọn núi đó và nơi các vị Trưởng lão hạ cánh,* nói bài kệ bắt đầu bằng “purato puraseṭṭhassā” v.v.
Puratoti pācīnadisābhāge.
Purato means in the eastern direction.
Purato có nghĩa là ở phía đông.
Puraseṭṭhassāti anurādhapurasaṅkhātassa puravarassa.
Puraseṭṭhassā refers to the excellent city known as Anurādhapura.
Puraseṭṭhassā có nghĩa là của thành phố vĩ đại tên là Anurādhapura.
Meghasannibheti samantato nīlavaṇṇattā nīlamahāmeghasadise.
Meghasannibhe (cloud-like) means resembling a great blue cloud due to being blue-colored all around.
Meghasannibhe có nghĩa là giống như một đám mây lớn màu xanh đậm vì toàn bộ đều có màu xanh.
Sīlakūṭamhīti evaṃnāmake pabbatakūṭe.
Sīlakūṭamhī means on the mountain peak thus named.
Sīlakūṭamhī có nghĩa là trên đỉnh núi tên là Sīlakūṭa.
Haṃsāva nagamuddhanīti pabbatamuddhani haṃsā viya.
Haṃsāva nagamuddhanī means like swans on the mountain top.
Haṃsāva nagamuddhanī có nghĩa là như những con thiên nga trên đỉnh núi.
Tattha pana patiṭṭhahanto kadā patiṭṭhahīti āha ‘‘evaṃ iṭṭiyādīhi saddhi’’ntiādi.
When did they alight there? It says, "evaṃ iṭṭiyādīhi saddhi" and so on.
Vậy, khi nào các vị ấy đã an vị ở đó?* nói: “evaṃ iṭṭiyādīhi saddhi” v.v.
Parinibbānatoti parinibbānavassato taṃ avadhibhūtaṃ muñcitvā tato uddhaṃ dvinnaṃ vassasatānaṃ upari chattiṃsatime vasseti attho gahetabbo.
Parinibbānato (from the Parinibbāna) means, excluding that year of Parinibbāna as the boundary, it refers to the thirty-sixth year after two hundred years from that point.
Parinibbānato có nghĩa là, bỏ qua năm Parinibbāna làm mốc, thì đó là năm thứ ba mươi sáu sau hai trăm năm kể từ năm Parinibbāna.
Kathaṃ veditabboti āha ‘‘ajātasattussa hī’’tiādi.
How is this to be understood? It says, "ajātasattussa hī" and so on.
Làm sao để biết được điều đó?* nói: “ajātasattussa hī” v.v.
Tasmiṃyeva vasseti ettha yasmiṃ saṃvacchare yasmiñca divase bhagavā parinibbuto, tasmiṃ saṃvacchare tasmiṃyeva ca divase vijayakumāro imaṃ dīpamāgatoti vadanti.
Tasmiṃyeva vasse (in that very year): In this context, it is said that in the very year and on the very day that the Blessed One attained Parinibbāna, Prince Vijaya arrived on this island.
Trong cụm từ tasmiṃyeva vasse, người ta nói rằng, vào cùng năm và cùng ngày Đức Thế Tôn nhập Niết-bàn, hoàng tử Vijaya đã đến hòn đảo này.
Vuttañhetaṃ –
It is indeed said:
Điều này đã được nói –
Sīhakumārassa puttoti ettha kāliṅgarājadhītu kucchismiṃ sīhassa jāto kumāro sīhakumāroti veditabbo, pubbe amanussāvāsattā āha ‘‘manussāvāsaṃ akāsī’’ti.
Sīhakumārassa putto (the son of Prince Sīha): Here, the prince born of a lion in the womb of the Kalinga king's daughter should be understood as Prince Sīha. It is said “manussāvāsaṃ akāsī” (he made it habitable for humans) because it was previously inhabited by non-humans.
Trong cụm từ sīhakumārassa putto, hoàng tử sinh ra từ sư tử trong bụng con gái vua Kalinga nên được gọi là Sīhakumāra (Hoàng tử Sư tử). Vì trước đây là nơi ở của phi nhân,* nói: “manussāvāsaṃ akāsī” (đã biến thành nơi ở của loài người).
Cuddasame vasseti cuddasame vasse sampatte.
Cuddasame vasse means when the fourteenth year was reached.
Cuddasame vasse có nghĩa là khi năm thứ mười bốn đã đến.
Idha vijayo kālamakāsīti imasmiṃ tambapaṇṇidīpe vijayarājakumāro aṭṭhatiṃsa vassāni rajjaṃ kāretvā kālamakāsi.
Idha vijayo kālamakāsī (here Vijaya passed away): In this island of Tambapaṇṇi, Prince Vijaya reigned for thirty-eight years and then passed away.
Idha vijayo kālamakāsī có nghĩa là ở đảo Tambapaṇṇi này, hoàng tử Vijaya đã trị vì ba mươi tám năm rồi qua đời.
Tathā hi ajātasattu rājā dvattiṃsa vassāni rajjaṃ kāresi, udayabhaddo soḷasa vassāni, tasmā ajātasattussa aṭṭhamavassaṃ idha vijayassa paṭhamavassanti katvā tato uddhaṃ ajātasattussa catuvīsati vassāni udayabhaddassa cuddasa vassānīti vijayassa aṭṭhatiṃsa vassāni paripūriṃsu.
Thus, King Ajātasattu reigned for thirty-two years, and Udayabhadda for sixteen years. Therefore, counting Ajātasattu’s eighth year as Vijaya’s first year here, then Ajātasattu’s twenty-four years and Udayabhadda’s fourteen years from then, Vijaya’s thirty-eight years were completed.
Thật vậy, vua Ajātasattu đã trị vì ba mươi hai năm, Udayabhadda mười sáu năm; do đó, tính từ năm thứ tám của Ajātasattu là năm đầu tiên của Vijaya ở đây, rồi thêm hai mươi bốn năm của Ajātasattu và mười bốn năm của Udayabhadda thì tổng cộng là ba mươi tám năm của Vijaya đã hoàn tất.
Tathā ca vuttaṃ –
And it is said:
Điều này đã được nói –
Dāmarikoti yuddhakārako coro.
Dāmariko (rebel) means a warring thief.
Dāmariko có nghĩa là một tên cướp gây chiến tranh.
Paṇḍukābhayo pana abhayassa bhāgineyyo rājāyeva, na coro, balakkārena pana rajjassa gahitattā ‘‘dāmariko’’ti vuttaṃ.
However, Paṇḍukābhaya was Abhaya’s nephew, indeed a king, but he is called “dāmariko” because he seized the kingship by force.
Paṇḍukābhaya là cháu của Abhaya và là một vị vua, không phải là một tên cướp; nhưng vì đã chiếm đoạt vương quốc bằng vũ lực nên được gọi là “dāmariko”.
Rajjaṃ aggahesīti ekadesassa gahitattā vuttaṃ.
Rajjaṃ aggahesī (seized the kingship) is stated because he seized only a part.
Rajjaṃ aggahesī được nói vì chỉ chiếm đoạt một phần.
Abhayassa hi vīsatime vasse na tāva sabbaṃ rajjamaggahesīti.
Indeed, in Abhaya's twentieth year, he had not yet seized the entire kingdom.
Thật vậy, vào năm thứ hai mươi của (vua) Abhaya, (ông) vẫn chưa chiếm được toàn bộ vương quốc.
Tathā hi vīsatimavassato paṭṭhāya abhayassa nava bhātike attano mātule tattha tattha yuddhaṃ katvā ghātentassa anabhisittasseva sattarasa vassāni atikkamiṃsu, tatoyeva ca tāni rājasuññāni nāma ahesuṃ.
Thus, from the twentieth year, while Paṇḍukābhaya waged war and killed Abhaya's nine brothers, his own uncles, in various places, seventeen years passed before his anointing, and those years were considered kingless.
Thật vậy, kể từ năm thứ hai mươi, mười bảy năm đã trôi qua trong khi (Paṇḍukābhaya) chiến đấu và giết chết chín người anh em của Abhaya và các cậu của mình ở nhiều nơi khác nhau mà vẫn chưa được làm lễ đăng quang; do đó, những năm đó được gọi là những năm không có vua.
Tathā ca vuttaṃ –
And it is said:
Và điều đó đã được nói như sau –
Tatthāti jambudīpe.
Tattha means in Jambudīpa.
Tatthā (ở đó) là tại Jambudīpa (Diêm Phù Đề).
Paṇḍukassāti paṇḍukābhayassa.
Paṇḍukassa means of Paṇḍukābhaya.
Paṇḍukassā (của Paṇḍuka) là của Paṇḍukābhaya.
Bhavati hi ekadesenapi vohāro ‘‘devadatto datto’’ti yathā.
Indeed, a designation by a part of a name also occurs, just as 'Devadatta' is called 'Datta'.
Thật vậy, có cách dùng từ chỉ một phần, như “Devadatta là Datta”.
Sattarasa vassāni paripūriṃsūti anabhisittasseva paripūriṃsu.
Sattarasa vassāni paripūriṃsu means they were completed even before his anointing.
Sattarasa vassāni paripūriṃsu (mười bảy năm đã trọn) là đã trọn ngay cả khi chưa đăng quang.
Ettha ca kāḷāsokassa soḷasamavassaṃ ṭhapetvā pannarasa vassāni heṭṭhā susunāgassa sattarasamaaṭṭhārasamavassāni ca dve gahetvā sattarasa vassāni gaṇitabbāni.
Here, excluding the sixteenth year of Kāḷāsoka, the fifteen years below and the seventeenth and eighteenth years of Susunāga, being two, should be counted as seventeen years.
Ở đây, sau khi bỏ đi năm thứ mười sáu của Kāḷāsoka, mười lăm năm dưới thời Susunāga, và hai năm thứ mười bảy và mười tám của Susunāga, mười bảy năm phải được tính.
Tāni heṭṭhā ekena vassena saha aṭṭhārasa hontīti tāni rājasuññāni sattarasa vassāni heṭṭhā vijayapaṇḍuvāsudevarājūnamantare arājikena ekena vassena saddhiṃ aṭṭhārasa rājasuññavassāni nāma honti.
Tāni heṭṭhā ekena vassena saha aṭṭhārasa honti means those seventeen years without a king, together with one year without a king between King Vijaya, Paṇḍuvāsudeva, and the kings below, are eighteen years without a king.
Tāni heṭṭhā ekena vassena saha aṭṭhārasa honti (những năm đó cùng với một năm ở dưới là mười tám) có nghĩa là mười bảy năm không có vua đó, cùng với một năm không có vua giữa các vị vua Vijayapaṇḍu và Vāsudeva ở dưới, tổng cộng là mười tám năm không có vua.
Candaguttassa cuddasame vasse idha paṇḍukābhayo kālamakāsīti candaguttassa cuddasame vasse imasmiṃ tambapaṇṇidīpe paṇḍukābhayo nāma rājā sattati vassāni rajjamanusāsitvā kālamakāsi.
Candaguttassa cuddasame vasse idha Paṇḍukābhayo kālamakāsī means in the fourteenth year of Candagutta, King Paṇḍukābhaya in this island of Tambapaṇṇī, having reigned for seventy years, passed away.
Candaguttassa cuddasame vasse idha Paṇḍukābhayo kālamakāsī (vào năm thứ mười bốn của Candagutta, Paṇḍukābhaya đã qua đời ở đây) có nghĩa là vào năm thứ mười bốn của Candagutta, vua Paṇḍukābhaya ở đảo Tambapaṇṇi (Tích Lan) này, sau khi trị vì bảy mươi năm, đã qua đời.
Tathā hi susunāgassa putto kāḷāsoko aṭṭhavīsati vassāni rajjaṃ kāresi.
Thus, Kāḷāsoka, the son of Susunāga, reigned for twenty-eight years.
Thật vậy, Kāḷāsoka, con trai của Susunāga, đã trị vì hai mươi tám năm.
Tato tassa puttā dasa bhātukā dvevīsati vassāni rajjaṃ kāresuṃ, tesaṃ pacchā nava nandā dvevīsati, candagutto catuvīsati vassāni rajjaṃ kāresi.
Then his ten sons, the brothers, reigned for twenty-two years; after them, the nine Nandas reigned for twenty-two years; Candagutta reigned for twenty-four years.
Sau đó, mười người con trai của ông đã trị vì hai mươi hai năm; sau họ, chín vị vua Nanda đã trị vì hai mươi hai năm; Candagutta đã trị vì hai mươi bốn năm.
Tattha kāḷāsokassa aṭṭhavīsativassesu pannarasa vassāni heṭṭhā gahitānīti tāni ṭhapetvā sesāni terasa vassāni, dasabhātukānaṃ dvevīsati, tathā navanandānaṃ dvevīsati, candaguttassa cuddasamavassaṃ ṭhapetvā terasa vassānīti paṇḍukābhayassa sattati vassāni paripūriṃsu.
Of Kāḷāsoka's twenty-eight years, fifteen years had been taken below, so excluding those, the remaining thirteen years, the twenty-two years of the ten brothers, similarly the twenty-two years of the nine Nandas, and excluding Candagutta's fourteenth year, the thirteen years—thus, Paṇḍukābhaya's seventy years were completed.
Trong số hai mươi tám năm của Kāḷāsoka, mười lăm năm đã được tính ở dưới, nên sau khi bỏ đi những năm đó, còn lại mười ba năm; hai mươi hai năm của mười người con trai; cũng như hai mươi hai năm của chín vị vua Nanda; và sau khi bỏ đi năm thứ mười bốn của Candagutta, còn lại mười ba năm. Như vậy, bảy mươi năm của Paṇḍukābhaya đã trọn.
Tathā ca vuttaṃ –
And it has been said:
Và điều đó đã được nói:
Tattha asokadhammarājassa sattarasame vasse idha muṭasivarājā kālamakāsīti tasmiṃ jambudīpe asokadhammarājassa sattarasame vasse idha muṭasivo nāma rājā saṭṭhi vassāni rajjamanusāsitvā kālamakāsi.
Tattha Asokadhammarājassa sattarasame vasse idha Muṭasivarājā kālamakāsī means in that Jambudīpa, in the seventeenth year of Asokadhammarāja, King Muṭasiva in this island, having reigned for sixty years, passed away.
Tattha Asokadhammarājassa sattarasame vasse idha Muṭasivarājā kālamakāsī (vào năm thứ mười bảy của Asokadhammarāja, vua Muṭasiva đã qua đời ở đây) có nghĩa là vào năm thứ mười bảy của Asokadhammarāja ở Jambudīpa đó, vua Muṭasiva ở đây, sau khi trị vì sáu mươi năm, đã qua đời.
Tathā hi candaguttassa putto bindusāro aṭṭhavīsati vassāni rajjaṃ kāresi, tato tassa putto asokadhammarājā rajjaṃ pāpuṇi, tasmā candaguttassa heṭṭhā vuttesu catuvīsativassesu terasa vassāni gahitānīti tāni ṭhapetvā sesāni ekādasa vassāni, bindusārassa aṭṭhavīsati vassāni, asokassa anabhisittassa cattāri vassāni, abhisittassa sattarasa vassānīti evaṃ saṭṭhi vassāni idha muṭasivassa paripūriṃsu.
Thus, Bindusāra, the son of Candagutta, reigned for twenty-eight years; then his son Asokadhammarāja attained the kingship. Therefore, of Candagutta's previously mentioned twenty-four years, thirteen years were taken, so excluding those, the remaining eleven years, Bindusāra's twenty-eight years, Asoka's four unanointed years, and seventeen years after his anointing—thus, Muṭasiva's sixty years in this island were completed.
Thật vậy, Bindusāra, con trai của Candagutta, đã trị vì hai mươi tám năm; sau đó, Asokadhammarāja, con trai của ông, đã lên ngôi. Do đó, trong số hai mươi bốn năm của Candagutta đã nói ở dưới, mười ba năm đã được tính, nên sau khi bỏ đi những năm đó, còn lại mười một năm; hai mươi tám năm của Bindusāra; bốn năm của Asoka khi chưa đăng quang; và mười bảy năm sau khi đăng quang. Như vậy, sáu mươi năm của Muṭasiva ở đây đã trọn.
Tathā ca vuttaṃ –
And it has been said:
Và điều đó đã được nói:
Devānaṃpiyatisso rajjaṃ pāpuṇīti asokadhammarājassa aṭṭhārasame vasse pāpuṇi.
Devānaṃpiyatisso rajjaṃ pāpuṇī means he attained kingship in the eighteenth year of Asokadhammarāja.
Devānaṃpiyatisso rajjaṃ pāpuṇī (Devānaṃpiyatissa đã lên ngôi) là đã lên ngôi vào năm thứ mười tám của Asokadhammarāja.
Idāni parinibbute bhagavati ajātasattuādīnaṃ vassagaṇanāvasena parinibbānato dvinnaṃ vassasatānaṃ upari chattiṃsati vassāni ekato gaṇetvā dassento āha ‘‘parinibbute ca sammāsambuddhe’’tiādi.
Now, showing thirty-six years above two hundred years from the Parinibbāna of the Bhagavā, counting the years of Ajātasattu and others, it is said: "When the Sammāsambuddha was completely unbound" and so on.
Bây giờ, để tính và trình bày ba mươi sáu năm sau hai trăm năm kể từ khi Đức Sammāsambuddha nhập Niết Bàn, bằng cách tính số năm của Ajātasattu và những vị vua khác, ngài đã nói “parinibbute ca sammāsambuddhe” (và khi Đức Sammāsambuddha đã nhập Niết Bàn) và vân vân.
Tattha ajātasattussa catuvīsatīti parinibbānavassasaṅkhātaṃ aṭṭhamavassaṃ muñcitvā vuttaṃ.
There, Ajātasattu's twenty-four is stated, excluding the eighth year which is considered the year of the Parinibbāna.
Trong đó, ajātasattussa catuvīsatī (hai mươi bốn năm của Ajātasattu) được nói mà không tính năm thứ tám, tức là năm nhập Niết Bàn.
Asokassa puttakā dasa bhātukarājānoti kāḷāsokassa puttā bhaddaseno koraṇḍavaṇṇo maṅkuro sabbañjaho jāliko ubhako sañcayo korabyo nandivaḍḍhano pañcamakoti ime dasa bhātukarājānoti veditabbā.
Asokassa puttakā dasa bhātukarājāno means the ten brother kings, sons of Kāḷāsoka, are Bhaddasena, Koraṇḍavaṇṇa, Maṅkura, Sabbañjaha, Jāḷika, Ubhaka, Sañcaya, Korabya, Nandivaḍḍhana, and Pañcamaka; these are to be known as the ten brother kings.
Asokassa puttakā dasa bhātukarājāno (mười người con trai của Asoka là các vua anh em) nên biết rằng họ là mười vị vua anh em: Bhaddasena, Koraṇḍavaṇṇa, Maṅkura, Sabbañjaha, Jāḷika, Ubhaka, Sañcaya, Korabya, Nandivaḍḍhana, và Pañcamaka.
Uggasenanando paṇḍukanando paṇḍugatinando bhūtapālanando raṭṭhapālanando govisāṇakanando saviddhakanando kevaṭṭakanando dhananandoti ime nava nandāti veditabbā.
Uggasenananda, Paṇḍukananda, Paṇḍugatinanda, Bhūtapālananda, Raṭṭhapālananda, Govisāṇakananda, Saviddhakananda, Kevaṭṭakananda, Dhanananda—these are to be known as the nine Nandas.
Uggasenananda, Paṇḍukananda, Paṇḍugatinanda, Bhūtapālananda, Raṭṭhapālananda, Govisāṇakananda, Saviddhakananda, Kevaṭṭakananda, và Dhanananda – nên biết rằng đây là chín vị vua Nanda.
Etena rājavaṃsānusārenāti etena jambudīpavāsirājūnaṃ vaṃsānusārena veditabbametanti attho.
Etena rājavaṃsānusārenāti means this should be understood according to the lineage of the kings residing in Jambudīpa; that is the meaning.
Etena rājavaṃsānusārenā (theo dòng dõi hoàng gia này) có nghĩa là điều này nên được hiểu theo dòng dõi các vị vua cư trú ở Jambudīpa.
Jeṭṭhamāsassa puṇṇamiyaṃ jeṭṭhanakkhattaṃ mūlanakkhattaṃ vā hotīti āha ‘‘jeṭṭhamūlanakkhattaṃ nāma hotī’’ti.
The full moon day of Jeṭṭhamāsa may be the Jeṭṭha constellation or the Mūla constellation, hence it is said: "It is called the Jeṭṭhamūla constellation."
Vào ngày trăng tròn của tháng Jeṭṭha, có sao Jeṭṭha hoặc sao Mūla, nên ngài nói “jeṭṭhamūlanakkhattaṃ nāma hoti” (có tên là chòm sao Jeṭṭhamūla).
Tasmiṃ pana nakkhatte kattabbachaṇampi tannissayattā tameva nāmaṃ labhatīti veditabbaṃ.
And it should be known that the festival to be performed on that constellation also obtains that same name due to its dependence on it.
Và nên biết rằng ngay cả lễ hội được tổ chức vào chòm sao đó cũng mang tên đó vì nó phụ thuộc vào chòm sao đó.
Migavanti migānaṃ vānanato hesanato bādhanato migavanti laddhasamaññaṃ migavaṃ.
Migava means a forest where deer are harassed, tormented, and oppressed; hence it is called migava.
Migavaṃ (săn thú) là việc săn thú, được gọi là săn thú vì sự quấy rầy, tiếng kêu, và sự săn đuổi các loài thú.
Rohitamigarūpanti gokaṇṇamigavesaṃ.
Rohitamigarūpa means the appearance of a gokaṇṇa deer.
Rohitamigarūpaṃ (hình dạng nai đỏ) là hóa trang thành nai gokaṇṇa.
Jiyanti dhanujiyaṃ.
Jiya means a bowstring.
Jiyaṃ (dây) là dây cung.
Anubandhantoti padasā anudhāvanto.
Anubandhanto means pursuing on foot.
Anubandhanto (đuổi theo) là chạy theo bằng chân.
Mamaṃyeva rājā passatūti ettha ‘‘amhesu bahūsu diṭṭhesu rājā ativiya bhāyissatī’’ti iminā kāraṇena attānameva dassetuṃ ‘‘mamaṃyeva passatū’’ti adhiṭṭhāsīti veditabbaṃ.
Mamaṃyeva rājā passatūti in this, it should be understood that "the king will be excessively frightened if he sees many of us," and for this reason, wishing to show only himself, he resolved, "May the king see only me."
Mamaṃyeva rājā passatū (mong rằng đức vua chỉ nhìn thấy ta) – ở đây, nên hiểu rằng với lý do “nếu đức vua nhìn thấy nhiều người trong chúng ta, ngài sẽ rất sợ hãi”, ngài đã quyết định “mong rằng ngài chỉ nhìn thấy ta” để chỉ lộ diện mình.
‘‘Cintesī’’ti vatvā tassa cintanākāraṃ dassento āha ‘‘imasmiṃ dīpe jāto’’tiādi.
Having said "cintesī" (he thought), he explained the manner of his thought, saying "imasmiṃ dīpe jāto" (born on this island) and so on.
Sau khi nói “cintesī” (ngài đã suy nghĩ), để chỉ ra cách suy nghĩ của vị vua, ngài nói “imasmiṃ dīpe jāto” (sinh ra trên hòn đảo này) và vân vân.
Thero tassa parivitakkaṃ jānitvā attano sabhāvaṃ kathetvā taṃ assāsetukāmo ‘‘samaṇā mayaṃ mahārājā’’tiādimāha.
The Elder, knowing his reflection, explained his own nature and, wishing to reassure him, said "samaṇā mayaṃ mahārājā" (we are ascetics, great king) and so on.
Vị Trưởng lão, sau khi biết được suy nghĩ của vị vua, đã nói về bản chất của mình và muốn trấn an vị vua, nên đã nói “samaṇā mayaṃ mahārājā” (Đại vương, chúng tôi là các sa-môn) và vân vân.
Mahārāja mayaṃ samaṇā nāma, tvaṃ parivitakkaṃ mā akāsīti vuttaṃ hoti.
It is said: "Great king, we are ascetics; you should not have such a reflection."
Đại vương, chúng tôi là các sa-môn, ngài đừng suy nghĩ nhiều. Đó là ý nghĩa của lời nói.
Taveva anukampāyāti tava anukampatthāya eva āgatā, na vimukhabhāvatthāyāti adhippāyo.
Taveva anukampāyā means "We have come solely for your compassion, not for your aversion," is the intention.
Taveva anukampāyā (vì lòng từ bi đối với ngài) có nghĩa là chúng tôi đến đây vì lòng từ bi đối với ngài, không phải để chống đối ngài.
‘‘Ime samaṇā nāmā’’ti ajānantassa ‘‘samaṇā mayaṃ, mahārājā’’ti kasmā thero āhāti ce?
If it is asked, "Why did the Elder say, 'We are ascetics, great king,' to the king who did not know 'these are ascetics'?"
Nếu có ai hỏi: Tại sao vị Trưởng lão lại nói “Đại vương, chúng tôi là các sa-môn” với vị vua không biết “đây là các sa-môn”?
Asokadhammarājena pesitasāsaneneva pubbe gahitasamaṇasaññaṃ sāretuṃ evamāhāti.
It is said he spoke thus to remind the king of the perception of ascetics he had already acquired from the message sent by King Asokadhammarāja.
Ngài đã nói như vậy để nhắc nhở vị vua về nhận thức về sa-môn mà ngài đã có trước đó qua thông điệp do Asokadhammarāja gửi đến.
Imamatthaṃ vibhāvetuṃ ‘‘tena ca samayenā’’tiādi vuttaṃ.
To clarify this matter, "tena ca samayenā" (and at that time) and so on, was said.
Để làm rõ ý nghĩa này, “tena ca samayenā” (vào thời điểm đó) và vân vân đã được nói.
Adiṭṭhā hutvā sahāyakāti adiṭṭhasahāyakā, aññamaññaṃ adisvāva sahāyakabhāvaṃ upagatāti vuttaṃ hoti.
Having become unseen companions means adiṭṭhasahāyakā; it is said they became companions without ever having seen each other.
Chưa từng gặp nhau nhưng đã là bạn, nên được gọi là adiṭṭhasahāyakā (những người bạn chưa từng gặp). Có nghĩa là họ đã trở thành bạn mà không cần gặp mặt nhau.
Chātapabbatapādeti chātavāhassa nāma pabbatassa pāde.
Chātapabbatapāde means at the foot of the mountain named Chātavāha.
Chātapabbatapāde (dưới chân núi Chāta) là dưới chân núi tên là Chātavāha.
Taṃ kira pabbataṃ anurādhapurā pubbadakkhiṇadisābhāge atirekayojanadvayamatthake tiṭṭhati.
It is said that mountain stands more than two yojanas to the southeast of Anurādhapura.
Nghe nói ngọn núi đó nằm ở phía đông nam Anurādhapura, cách đó hơn hai dojana.
Tamhi ṭhāne pacchā saddhātisso nāma mahārājā vihāraṃ kārāpesi, taṃ ‘‘chātavihāra’’nti vohariṃsu.
Later, King Saddhātissa had a monastery built at that spot, and they called it "Chātavihāra."
Tại nơi đó, sau này, vua tên Saddhātissa đã xây một tu viện, và người ta gọi tu viện đó là “Chātavihāra”.
‘‘Rathayaṭṭhippamāṇāti āyāmato ca āvaṭṭato ca rathapatodena samappamāṇā’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
"Rathayaṭṭhippamāṇā means of the same size as a cart-goad, both in length and circumference," is stated in all three gaṇṭhipada texts.
“Rathayaṭṭhippamāṇā (kích thước bằng cây gậy xe) là có kích thước bằng cây gậy điều khiển xe cả về chiều dài lẫn chu vi” – điều này đã được nói trong cả ba gaṇṭhipada (chú giải).
Mahāvaṃsepi vuttaṃ –
It is also stated in the Mahāvaṃsa:
Trong Mahāvaṃsa cũng đã nói:
Ekā latā yaṭṭhi nāmāti kañcanalatāya paṭimaṇḍitattā evaṃladdhanāmā ekā yaṭṭhi ahosi.
Ekā latā yaṭṭhi nāmā means there was one staff thus named because it was adorned with a golden creeper.
Ekā latā yaṭṭhi nāmā (một cây gậy có tên là dây leo) có nghĩa là có một cây gậy được trang trí bằng dây leo vàng, do đó mà có tên như vậy.
Taṃ alaṅkaritvā uppannalatāti taṃ rajatavaṇṇaṃ yaṭṭhiṃ alaṅkaritvā tattheva cittakammakatā viya uppannalatā.
Taṃ alaṅkaritvā uppannalatā means a creeper that appeared as if painted on that silver-colored staff, adorning it.
Taṃ alaṅkaritvā uppannalatā (dây leo xuất hiện trang trí nó) có nghĩa là dây leo xuất hiện như thể được vẽ trên cây gậy màu bạc ấy.
Khāyatīti dissati.
Khāyatī means it appears.
Khāyatī (xuất hiện) có nghĩa là được nhìn thấy.
Kiñjakkhānīti kesarāni.
Kiñjakkhānī means stamens.
Kiñjakkhānī (những nhụy hoa) có nghĩa là những nhụy hoa.
Etāni ca pupphayaṭṭhiyaṃ nīlapupphādīni sakuṇayaṭṭhiyañca nānappakārā migapakkhino tattheva cittakammakatā viya paññāyantīti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that on the flower-staff, blue flowers and the like, and on the bird-staff, various animals and birds appeared as if painted there.
Những bông hoa màu xanh lam, v.v., trên cây gậy hoa, và các loại động vật, chim chóc khác nhau trên cây gậy chim, được xem là như thể được vẽ trên đó.
Setā rajatayaṭṭhīvāti rajatamayayaṭṭhi viya ekā yaṭṭhi setavaṇṇāti attho.
Setā rajatayaṭṭhīvā means a staff of white color, like a silver staff; this is the meaning.
Setā rajatayaṭṭhīvā (một cây gậy trắng như gậy bạc) có nghĩa là một cây gậy có màu trắng như thể làm bằng bạc.
Latāti tattheva cittakammakatā viya dissamānalatā.
Latā means creepers appearing as if painted on that very staff.
Latā (dây leo) có nghĩa là những dây leo được nhìn thấy như thể được vẽ trên đó.
Nīlādi yādisaṃ pupphanti yādisaṃ loke nīlādipupphaṃ atthi, tādisaṃ pupphayaṭṭhimhi khāyatīti attho.
Nīlādi yādisaṃ puppha means that whatever kind of blue and other colored flowers exist in the world, such flowers appear on the flower-staff; this is the meaning.
Nīlādi yādisaṃ puppha (hoa màu xanh lam, v.v., như thế nào) có nghĩa là loại hoa màu xanh lam, v.v., nào có trên thế gian, loại hoa ấy xuất hiện trên cây gậy hoa.
Hayamuttāti assarūpasaṇṭhānamuttā.
Hayamuttā means pearls shaped like horses.
Hayamuttā (ngọc trai ngựa) có nghĩa là ngọc trai có hình dạng con ngựa.
Gajamuttāti hatthirūpasaṇṭhānā.
Gajamuttā means those shaped like elephants.
Gajamuttā (ngọc trai voi) có nghĩa là ngọc trai có hình dạng con voi.
Evaṃ sabbattha taṃtaṃsaṇṭhānavasena muttābhedo veditabbo.
Thus, the distinction of pearls by their respective shapes should be understood everywhere.
Tương tự, sự phân loại ngọc trai theo hình dạng tương ứng phải được hiểu ở khắp mọi nơi.
Aṅguliveṭhakamuttāti aṅgulīyakasaṇṭhānā, muddikāsaṇṭhānāti attho.
Aṅguliveṭhakamuttā means pearls shaped like finger-rings, meaning like signet rings.
Aṅguliveṭhakamuttā (ngọc trai nhẫn) có nghĩa là ngọc trai có hình dạng chiếc nhẫn, tức là hình dạng chiếc nhẫn đeo ngón tay.
Kakudhaphalamuttāti kakudharukkhaphalākārā bahū asāmuddikā muttā.
Kakudhaphalamuttā means many pearls, not from the ocean, shaped like the fruit of the kakudha tree.
Kakudhaphalamuttā (ngọc trai quả kakudha) có nghĩa là nhiều viên ngọc trai không phải từ biển, có hình dạng quả cây kakudha.
Rājakakudhabhaṇḍānīti rājārahauttamabhaṇḍāni.
Rājakakudhabhaṇḍānī means excellent royal regalia worthy of a king.
Rājakakudhabhaṇḍānī (bảo vật hoàng gia) có nghĩa là những bảo vật tối thượng xứng đáng với một vị vua.
Tāni sarūpena dassento āha ‘‘chattaṃ cāmara’’ntiādi.
Showing them in their true form, he said "chattaṃ cāmara" and so on.
Để thể hiện những bảo vật ấy bằng hình dạng của chúng, ngài đã nói “chattaṃ cāmara” (lọng và phất trần), v.v.
Aññañca bahuvidhaṃ paṇṇākāraṃ pahiṇīti sambandho.
The connection is that he also sent many other kinds of tribute.
Và ngài đã gửi nhiều loại quà tặng khác nữa, đó là sự liên kết.
Saṅkhanti abhisekāsiñcanakaṃ sāmuddikaṃ dakkhiṇāvaṭṭaṃ saṅkhaṃ.
Saṅkha means a right-spiraling conch from the ocean, suitable for anointing ceremonies.
Saṅkhaṃ (vỏ ốc) có nghĩa là vỏ ốc xoắn phải từ biển, dùng để rưới nước đăng quang.
Anotattodakameva ‘‘gaṅgodaka’’nti vuttaṃ.
The water from Anotatta itself is called "gaṅgodaka".
Chính nước từ hồ Anotatta được gọi là “gaṅgodaka” (nước sông Gaṅgā).
Vaḍḍhamānanti alaṅkāracuṇṇaṃ.
Vaḍḍhamāna means powder for adornment.
Vaḍḍhamānaṃ (tăng trưởng) có nghĩa là bột trang sức.
‘‘Nahānacuṇṇa’’nti keci.
Some say, "bathing powder."
Một số người nói là “bột tắm”.
Vaṭaṃsakanti kaṇṇapiḷandhanavaṭaṃsakanti vuttaṃ hoti.
Vaṭaṃsaka means an ear-ornament, a vaṭaṃsaka; this is the meaning given.
Vaṭaṃsakaṃ (vòng hoa) có nghĩa là vòng hoa đeo tai.
‘‘Vaṭaṃsakaṃ kaṇṇacūḷikaṭṭhāne olambaka’’ntipi vadanti.
Some also say, "vaṭaṃsaka is an earring hanging at the position of the earlobe."
Một số người cũng nói: “Vaṭaṃsakaṃ là đồ trang sức treo ở vị trí búi tóc trên tai.”
Bhiṅgāranti suvaṇṇamayaṃ mahābhiṅgāraṃ.
Bhiṅgāra means a large golden ewer.
Bhiṅgāraṃ (bình nước) có nghĩa là bình nước lớn bằng vàng.
‘‘Makaramukhasaṇṭhānā balikammādikaraṇatthaṃ katā bhājanavikatī’’tipi vadanti.
Some also say, "vessels shaped like the mouth of a makara, made for offering rites and so on."
Một số người cũng nói: “Đó là một loại đồ đựng được làm có hình dạng miệng cá sấu, dùng để cúng dường, v.v.”
Nandiyāvaṭṭanti kākapadasaṇṭhānā maṅgalatthaṃ katā suvaṇṇabhājanavikati.
Nandiyāvaṭṭa means a golden vessel of an auspicious design, shaped like a crow's foot.
Nandiyāvaṭṭaṃ (Nandiyāvaṭṭa) có nghĩa là một loại đồ đựng bằng vàng được làm có hình dạng chân quạ để mang lại điềm lành.
Kaññanti khattiyakumāriṃ.
Kañña means a Khattiya maiden.
Kaññaṃ (trinh nữ) có nghĩa là một công chúa dòng Sát-đế-lợi.
Adhovimaṃ dussayuganti kiliṭṭhe jāte aggimhi pakkhittamatte parisuddhabhāvamupagacchantaṃ adhovimaṃ dussayugaṃ.
Adhovimaṃ dussayuga means a pair of unwashed cloths that become pure the moment they are cast into fire when soiled.
Adhovimaṃ dussayugaṃ (một cặp y phục không cần giặt) có nghĩa là một cặp y phục không cần giặt, chỉ cần đặt vào lửa khi bị bẩn là sẽ trở nên tinh khiết.
Hatthapuñchananti pītavaṇṇaṃ mahagghaṃ hatthapuñchanapaṭaṃ.
Hatthapuñchana means an expensive, yellow hand-wiping cloth.
Hatthapuñchanaṃ (khăn lau tay) có nghĩa là một tấm khăn lau tay màu vàng, quý giá.
Haricandananti harivaṇṇacandanaṃ, suvaṇṇavaṇṇacandananti attho.
Haricandana means yellow sandalwood, meaning golden-colored sandalwood.
Haricandanaṃ (gỗ đàn hương màu vàng) có nghĩa là gỗ đàn hương màu vàng, tức là gỗ đàn hương màu vàng kim.
Lohitacandanaṃ vā, gositacandananti attho.
Or red sandalwood, meaning gositacandana.
Hoặc gỗ đàn hương đỏ, tức là gỗ đàn hương gositaka.
Taṃ kira uddhane kuthitatelamhi pakkhittamattaṃ sakalampi telaṃ aggiñca nibbāpanasamatthaṃ candanaṃ.
It is said that this sandalwood, when merely cast into boiling oil in a furnace, is capable of extinguishing all the oil and fire.
Người ta nói rằng loại gỗ đàn hương này có khả năng dập tắt toàn bộ dầu và lửa ngay khi được thả vào dầu đang sôi trên lò.
Teneva ‘‘gositacandana’’nti vuccati.
That is why it is called "gositacandana."
Chính vì vậy mà nó được gọi là “gositacandana” (gỗ đàn hương gositaka).
Gosaddena hi jalaṃ vuccati, taṃ viya sitaṃ candanaṃ gositacandanaṃ.
For the word 'go' means water, and sandalwood as cool as that water is gositacandana.
Vì từ “go” ở đây có nghĩa là nước, nên gỗ đàn hương mát lạnh như nước được gọi là gositacandana.
Nāgabhavanasambhavaṃ aruṇavaṇṇamattikaṃ.
Aruṇavaṇṇamattikaṃ is red-colored clay originating from the Nāga realm.
Aruṇavaṇṇamattikaṃ (đất sét màu bình minh) sinh ra từ cung điện Nāga.
Harītakaṃ āmalakanti agadaharītakaṃ agadāmalakaṃ.
Harītakaṃ āmalaka means the medicinal harītaka fruit and amalaka fruit.
Harītakaṃ āmalakaṃ (quả harītaka và āmalaka) có nghĩa là quả harītaka và quả āmalaka có dược tính.
Taṃ khippameva sarīramalasodhanādikaraṇasamatthaṃ hoti.
These are capable of quickly cleansing the bodily impurities and so on.
Chúng có khả năng nhanh chóng làm sạch các chất bẩn trong cơ thể, v.v.
Uṇhīsanti uṇhīsapaṭṭaṃ.
Uṇhīsa means a turban band.
Uṇhīsaṃ (khăn đội đầu) có nghĩa là dải khăn đội đầu.
Veṭhananti sīsaveṭhanaṃ.
Veṭhana means a head-wrap.
Veṭhanaṃ (khăn quấn) có nghĩa là khăn quấn đầu.
Sārapāmaṅganti uttamaṃ ratanapāmaṅgasuttaṃ.
Sārapāmaṅga means an excellent jeweled forearm-thread.
Sārapāmaṅgaṃ (dây pāmaṅga quý giá) có nghĩa là sợi dây pāmaṅga bằng ngọc quý giá nhất.
Vatthakoṭikanti vatthayugameva.
Vatthakoṭika means just a pair of cloths.
Vatthakoṭikaṃ (cặp y phục) có nghĩa là một cặp y phục.
Nāgamāhaṭanti nāgehi āhaṭaṃ.
Nāgamāhaṭa means brought by Nāgas.
Nāgamāhaṭaṃ (được Nāga mang đến) có nghĩa là được các Nāga mang đến.
Ma-kāro padasandhikaro.
The letter ma is a conjunction for words.
Chữ ma là để nối các từ.
Amatosadhanti evaṃnāmikā guḷikajāti, amatasadisakiccattā evaṃ vuccati.
Amatosadha refers to a type of pill thus named, so called because its function is like nectar.
Amatosadhaṃ (thuốc bất tử) là một loại viên thuốc có tên như vậy, được gọi như vậy vì công dụng của nó giống như bất tử dược.
Taṃ kira paripanthaṃ vidhametvā sabbattha sādhentehi agadosadhasambhārehi yojetvā vaṭṭetvā kataṃ guḷikaṃ.
It is said that this is a pill made by compounding ingredients of antidotes, which dispels dangers and achieves success everywhere.
Người ta nói rằng viên thuốc này được làm bằng cách trộn các loại dược liệu chống độc để loại bỏ chướng ngại và mang lại thành công ở khắp mọi nơi.
Taṃ pana rājūnaṃ mukhasodhananahānapariyosāne mahatā parihārena upanenti.
This is presented to kings with great care at the end of their facial cleansing and bathing.
Các vị vua được dâng viên thuốc này với sự trân trọng lớn sau khi rửa mặt và tắm xong.
Tena te aṅgarāgaṃ nāma karonti, karontā ca yathārahaṃ dvīhi tīhi agadosadharaṅgatilakāhi nalāṭakaaṃsakūṭauramajjhasaṅkhātaṃ aṅgaṃ sajjetvā aṅgarāgaṃ karontīti veditabbaṃ.
With it, they perform body anointing, and in doing so, they prepare parts of the body such as the forehead, shoulder blades, and center of the chest with two or three antidotal body markings as appropriate; this should be understood.
Với nó, họ thực hiện việc trang điểm cơ thể, và khi thực hiện, họ trang trí các bộ phận cơ thể như trán, vai, và giữa ngực bằng hai hoặc ba dấu chấm màu từ thuốc chống độc, theo cách thích hợp.
Sā pana guḷikā ahivicchikādīnampi visaṃ hanati, tenapi taṃ vuccati ‘‘amatosadha’’nti.
That pill also destroys the poison of snakes, scorpions, and so on; that is why it is called "amatosadha."
Viên thuốc ấy cũng tiêu diệt nọc độc của rắn, bọ cạp, v.v., vì vậy nó cũng được gọi là “amatosadha” (thuốc bất tử).
Ahaṃ buddhañcātiādīsu sabbadhamme yāthāvato abujjhi paṭibujjhīti buddhoti saṅkhyaṃ gataṃ sammāsambuddhañca, adhigatamagge sacchikatanirodhe yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāne ca apāyesu apatamāne dhāretīti dhammoti saṅkhyaṃ gataṃ pariyattiyā saddhiṃ nava lokuttaradhammañca, diṭṭhisīlasāmaññena saṃhatattā saṅghoti saṅkhyaṃ gataṃ ariyasāvakasaṅghañca ahaṃ saraṇaṃ gato parāyaṇanti upagato, bhajiṃ sevinti attho.
In ahaṃ buddhañcā and so on, Buddha means the Perfectly Self-Enlightened One, who truly comprehended and understood all phenomena; Dhamma means the nine transcendent dhammas, together with the Pariyatti (the Canon), which upholds beings who practice as instructed on the attained path and realize Nibbāna, preventing them from falling into lower realms; Saṅgha means the community of noble disciples, unified by common views and precepts. I have gone for refuge to these, embraced them as my sole support, and served them. Alternatively, saraṇa (refuge) refers to the Triple Gem, because it eliminates and destroys fear, agitation, suffering, unfortunate destinations, and defilements for those who have gone for refuge with a mind that has overcome defilements through devotion and respect for the Triple Gem, and which proceeds with the character of making the Triple Gem its sole support.
Trong các câu như Ahaṃ buddhañcā (tôi quy y Phật), v.v., Buddha (Phật) là bậc Chánh Đẳng Giác đã thấu triệt và giác ngộ tất cả các pháp một cách chân thật; Dhamma (Pháp) là chín pháp siêu thế cùng với Pariyatti (giáo pháp), vì Ngài gìn giữ chúng sinh không rơi vào các cõi khổ khi họ thực hành theo giáo huấn và chứng đắc Niết Bàn; Saṅgha (Tăng) là hội chúng Thanh Văn Thánh giả, vì họ kết hợp với nhau bằng sự tương đồng về chánh kiến và giới hạnh. Tôi đã quy y, nương tựa vào các Ngài, tức là tôi đã phụng sự và tôn kính các Ngài. Hoặc, Saraṇa (quy y) có nghĩa là diệt trừ, tiêu diệt sự sợ hãi, lo lắng, khổ đau, ác đạo và phiền não của những người đã quy y bằng tâm ý phát khởi sự tin tưởng và tôn kính Tam Bảo, với Tam Bảo là nơi nương tựa. Tên gọi này là của Tam Bảo.
Atha vā hiṃsati tappasādataggarukatāhi vihatakilesena tapparāyaṇatākārappavattena cittuppādena saraṇagatānaṃ teneva saraṇagamanena bhayaṃ santāsaṃ dukkhaṃ duggatiṃ parikilesaṃ hanati vināsetīti saraṇaṃ, ratanattayassetaṃ adhivacanaṃ.
Furthermore, the Perfectly Self-Enlightened One is called saraṇa because he destroys the fear of beings by encouraging what is beneficial and by restraining them from what is harmful.
Hoặc, Saraṇa (quy y) có nghĩa là diệt trừ, tiêu diệt sự sợ hãi, lo lắng, khổ đau, ác đạo và phiền não của những người đã quy y bằng tâm ý phát khởi sự tin tưởng và tôn kính Tam Bảo, với Tam Bảo là nơi nương tựa. Tên gọi này là của Tam Bảo.
Apica sammāsambuddho hite pavattanena ahitā ca nivattanena sattānaṃ bhayaṃ hiṃsatīti saraṇanti vuccati.
The Dhamma is also called saraṇa because it destroys the fear of beings by leading them across the wilderness of existence and by providing reassurance.
Hơn nữa, đức Chánh Đẳng Giác được gọi là Saraṇa vì Ngài diệt trừ nỗi sợ hãi của chúng sinh bằng cách hướng dẫn họ đến điều lợi ích và ngăn cản họ khỏi điều bất lợi.
Dhammopi bhavakantārā uttāraṇena assāsadānena ca sattānaṃ bhayaṃ hiṃsatīti saraṇanti vuccati.
The Saṅgha is also called saraṇa because it destroys the fear of beings by enabling them to obtain abundant results even from small deeds.
Pháp cũng được gọi là Saraṇa vì nó diệt trừ nỗi sợ hãi của chúng sinh bằng cách giúp họ vượt qua sa mạc sinh tử và ban cho họ sự an ủi.
Saṅghopi appakānampi kārānaṃ vipulaphalapaṭilābhakaraṇena sattānaṃ bhayaṃ hiṃsatīti saraṇanti vuccati.
By this meaning, I understood and recognized the Triple Gem, which is a refuge, as a refuge for that very reason.
Tăng cũng được gọi là Saraṇa vì nó diệt trừ nỗi sợ hãi của chúng sinh bằng cách giúp họ đạt được quả vị lớn từ những việc làm thiện nhỏ.
Iminā atthena saraṇabhūtaṃ ratanattayaṃ teneva kāraṇena saraṇanti gato avagato, jāninti attho.
I understood it, that is the meaning.
Với ý nghĩa này, Tam Bảo là nơi nương tựa, và vì lý do đó, tôi đã hiểu và biết rằng Tam Bảo là nơi nương tựa.
Upāsakattaṃ desesinti ratanattayaṃ upāsatīti upāsakoti evaṃ dassitaṃ upāsakabhāvaṃ mayi abhiniviṭṭhaṃ vācāya pakāsesinti attho, ‘‘upāsakohaṃ ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gato’’ti evaṃ upāsakattaṃ paṭivedesinti vuttaṃ hoti.
Upāsakattaṃ desesinti means: ‘He attends upon the Three Jewels, therefore he is an upāsaka’; he declared by speech this state of being an upāsaka shown thus as being established in me. The meaning is that it is said, ‘I have made known the state of being an upāsaka thus: “I am an upāsaka who has gone for refuge for life, from this day forward”.’
Upāsakattaṃ desesinti (tức là): Vì người nào phụng sự Tam Bảo (ratanattayaṃ) nên gọi là upāsaka (cư sĩ). Nghĩa là, tuyên bố bằng lời nói rằng "tôi đã an trú trong trạng thái cư sĩ được thể hiện như vậy". Hoặc, có nghĩa là đã tuyên bố trạng thái cư sĩ như vậy: "Từ nay cho đến trọn đời, tôi là một cư sĩ nương tựa Tam Bảo."
Sakyaputtassa sāsaneti sakyassa suddhodanassa putto so bhagavā sakyaputto, tassa sakyaputtassa sāsaneti attho.
Sakyaputtassa sāsaneti means: the son of Suddhodana of the Sakyan clan is the Blessed One, the Sakyaputta; in the teaching of that Sakyaputta is the meaning.
Sakyaputtassa sāsane (tức là): Vị Bhagavā (Đức Thế Tôn) ấy là con trai của vua Suddhodana thuộc dòng Sakya, nên Ngài được gọi là Sakyaputta. Nghĩa là, trong giáo pháp của Sakyaputta ấy.
Saddhāti saddhāya, ‘‘sayaṃ abhiññā sacchikatvā’’tiādīsu viya yakāralopo daṭṭhabbo.
Saddhāti means: by faith. The elision of the letter ‘ya’ should be seen, as in such phrases as ‘sayaṃ abhiññā sacchikatvā’.
Saddhā (tức là): Do tín tâm (saddhāya). Nên hiểu rằng chữ "ya" đã bị lược bỏ, giống như trong các trường hợp như "sayaṃ abhiññā sacchikatvā" (tự mình chứng ngộ bằng thắng trí).
Upehīti upagaccha.
Upehīti means: approach.
Upehīti (tức là): Hãy đến gần, hãy quy y.
Asokaraññā pesitena abhisekenāti asokaraññā pesitena abhisekupakaraṇena.
Asokaraññā pesitena abhisekenāti means: by the consecration-paraphernalia sent by King Asoka.
Asokaraññā pesitena abhisekenāti (tức là): Bằng các vật dụng làm lễ quán đảnh do vua Asoka gửi đến.
Yadā hi devānaṃpiyatisso mahārājā attano sahāyassa dhammāsokarañño ito veḷuyaṭṭhiyādayo mahārahe paṇṇākāre pesesi.
For when the great king Devānaṃpiyatissa sent from here magnificent gifts, such as bamboo staves, to his friend King Dhammāsoka.
Khi Đại vương Devānaṃpiyatissa gửi những món quà quý giá như cây gậy tre từ đây cho người bạn của mình là vua Dhammāsoka.
Tadā sopi te disvā pasīditvā ativiya tuṭṭho ‘‘imehi atirekataraṃ kiṃ nāma mahagghaṃ paṭipaṇṇākāraṃ sahāyassa me pesessāmī’’ti amaccehi saddhiṃ mantetvā laṅkādīpe abhisekaparihāraṃ pucchitvā ‘‘na tattha īdiso abhisekaparihāro atthī’’ti sutvā ‘‘sādhu vata me sahāyassa abhisekaparihāraṃ pesessāmī’’ti vatvā sāmuddikasaṅkhādīni tīṇi saṅkhāni ca gaṅgodakañca aruṇavaṇṇamattikañca aṭṭhaṭṭha khattiyabrāhmaṇagahapatikaññāyo ca suvaṇṇarajatalohamattikāmayaghaṭe ca aṭṭhahi seṭṭhikulehi saddhiṃ aṭṭha amaccakulāni cāti evaṃ sabbaṭṭhakaṃ nāma idha pesesi ‘‘imehi me sahāyassa puna abhisekaṃ karothā’’ti, aññañca abhisekatthāya bahuṃ paṇṇākāraṃ pesesi.
Then he too, seeing them, was pleased and extremely delighted. Thinking, “What valuable return gift, more excellent than these, shall I send to my friend?”, he consulted with his ministers. Having inquired about the consecration ceremony in the island of Laṅkā and hearing, “There is no such consecration ceremony there,” he said, “It would be good indeed if I send the consecration ceremony to my friend.” He then sent here three conches, including a sea-conch, water from the Ganges, earth the colour of dawn, eight each of Khattiya, Brahmin, and Gahapati maidens, pots made of gold, silver, bronze, and clay, and eight families of ministers along with eight families of bankers—thus he sent here what is known as the complete set of eight items, with the message, “With these, perform the consecration for my friend again.” And he sent many other gifts for the consecration.
Lúc đó, vua Dhammāsoka cũng nhìn thấy những món quà ấy, hoan hỷ và vô cùng vui mừng, suy nghĩ: "Ta sẽ gửi món quà quý giá nào hơn những thứ này cho bạn ta đây?" Sau khi bàn bạc với các quan đại thần, vua hỏi về nghi thức quán đảnh ở đảo Laṅkā (Tích Lan). Nghe nói "ở đó không có nghi thức quán đảnh như thế này", vua nói: "Thật tốt lành nếu ta gửi nghi thức quán đảnh cho bạn ta!" Rồi vua gửi đến đây những vật dụng gọi là "sabbaṭṭhaka" (tám món toàn diện), bao gồm ba loại ốc biển (sāmuddikasaṅkhādīni tīṇi saṅkhāni) như ốc biển từ đại dương, nước sông Gaṅgā, đất sét màu bình minh, tám cô gái thuộc dòng Khattiya, tám cô gái Bà La Môn, tám cô gái gia chủ, tám bình bằng vàng, bạc, đồng, đất sét, cùng với tám gia đình đại thần (amaccekulāni) và tám gia đình trưởng giả (seṭṭhikulehi). Vua nói: "Hãy làm lễ quán đảnh lại cho bạn ta bằng những thứ này!" Và vua còn gửi nhiều món quà khác cho lễ quán đảnh.
Tena vuttaṃ ‘‘asokaraññā pesitena abhisekenā’’ti.
Therefore it was said, “by the consecration sent by King Asoka.”
Vì thế, có câu: "asokaraññā pesitena abhisekenā" (bằng lễ quán đảnh do vua Asoka gửi đến).
Eko māso abhisittassa assāti ekamāsābhisitto.
One month had passed since his consecration, hence ekamāsābhisitto.
Ekamāsābhisitto (tức là): Vị vua đã được quán đảnh một tháng.
Kathaṃ pana tassa tadā ekamāsābhisittatā viññāyatīti āha ‘‘visākhapuṇṇamāyaṃ hissa abhisekamakaṃsū’’ti, pubbe katābhisekassapi asokaraññā pesitena anagghena parihārena visākhapuṇṇamāyaṃ puna abhisekamakaṃsūti attho.
But how is it known that he had been consecrated for one month at that time? He said “visākhapuṇṇamāyaṃ hissa abhisekamakaṃsū”ti. The meaning is that although his consecration had been performed previously, they performed the consecration again on the full moon day of Visākha with the priceless regalia sent by King Asoka.
Làm sao biết được lúc đó vua ấy đã được quán đảnh một tháng? Vị ấy nói: "visākhapuṇṇamāyaṃ hissa abhisekamakaṃsū" (họ đã làm lễ quán đảnh cho vua vào ngày trăng tròn tháng Visākha). Nghĩa là, mặc dù trước đó đã được quán đảnh, nhưng với những vật phẩm vô giá do vua Asoka gửi đến, họ đã làm lễ quán đảnh lại cho vua vào ngày trăng tròn tháng Visākha.
Vuttañhetaṃ mahāvaṃse –
This is stated in the Mahāvaṃsa –
Điều này cũng được nói trong Mahāvaṃsa (Đại Sử):
Tadā pana tassa rañño visākhapuṇṇamāya abhisekassa katattā tato pabhuti yāvajjatanā visākhapuṇṇamāyameva abhisekakaraṇamāciṇṇaṃ.
Since that king’s consecration was performed on the full moon day of Visākha at that time, from then until the present day, it has become the custom to perform the consecration only on the full moon day of Visākha.
Vì lúc đó lễ quán đảnh của vị vua ấy được thực hiện vào ngày trăng tròn tháng Visākha, nên từ đó cho đến ngày nay, việc thực hiện lễ quán đảnh vào ngày trăng tròn tháng Visākha đã trở thành truyền thống.
Abhisekavidhānañcettha evaṃ veditabbaṃ – abhisekamaṅgalatthaṃ alaṅkatappaṭiyattassa maṇḍapassa anto katassa udumbarasākhamaṇḍapassa majjhe suppatiṭṭhite udumbarabhaddapīṭhamhi abhisekārahaṃ abhijaccaṃ khattiyaṃ nisīdāpetvā paṭhamaṃ tāva maṅgalābharaṇabhūsitā jātisampannā khattiyakaññā gaṅgodakapuṇṇaṃ sāmuddikaṃ dakkhiṇāvaṭṭasaṅkhaṃ ubhohi hatthehi sakkaccaṃ gahetvā sīsopari ussāpetvā tena tassa muddhani abhisekodakaṃ abhisiñcati, evañca vadeti ‘‘deva, taṃ sabbepi khattiyagaṇā attānamārakkhaṇatthaṃ iminā abhisekena abhisekikaṃ mahārājaṃ karonti, tvaṃ rājadhammesu ṭhito dhammena samena rajjaṃ kārehi, etesu khattiyagaṇesu tvaṃ puttasinehānukampāya sahitacitto hitasamamettacitto ca bhava, rakkhāvaraṇaguttiyā tesaṃ rakkhito ca bhavāhī’’ti.
And the procedure for the consecration should be understood here as follows: A Khattiya of noble birth, worthy of consecration, is seated on a well-placed auspicious seat made of fig-wood, in the middle of a pavilion of fig branches constructed inside a pavilion decorated and prepared for the consecration ceremony. First, a Khattiya maiden of noble birth, adorned with auspicious ornaments, reverently takes a right-spiralling sea-conch filled with Ganges water in both hands, raises it above his head, and sprinkles the consecration water on his head with it, saying thus: “Your Majesty, all the groups of Khattiyas make you a consecrated great king with this consecration for their own protection. You, established in the royal principles, rule the kingdom righteously and justly. Towards these groups of Khattiyas, may you have a heart filled with the love and compassion one has for a son, and a heart of benevolent and equal friendliness. Be their protector by means of guarding, defending, and securing them.”
Và nghi thức quán đảnh ở đây nên được hiểu như sau: Để làm lễ quán đảnh cát tường, sau khi trang hoàng và chuẩn bị một gian sảnh, bên trong đó dựng một gian sảnh nhỏ bằng cành cây udumbara (sung), đặt một chiếc ghế udumbara may mắn được an trí vững chắc ở giữa. Sau khi mời vị Khattiya (sát đế lợi) cao quý xứng đáng được quán đảnh ngồi lên, trước tiên, một thiếu nữ Khattiya thuộc dòng dõi cao quý, được trang điểm bằng các trang sức cát tường, thành kính cầm một chiếc ốc biển xoắn phải từ đại dương chứa đầy nước sông Gaṅgā bằng cả hai tay, giơ lên trên đầu vị ấy, và dùng chiếc ốc đó để rưới nước quán đảnh lên đỉnh đầu vị ấy, và nói như sau: "Thưa Thiên tử, tất cả các vị Khattiya làm lễ quán đảnh này để bảo vệ chính mình, biến Thiên tử thành một vị Đại vương. Thiên tử hãy an trú trong các pháp của vua, hãy cai trị vương quốc một cách công bằng và chính đáng. Đối với các vị Khattiya này, Thiên tử hãy có tâm từ bi, thương yêu như con cái, và tâm từ bình đẳng vì lợi ích của họ. Và Thiên tử hãy là người bảo vệ, che chở, giữ gìn cho họ."
Te pana tassa evaṃ vadantā ‘‘sace tvaṃ amhākaṃ vacanānurūpena rajjaṃ kāressasi, iccetaṃ kusalaṃ.
It should be understood that as they speak thus to him, it is as if they are pronouncing a curse on the king, saying: “If you rule the kingdom in accordance with our words, that is good.
Những người ấy, khi nói như vậy với vị vua, nên hiểu rằng họ như đang nguyền rủa vị vua rằng: "Nếu ngài cai trị vương quốc theo lời chúng tôi, thì điều đó là tốt lành.
No ce kāressasi, tava muddhā sattadhā phalatū’’ti evaṃ rañño abhisapanti viyāti daṭṭhabbaṃ.
But if you do not, may your head split into seven pieces.”
Nếu không cai trị như vậy, thì đầu của ngài sẽ vỡ thành bảy mảnh!"
Imasmiṃ pana dīpe devānaṃpiyatissassa muddhani dhammāsokeneva idha pesitā khattiyakaññāyeva anotattodakapuṇṇena sāmuddikadakkhiṇāvaṭṭasaṅkhena abhisekodakaṃ abhisiñcīti vadanti.
They say that on this island, on the head of Devānaṃpiyatissa, it was a Khattiya maiden sent here by Dhammāsoka himself who sprinkled the consecration water with a right-spiralling sea-conch filled with water from Lake Anotatta.
Tuy nhiên, trên hòn đảo này, người ta nói rằng chính thiếu nữ Khattiya do vua Dhammāsoka gửi đến đây đã rưới nước quán đảnh từ chiếc ốc biển xoắn phải chứa đầy nước từ hồ Anotatta lên đỉnh đầu của vua Devānaṃpiyatissa.
Idañca yathāvuttaṃ abhisekavidhānaṃ majjhimanikāye cūḷasīhanādasuttavaṇṇanāyaṃ sīhaḷaṭṭhakathāyampi ‘‘paṭhamaṃ tāva abhisekaṃ gaṇhantānaṃ rājūnaṃ suvaṇṇamayādīni tīṇi saṅkhāni ca gaṅgodakañca khattiyakaññañca laddhuṃ vaṭṭatī’’tiādinā vuttanti vadanti.
And they say that this aforementioned consecration procedure is also mentioned in the Sihala commentary on the Cūḷasīhanāda Sutta in the Majjhima Nikāya, beginning with the words, “First, for kings receiving the consecration, it is proper to obtain three conches made of gold and so on, water from the Ganges, and a Khattiya maiden.”
Và nghi thức quán đảnh đã được nói ở trên cũng được đề cập trong bản chú giải tiếng Sinhalese của kinh Cūḷasīhanāda trong Majjhimanikāya, với câu: "Trước hết, các vị vua nhận lễ quán đảnh phải có ba chiếc ốc vàng, v.v., nước sông Gaṅgā và một thiếu nữ Khattiya," v.v.
Sammodanīyaṃ kathaṃ kathayamānoti pītipāmojjasaṅkhātasammodajananato sammodituṃ yuttabhāvato ca sammodanīyaṃ ‘‘kacci bhante khamanīyaṃ, kacci yāpanīyaṃ, kacci vo appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāro’’ti evamādikathaṃ kathayamāno.
Sammodanīyaṃ kathaṃ kathayamānoti means: speaking a friendly talk, which is called sammodanīya because it generates delight and joy, and because it is suitable for rejoicing, such as, “Venerable Sir, I hope you are well. I hope you are keeping fit. I hope you have little illness and affliction, and are light, strong, and dwelling in comfort.”
Sammodanīyaṃ kathaṃ kathayamāno (tức là): Nói những lời hòa nhã, tức là những lời tạo ra sự hoan hỷ, vui mừng, và phù hợp để hoan hỷ, như: "Bạch Đại đức, Đại đức có được an vui không? Có được duy trì cuộc sống không? Có ít bệnh tật, ít phiền não, nhẹ nhàng, mạnh khỏe, và an lạc không?"
Cha jane dassesīti raññā saddhiṃ āgatānaṃ ‘‘na ime yakkhā, manussā ime’’ti sañjānanatthaṃ bhaṇḍukassa upāsakassa ānītattā tena saddhiṃ cha jane dassesi.
He showed six persons means that because the lay follower Bhaṇḍuka had been brought so that those who had arrived with the king would realize, "These are not yakkhas; these are humans," he showed six persons together with him.
Ngài đã chỉ sáu người là vì ngài đã mang cận sự nam Bhaṇḍuka đến để những người đi cùng với vua biết rằng “những người này không phải là dạ-xoa, họ là con người”, nên ngài đã chỉ sáu người cùng với Bhaṇḍuka.
Tevijjāti pubbenivāsadibbacakkhuāsavakkhayasaṅkhātāhi tīhi vijjāhi samannāgatā.
Tevijjā means endowed with the three knowledges, namely, the knowledge of past lives (pubbenivāsā-ñāṇa), the divine eye (dibba-cakkhu-ñāṇa), and the extinction of the cankers (āsavakkhaya-ñāṇa).
Tevijjā (Tam Minh) là những vị đã thành tựu ba minh: Túc mạng minh, Thiên nhãn minh và Lậu tận minh.
Iddhippattāti iddhividhañāṇaṃ pattā.
Iddhippattā means attained the knowledge of psychic powers (iddhividha-ñāṇa).
Iddhippattā (đắc thần thông) là những vị đã đạt được thần thông biến hóa trí.
Cetopariyakovidāti paresaṃ cittācāre kusalā.
Cetopariyakovidā means skilled in the thoughts and conduct of others.
Cetopariyakovidā (thông suốt tha tâm thông) là những vị thiện xảo trong việc biết được tâm và hành vi của người khác.
Evamettha pañca abhiññā sarūpena vuttā, dibbasotaṃ pana tāsaṃ vasena āgatameva hoti.
Thus, here five abhiññā are stated in their own form, while the divine ear (dibbasota) is included by way of these.
Theo cách này, năm thắng trí (abhiññā) được nói đến theo bản chất của chúng, còn thiên nhĩ thông (dibbasota) thì tự nhiên có được nhờ vào các thắng trí đó.
Bahūti evarūpā chaḷabhiññā buddhasāvakā bahū gaṇanapathaṃ atikkantā sakalajambudīpaṃ kāsāvapajjotaṃ katvā vicarantīti.
Many refers to the numerous Buddha's disciples, endowed with such six abhiññā, who exceed count and wander throughout the entire Jambudīpa, making it bright with the saffron robe.
Bahū (nhiều) là có rất nhiều vị đệ tử của Đức Phật đã thành tựu sáu thắng trí như vậy, vượt quá số lượng có thể đếm được, đang du hành khắp toàn bộ Jambudīpa (Diêm-phù-đề), làm cho nơi đây rực rỡ như ánh sáng của y cà-sa.
Keci pana ‘‘tevijjā iddhippattā ca khīṇāsavā cetopariyakovidā keci khīṇāsavāti visuṃ yojetvā ‘arahanto’ti iminā sukkhavipassakā vuttā’’ti vadanti.
However, some say, "Some arahants who are Tevijjā, some who are Iddhippattā, and some who are Cetopariyakovidā are understood as 'khīṇāsavā,' and by this word 'arahants,' dry-insight meditators (sukkhavipassakā) are meant."
Một số người lại nói rằng: “Tevijjā và Iddhippattā là các vị A-la-hán đã đoạn tận các lậu hoặc (khīṇāsavā); Cetopariyakovidā là một số vị A-la-hán đã đoạn tận các lậu hoặc; và những vị ‘A-la-hán’ này được nói đến là những vị tu tập thuần túy quán (sukkhavipassakā).”
Paññāveyyattiyanti paññāpāṭavaṃ, paññāya tikkhavisadabhāvanti attho.
Paññāveyyattiyaṃ means the sharpness of wisdom, the state of wisdom being keen and clear.
Paññāveyyattiyaṃ (sự sắc bén của trí tuệ) có nghĩa là sự tinh xảo của trí tuệ, tức là trí tuệ sắc bén và trong sáng.
Āsannanti āsanne ṭhitaṃ.
Āsannaṃ means standing near.
Āsannaṃ (gần) là ở gần.
Sādhu mahārāja paṇḍitosīti rājānaṃ pasaṃsati.
"It is good, great king, you are wise"—with this, he praised the king.
Sādhu mahārāja paṇḍitosī (Lành thay, Đại vương là bậc hiền trí) là lời tán thán nhà vua.
Puna vīmaṃsanto ‘‘atthi pana te mahārājā’’tiādimāha.
Then, further testing him, he said, "Is there for you, great king?" and so forth.
Sau đó, để thử lại, ngài nói: ‘‘Atthi pana te mahārājā’’ (Nhưng Đại vương có… không?) và tiếp tục.
Cūḷahatthipadopamasuttantaṃ kathesīti ‘‘ayaṃ rājā ‘ime samaṇā nāma īdisā, sīlādipaṭipatti ca tesaṃ īdisī’ti ca na jānāti, handa naṃ imāya cūḷahatthipadopamasuttantadesanāya samaṇabhāvūpagamanaṃ samaṇapaṭipattiñca viññāpessāmī’’ti cintetvā paṭhamaṃ cūḷahatthipadopamasuttantaṃ kathesi.
He taught the Cūḷahatthipadopama Suttanta means that he thought, "This king does not know, 'Such are these ascetics, and such is their conduct in terms of virtue and so on.' Let me enlighten him about the state of becoming an ascetic and the conduct of ascetics through this teaching of the Cūḷahatthipadopama Suttanta," and so he first taught the Cūḷahatthipadopama Suttanta.
Ngài đã thuyết giảng kinh Tiểu Tượng Tích (Cūḷahatthipadopamasuttantaṃ) là vì ngài đã suy nghĩ: “Vị vua này không biết rằng ‘những vị Sa-môn này là như thế nào, và sự thực hành giới hạnh của họ là như thế nào’. Vậy ta hãy làm cho ngài hiểu về sự xuất gia và sự thực hành của Sa-môn bằng cách thuyết giảng kinh Tiểu Tượng Tích này.” Sau khi suy nghĩ như vậy, ngài đã thuyết giảng kinh Tiểu Tượng Tích trước tiên.
Tattha hi –
For in it—
Trong kinh đó –
‘‘Evameva kho, brāhmaṇa, idha tathāgato loke uppajjati arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno…pe… sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti, taṃ dhammaṃ suṇāti gahapati vā gahapatiputto vā aññatarasmiṃ vā kule paccājāto, so taṃ dhammaṃ sutvā tathāgate saddhaṃ paṭilabhati, so tena saddhāpaṭilābhena samannāgato iti paṭisañcikkhati ‘sambādho gharāvāso rajopatho, abbhokāso pabbajjā, nayidaṃ sukaraṃ agāraṃ ajjhāvasatā ekantaparipuṇṇaṃ ekantaparisuddhaṃ saṅkhalikhitaṃ brahmacariyaṃ carituṃ, yannūnāhaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya’nti.
"Even so, brahmin, a Tathāgata arises in the world, an Arahant, a Perfectly Self-Enlightened One, endowed with knowledge and conduct… (pe) … He proclaims the holy life, complete in its purity, with its meaning and its phrasing. A householder or a householder’s son, or one born in some other family, hears that Dhamma. Having heard that Dhamma, he acquires faith in the Tathāgata. Possessed of that acquired faith, he reflects thus: 'Confining is household life, a path of dust; the open air is renunciation. It is not easy for one living at home to lead the holy life perfectly complete, perfectly purified, like a polished conch shell. Suppose I were to shave off my hair and beard, put on saffron robes, and go forth from home into homelessness?'
“Này Bà-la-môn, cũng vậy, ở đây, một Như Lai xuất hiện trên đời, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đầy đủ Minh Hạnh… (v.v.)… Ngài tuyên bố Phạm hạnh hoàn toàn đầy đủ, hoàn toàn thanh tịnh, có nghĩa, có văn, như vỏ ốc được mài giũa. Một gia chủ hay con của gia chủ, hay một người sinh ra trong gia đình nào đó, nghe Pháp ấy. Sau khi nghe Pháp ấy, người ấy có được lòng tin nơi Như Lai. Với lòng tin đã có được, người ấy suy nghĩ như sau: ‘Đời sống gia đình chật hẹp, con đường bụi bặm; đời sống xuất gia là rộng mở. Thật không dễ để sống Phạm hạnh hoàn toàn đầy đủ, hoàn toàn thanh tịnh, như vỏ ốc được mài giũa khi còn ở trong gia đình. Vậy ta hãy cạo bỏ râu tóc, đắp y cà-sa, và xuất gia từ bỏ gia đình để sống không gia đình.’
So aparena samayena appaṃ vā bhogakkhandhaṃ pahāya mahantaṃ vā bhogakkhandhaṃ pahāya appaṃ vā ñātiparivaṭṭaṃ pahāya mahantaṃ vā ñātiparivaṭṭaṃ pahāya kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajati.
So, at a later time, having abandoned a small accumulation of wealth or a large accumulation of wealth, having abandoned a small circle of relatives or a large circle of relatives, he shaves off his hair and beard, puts on saffron robes, and goes forth from home into homelessness.
Sau một thời gian, người ấy từ bỏ tài sản ít hay nhiều, từ bỏ bà con ít hay nhiều, cạo bỏ râu tóc, đắp y cà-sa, và xuất gia từ bỏ gia đình để sống không gia đình.
Rājā suttantaṃ suṇantoyeva aññāsīti ‘‘so bījagāmabhūtagāmasamārambhā paṭivirato hoti, ekabhattiko hoti rattuparato virato vikālabhojanā’’ti evaṃ tasmiṃ suttante (ma. ni. 1.293) āgatattā taṃ suṇantoyeva aññāsi.
The king understood while listening to the Suttanta itself means that since it was stated in that Suttanta that "that king abstains from destroying seed-growth and plant-growth, he eats once a day, abstaining from food at night, refraining from untimely meals," he understood it while listening to that Suttanta itself.
Vua đã hiểu ngay khi nghe kinh là vì trong kinh đó có nói: “Vị ấy từ bỏ việc hủy hoại các loại hạt giống và cây cối, chỉ ăn một bữa, từ bỏ ăn đêm, từ bỏ ăn phi thời.” Do đó, nhà vua đã hiểu ngay khi nghe kinh.
Idheva vasissāmāti na tāva rattiyā upaṭṭhitattā anāgatavacanamakāsi.
"We will reside right here"—he did not speak of the future tense immediately, due to the arrival of night.
Chúng ta sẽ ở lại đây là lời nói không dùng thì tương lai vì đêm đã đến.
Āgataphaloti anāgāmiphalaṃ sandhāyāha, sampattaanāgāmiphaloti attho.
Āgataphalo refers to the Anāgāmi fruition (anāgāmiphala); the meaning is "one who has attained the Anāgāmi fruition."
Āgataphalo (đã đạt được quả) là ngài nói đến quả Bất Hoàn (Anāgāmi-phala), có nghĩa là đã đạt được quả Bất Hoàn.
Tatoyeva ca visesato aviparītaviditasatthusāsanattā viññātasāsano.
And precisely because of that, due to his perfectly understood and undistorted knowledge of the Teacher's Dispensation, he had understood the Dispensation.
Chính vì lý do đó, và đặc biệt là vì ngài đã hiểu giáo pháp của Đức Phật một cách không sai lệch, nên ngài được gọi là viññātasāsano (người đã thấu hiểu giáo pháp).
Idāni pabbajissatīti gihiliṅgena ānītakiccassa niṭṭhitattā evamāha.
"Now he will go forth"—he said this because the task of being brought in the guise of a householder was completed.
Bây giờ ngài sẽ xuất gia là lời nói như vậy vì công việc đã hoàn thành với hình tướng cư sĩ.
Acirapakkantassa raññoti raññe acirapakkanteti attho.
Acirapakkantassa rañño means "soon after the king had departed."
Acirapakkantassa rañño (khi vua vừa mới rời đi) có nghĩa là khi vua vừa mới rời đi.
Adhiṭṭhahitvāti antotambapaṇṇidīpe samāgatā suṇantūti adhiṭṭhahitvā.
Adhiṭṭhahitvā means having resolved, "May those who have gathered within Tambapaṇṇidīpa (Sri Lanka) listen."
Adhiṭṭhahitvā (sau khi quyết định) là sau khi quyết định rằng “những người đã tập hợp trong nội bộ đảo Tambapaṇṇi (Tích Lan) hãy lắng nghe”.
Bhūmattharaṇasaṅkhepenāti bhūmattharaṇākārena.
Bhūmattharaṇasaṅkhepenā means in the manner of floor-coverings.
Bhūmattharaṇasaṅkhepenā (theo cách trải thảm trên đất) là theo hình thức trải thảm trên đất.
Uppātapāṭhakāti nimittapāṭhakā, nemittakāti attho.
Uppātapāṭhakā means readers of omens, i.e., soothsayers.
Uppātapāṭhakā (những người đọc điềm) là những người đọc điềm, tức là những nhà tiên tri.
Gahitā dāni imehi pathavīti āsanānaṃ pathaviyaṃ atthatattā evamāhaṃsu.
"Now this earth has been taken by them"—they said this because the seats were spread on the ground.
Gahitā dāni imehi pathavī (đất này bây giờ đã bị họ chiếm giữ) là họ nói như vậy vì các chỗ ngồi đã được trải trên đất.
Patiṭṭhahissatīti cintentoti ettha tena kāraṇena sāsanapatiṭṭhānassa abhāvato avassaṃ patiṭṭhahantassa sāsanassa pubbanimittamidanti evaṃ pubbanimittabhāvena sallakkhesīti veditabbaṃ.
"Thinking, 'It will be established'"—here it should be understood that since the Dispensation's establishment would not occur by that cause, he discerned this as a pre-omen, reasoning, "This is a pre-omen of the Dispensation that will inevitably be established."
Patiṭṭhahissatīti cintento (khi suy nghĩ rằng nó sẽ được thiết lập) ở đây, cần hiểu rằng do lý do đó không có sự thiết lập giáo pháp, nên ngài đã nhận định đây là điềm báo trước cho giáo pháp chắc chắn sẽ được thiết lập.
Paṇītenāti uttamena.
Paṇītena means with excellent*.
Paṇītena (tuyệt hảo) là tối thượng.
Sahatthāti sahatthena santappetvāti suṭṭhu tappetvā, paripuṇṇaṃ suhitaṃ yāvadatthaṃ katvāti attho.
Sahatthā means with his own hand; santappetvā means having thoroughly satisfied, meaning having made them fully contented and satiated to their heart's content.
Sahatthā (bằng chính tay mình) là bằng chính tay mình. Santappetvā (sau khi làm cho thỏa mãn) có nghĩa là sau khi làm cho thỏa mãn một cách đầy đủ, tức là làm cho no đủ hoàn toàn theo ý muốn.
Petavatthuṃ vimānavatthuṃ saccasaṃyuttañca kathesīti desanāvidhikusalo thero janassa saṃvegaṃ janetuṃ paṭhamaṃ petavatthuṃ kathetvā tadanantaraṃ saṃvegajātaṃ janaṃ assāsetuṃ saggakathāvasena vimānavatthuñca kathetvā tadanantaraṃ paṭiladdhassāsānaṃ ‘‘mā ettha assādaṃ karotha nibbānaṃ vinā na aññaṃ kiñci saṅkhāragataṃ dhuvaṃ nāma atthi, tasmā paramassāsakaṃ nibbānamadhigantuṃ vāyamathā’’ti saccapaṭivedhatthāya ussāhaṃ janento ante saccasaṃyuttaṃ kathesīti veditabbaṃ.
He taught the Petavatthu, the Vimānavatthu, and the Saccasaṃyutta means that the elder, skilled in the method of teaching, first taught the Petavatthu to arouse a sense of urgency in the people, and then, to console the people who had become urgent, he taught the Vimānavatthu by way of a heavenly narrative. After that, to those who had gained solace, urging them, "Do not delight in these worldly pleasures; without Nibbāna, there is nothing conditioned (saṅkhāragata) that is permanent. Therefore, strive to attain Nibbāna, which is the ultimate solace," he taught the Saccasaṃyutta at the end, for the purpose of penetrating the truths. This should be understood.
Petavatthuṃ vimānavatthuṃ saccasaṃyuttañca kathesī (ngài đã thuyết giảng về Petavatthu, Vimānavatthu và Saccasaṃyutta) có nghĩa là vị Trưởng lão, bậc thiện xảo trong phương pháp thuyết pháp, trước tiên đã thuyết giảng về Petavatthu để tạo ra sự xúc động trong lòng mọi người. Sau đó, để an ủi những người đã xúc động, ngài đã thuyết giảng về Vimānavatthu dưới hình thức câu chuyện về cõi trời. Tiếp theo, để khuyến khích những người đã được an ủi nỗ lực đạt đến sự thấu hiểu chân lý, ngài nói: “Đừng có sự thích thú ở đây, ngoài Niết-bàn, không có bất kỳ pháp hữu vi nào là thường còn. Vì vậy, hãy nỗ lực để đạt đến Niết-bàn, nơi an ủi tối thượng.” Cuối cùng, ngài đã thuyết giảng về Saccasaṃyutta.
Tesaṃ sutvāti tesaṃ santikā therānaṃ guṇakathaṃ sutvā.
Tesaṃ sutvā means having heard the praise of the Elders from them.
Tesaṃ sutvā (sau khi nghe từ họ) có nghĩa là sau khi nghe câu chuyện về các đức tính của các vị Trưởng lão từ họ.
Rañño saṃviditaṃ katvāti rañño nivedanaṃ katvā, rājānaṃ paṭivedayitvāti attho.
Rañño saṃviditaṃ katvā means having informed the king; the meaning is having made the king aware.
Rañño saṃviditaṃ katvā (sau khi báo cho vua biết) có nghĩa là sau khi báo tin cho vua, tức là làm cho vua biết.
Alaṃ gacchāmāti purassa accāsannattā sāruppaṃ na hotīti paṭipakkhipanto āha.
"Enough, let us go"—he said this, rejecting it because it was not suitable due to the city being too close.
Alaṃ gacchāmā (đủ rồi, chúng ta hãy đi) là lời nói phản đối vì nơi đó quá gần thành phố, không thích hợp.
Meghavanaṃ nāma uyyānanti mahāmeghavanuyyānaṃ.
Meghavanaṃ nāma uyyānaṃ means the Mahāmeghavana park.
Meghavanaṃ nāma uyyānaṃ (khu vườn tên Meghavana) là khu vườn Mahāmeghavana.
Tassa kira uyyānassa bhūmiggahaṇadivase akālamahāmegho uṭṭhahitvā sabbataḷākapokkharaṇiyo pūrento gimhābhihatarukkhalatādīnaṃ anuggaṇhantova pāvassi, tena kāraṇena taṃ mahāmeghavanaṃ nāma uyyānaṃ jātaṃ.
It is said that on the day that park's land was acquired, an unseasonal great rain cloud arose and rained, filling all the tanks and ponds, thereby supporting the trees and creepers afflicted by the summer heat. For this reason, that park became known as Mahāmeghavana.
Nghe nói, vào ngày khu vườn đó được chiếm hữu đất, một trận mưa lớn trái mùa đã đổ xuống, làm đầy tất cả các ao hồ và hồ sen, và mưa như thể đang ban phước cho các cây cối và dây leo bị khô héo vì nắng nóng mùa hè. Vì lý do đó, khu vườn đó được gọi là Mahāmeghavana.
Vuttañhetaṃ mahāvaṃse –
This is also stated in the Mahāvaṃsa—
Điều này cũng được nói trong Mahāvaṃsa –
Sukhasayitabhāvaṃ pucchitvāti ‘‘kacci, bhante, idha sukhaṃ sayittha, tumhākaṃ idha nivāso sukha’’nti evaṃ sukhasayitabhāvaṃ pucchitvā tato therena ‘‘sukhasayitamhi, mahārāja, bhikkhūnaṃ phāsukamidaṃ uyyāna’’nti vutte ‘‘evaṃ sati idaṃ no uyyānaṃ dassāmī’’ti cintetvā ‘‘kappati, bhante, bhikkhusaṅghassa ārāmo’’ti pucchi.
Having asked about his comfortable rest means having asked, "Bhante, did you rest comfortably here? Is your stay here comfortable?" When the Elder replied, "Yes, great king, I rested comfortably; this park is suitable for bhikkhus," he thought, "If that is the case, I will give this park to them," and so he asked, "Is a park suitable for the Sangha of bhikkhus, Bhante?"
Sukhasayitabhāvaṃ pucchitvā (sau khi hỏi về sự an lạc khi nghỉ ngơi) là sau khi hỏi về sự an lạc khi nghỉ ngơi như: “Bạch Đại đức, Đại đức có ngủ ngon ở đây không? Chỗ ở của Đại đức ở đây có an lạc không?” Sau đó, khi vị Trưởng lão trả lời: “Thưa Đại vương, con đã ngủ ngon. Khu vườn này thật an lạc cho các Tỳ-kheo,” nhà vua đã nghĩ: “Nếu vậy, ta sẽ dâng khu vườn này cho các ngài,” và hỏi: “Bạch Đại đức, khu vườn có phù hợp với Tăng đoàn Tỳ-kheo không?”
Imaṃ suttanti veḷuvanārāmapaṭiggahaṇe vuttamimaṃ suttaṃ.
This Sutta refers to this Sutta spoken at the time of accepting the Veḷuvana monastery.
Kinh này là kinh đã được nói trong dịp nhận tịnh xá Veluvana.
Udakanti dakkhiṇodakaṃ.
Water means water for libation.
Nước là nước cúng dường.
Mahāmeghavanuyyānaṃ adāsīti ‘‘imaṃ mahāmeghavanuyyānaṃ saṅghassa dammī’’ti vatvā jeṭṭhamāsassa kāḷapakkhe dutiyadivase adāsi.
He gave the Mahāmeghavana pleasure grove means having said, "I give this Mahāmeghavana pleasure grove to the Saṅgha," he gave it on the second day of the dark half of the month of Jeṭṭha.
Đã dâng khu vườn Mahāmeghavana nghĩa là, sau khi nói “Tôi dâng khu vườn Mahāmeghavana này cho Tăng đoàn”, ngài đã dâng vào ngày thứ hai của nửa tối tháng Jeṭṭha.
Mahāvihārassa dakkhiṇodakapāteneva saddhiṃ patiṭṭhitabhāvepi na tāva tattha vihārakammaṃ niṭṭhitanti āha ‘‘idañca paṭhamaṃ vihāraṭṭhānaṃ bhavissatī’’ti.
Even though it was established with the pouring of the water of libation for the Mahāvihāra, the construction work there was not yet completed, therefore he said, "And this will be the first monastery site."
Mặc dù Đại Tịnh Xá (Mahāvihāra) đã được thiết lập cùng với việc cúng dường nước, nhưng công việc xây dựng tịnh xá ở đó vẫn chưa hoàn tất, vì vậy ngài nói “Và đây sẽ là địa điểm tịnh xá đầu tiên”.
Punadivasepīti kāḷapakkhassa dutiyadivaseyeva.
On the next day too means on the very second day of the dark half (of Jeṭṭha).
Vào ngày hôm sau nghĩa là vào ngày thứ hai của nửa tối.
Aḍḍhanavamānaṃ pāṇasahassānanti aḍḍhena navamānaṃ pāṇasahassānaṃ, pañcasatādhikānaṃ aṭṭhasahassānanti attho.
Of eight thousand five hundred beings means eight thousand beings plus five hundred, i.e., eight thousand five hundred.
Của chín ngàn rưỡi chúng sinh nghĩa là của tám ngàn năm trăm chúng sinh.
Jotipātubhāvaṭṭhānanti ñāṇālokassa pātubhāvaṭṭhānaṃ.
The place of the manifestation of light means the place of the manifestation of the light of wisdom.
Nơi xuất hiện ánh sáng là nơi xuất hiện ánh sáng của trí tuệ (ñāṇa).
Appamādasuttanti aṅguttaranikāye mahāappamādasuttaṃ, rājovādasuttanti vuttaṃ hoti.
Appamāda Sutta means the Mahāappamāda Sutta in the Aṅguttaranikāya; it means the Rājovāda Sutta.
Kinh Appamāda là Mahāappamādasutta trong Tăng Chi Bộ (Aṅguttaranikāya), tức là Rājovādasutta.
Mahaccanti karaṇatthe paccattavacanaṃ, mahatā rājānubhāvenāti attho.
Mahacca is the nominative case in the sense of the instrumental case, meaning, by the great royal power.
Với sự vĩ đại là một từ ở cách thứ nhất (paccattavacana) theo nghĩa cách công cụ (karaṇattha), có nghĩa là với uy lực vĩ đại của nhà vua.
Tumhe jānanatthanti sambandho.
The connection is, "so that you may know."
Liên quan đến việc để quý ngài được biết.
Ariṭṭho nāma amaccoti rañño bhāgineyyo ariṭṭho nāma amacco.
An official named Ariṭṭha means the king's nephew, an official named Ariṭṭha.
Vị quan tên Ariṭṭha là vị quan tên Ariṭṭha, cháu của nhà vua.
Pañcapaṇṇāsāyāti ettha ‘‘catupaṇṇāsāyā’’ti vattabbaṃ.
Here, Pañcapaṇṇāsāya should be said as "catupaṇṇāsāya."
Ở đây, thay vì năm mươi lăm, nên nói “bốn mươi lăm”.
Evañhi sati upari vuccamānaṃ ‘‘dvāsaṭṭhi arahanto’’ti vacanaṃ sameti.
For then the statement "sixty-two Arahants" mentioned above would be consistent.
Khi đó, lời nói “sáu mươi hai vị A-la-hán” được nói ở trên mới phù hợp.
Teneva ca sīhaḷabhāsāya likhite mahāvaṃse ‘‘catupaṇṇāsāya saddhi’’nti vuttaṃ.
And for that very reason, in the Mahāvaṃsa written in the Sinhala language, it is said, "together with fifty-four."
Và cũng chính vì thế, trong Mahāvaṃsa được viết bằng tiếng Sinhala, có nói “cùng với bốn mươi lăm”.
Dasabhātikasamākulaṃ rājakulanti muṭasivassa puttehi abhayo devānaṃpiyatisso mahānāgo uttiyo mattābhayo sūratissoti evamādīhi dasahi bhātikehi samākiṇṇaṃ rājakulaṃ.
The royal family crowded with ten brothers means the royal family filled with the ten brothers, sons of Muṭasīva, such as Abhaya, Devānampiyatissa, Mahānāga, Uttiya, Mattābhaya, Sūratissa.
Hoàng gia có mười anh em là hoàng gia có mười anh em như Abhaya, Devānaṃpiyatissa, Mahānāga, Uttiya, Mattābhaya, Sūratissa, là các con của Muṭasiva.
Cetiyagirimhi vassaṃ vasiṃsūti āsāḷhīpuṇṇamadivase raññā dinnavihāreyeva paṭiggahetvā pāṭipadadivase vassaṃ vasiṃsu.
They resided for the Rains on Cetiyagiri means they accepted the monasteries given by the king on the Aḷsāḷhī full moon day and resided for the Rains on the day after the full moon.
Đã an cư mùa mưa tại Cetiyagiri nghĩa là, sau khi nhận tịnh xá được nhà vua dâng vào ngày rằm tháng Āsāḷha, các ngài đã an cư mùa mưa vào ngày mùng một.
Pavāretvāti mahāpavāraṇāya pavāretvā.
Having performed Pavāraṇā means having performed the great Pavāraṇā (at the end of the Rains retreat).
Sau khi tự tứ là sau khi tự tứ vào ngày Mahāpavāraṇā.
Kattikapuṇṇamāyanti aparakattikapuṇṇamāyaṃ.
On the Kattika full moon day means on the full moon day of the later Kattika (month).
Vào ngày rằm tháng Kattika là vào ngày rằm tháng Kattika sau đó.
Mahāmahindatthero hi purimikāyaṃ upagantvā vutthavasso mahāpavāraṇāya pavāretvā tato ekamāsaṃ atikkamma cātumāsiniyaṃ puṇṇamadivase ariyagaṇaparivuto rājakulaṃ gantvā bhojanāvasāne ‘‘mahārāja, amhehi ciradiṭṭho sammāsambuddho’’tiādivacanamabrvi.
Indeed, Mahāmahindatthera, having entered the first Rains period and completed the Rains retreat, performed the great Pavāraṇā, and then, a month later, on the full moon day of Cātumāsinī, accompanied by the assembly of noble ones, went to the royal palace and, at the end of the meal, spoke these words: "Great King, it has been a long time since we saw the Sammāsambuddha."
Đại Trưởng lão Mahinda, sau khi đã an cư mùa mưa đầu tiên và tự tứ vào ngày Mahāpavāraṇā, rồi sau khi một tháng trôi qua, vào ngày rằm tháng Cātumāsinī, ngài cùng với đoàn Thánh nhân đã đến hoàng cung và sau bữa ăn, ngài nói những lời như “Đại vương, Đức Chánh Đẳng Giác đã được chúng tôi thấy từ lâu”.
Evañca katvā vakkhati ‘‘puṇṇamāyaṃ mahāvīro, cātumāsiniyā idhā’’ti.
And having done so, he will say, "The Great Hero on the full moon day, Cātumāsinī, here."
Và sau khi làm như vậy, ngài sẽ nói “Đại Anh Hùng vào ngày rằm, đến đây vào tháng Cātumāsinī”.
Yaṃ panettha kenaci vuttaṃ ‘‘vutthavasso pavāretvāti cātumāsiniyā pavāraṇāyāti attho, paṭhamapavāraṇāya vā pavāretvā ekamāsaṃ tattheva vasitvā kattikapuṇṇamiyaṃ avoca, aññathā ‘puṇṇamāyaṃ mahāvīro’ti vuttattā na sakkā gahetu’’nti, tattha cātumāsiniyā pavāraṇāyāti ayamatthavikappo na yujjati.
In this regard, what some have said, "vutthavasso pavāretvā means having performed Pavāraṇā on Cātumāsinī, or having performed the first Pavāraṇā and resided there for one month, he spoke on the Kattika full moon day, otherwise, because it is said 'the Great Hero on the full moon day,' it cannot be taken," that alternative interpretation of the meaning, "having performed Pavāraṇā on Cātumāsinī," is not appropriate.
Về điều mà một số người đã nói ở đây rằng “Vutthavasso pavāretvāti có nghĩa là tự tứ vào tháng Cātumāsinī, hoặc tự tứ vào lần tự tứ đầu tiên rồi ở đó một tháng và nói vào ngày rằm tháng Kattika, nếu không thì không thể chấp nhận được vì đã nói ‘Đại Anh Hùng vào ngày rằm’”, thì cách giải thích ý nghĩa tự tứ vào tháng Cātumāsinī này không hợp lý.
Na hi purimikāya vassūpagatā cātumāsiniyaṃ pavārenti.
For those who entered the Rains retreat in the first period do not perform Pavāraṇā on Cātumāsinī.
Vì những vị đã an cư mùa mưa đầu tiên không tự tứ vào tháng Cātumāsinī.
Ciradiṭṭho sammāsambuddhoti satthussa sarīrāvayavo ca sammāsambuddhoyevāti katvā avayave samudāyavohāravasena evamāhāti daṭṭhabbaṃ yathā ‘‘samuddo diṭṭho’’ti.
The Sammāsambuddha, long seen means it should be understood that he spoke thus, using the term for the whole for a part, because a part of the Teacher's body is indeed the Sammāsambuddha himself, just as one says, "the ocean has been seen."
Đức Chánh Đẳng Giác đã được thấy từ lâu cần được hiểu là, vì một phần thân thể của Đức Đạo Sư cũng chính là Đức Chánh Đẳng Giác, nên ngài nói như vậy theo cách gọi toàn thể cho một phần, giống như “đã thấy biển”.
Therena vuttampi gamanakāraṇaṃ ṭhapetvā idha vāse payojanameva dassetvā gamanaṃ paṭisedhetukāmo āha ‘‘ahaṃ bhante tumhe’’tiādi.
Setting aside the reason for going as stated by the Thera, and showing only the purpose of residence here, and desiring to prevent the going, he said, "Venerable Sir, I (honor) you," and so on.
Sau khi bỏ qua lý do đi lại mà Trưởng lão đã nói, và chỉ bày tỏ mục đích ở lại đây, với ý định ngăn cản việc đi, ngài nói “Bạch Đại Đức, con” v.v.
Abhivādanādīsu ācariyaṃ disvā abhivādanakaraṇaṃ abhivādanaṃ nāma.
Among salutations and so forth, performing salutation upon seeing the teacher is called salutation.
Trong việc đảnh lễ v.v., việc thấy vị thầy và thực hiện việc đảnh lễ được gọi là đảnh lễ.
Yasmiṃ vā disābhāge ācariyo vasati iriyāpathe kappento, tato abhimukhova vanditvā gacchati, vanditvā tiṭṭhati, vanditvā nisīdati, vanditvā nipajjati, idaṃ abhivādanaṃ nāma.
Or in whichever direction the teacher dwells, arranging one's posture, one bows facing that direction, then goes, stands, sits, or lies down, this is called salutation.
Hoặc ở phương hướng nào mà vị thầy đang ở, người đó giữ oai nghi, chỉ hướng về phía đó mà đảnh lễ rồi đi, đảnh lễ rồi đứng, đảnh lễ rồi ngồi, đảnh lễ rồi nằm, điều này được gọi là đảnh lễ.
Ācariyaṃ pana dūratova disvā paccuṭṭhāya paccuggamanakaraṇaṃ paccuṭṭhānaṃ nāma.
However, seeing the teacher from afar and rising to go forth to meet him is called rising to meet.
Còn việc thấy vị thầy từ xa, rồi đứng dậy và đi ra đón tiếp được gọi là paccuṭṭhānaṃ.
Ācariyaṃ pana disvā añjaliṃ paggayha sīse ṭhapetvā ācariyaṃ namassati, yasmiṃ disābhāge so vasati, tadabhimukhopi tatheva namassati, gacchantopi ṭhitopi nisinnopi añjaliṃ paggayha namassatiyevāti idaṃ añjalikammaṃ nāma.
However, seeing the teacher, one raises one's joined hands, places them on the head, and salutes the teacher; likewise, facing the direction where he dwells, one salutes; whether going, standing, or sitting, one raises one's joined hands and salutes; this is called añjalikamma.
Còn việc thấy vị thầy, rồi chắp tay đưa lên đầu và đảnh lễ vị thầy, hoặc hướng về phía mà vị thầy đang ở và cũng đảnh lễ như vậy, dù đang đi, đang đứng hay đang ngồi, đều chắp tay đảnh lễ, điều này được gọi là añjalikammaṃ.
Anucchavikakammassa pana karaṇaṃ sāmīcikaraṇaṃ nāma.
Performing an appropriate act is called proper conduct.
Còn việc thực hiện hành động thích hợp được gọi là sāmīcikaraṇaṃ.
Cīvarādīsu hi cīvaraṃ dento na yaṃ vā taṃ vā deti, mahagghaṃ satamūlagghampi pañcasatamūlagghampi satasahassamūlagghampi detiyeva.
For example, when giving robes and so forth, one does not give just any robe, but one indeed gives robes worth one hundred, or five hundred, or even one hundred thousand.
Trong các vật phẩm như y phục, khi dâng y phục, người ta không dâng bất cứ thứ gì, mà chỉ dâng những thứ có giá trị cao, có thể là một trăm, năm trăm, hoặc một trăm ngàn.
Piṇḍapātādīsupi eseva nayo.
The same method applies to alms-food and so forth.
Trong các vật phẩm như bát khất thực cũng vậy.
Idaṃ sāmīcikaraṇaṃ nāma.
This is called proper conduct.
Điều này được gọi là sāmīcikaraṇaṃ.
Sarīradhātuyoti sarīrāvayavā.
Bodily relics means parts of the body.
Xá lợi thân là các bộ phận của thân thể.
Aññātanti aññātaṃ, viditaṃ mayāti attho.
Unknown means unknown; the meaning is, "it is known to me."
Đã biết có nghĩa là đã biết, đã được tôi biết.
Kuto lacchāmāti kuto labhissāma.
From where shall we obtain? means from where shall we receive?
Chúng ta sẽ nhận được từ đâu? có nghĩa là chúng ta sẽ lấy được từ đâu?
Sumanena saddhiṃ mantehīti paṭhamameva sāmaṇerassa kathitattā vā ‘‘jānāti esa amhākamadhippāya’’nti ñatvā vā evamāhāti daṭṭhabbaṃ.
Consult with Sumana means it should be understood that he spoke thus either because it was already told to the novice or knowing, "this one knows our intention."
Hãy bàn bạc với Sumanā cần được hiểu là ngài nói như vậy vì đã nói với Sāmaṇera trước đó, hoặc vì biết rằng “vị này biết ý định của chúng ta”.
Appossukko tvaṃ mahārājāti mahārāja tvaṃ dhātūnaṃ paṭilābhe mā ussukkaṃ karohi, mā tvaṃ tattha vāvaṭo bhava, aññaṃ tayā kattabbaṃ karohīti adhippāyo.
You, great king, be free from anxiety means, "Great king, do not be anxious about obtaining the relics, do not busy yourself there, do what else you need to do" — this is the intention.
Đại vương, ngài hãy ít lo lắng đi có nghĩa là, Đại vương, ngài đừng lo lắng về việc thọ nhận Xá lợi, đừng bận tâm về điều đó, hãy làm những gì khác mà ngài cần làm.
Idāni tadeva raññā kattabbakiccaṃ dassento ‘‘vīthiyo sodhāpetvā’’tiādimāha.
Now, showing that very duty to be performed by the king, he said, "Having had the roads cleaned," and so forth.
Bây giờ, để chỉ ra công việc mà nhà vua phải làm, ngài nói “Sau khi dọn dẹp đường phố” v.v.
Sabbatāḷāvacare upaṭṭhāpetvāti kaṃsatāḷāditāḷaṃ avacarati etthāti tāḷāvacaraṃ vuccati ātatavitatādi sabbaṃ tūriyabhaṇḍaṃ.
Having had all instrumental music (players) attended to means that which moves in the area of cymbals and so forth is called tāḷāvacara, referring to all musical instruments such as strung and covered ones.
Sau khi sắp xếp tất cả các nhạc cụ (sabbatāḷāvacare upaṭṭhāpetvā): Từ "tāḷāvacaraṃ" được dùng để chỉ tất cả các loại nhạc cụ như chiêng đồng, v.v., vì "tāḷa" (nhạc cụ) được chơi ở đó. Nó bao gồm tất cả các loại nhạc cụ như căng, gõ, v.v.
Teneva parinibbānasuttaṭṭhakathāyaṃ ‘‘sabbañca tāḷāvacaraṃ sannipātethāti ettha sabbañca tāḷāvacaranti sabbaṃ tūriyabhaṇḍa’’nti vuttaṃ.
For this reason, in the Parinibbāna Sutta Commentary, it is said, "sabbañca tāḷāvacaraṃ sannipātethāti here sabbañca tāḷāvacaranti means all musical instruments."
Chính vì thế, trong chú giải kinh Parinibbāna, có nói “Sabbañca tāḷāvacaraṃ sannipātethāti, ở đây, sabbañca tāḷāvacaraṃ có nghĩa là tất cả các nhạc cụ”.
Ettha pana sahacaraṇanayena sabbatūriyabhaṇḍānaṃ vādakāpi gahetuṃ vaṭṭantīti te sabbe upaṭṭhāpetvā sannipātetvāti vuttaṃ hoti.
Here, however, by the method of association, the players of all musical instruments can also be included; thus, it means having gathered and attended to all of them.
Tuy nhiên, ở đây, theo cách hiểu đồng hành, cũng có thể bao gồm những người chơi tất cả các loại nhạc cụ, vì vậy có nghĩa là “sau khi tập hợp tất cả những người đó”.
Lacchasīti labhissasi.
You will obtain means you will receive.
Ngài sẽ nhận được có nghĩa là ngài sẽ có được.
Therā cetiyagirimeva agamaṃsūti rājanivesanato nikkhamitvā puna cetiyagirimeva agamaṃsu.
The Elder went to Cetiyagiri itself means having departed from the royal residence, he went again to Cetiyagiri itself.
Các Trưởng lão đã trở về Cetiyagiri có nghĩa là các ngài đã rời hoàng cung và trở về Cetiyagiri.
Tāvadevāti taṃ khaṇaṃyeva.
Immediately means at that very moment.
Ngay lập tức là ngay lúc đó.
Pāṭaliputtadvāreti pāṭaliputtanagaradvāre.
At the gate of Pāṭaliputta means at the city gate of Pāṭaliputta.
Tại cổng Pāṭaliputta là tại cổng thành Pāṭaliputta.
Kiṃ bhante sumana āhiṇḍasīti sumana tvaṃ samaṇadhammaṃ akatvā kasmā vicarasīti pucchati.
"Why, Venerable Sir, Sumana, are you wandering about?" means he asked, "Sumana, why are you wandering without practicing the ascetic's duty?"
Sumanā, Đại Đức đang lang thang làm gì vậy? hỏi rằng Sumanā, tại sao con lại đi lang thang mà không thực hành pháp của Sa-môn?
Cetiyagirimhiyeva patiṭṭhāpetvāti pacchā tattha vihāratthāya ākaṅkhitabbabhāvato cetiyagirimhiyeva patiṭṭhāpetvā.
Having established them on Cetiyagiri itself means having established them on Cetiyagiri itself because it would be desirable for a monastery there later on.
Sau khi thiết lập tại Cetiyagiri là sau khi thiết lập tại Cetiyagiri, vì sau này nơi đó sẽ được mong muốn làm nơi ở của tịnh xá.
Vaḍḍhamānakacchāyāyāti pacchābhattanti attho.
When the shadow lengthens means after the meal.
Vào lúc bóng đổ dài có nghĩa là sau bữa ăn.
Pacchābhattameva hi chāyā vaḍḍhati.
Indeed, the shadow lengthens only after the meal.
Thật vậy, bóng chỉ dài ra sau bữa ăn.
Athassa etadahosīti dhātucaṅkoṭakaṃ disvā evaṃ cintesi.
Then this occurred to him means seeing the relic casket, he thought thus.
Khi đó, điều này đã xảy ra với ngài nghĩa là ngài đã nghĩ như vậy khi thấy hộp xá lợi.
Chattaṃ apanamatūti idaṃ setacchattaṃ sayameva me sīsoparito dhātucaṅkoṭakābhimukhaṃ hutvā namatūti attho.
"May the parasol move away" means, "May this white parasol itself, from above my head, facing the relic casket, bow down."
Chiếc lọng hãy nghiêng xuống có nghĩa là chiếc lọng trắng này tự nó hãy nghiêng xuống từ trên đầu ta, hướng về phía hộp xá lợi.
Mayhaṃ matthake patiṭṭhātūti idaṃ dhātucaṅkoṭakaṃ therassa hatthato dhātuyā saha āgantvā sirasmiṃ me patiṭṭhātūti attho.
"May it rest on my head" means, "May this relic casket, coming from the hand of the Elder together with the relic, rest on my head."
Hãy an vị trên đầu ta có nghĩa là hộp xá lợi này, cùng với xá lợi từ tay của Trưởng lão, hãy đến và an vị trên đầu ta.
Pokkharavassaṃ nāma pokkharapattappamāṇaṃ valāhakamajjhe uṭṭhahitvā kamena pharitvā temetukāmeyeva temayamānaṃ mahantaṃ hutvā vassati.
Pokkharavassa means a rain the size of lotus leaves, which rises from amidst the clouds, gradually spreads, and then rains heavily, soaking those who wish to be soaked.
Mưa Pokkhara là một trận mưa lớn có kích thước bằng lá sen, xuất hiện giữa các đám mây và dần dần lan rộng, chỉ làm ướt những người muốn ướt.
Mahāvīroti mahāparakkamo.
Mahāvīro means one of great endeavor.
Đại Anh Hùng là người có đại tinh tấn (mahāparakkama).
Mahāvīrāvayavattā cettha satthuvohārena dhātuyo eva niddiṭṭhā.
Here, due to being a part of the Mahāvīra (Buddha), the relics are indicated by the designation of the Teacher.
Ở đây, do là một phần của Đức Phật có đại tinh tấn (Mahāvīra), nên chỉ có các xá-lợi được nói đến bằng danh từ của Bậc Đạo Sư.
Dhātusarīrenāgamanañhi sandhāya ayaṃ gāthā vuttā.
Indeed, this stanza was spoken referring to the coming of the corporeal relics.
Thật vậy, bài kệ này được nói đến để chỉ sự đến của xá-lợi thân.
Pacchimadisābhimukhova hutvā apasakkantoti piṭṭhito piṭṭhitoyeva pacchimadisābhimukho hutvā osakkanto, gacchantoti attho.
“Turning towards the western direction and receding” means receding backwards and backwards, going while facing the western direction.
“quay mặt về hướng Tây mà lùi lại” có nghĩa là quay mặt về hướng Tây mà lùi lại, tức là đi lùi.
Kiñcāpi esa pacchimadisaṃ na oloketi, tathāpi pacchimadisaṃ sandhāya gacchatīti ‘‘pacchimadisābhimukho’’ti vuttaṃ.
Although he does not look towards the western direction, he is said to be “facing the western direction” because he goes towards the western direction.
Mặc dù Ngài không nhìn về hướng Tây, nhưng vì Ngài đi về hướng Tây nên được gọi là “quay mặt về hướng Tây”.
Puratthimena dvārena nagaraṃ pavisitvāti ettha piṭṭhito piṭṭhitoyeva āgantvā dvāre sampatte parivattetvā ujukeneva nagaraṃ pāvisīti veditabbaṃ.
“Having entered the city through the eastern gate” here should be understood as having come receding backwards and backwards, then, upon reaching the gate, turning around and entering the city directly.
Về câu “vào thành qua cửa phía Đông”, cần hiểu rằng Ngài đi từ phía sau đến, khi đến cổng thì quay lại và đi thẳng vào thành phố.
Mahejavatthu nāmāti mahejanāmakena yakkhena pariggahitaṃ ekaṃ devaṭṭhānanti veditabbaṃ.
“Mahejavatthu” is to be understood as a shrine taken possession of by a yakkha named Maheja.
“Nơi Mahejāvatthu” cần hiểu là một đền thờ thần được một vị dạ-xoa tên Maheja chiếm giữ.
Paribhogacetiyaṭṭhānanti ettha paribhuttūpakaraṇāni nidahitvā kataṃ cetiyaṃ paribhogacetiyanti daṭṭhabbaṃ.
“Paribhogacetiyaṭṭhāna” (place of a cetiya of use) here should be understood as a cetiya made by enshrining articles of use.
Về câu “nơi thờ cúng vật dụng”, cần hiểu rằng một bảo tháp được xây dựng để cất giữ các vật dụng đã được sử dụng là một bảo tháp vật dụng (Paribhogacetiya).
Tividhañhi cetiyaṃ vadanti paribhogacetiyaṃ dhātucetiyaṃ dhammacetiyanti.
Indeed, they speak of three kinds of cetiyas: a cetiya of use (paribhogacetiya), a relic cetiya (dhātucetiya), and a Dhamma cetiya (dhammacetiya).
Người ta nói có ba loại bảo tháp: bảo tháp vật dụng, bảo tháp xá-lợi và bảo tháp Pháp.
Tattha paribhogacetiyaṃ vuttanayameva.
Among them, the cetiya of use is as stated.
Trong đó, bảo tháp vật dụng được nói đến theo cách đã nêu.
Dhātucetiyaṃ pana dhātuyo nidahitvā kataṃ.
A relic cetiya is one made by enshrining relics.
Còn bảo tháp xá-lợi là bảo tháp được xây dựng để cất giữ xá-lợi.
Paṭiccasamuppādādilikhitapotthakaṃ nidahitvā kataṃ pana dhammacetiyaṃ nāma.
One made by enshrining a book with the Paṭiccasamuppāda and so on written in it is called a Dhamma cetiya.
Còn bảo tháp được xây dựng để cất giữ sách viết về Duyên khởi (Paṭiccasamuppāda) và các kinh điển khác được gọi là bảo tháp Pháp.
Sārīrikaṃ paribhogikaṃ uddissakanti evampi tippabhedaṃ cetiyaṃ vadanti.
They also speak of cetiyas as being threefold in this way: corporeal (sārīrika), of use (paribhogika), and commemorative (uddissaka).
Cũng có người nói bảo tháp có ba loại: xá-lợi thân (sārīrika), vật dụng (paribhogika) và thờ cúng (uddissaka).
Ayaṃ pana pabhedo paṭimārūpassapi uddissakacetiyeneva saṅgahitattā suṭṭhutaraṃ yujjati.
This division, however, is more appropriate as it includes the image of the Buddha (paṭimārupa) within the commemorative cetiya.
Tuy nhiên, sự phân loại này phù hợp hơn vì tượng Phật cũng được bao gồm trong bảo tháp thờ cúng.
Kathaṃ pana idaṃ ṭhānaṃ tiṇṇaṃ buddhānaṃ paribhogacetiyaṭṭhānaṃ ahosīti āha ‘‘atīte kirā’’tiādi.
Then, how did this place become a paribhogacetiya for three Buddhas? It is said, “In the past, it is said…” and so on.
Làm thế nào mà nơi này lại trở thành nơi thờ cúng vật dụng của ba vị Phật? Điều này được nói đến trong câu “nghe nói trong quá khứ” v.v.
Pajjarakenāti ettha pajjarako nāma rogo vuccati.
In “pajjarakena” here, pajjaraka is said to be a disease.
Về câu “do bệnh Pajjaraka”, ở đây, Pajjaraka là tên của một căn bệnh.
So ca yakkhānubhāvena samuppannoti veditabbo.
And that should be understood as having arisen by the power of a yakkha.
Cần hiểu rằng căn bệnh đó phát sinh do năng lực của dạ-xoa.
Tadā kira puṇṇakāḷo nāma yakkho attano ānubhāvena manussānampi sarīre pajjarakaṃ nāma rogaṃ samuṭṭhāpesi.
It is said that at that time, a yakkha named Puṇṇakāḷa, by his own power, caused a disease called pajjaraka to arise in the bodies of humans as well.
Nghe nói, vào thời đó, dạ-xoa tên Puṇṇakāḷa đã dùng thần thông của mình để gây ra căn bệnh tên là Pajjaraka trong thân thể con người.
Vuttañhetaṃ mahāvaṃse –
This is stated in the Mahāvaṃsa:
Điều này đã được nói đến trong Mahāvaṃsa:
Anayabyasananti ettha anayoti avaḍḍhi.
In “anayabyasana” here, anaya means lack of prosperity.
Về câu “anaya-byasana”, ở đây “anaya” là sự không tăng trưởng.
Kāyikaṃ cetasikañca sukhaṃ byasati vikkhipati vināsetīti byasananti dukkhaṃ vuccati.
Byasana is said to be suffering because it destroys, disperses, and ruins bodily and mental happiness.
“Byasana” là sự khổ đau, vì nó phá hoại, làm tan rã, hủy diệt hạnh phúc thân và tâm.
Kiñcāpi ‘‘buddhacakkhunā lokaṃ olokento’’ti vuttaṃ, tathāpi ‘‘te satte anayabyasanamāpajjante disvā’’ti vacanato paṭhamaṃ buddhacakkhunā lokaṃ oloketvā pacchā sabbaññutaññāṇena lokaṃ olokento te satte anayabyasanamāpajjante disvāti gahetabbaṃ.
Although it is said “looking at the world with the Buddha-eye,” it should be understood that first, having looked at the world with the Buddha-eye, then looking at the world with omniscience, he saw those beings falling into loss and misfortune, according to the statement “seeing those beings falling into loss and misfortune.”
Mặc dù đã nói “Đức Phật quán sát thế gian bằng Phật nhãn”, nhưng theo câu “thấy những chúng sanh đó rơi vào sự suy đồi và khổ đau”, cần hiểu rằng trước tiên Đức Phật quán sát thế gian bằng Phật nhãn, sau đó quán sát thế gian bằng Tuệ Toàn Tri, và thấy những chúng sanh đó rơi vào sự suy đồi và khổ đau.
Na hi āsayānusayādibuddhacakkhussa te sattā anayabyasanaṃ āpajjantā dissanti.
Indeed, those beings falling into loss and misfortune are not seen by the Buddha-eye that discerns inclinations and latent tendencies.
Thật vậy, những chúng sanh đó không thể được thấy rơi vào sự suy đồi và khổ đau bằng Phật nhãn như nhãn về khuynh hướng và tùy miên (āsayānusaya).
Dubbuṭṭhikāti visamavassādivasena duṭṭhā asobhanā vuṭṭhiyeva dubbuṭṭhikā, sassuppattihetubhūtā kāyasukhuppattisappāyā sattupakārā sammā vuṭṭhi tattha na hotīti adhippāyo.
Dubbuṭṭhikā (bad rain) is simply bad, undesirable rain due to uneven rainfall and so on. The meaning is that proper rain, which is a cause for the growth of crops, conducive to bodily comfort, and beneficial to beings, does not occur there.
“Dubbuṭṭhikā” là mưa xấu, không tốt lành do mưa bất thường v.v., ý nghĩa là không có mưa tốt lành ở đó, mưa phù hợp cho sự phát triển của mùa màng và sự phát sinh hạnh phúc thân thể, có lợi cho chúng sanh.
Tatoyeva ca ‘‘dubbhikkhaṃ dussassa’’nti vuttaṃ.
And for that very reason, it is said, “famine and bad harvest.”
Vì lẽ đó, đã nói “nạn đói, mùa màng thất bát”.
Bhikkhāya abhāvo, dullabhabhāvo vā dubbhikkhaṃ, sulabhā tattha bhikkhā na hotīti vuttaṃ hoti.
The absence of alms, or the difficulty of obtaining them, is dubbhikkhaṃ (famine); it is said that alms are not easily available there.
Sự thiếu thốn thức ăn khất thực, hoặc sự khó khăn trong việc tìm kiếm thức ăn khất thực là “dubbhikkhaṃ” (nạn đói), có nghĩa là không có thức ăn khất thực dễ tìm ở đó.
Sassānaṃ abhāvo, asampannatā vā dussassaṃ.
The absence of crops, or their incompleteness, is dussassaṃ (bad harvest).
Sự thiếu thốn mùa màng, hoặc sự không đầy đủ của mùa màng là “dussassaṃ” (mùa màng thất bát).
Devoti meghassetaṃ nāmaṃ.
Devo is the name for a cloud.
“Devo” là tên của mây.
Sammādhāramanupavecchīti udakadhāraṃ sammā vimuñci, sammā anupavassīti vuttaṃ hoti.
“Sammādhāramanupavecchī” means that he released the stream of water properly; it is said that he rained down properly and repeatedly.
“Sammādhāramanupavecchī” có nghĩa là mưa đúng lúc, xả dòng nước đúng cách, mưa lặp đi lặp lại đúng cách.
Mahāvivādo hotīti tasmiṃ kira kāle jayantamahārājena ca tassa rañño kaniṭṭhabhātukena samiddhakumāranāmakena uparājena ca saddhiṃ imasmiṃ dīpe mahāyuddhaṃ upaṭṭhitaṃ.
“A great dispute arose”: It is said that at that time, a great battle arose on this island between King Jayanta and his younger brother, Prince Samiddha.
“Một cuộc tranh chấp lớn đã xảy ra” có nghĩa là vào thời điểm đó, một trận chiến lớn đã xảy ra trên hòn đảo này giữa Đại vương Jayanta và em trai của Ngài, phó vương tên Samiddhakumāra.
Tenetaṃ vuttaṃ ‘‘tena kho pana samayena maṇḍadīpe mahāvivādo hotī’’ti.
Therefore, it is said, “At that time, a great dispute arose on Maṇḍadīpa.”
Vì thế, đã nói “Vào thời điểm đó, một cuộc tranh chấp lớn đã xảy ra trên đảo Maṇḍa.”
Hotīti kiriyā kālamapekkhitvā vattamānapayogo, vivādassa pana atītakālikattaṃ ‘‘tena kho pana samayenā’’ti imināva viññāyati.
The verb “hoti” (is) uses the present tense in relation to time, but the past nature of the dispute is understood from “tena kho pana samayena” (at that very time).
“Hotī” là một động từ ở thì hiện tại, liên quan đến thời gian, nhưng việc tranh chấp thuộc về quá khứ được hiểu từ cụm từ “tena kho pana samayena” (vào thời điểm đó).
Saddantarasannidhānena hettha atītakālāvagamo yathā ‘‘bhāsate vaḍḍhate tadā’’ti.
The understanding of past tense here is due to the proximity of other words, as in “bhāsate vaḍḍhate tadā” (he speaks, he grows at that time).
Ở đây, sự hiểu biết về thì quá khứ là do sự gần gũi của các từ khác, giống như trong câu “bhāsate vaḍḍhate tadā” (lúc đó nói và tăng trưởng).
Evaṃ sabbattha īdisesu ṭhānesu vattamānapayogo daṭṭhabbo.
Thus, in all such instances, the present tense usage should be understood.
Tương tự, ở tất cả những trường hợp như vậy, cần hiểu rằng động từ được dùng ở thì hiện tại.
Kalahaviggahajātāti ettha kalaho nāma matthakappatto kāyakalahopi vācākalahopi.
In “kalahaviggahajātā” (arisen quarrel and contention) here, kalaha refers to a bodily quarrel or a verbal quarrel that has reached its peak.
Về câu “kalahaviggahajātā”, ở đây, kalaha là sự cãi vã đã đến đỉnh điểm, có thể là cãi vã bằng thân hay bằng lời.
Tattha hatthaparāmāsādivasena kāyena kātabbo kalaho kāyakalaho.
Among these, a quarrel carried out with the body, such as by touching with hands, is a kāyakalaha (bodily quarrel).
Trong đó, cãi vã bằng thân, như việc chạm tay vào nhau v.v., là cãi vã bằng thân (kāyakalaha).
Mammaghaṭṭanādivasena vācāya kātabbo kalaho vācākalaho.
A quarrel carried out with speech, such as by hurtful words, is a vācākalaha (verbal quarrel).
Cãi vã bằng lời, như việc xúc phạm nhau v.v., là cãi vã bằng lời (vācākalaha).
Vipaccanīkagahaṇaṃ viggaho.
Taking an opposing stance is viggaha (contention).
Sự đối địch là viggaha.
Kalahassa pubbabhāge uppanno aññamaññaviruddhagāho.
It is a mutually hostile taking of sides that arises in the initial stage of a quarrel.
Đó là sự đối nghịch lẫn nhau phát sinh trước khi cãi vã.
Atha vā kalaho nāma vācākalaho.
Alternatively, kalaha is a vācākalaha (verbal quarrel).
Hoặc, kalaha là cãi vã bằng lời.
Aññamaññaṃ hatthaparāmāsādivasena virūpaṃ viruddhaṃ vā gahaṇaṃ viggaho kāyakalaho.
Taking hold of each other with hands and so on, in a distorted or hostile manner, is viggaha, a kāyakalaha (bodily quarrel).
Sự đối nghịch hoặc sự thù địch lẫn nhau bằng cách chạm tay v.v. là viggaha, tức là cãi vã bằng thân.
Yathāvutto kalaho ca viggaho ca jāto sañjāto etesanti kalahaviggahajātā, sañjātakalahaviggahāti attho.
“Kalahaviggahajātā” means that such quarrel and contention, as described, have arisen in them, i.e., they have arisen quarrel and contention.
Họ là những người đã phát sinh cãi vã và tranh chấp như đã nói, có nghĩa là họ đã phát sinh cãi vã và tranh chấp.
Tāni sāsanantaradhānena nassantīti pariyattipaṭivedhapaṭipattisaṅkhātassa tividhassapi sāsanassa antaradhānena dhātuparinibbāne sati tāni cetiyāni vinassanti.
“Those perish with the disappearance of the Dispensation” means that when the relics attain final Nibbāna through the disappearance of the three-fold Dispensation—namely, study (pariyatti), penetration (paṭivedha), and practice (paṭipatti)—those cetiyas will perish.
“Những bảo tháp đó sẽ bị hủy diệt khi giáo pháp biến mất” có nghĩa là khi giáo pháp ba loại (kinh điển, thực hành và chứng đắc) biến mất, tức là khi xá-lợi Niết-bàn, những bảo tháp đó sẽ bị hủy diệt.
Tīṇi (dī. ni. aṭṭha. 3.161; vibha. aṭṭha. 809) hi parinibbānāni kilesaparinibbānaṃ khandhaparinibbānaṃ dhātuparinibbānanti, tāni pana amhākaṃ bhagavato vasena evaṃ veditabbāni.
Indeed, there are three kinds of final Nibbāna: Nibbāna from defilements (kilesaparinibbāna), Nibbāna of aggregates (khandhaparinibbāna), and Nibbāna of relics (dhātuparinibbāna); these are to be understood in the context of our Blessed One.
Thật vậy, có ba loại Niết-bàn: Niết-bàn phiền não (kilesaparinibbāna), Niết-bàn uẩn (khandhaparinibbāna) và Niết-bàn xá-lợi (dhātuparinibbāna); những điều này cần được hiểu theo Đức Thế Tôn của chúng ta.
Tassa hi kilesaparinibbānaṃ bodhipallaṅke ahosi, khandhaparinibbānaṃ kusinārāyaṃ.
For him, the Nibbāna from defilements occurred at the Bodhipallaṅka, and the Nibbāna of aggregates in Kusinārā.
Niết-bàn phiền não của Ngài đã xảy ra dưới cội Bồ-đề, Niết-bàn uẩn tại Kusinārā.
Dhātuparinibbānaṃ anāgate bhavissati.
The Nibbāna of relics will occur in the future.
Niết-bàn xá-lợi sẽ xảy ra trong tương lai.
Sāsanassa kira osakkanakāle imasmiṃ tambapaṇṇidīpe dhātuyo sannipatitvā mahācetiyaṃ gamissanti, mahācetiyato nāgadīpe rājāyatanacetiyaṃ, tato mahābodhipallaṅkaṃ gamissanti, nāgabhavanatopi devalokatopi brahmalokatopi dhātuyo mahābodhipallaṅkameva gamissanti, sāsapamattāpi dhātu na antarā nassissati.
It is said that at the time of the decline of the Dispensation, the relics on this island of Tambapaṇṇi will gather and proceed to the Mahācetiya; from the Mahācetiya to the Rājāyatana Cetiya on Nāgadīpa; from there, they will proceed to the Mahābodhipallaṅka. Relics from the Nāga realm, from the deva realm, and from the Brahmā realm will also go to the Mahābodhipallaṅka; not even a mustard seed-sized relic will perish in between.
Nghe nói, vào thời giáo pháp suy thoái, các xá-lợi trên hòn đảo Tambapaṇṇi này sẽ tụ hội về Đại bảo tháp, từ Đại bảo tháp sẽ đến bảo tháp Rājāyatana trên đảo Nāgadīpa, rồi từ đó đến cội Đại Bồ-đề; các xá-lợi từ Nāgabhavana, từ cõi trời và từ cõi Phạm thiên cũng sẽ đến cội Đại Bồ-đề. Ngay cả một hạt cải xá-lợi cũng sẽ không bị hủy diệt trên đường đi.
Sabbā dhātuyo mahābodhipallaṅke rāsibhūtā suvaṇṇakkhandho viya ekagghanā hutvā chabbaṇṇarasmiyo vissajjessanti, tā dasasahassilokadhātuṃ pharissanti.
All relics, gathered at the Mahābodhipallaṅka, will become solid like a lump of gold and emit six-colored rays, which will pervade ten thousand world-systems.
Tất cả các xá-lợi sẽ tụ lại dưới cội Đại Bồ-đề, trở thành một khối thống nhất như một khối vàng, và sẽ phóng ra sáu màu hào quang, chiếu sáng khắp mười ngàn thế giới.
Tato dasasahassacakkavāḷe devatā sannipatitvā ‘‘ajja satthā parinibbāti, ajja sāsanaṃ osakkati, pacchimadassanaṃ dāni idaṃ amhāka’’nti dasabalassa parinibbutadivasato mahantataraṃ kāruññaṃ karissanti, ṭhapetvā anāgāmikhīṇāsave avasesā sakabhāvena saṇṭhātuṃ na sakkhissanti.
Then, devas from ten thousand cakkavāḷas will gather and, saying, “Today the Teacher attains Parinibbāna, today the Dispensation declines, this is now our last sight,” will feel a compassion greater than on the day of the Ten-Powered One’s Parinibbāna; all except non-returners (Anāgāmī) and Arahants (khīṇāsava) will not be able to maintain their composure.
Khi đó, các chư thiên trong mười ngàn cõi sẽ tụ hội và nói: “Hôm nay Đức Đạo Sư nhập Niết-bàn, hôm nay giáo pháp suy thoái, đây là lần chiêm ngưỡng cuối cùng của chúng ta.” Họ sẽ bày tỏ lòng bi mẫn lớn hơn cả ngày Đức Thập Lực nhập Niết-bàn. Ngoại trừ các bậc Bất Lai và A-la-hán, những người còn lại sẽ không thể giữ được trạng thái của mình.
Dhātūsu tejodhātu uṭṭhahitvā yāva brahmalokā uggacchissati, sāsapamattiyāpi dhātuyā sati ekajālāva bhavissati, dhātūsu pariyādānaṃ gatāsu paricchijjissati.
From among the relics, the fire element (tejodhātu) will arise and ascend to the Brahma realm; even if there is a relic as small as a mustard seed, there will be a single flame; when the relics are completely exhausted, it will cease.
Trong số các xá-lợi, xá-lợi lửa (tejodhātu) sẽ bốc lên và bay lên đến cõi Phạm thiên. Ngay cả khi chỉ còn một hạt cải xá-lợi, nó cũng sẽ là một ngọn lửa duy nhất. Khi các xá-lợi cạn kiệt, nó sẽ tắt.
Evaṃ mahantaṃ ānubhāvaṃ dassetvā dhātūsu antarahitāsu sāsanaṃ antarahitaṃ nāma hoti.
Thus, after demonstrating great psychic power, when the relics disappear, the Dispensation is considered to have disappeared.
Khi các xá-lợi biến mất sau khi thể hiện thần thông vĩ đại như vậy, giáo pháp được gọi là đã biến mất.
Thūpapatiṭṭhānabhūmiṃ pariyāyatīti matthakato dhātuṃ tattha patiṭṭhāpetvā sadhātukaṃ thūpapatiṭṭhānabhūmiṃ rattibhāge pariyāyati, samantato vicaratīti attho.
"He moves around the stupa establishment ground" means that, placing the relic from his head there, he moves around, wanders around, the stupa establishment ground with the relic during the night-time. This is the meaning.
Thūpapatiṭṭhānabhūmiṃ pariyāyatī có nghĩa là, sau khi an vị xá-lợi từ đỉnh đầu tại nơi đó, nó đi quanh khu vực xây tháp cùng với xá-lợi vào ban đêm, tức là đi dạo khắp nơi.
Jaṅghappamāṇanti pupphaṭṭhānappamāṇaṃ.
"Jaṅghappamāṇaṃ" means the measure of the flower-stand.
Jaṅghappamāṇa là kích thước của đài hoa.
Thūpakucchito heṭṭhābhāgañhi thūpassa jaṅghāti vadanti.
They refer to the lower part of the stupa's dome as the stupa's jaṅghā (leg).
Phần dưới của vòm tháp được gọi là chân tháp.
Dhātuoropanatthāyāti hatthikumbhato dhātukaraṇḍakassa oropanatthāya.
"For the lowering of the relic" means for the lowering of the relic casket from the elephant's forehead.
Dhātuoropanatthāya là để hạ hộp xá-lợi từ trán voi xuống.
Sakalanagarañca janapado cāti nagaravāsino janapadavāsino ca abhedato nagarajanapadasaddehi vuttā ‘‘sabbo gāmo āgato, mañcā ukkuṭṭhiṃ karontī’’tiādīsu viya.
"The entire city and district" refers to the city dwellers and district dwellers, mentioned by the terms "city" and "district" without distinction, just as in phrases like "the whole village has come, the beds are making a clamor."
Sakalanagarañca janapado cā là những người dân thành thị và dân nông thôn được nói đến bằng các từ nagara và janapada một cách không phân biệt, giống như trong các trường hợp như “cả làng đã đến, những chiếc giường đang kêu la”.
Mahājanakāyeti mahājanasamūhe.
"Mahājanakāye" means among the great multitude of people.
Mahājanakāye là trong đám đông quần chúng.
Samūhapariyāyo hettha kāyasaddo.
Here, the word kāya is a synonym for multitude.
Ở đây, từ kāya là một từ đồng nghĩa với samūha (đám đông, nhóm).
Ekekadhātuppadesato tejodakanikkhamanādivasena yamakayamakaṃ hutvā pavattaṃ pāṭihāriyaṃ yamakapāṭihāriyaṃ.
The Yamakapāṭihāriya is the twin miracle that occurred through the emission of fire and water, and so on, from each individual relic site in pairs.
Phép lạ song đôi (yamaka-pāṭihāriya) là phép lạ xảy ra từng cặp, như việc lửa và nước cùng phát ra từ mỗi phần xá-lợi.
Channaṃ vaṇṇānaṃ rasmiyo cāti sambandho kātabbo.
A connection should be made stating: "and the rays of the six colors."
Cần phải hiểu rằng có sự liên kết với "những tia sáng sáu màu".
Channaṃ vaṇṇānaṃ udakadhārā cāti evampettha sambandhaṃ vadanti.
They also describe the connection here as: "and the streams of water of the six colors."
Họ cũng nói rằng ở đây có sự liên kết với "những dòng nước sáu màu".
Parinibbutepi bhagavati tassānubhāvena evarūpaṃ pāṭihāriyamahosiyevāti dassetuṃ ‘‘evaṃ acintiyā’’tiādigāthamāha.
To show that such a miracle occurred even after the Blessed One’s Parinibbāna, through his power, the verse beginning "Thus inconceivable" was uttered.
Để chỉ ra rằng ngay cả khi Đức Thế Tôn đã nhập Niết-bàn, phép lạ như vậy vẫn xảy ra nhờ oai lực của Ngài, nên đã nói kệ “evaṃ acintiyā” và những câu tiếp theo.
Buddhadhammāti ettha buddhaguṇā.
Here, "Buddhadhammā" refers to the virtues of the Buddha.
Trong Buddhadhammā ở đây, ý nói đến các phẩm chất của Đức Phật.
Dharamānakālepi tikkhattuṃ āgamāsīti bhagavā kira abhisambodhito navame māse phussapuṇṇamadivase yakkhādhivāsaṃ laṅkādīpamupagantvā laṅkāmajjhe tiyojanāyate yojanavitthate mahānāgavanuyyāne mahāyakkhasamāgame upariākāse ṭhatvā kappuṭṭhānasamaye samuṭṭhitavuṭṭhivātanibbisesavassavāyunā ca lokantarikanirayandhakārasadisaghorandhakāranikāyena ca sītanarakanibbisesabahalasītena ca saṃvaṭṭakālasañjātavātasaṅkhubhitehi meghanabhagajjitasadisena gaganamedanīninnādena ca yakkhānaṃ bhayaṃ santāsaṃ janetvā tehi yācitābhayo ‘‘detha me samaggā nisīdanaṭṭhāna’’nti vatvā ‘‘dema te sakaladīpaṃ, dehi no, mārisa, abhaya’’nti vutte sabbaṃ taṃ upaddavaṃ antaradhāpetvā yakkhadattabhūmiyā cammakhaṇḍaṃ pattharitvā tattha nisinno samantato jalamānaṃ cammakhaṇḍaṃ pasāretvā kappuṭṭhānaggisadisadahanābhibhūtānaṃ jaladhisalilabhītānaṃ samantā velante bhamantānaṃ yakkhānaṃ giridīpaṃ dassetvā tesu tattha patiṭṭhitesu taṃ yathāṭhāne patiṭṭhāpetvā cammakhaṇḍaṃ saṅkhipitvā nisinno tadā samāgate anekadevatāsannipāte dhammaṃ desetvā anekapāṇakoṭīnaṃ dhammābhisamayaṃ katvā sumanakūṭavāsinā mahāsumanadevarājena samadhigatasotāpattiphalena yācitapūjanīyo sīsaṃ parāmasitvā muṭṭhimattā nīlāmalakesadhātuyo tassa datvā jambudīpamagamāsi.
"He came three times even during his lifetime" refers to the fact that the Blessed One, it is said, in the ninth month after his Sambodhi, on the full moon day of Phussa, visited the island of Laṅkā, the abode of yakkhas. In the Mahānāgavana Park, located in the middle of Laṅkā, three yojanas long and one yojana wide, at a great gathering of yakkhas, he stood in the sky above and, by means of rain and wind indistinguishable from those arising at the time of world-destruction, by a mass of terrifying darkness resembling the darkness of the Lokantarika hell, by intense cold indistinguishable from the cold hell, and by the roar of the sky and earth resembling the thunder of clouds and sky agitated by winds arising at the time of world-destruction, he struck fear and terror into the yakkhas. When they begged him for safety, he said, "Give me a place to sit in harmony." When they said, "We give you the entire island, give us, venerable one, safety," he caused all that disturbance to disappear. Spreading a leather cloth on the ground given by the yakkhas, he sat there. Extending the glowing leather cloth all around, he showed the yakkhas, who were afflicted by heat like the fire of world-destruction, terrified by the ocean water, and wandering along the shores, Giridīpa island. After they were established there, he re-established them in their proper places, folded the leather cloth, and remained seated. At that time, at the gathering of many deities, he taught the Dhamma, causing the realization of the Dhamma for crores of beings. Being honored by Mahāsumana, the king of devas residing on Sumanakūṭa, who had attained the fruit of stream-entry, he touched his head, gave him a handful of dark, pure hair-relics, and departed for Jambudīpa.
Dharamānakālepi tikkhattuṃ āgamāsī có nghĩa là, Đức Thế Tôn, vào ngày trăng tròn tháng Phussa, chín tháng sau khi thành đạo, đã đến đảo Laṅkā, nơi cư ngụ của các dạ-xoa. Tại một khu vườn Nāgavana rộng ba do-tuần và dài một do-tuần ở giữa Laṅkā, trong một cuộc tụ họp lớn của các dạ-xoa, Ngài đứng trên không trung. Ngài đã tạo ra nỗi sợ hãi và kinh hoàng cho các dạ-xoa bằng gió và mưa như gió mưa nổi lên vào thời kỳ tận kiếp, bằng bóng tối dày đặc như bóng tối của địa ngục Lokantarika, bằng cái lạnh cực độ như địa ngục lạnh, và bằng tiếng gầm của trời đất như sấm sét và mây mù do gió nổi lên vào thời kỳ hoại kiếp. Khi được các dạ-xoa cầu xin sự an toàn, Ngài nói: “Hãy cho Ta một chỗ ngồi hòa hợp.” Khi họ nói: “Bạch Thế Tôn, chúng con xin dâng cả hòn đảo cho Ngài, xin Ngài ban cho chúng con sự an toàn.” Ngài đã làm cho tất cả tai họa đó biến mất, trải một tấm da trên mảnh đất do các dạ-xoa dâng, ngồi trên đó, Ngài trải rộng tấm da đang phát sáng khắp nơi, chỉ cho các dạ-xoa đang bị thiêu đốt bởi lửa như lửa tận kiếp, sợ hãi nước biển, và đang lang thang khắp bờ biển, thấy đảo Giridīpa. Khi họ đã an vị ở đó, Ngài đã an vị họ vào đúng vị trí, cuộn tấm da lại và ngồi xuống. Sau đó, trong cuộc tụ họp của nhiều vị trời đã đến, Ngài thuyết pháp, làm cho hàng triệu chúng sinh chứng ngộ Pháp. Được vua trời Mahāsumana, người cư ngụ tại Sumanakūṭa và đã chứng đắc quả Dự lưu, cầu xin cúng dường, Ngài xoa đầu và ban cho ông một nắm xá-lợi tóc màu xanh biếc không tì vết, rồi Ngài trở về Jambudīpa.
Tatiyampi abhisambodhito aṭṭhame saṃvacchare mahodaramātulena maṇiakkhikanāgarājenābhiyācito visākhapuṇṇamadivase pañcabhikkhusataparivuto kalyāṇīpadese maṇiakkhikassa bhavanamupagantvā tattha māpitaruciraratanamaṇḍape manoharavarapallaṅke nisinno nāgarājena dibbannapānehi santappetvā nāgamāṇavikagaṇaparivutena dibbamālāgandhādīhi pūjito tattha dhammaṃ desetvā vuṭṭhāyāsanā sumanakūṭe padaṃ dassetvā pabbatapāde divāvihāraṃ katvā dīghavāpicetiyaṭṭhāne ca mubhiyaṅgaṇacetiyaṭṭhāne ca kalyāṇīcetiyaṭṭhāne ca mahābodhiṭṭhāne ca thūpārāmaṭṭhāne ca mahācetiyaṭṭhāne ca sasāvako nisīditvā nirodhasamāpattiṃ samāpajjitvā silācetiyaṭṭhāneyeva ṭhatvā devanāge samanusāsitvā jambudīpamagamāsi.
The third time, in the eighth year after his Sambodhi, being invited by the nāga king Maṇiakkhika, the maternal uncle of Mahodara, on the full moon day of Visākha, accompanied by five hundred bhikkhus, he went to Maṇiakkhika's abode in the Kalyāṇī region. There, seated on an exquisite noble throne in a charming gem pavilion that had been created, and satisfied with divine food and drink by the nāga king, and revered by him, surrounded by a retinue of nāga maidens with divine garlands, perfumes, and so on, he taught the Dhamma there. Rising from his seat, he displayed his footprint on Sumanakūṭa, spent the daytime retreat at the foot of the mountain, and, with his disciples, sat in absorption into Nirodhasamāpatti at the sites of Dīghavāpi Cetiya, Mubhiyaṅgaṇa Cetiya, Kalyāṇī Cetiya, Mahābodhi, Thūpārāma, and Mahācetiya. Then, standing at the Sīlācetiya site, he admonished the devas and nāgas and departed for Jambudīpa.
Lần thứ ba, vào năm thứ tám sau khi thành đạo, được vua Nāga Maṇiakkhika, chú của Mahodara, thỉnh cầu, Ngài đã đến dinh thự của Maṇiakkhika ở vùng Kalyāṇī vào ngày trăng tròn tháng Visākha, cùng với năm trăm Tỳ-kheo. Ngài ngồi trên ngai vàng cao quý tuyệt đẹp trong một bảo tháp đá quý lộng lẫy được tạo ra ở đó. Ngài được vua Nāga cúng dường thức ăn và đồ uống của chư thiên, được các nhóm thiếu nữ Nāga vây quanh và cúng dường bằng vòng hoa, hương thơm của chư thiên và những thứ khác. Ngài thuyết pháp ở đó, rồi đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đặt dấu chân trên Sumanakūṭa, và nghỉ ngơi ban ngày ở chân núi. Sau đó, Ngài cùng với các đệ tử đã ngồi nhập Diệt tận định tại các địa điểm cetiya Dīghavāpi, Mubhiyaṅgaṇa, Kalyāṇī, Mahābodhi, Thūpārāma, và Mahācetiya. Ngài chỉ đứng tại địa điểm cetiya đá, giáo huấn các vị trời và Nāga, rồi Ngài trở về Jambudīpa.
Evaṃ bhagavā dharamānakālepi imaṃ dīpaṃ tikkhattuṃ āgamāsīti veditabbaṃ.
Thus, it should be understood that the Blessed One came to this island three times even during his lifetime.
Như vậy, cần phải biết rằng Đức Thế Tôn đã đến hòn đảo này ba lần ngay cả khi Ngài còn tại thế.
Idāni tadeva tikkhattumāgamanaṃ saṅkhepato vibhāvento āha ‘‘paṭhamaṃ yakkhadamanattha’’ntiādi.
Now, summarizing and explaining that same three-time arrival, he states, "first for the subjugation of the yakkhas", and so on.
Bây giờ, để tóm tắt và làm rõ ba lần đến đó, Ngài nói “paṭhamaṃ yakkhadamanattha” (lần đầu tiên để chế ngự dạ-xoa) và những câu tiếp theo.
Rakkhaṃ karontoti yakkhānaṃ puna apavisanatthāya rakkhaṃ karonto.
"Rakkhaṃ karonto" means making protection to prevent the yakkhas from re-entering.
Rakkhaṃ karonto có nghĩa là, tạo sự bảo vệ để các dạ-xoa không thể xâm nhập trở lại.
Āvijjīti samantato vicari.
"Āvijjī" means he wandered all around.
Āvijjī có nghĩa là, đi khắp nơi.
Mātulabhāgineyyānanti cūḷodaramahodarānaṃ.
"Of the maternal uncle and nephew" refers to Cūḷodara and Mahodara.
Mātulabhāgineyyāna có nghĩa là, của Cūḷodara và Mahodara.
Ettha pana kiñcāpi bhagavā samiddhasumanena nāma devaputtena saddhiṃ āgato, tathāpi pacchāsamaṇena ekenapi bhikkhunā saddhiṃ anāgatattā ‘‘ekakova āgantvā’’ti vuttaṃ.
Here, although the Blessed One came with the deva-son named Samiddhasumana, it is said "having come alone" because he did not come with even a single bhikkhu as a rear-attendant.
Tuy nhiên, ở đây, mặc dù Đức Thế Tôn đã đến cùng với vị trời tên Samiddhasumana, nhưng vì Ngài không đến cùng với bất kỳ Tỳ-kheo nào làm thị giả, nên mới nói “ekakova āgantvā” (một mình đến).
Tadanurūpassa paripanthassa vihatattā ‘‘pariḷāhaṃ vūpasametvā’’ti vuttaṃ.
It is said "having appeased the fever" because the obstacle appropriate to that was overcome.
Vì mối nguy hiểm tương ứng đã bị loại bỏ, nên mới nói “pariḷāhaṃ vūpasametvā” (làm dịu đi sự nóng bức).
Rañño bhātāti rañño kaniṭṭhabhātā.
"The king's brother" refers to the king's younger brother.
Rañño bhātā là em trai của vua.
Abhayoti mattābhayo.
"Abhayo" refers to Mattābhayā.
Abhayo là Mattābhaya.
Anuḷā devīti rañño jeṭṭhabhātujāyā anuḷā devī.
"Anuḷā Devī" refers to Queen Anuḷā, the wife of the king's elder brother.
Anuḷā devī là hoàng hậu Anuḷā, vợ của anh trai vua.
Purimakānaṃ tiṇṇaṃ sammāsambuddhānaṃ bodhi patiṭṭhāsīti yadā hi so kakusandho nāma bhagavā imasmiṃ dīpe manusse pajjarakābhibhūte anayabyasanamāpajjante disvā karuṇāya sañcoditahadayo imaṃ dīpamāgato, tadā taṃ rogabhayaṃ vūpasametvā sannipatitānaṃ dhammaṃ desento caturāsītiyā pāṇasahassānaṃ dhammābhisamayaṃ katvā sāyanhasamaye bodhipatiṭṭhānārahaṭṭhānaṃ gantvā tattha samāpattiṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya ‘‘mama sirīsamahābodhito dakkhiṇamahāsākhamādāya rucanandā bhikkhunī idhāgacchatū’’ti adhiṭṭhāsi.
The bodhi of the three previous Sammāsambuddhas was established means: When the Bhagavā named Kakusandha, seeing the people on this island afflicted by the violent fever-sickness caused by ogres and falling into ruin and destruction, arrived on this island with a heart stirred by compassion, at that time, having suppressed that fear of sickness, and having taught the Dhamma to the assembled eighty-four thousand beings, thereby bringing about their realization of the Four Noble Truths, in the evening he went to the place suitable for the establishment of the Bodhi tree. There, having attained a meditative absorption, he arose and resolved, ‘‘May the bhikkhunī Rucanandā come to this island, taking the great right branch from my Sirīsa Mahābodhi tree!’’
Cây Bồ-đề của ba vị Chánh Đẳng Giác trước đã được an vị – Khi Đức Thế Tôn Kakusandha ấy, thấy loài người trên hòn đảo này bị bệnh sốt ác tính xâm chiếm, lâm vào cảnh khốn cùng, với tấm lòng từ bi thúc giục, Ngài đã đến hòn đảo này. Lúc đó, Ngài đã dập tắt nỗi sợ hãi bệnh tật ấy, thuyết Pháp cho những chúng sinh đang tụ họp, khiến tám vạn bốn ngàn chúng sinh đạt được sự thấu hiểu Pháp. Đến chiều, Ngài đi đến nơi xứng đáng để an vị cây Bồ-đề, nhập định ở đó, rồi xuất định và phát nguyện rằng: “Nguyện cho Tỳ-kheo-ni Rucanandā mang cành lớn phía nam từ cây Đại Bồ-đề Sirīsa của ta đến đây.”
Sā satthu cittaṃ ñatvā taṅkhaṇaññeva khemavatīrājadhāniyā khemarājānamādāya mahābodhimupagantvā dakkhiṇamahāsākhāya manosilālekhaṃ khemarājena dāpetvā taṃ sayaṃ chijjitvā suvaṇṇakaṭāhe ṭhitaṃ bodhisākhamādāya pañcasatabhikkhunīhi ceva devatāhi ca parivāritā iddhiyā idhānetvā tathāgatena pasārite dakkhiṇahatthe sasuvaṇṇakaṭāhaṃ mahābodhiṃ ṭhapesi.
That bhikkhunī, knowing the Teacher’s intention, at that very moment, taking King Khema from the royal capital of Khemavatī, went to the Mahābodhi tree. There, having made King Khema mark the great right branch with a vermillion-colored mineral inscription, she herself severed it. Taking that Bodhi branch, which was established in a golden bowl, she, surrounded by five hundred bhikkhunīs and deities, brought it here by psychic power and placed the Mahābodhi, together with its golden bowl, on the Tathāgata’s extended right hand.
Vị ấy, biết được tâm ý của Đức Thế Tôn, ngay lập tức cùng với vua Khema từ kinh đô Khemavatī đến cây Đại Bồ-đề, cho vua Khema khắc dấu son lên cành lớn phía nam. Cành ấy tự động đứt ra, vị ấy cầm cành Bồ-đề đang nằm trong chậu vàng, được năm trăm Tỳ-kheo-ni và chư thiên vây quanh, dùng thần thông mang đến đây và đặt cây Đại Bồ-đề cùng với chậu vàng vào lòng bàn tay phải mà Đức Như Lai đã duỗi ra.
Taṃ tathāgato abhayassa nāma rañño datvā tena tasmiṃ samaye ‘‘mahātitthavana’’nti paññāte mahāmeghavanuyyāne patiṭṭhāpesi.
The Tathāgata gave that to the king named Abhaya, who then established the Mahābodhi in the Mahāmeghavana park, which was known at that time as ‘‘Mahātitthavana’’.
Đức Như Lai đã trao cây đó cho vua Abhaya. Vua Abhaya đã an vị cây Đại Bồ-đề ấy trong khu vườn Mahāmeghavana, lúc bấy giờ được biết đến với tên là “Mahātitthavana”.
Koṇāgamano ca bhagavā dubbuṭṭhipīḷite dīpavāsino disvā imaṃ dīpamāgato taṃ bhayaṃ vūpasametvā dhammaṃ desento caturāsīti pāṇasahassāni maggaphalesu patiṭṭhāpetvā pubbabodhiṭṭhānaṃ gantvā samāpattipariyosāne ‘‘mama udumbaramahābodhito dakkhiṇamahāsākhamādāya karakanattā bhikkhunī idhāgacchatū’’ti cintesi.
And the Bhagavā Koṇāgamana, seeing the island dwellers afflicted by bad rainfall, came to this island. Having suppressed that fear, he taught the Dhamma, establishing eighty-four thousand beings in the paths and fruits. He then went to the former Bodhi-place and at the end of his meditative absorption, he thought, ‘‘May the bhikkhunī Karakanattā come to this island, taking the great right branch from my Udumbara Mahābodhi tree!’’
Đức Thế Tôn Koṇāgamana cũng vậy, thấy dân cư trên đảo bị hạn hán hoành hành, Ngài đã đến hòn đảo này, dập tắt nỗi sợ hãi đó, thuyết Pháp, khiến tám vạn bốn ngàn chúng sinh an lập vào các Đạo và Quả. Sau đó, Ngài đến nơi Bồ-đề trước đây, sau khi kết thúc thiền định, Ngài đã nghĩ: “Nguyện cho Tỳ-kheo-ni Karakanattā mang cành lớn phía nam từ cây Đại Bồ-đề Udumbara của ta đến đây.”
Sā bhagavato adhippāyaṃ viditvā taṅkhaṇaññeva sobharājadhāniyā sobharājānamādāya mahābodhimupagantvā dakkhiṇamahāsākhāya manosilālekhaṃ sobharājena dāpetvā taṃ sayaṃ chijjitvā hemakaṭāhe patiṭṭhitaṃ bodhisākhamādāya pañcasatabhikkhunīhi saddhiṃ suragaṇaparivutā iddhiyā idhāharitvā satthārā pasāritadakkhiṇapāṇitale sahemakaṭāhaṃ mahābodhiṃ ṭhapesi.
That bhikkhunī, knowing the Bhagavā’s intention, at that very moment, taking King Sobha from the royal capital of Sobhavatī, went to the Mahābodhi tree. There, having made King Sobha mark the great right branch with a vermillion-colored mineral inscription, she herself severed it. Taking that Bodhi branch, which was established in a golden bowl, she, together with five hundred bhikkhunīs and surrounded by throngs of deities, brought it here by psychic power and placed the Mahābodhi, together with its golden bowl, on the palm of the Teacher’s extended right hand.
Vị ấy, biết được ý định của Đức Thế Tôn, ngay lập tức cùng với vua Sobha từ kinh đô Sobha đến cây Đại Bồ-đề, cho vua Sobha khắc dấu son lên cành lớn phía nam. Cành ấy tự động đứt ra, vị ấy cầm cành Bồ-đề đang nằm trong chậu vàng, cùng với năm trăm Tỳ-kheo-ni và được chư thiên vây quanh, dùng thần thông mang đến đây và đặt cây Đại Bồ-đề cùng với chậu vàng vào lòng bàn tay phải mà Đức Đạo Sư đã duỗi ra.
Taṃ tathāgato samiddhassa rañño datvā tena tasmiṃ samaye ‘‘mahānāgavana’’nti saṅkhyaṃ gate mahāmeghavanuyyāne mahābodhiṃ patiṭṭhāpesi.
The Tathāgata gave that to King Samiddha, who then established the Mahābodhi in the Mahāmeghavana park, which was known at that time as ‘‘Mahānāgavana’’.
Đức Như Lai đã trao cây đó cho vua Samiddha. Vua Samiddha đã an vị cây Đại Bồ-đề ấy trong khu vườn Mahāmeghavana, lúc bấy giờ được biết đến với tên là “Mahānāgavana”.
Kassapopi ca bhagavā upaṭṭhitarājūparājayuddhena pāṇino vināsaṃ disvā karuṇāya codito imaṃ dīpamāgantvā taṃ kalahaṃ vūpasametvā dhammaṃ desento caturāsīti pāṇasahassāni maggaphalaṃ pāpetvā mahābodhiṭṭhānaṃ gantvā tattha samāpattiṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya ‘‘mama nigrodhamahābodhito dakkhiṇamahāsākhamādāya sudhammā bhikkhunī idhāgacchatū’’ti adhiṭṭhāsi.
The Bhagavā Kassapa also, seeing beings perish due to a war instigated by kings and viceroys, and stirred by compassion, came to this island. Having suppressed that strife, he taught the Dhamma, enabling eighty-four thousand beings to attain the paths and fruits. He then went to the Mahābodhi-place. There, having attained a meditative absorption, he arose and resolved, ‘‘May the bhikkhunī Sudhammā come to this island, taking the great right branch from my Nigrodha Mahābodhi tree!’’
Đức Thế Tôn Kassapa cũng vậy, thấy chúng sinh bị hủy diệt do chiến tranh giữa vua và các hoàng tử, với lòng từ bi thúc giục, Ngài đã đến hòn đảo này, dập tắt cuộc xung đột đó, thuyết Pháp, khiến tám vạn bốn ngàn chúng sinh đạt được các Đạo và Quả. Sau đó, Ngài đến nơi Đại Bồ-đề, nhập định ở đó, rồi xuất định và phát nguyện rằng: “Nguyện cho Tỳ-kheo-ni Sudhammā mang cành lớn phía nam từ cây Đại Bồ-đề Nigrodha của ta đến đây.”
Sā bhagavato cittaṃ viditvā taṅkhaṇaññeva bārāṇasīrājadhāniyā brahmadattarājānamādāya mahābodhimupagantvā dakkhiṇamahāsākhāya manosilālekhaṃ brahmadattena dāpetvā taṃ sayaṃ chijjitvā kanakakaṭāhe ṭhitaṃ bodhisākhamādāya pañcasatabhikkhunīparivārā devagaṇaparivutā iddhiyā ettha ānetvā munindena pasārite dakkhiṇakaratale sasuvaṇṇakaṭāhaṃ mahābodhiṃ ṭhapesi.
That bhikkhunī, knowing the Bhagavā’s intention, at that very moment, taking King Brahmadatta from the royal capital of Bārāṇasī, went to the Mahābodhi tree. There, having made Brahmadatta mark the great right branch with a vermillion-colored mineral inscription, she herself severed it. Taking that Bodhi branch, which was established in a golden bowl, she, surrounded by five hundred bhikkhunīs and throngs of deities, brought it here by psychic power and placed the Mahābodhi, together with its golden bowl, on the palm of the Sage-king’s extended right hand.
Vị ấy, biết được tâm ý của Đức Thế Tôn, ngay lập tức cùng với vua Brahmadatta từ kinh đô Bārāṇasī đến cây Đại Bồ-đề, cho vua Brahmadatta khắc dấu son lên cành lớn phía nam. Cành ấy tự động đứt ra, vị ấy cầm cành Bồ-đề đang nằm trong chậu vàng, được năm trăm Tỳ-kheo-ni và chư thiên vây quanh, dùng thần thông mang đến đây và đặt cây Đại Bồ-đề cùng với chậu vàng vào lòng bàn tay phải mà Đức Munī đã duỗi ra.
Taṃ bhagavā jayantarañño datvā tena tasmiṃ samaye ‘‘mahāsālavana’’nti saṅkhyaṃ gate mahāmeghavanuyyāne mahābodhiṃ patiṭṭhāpesi.
The Bhagavā gave that to King Jayanta, who then established the Mahābodhi in the Mahāmeghavana park, which was known at that time as ‘‘Mahāsālavana’’.
Đức Thế Tôn đã trao cây đó cho vua Jayantara. Vua Jayantara đã an vị cây Đại Bồ-đề ấy trong khu vườn Mahāmeghavana, lúc bấy giờ được biết đến với tên là “Mahāsālavana”.
Evaṃ imasmiṃ dīpe purimakānaṃ tiṇṇaṃ sammāsambuddhānaṃ bodhiṃ patiṭṭhāpesi.
Thus, in this island, the Bodhi trees of the three previous Sammāsambuddhas were established.
Như vậy, trên hòn đảo này, cây Bồ-đề của ba vị Chánh Đẳng Giác trước đã được an vị.
Taṃ sandhāya evamāha ‘‘imasmiñca mahārāja dīpe purimakānaṃ tiṇṇaṃ sammāsambuddhānaṃ bodhi patiṭṭhāsī’’ti.
Referring to that, it is said, ‘‘And in this great island, great king, the Bodhi of the three previous Sammāsambuddhas was established.’’
Liên quan đến điều đó, đã nói như vầy: “Và trên hòn đảo này, Đại vương, cây Bồ-đề của ba vị Chánh Đẳng Giác trước đã được an vị.”
Sarasaraṃsijālavissajjanakenāti siniddhatāya rasavantaṃ ojavantaṃ abhinavaraṃsijālaṃ vissajjentena.
Sarasaraṃsijālavissajjanakena means by emitting a fresh network of rays, moist and full of vitality, due to its smoothness.
Sarasaraṃsijālavissajjanakenāti: có nghĩa là phóng ra những luồng hào quang mới, đầy sức sống, óng ả và dồi dào do sự mềm mại.
Atha vā ito cito ca saṃsaraṇato sarasaṃ sajīvaṃ jīvamānaṃ viya raṃsijālaṃ vissajjentena.
Or, by emitting a network of rays that seems alive and vibrant, moving to and fro.
Hoặc, do sự di chuyển từ đây đến đó, phóng ra những luồng hào quang sống động như đang tồn tại.
Atha vā sarasakāle dharamānakāle buddhena viya raṃsijālaṃ muñcantenāti evamettha atthaṃ vaṇṇayanti.
Or, they explain the meaning here as emitting a network of rays just as the Buddha did during his living time, when he was in full bloom.
Hoặc, phóng ra những luồng hào quang như Đức Phật đã phóng ra trong thời kỳ Ngài còn hiện hữu. Các nhà chú giải giải thích ý nghĩa ở đây như vậy.
Ekadivaseneva agamāsīti sambandho.
The connection is: he went in a single day.
Liên quan đến việc Ngài đã đi trong một ngày.
Pañcahi kaññāsatehīti attano paricārikehi pañcahi kaññāsatehi.
With five hundred maidens means with his own five hundred maidservants.
Pañcahi kaññāsatehīti: có nghĩa là với năm trăm trinh nữ, những người hầu cận của chính mình.
Upassayaṃ kārāpetvāti bhikkhunupassayaṃ kārāpetvā.
Having a dwelling place made means having a bhikkhunī dwelling place made.
Upassayaṃ kārāpetvāti: có nghĩa là đã xây dựng tu viện cho Tỳ-kheo-ni.
Appesīti lekhasāsanaṃ patiṭṭhāpesi.
He sent means he established a written message.
Appesīti: có nghĩa là đã gửi thư tín.
Evañca avocāti rājasandesaṃ appetvā therassa mukhasāsanaṃ viññāpento evaṃ avoca.
And thus he spoke means, having delivered the king’s message, he thus spoke, making known the elder’s verbal message.
Evañca avocāti: có nghĩa là sau khi gửi thư của vua, vị ấy đã thông báo lời nhắn nhủ từ miệng của Trưởng lão như sau.
Udikkhatīti apekkhati pattheti.
She looks forward means she anticipates, she desires.
Udikkhatīti: có nghĩa là mong đợi, khao khát.
Chinnahatthaṃ viyāti chinnahatthavantaṃ viya.
Like one whose hands are cut off means like one having severed hands.
Chinnahatthaṃ viyāti: có nghĩa là như người bị chặt tay.
Chinnā hatthā etassāti chinnahatthoti aññapadatthasamāso daṭṭhabbo.
It should be understood as an aññapadatthasamāsa, meaning "one whose hands are cut off" (chinnahattho).
Nên hiểu đây là một hợp từ aññapada, có nghĩa là “người có tay bị chặt”.
Pabbajjāpurekkhārāti pabbajjābhimukhā, pabbajjāya sañjātābhilāsā ‘‘kadā nu kho pabbajissāmī’’ti tattha ussukkamāpannāti vuttaṃ hoti.
Inclined towards going forth means inclined towards renunciation, having developed a strong longing for renunciation, as if to say, ‘‘When shall I go forth?’’ and thus having applied themselves to that endeavor.
Pabbajjāpurekkhārāti: có nghĩa là hướng về sự xuất gia, có lòng khao khát xuất gia, như thể nói: “Khi nào thì mình sẽ xuất gia đây?”, tức là đã nỗ lực trong việc đó.
Maṃ paṭimānetīti maṃ udikkhati.
She awaits me means she looks forward to me.
Maṃ paṭimānetīti: có nghĩa là mong đợi tôi.
Satthena ghātaṃ na arahatīti asatthaghātārahaṃ.
It is not worthy of being cut by a weapon because it is not worthy of being cut by a weapon.
Không đáng bị chặt bằng vũ khí, nên gọi là asatthaghātārahaṃ (không đáng bị vũ khí chặt).
Himavalāhakagabbhanti himapuṇṇavalāhakagabbhaṃ.
Within a cloud of snow means within a cloud full of snow.
Himavalāhakagabbhaṃ: có nghĩa là đám mây đầy tuyết.
Pāṭihāriyavasena jātaṃ himameva ‘‘valāhakagabbha’’ntipi vadanti.
Indeed, they also call snow that arises due to psychic power ‘‘the womb of a cloud’’.
Thật vậy, người ta cũng gọi tuyết sinh ra do thần thông là “đám mây”.
Doṇamattāti magadhanāḷiyā soḷasanāḷippamāṇā.
Doṇa-sized means sixteen nālis according to the Magadhan nāli measure.
Doṇamattā: có nghĩa là có số lượng mười sáu nāl̤i theo đơn vị đo của Magadha.
Magganti sattayojanikaṃ maggaṃ.
The path means the path of seven yojanas.
Maggaṃ: có nghĩa là con đường dài bảy dojana.
Paṭijaggāpetvāti sodhāpetvā, khāṇukaṇṭakādīni harāpetvā tattha bahalavipulavālukaṃ okirāpetvāti vuttaṃ hoti.
Having had it prepared means having had it cleaned, having had tree-stumps, thorns, and the like removed, and having had thick, wide sand strewn there, so it is said.
Paṭijaggāpetvā: có nghĩa là đã cho dọn dẹp, đã cho loại bỏ các gốc cây, gai góc, v.v., và đã cho rải cát dày và rộng trên đó.
Kammāravaṇṇanti rañño pakatisuvaṇṇakāravaṇṇaṃ.
The appearance of a craftsman means the natural appearance of the king's goldsmith.
Kammāravaṇṇaṃ: có nghĩa là màu sắc của thợ kim hoàn tự nhiên của nhà vua.
Navahatthaparikkhepanti navahatthappamāṇo parikkhepo assāti navahatthaparikkhepaṃ, parikkhepato navahatthappamāṇanti vuttaṃ hoti.
Nine cubits in circumference means that its circumference is nine cubits in measure; it means nine cubits in circumference.
Navahatthaparikkhepaṃ: có nghĩa là có chu vi chín hasta, tức là chu vi là chín hasta.
‘‘Pañcahatthubbedha’’ntiādīsupi imināva nayena attho veditabbo.
And in phrases like ‘‘five cubits in height’’, the meaning should be understood in the same way.
Ý nghĩa cũng nên được hiểu theo cách tương tự trong các trường hợp như “Pañcahatthubbedha” (cao năm hasta), v.v.
Tihatthavikkhambhanti tihatthappamāṇavitthāraṃ.
Three cubits wide means three cubits in width.
Tihatthavikkhambhaṃ: có nghĩa là rộng ba hasta.
Samussitadhajapaṭākanti ussāpitanīlapītādivividhadhajapaṭākaṃ.
With flags and banners raised means with various blue, yellow, etc., flags and banners hoisted.
Samussitadhajapaṭākaṃ: có nghĩa là có các cờ phướn đủ loại màu xanh, vàng, v.v. được dựng lên.
Nānāratanavicittanti tattha tattha racitanānāratanehi suvicittaṃ.
Adorned with various gems means beautifully adorned with various gems arranged here and there.
Nānāratanavicittaṃ: có nghĩa là được trang trí lộng lẫy bằng nhiều loại ngọc quý được sắp đặt ở khắp nơi.
Anekālaṅkārapaṭimaṇḍitanti pasannajanapūjitehi hatthūpagādīhi nānālaṅkārehi sajjitaṃ.
Decorated with many ornaments means embellished with various ornaments such as hand ornaments, offered by devoted people.
Anekālaṅkārapaṭimaṇḍitaṃ: có nghĩa là được trang hoàng bằng nhiều loại trang sức khác nhau như vòng tay, v.v. do những người có đức tin cúng dường.
Nānāvidhakusumasamākiṇṇanti upahāravasena upanītehi nānappakārehi vaṇṇagandhasampannehi jalathalapupphehi ākiṇṇaṃ.
Strewn with various kinds of flowers means strewn with diverse, beautiful, and fragrant aquatic and terrestrial flowers brought as offerings.
Nānāvidhakusumasamākiṇṇaṃ: có nghĩa là được rải đầy các loại hoa trên cạn và dưới nước có màu sắc và hương thơm đa dạng, được mang đến làm lễ vật.
Anekatūriyasaṅghuṭṭhanti ātabhavitatādipañcaṅgikatūriyasaṅghositaṃ.
Resounded with many musical instruments means reverberating with the sounds of five-membered musical instruments such as drums (ātabha) and stringed instruments (vitatā).
Anekatūriyasaṅghuṭṭhaṃ: có nghĩa là vang vọng tiếng của nhiều loại nhạc cụ ngũ âm như ātabha (trống một mặt) và vitata (trống hai mặt).
Avasesaṃ adassanaṃ agamāsīti ettha ‘‘handa, mahārāja, tayā gahetabbā ayaṃ sākhā, tassa upanissayabhūto ayaṃ khandho, na mayaṃ tayā gahetabbā’’ti vadantā viya avasesā sākhā satthu tejasā adassanamagamaṃsūti vadanti.
The rest disappeared means that the remaining branches disappeared due to the Teacher's power, as if saying, ‘‘Here, great king, this is the branch you are to take, and this trunk is its support. You are not to take us.’’
Avasesaṃ adassanaṃ agamāsīti: Ở đây, người ta nói rằng các cành cây còn lại đã biến mất do uy lực của Đức Đạo Sư, như thể chúng đang nói: “Thưa Đại vương, đây là cành mà ngài phải lấy, còn thân cây này là nơi nương tựa của nó, chúng tôi không phải là thứ mà ngài phải lấy.”
Gavakkhajālasadisanti bhāvanapuṃsakaṃ, jālakavāṭasadisaṃ katvāti attho.
Gavakkhajālasadisanti is a term in the abstract neuter sense; the meaning is having made it like a latticed window.
Gavakkhajālasadisanti là một danh từ trừu tượng (bhāvanapuṃsaka), có nghĩa là làm cho giống như một cánh cửa lưới.
Celukkhepasatasahassāni pavattiṃsūti tesaṃ tesaṃ janānaṃ sīsopari bhamantānaṃ uttarāsaṅgacelānaṃ ukkhepasatasahassāni pavattiṃsūti attho.
"One hundred thousand tossings of garments occurred" means: one hundred thousand tossings of the upper garments of those various people, swirling above their heads, occurred; this is the meaning.
Celukkhepasatasahassāni pavattiṃsūti có nghĩa là hàng trăm ngàn lần tung y vai của những người đang xoay tròn trên đầu họ đã diễn ra.
Mūlasatenāti dasasu lekhāsu ekekāya dasa dasa hutvā nikkhantamūlasatena.
"With a hundred roots" means: with the one hundred roots that emerged, there being ten roots from each of the ten lines.
Mūlasatenāti là với một trăm rễ đã mọc ra, mỗi hàng trong mười hàng có mười rễ.
Dasa mahāmūlāti paṭhamalekhāya nikkhantadasamahāmūlāni.
"Ten great roots" means: the ten great roots that emerged from the first line.
Dasa mahāmūlāti là mười rễ lớn đã mọc ra từ hàng đầu tiên.
Devadundubhiyo phaliṃsūti devadundubhiyo thaniṃsu.
"Celestial drums resounded" means the celestial drums thundered.
Devadundubhiyo phaliṃsūti có nghĩa là trống trời đã vang lên.
Devadundubhīti ca na ettha kāci bherī adhippetā, atha kho uppātabhāvena ākāsagato nigghosasaddo.
And by "celestial drums," no kind of kettle-drum is meant here, but rather a roaring sound in the sky, occurring as an omen.
Và Devadundubhī ở đây không có ý chỉ một loại trống nào, mà là âm thanh vang dội trên bầu trời như một điềm báo.
Devoti hi megho.
For "deva" means a cloud.
Thật vậy, Devo là mây.
Tassa hi acchabhāvena ākāsavaṇṇassa devassābhāvena sukkhagajjitasaññite sadde niccharante devadundubhīti samaññā, tasmā devadundubhiyo phaliṃsūti devo sukkhagajjitaṃ gajjīti vuttaṃ hoti.
Because of the clearness, there is no sky-colored cloud, and when sounds called 'dry thunder' are emitted, they are designated as 'celestial drums'; therefore, "celestial drums resounded" means that a cloud thundered with dry thunder.
Do đó, khi những âm thanh được gọi là sấm khô phát ra, do không có mây (deva) có màu sắc của bầu trời trong trạng thái trong suốt, chúng được gọi là devadundubhī; vì vậy, câu "devadundubhiyo phaliṃsū" có nghĩa là trời đã phát ra tiếng sấm khô.
Pabbatānaṃ naccehīti pathavīkampena ito cito ca bhamantānaṃ pabbatānaṃ naccehi.
"With the dancing of mountains" means: with the dancing of the mountains that were whirling here and there due to the earthquake.
Pabbatānaṃ naccehīti là bằng những điệu vũ của các ngọn núi đang xoay chuyển đây đó do động đất.
Yakkhānaṃ hiṅkārehīti vimhayajātānaṃ yakkhānaṃ vimhayappakāsanavasena pavattehi hiṅkārasaddehi.
"With the 'hiṃ' sounds of the yakkhas" means: with the 'hiṃ' sounds made by the astonished yakkhas as a way of expressing their wonder.
Yakkhānaṃ hiṅkārehīti là bằng những âm thanh "hiṃ" phát ra bởi các dạ xoa đang kinh ngạc để biểu lộ sự kinh ngạc của họ.
Yakkhā hi vimhayajātā ‘‘hiṃ hi’’nti saddaṃ nicchārenti.
Indeed, when yakkhas are astonished, they utter the sound "hiṃ, hiṃ."
Thật vậy, các dạ xoa khi kinh ngạc thường phát ra âm thanh "hiṃ hiṃ".
Thutijappehīti pasaṃsāvacanehi.
"With utterances of praise" means: with words of praise.
Thutijappehīti là bằng những lời tán thán.
Brahmānaṃ apphoṭanehīti pītisomanassajātānaṃ brahmānaṃ bāhāyaṃ paharaṇasaṅkhātehi apphoṭanehi.
"With the arm-striking of the Brahmās" means: with the arm-striking, known as striking the upper arm, of the Brahmās who were filled with joy and gladness.
Brahmānaṃ apphoṭanehīti là bằng những tiếng vỗ tay của các vị Phạm thiên đang hân hoan và vui mừng, được hiểu là việc vỗ vào cánh tay.
Pītisomanassajātā hi brahmāno vāmahatthaṃ samiñjitvā dakkhiṇena hatthena bāhāyaṃ pahāraṃ denti.
Indeed, when Brahmās are filled with joy and gladness, they bend their left hand and strike their upper arm with their right hand.
Thật vậy, các vị Phạm thiên khi hân hoan và vui mừng thường gập tay trái lại và dùng tay phải vỗ vào cánh tay.
Ekakolāhalanti ekato pavattakolāhalaṃ.
"A single clamor" means: a clamor that arose at once.
Ekakolāhalanti là một tiếng huyên náo đồng loạt.
Ekaninnādanti ekato pavattanigghosaṃ.
"A single roar" means: a roar that arose at once.
Ekaninnādanti là một tiếng vang dội đồng loạt.
Phalato nikkhantā chabbaṇṇarasmiyo ujukaṃ uggantvā onamitvā cakkavāḷapabbatamukhavaṭṭiṃ āhacca tiṭṭhantīti āha ‘‘sakalacakkavāḷaṃ ratanagopānasīvinaddhaṃ viya kurumānā’’ti.
The six-colored rays, having emerged from the fruits, shot up straight, then bent down and stood, striking the rim of the Cakkavāḷa mountain range; therefore, he said, "making the entire Cakkavāḷa appear as if bound with a jeweled roof-pinnacle."
Để chỉ rằng sáu loại hào quang phát ra từ quả, bay thẳng lên rồi cong xuống, chạm vào vành miệng núi Cakkavāḷa và dừng lại, ngài nói “sakalacakkavāḷaṃ ratanagopānasīvinaddhaṃ viya kurumānā” (làm cho toàn bộ cõi Cakkavāḷa như được kết lại bằng những thanh xà ngang bằng ngọc).
Taṅkhaṇato ca pana pabhutīti vuttanayena suvaṇṇakaṭāhe patiṭṭhitassa mahābodhissa chabbaṇṇarasmīnaṃ vissajjitakālato pabhuti.
"And from that moment on" means: from the time of the emission of the six-colored rays from the Great Bodhi tree established in the golden vessel, in the way that was described.
Taṅkhaṇato ca pana pabhutīti là kể từ thời điểm cây Đại Bồ Đề, được đặt trong chậu vàng, phóng ra sáu loại hào quang theo cách đã nói.
Himavalāhakagabbhaṃ pavisitvā aṭṭhāsīti suvaṇṇakaṭāheneva saddhiṃ uggantvā himodakapuṇṇaṃ valāhakagabbhaṃ pavisitvā aṭṭhāsi.
"Having entered the womb of a snow-cloud, it stood" means: having ascended together with the golden vessel, it entered the womb of a cloud full of snow-water and stood there.
Himavalāhakagabbhaṃ pavisitvā aṭṭhāsīti là đã bay lên cùng với chậu vàng, đi vào lòng đám mây tuyết và đứng lại ở đó.
Paṭhamaṃ suvaṇṇakaṭāhe patiṭṭhitoyeva hi bodhi pacchā vuttappakāraacchariyapaṭimaṇḍito hutvā himavalāhakagabbhaṃ pavisitvā aṭṭhāsi.
Indeed, the Bodhi tree first stood established in the golden vessel, and afterwards, having become adorned with wonders of the type described, it entered the womb of a snow-cloud and stood there.
Thật vậy, cây Bồ Đề trước tiên được đặt trong chậu vàng, sau đó được trang hoàng bằng những điều kỳ diệu như đã nói, rồi đi vào lòng đám mây tuyết và đứng lại ở đó.
Teneva vakkhati ‘‘paṭhamaṃ suvaṇṇakaṭāhe patiṭṭhahi, tato himagabbhasattāhaṃ abhisekasattāhañca vītināmetvā’’tiādi.
For this very reason, it will be said: "First it was established in the golden vessel, then after spending a week in the womb of snow and a week of consecration," and so on.
Do đó, sẽ có câu nói rằng “trước tiên được đặt trong chậu vàng, sau đó trải qua bảy ngày trong lòng mây tuyết và bảy ngày làm lễ quán đảnh” v.v.
Tatoyeva ca mahāvaṃsepi vuttaṃ –
For that very reason it is also said in the Mahāvaṃsa –
Và cũng vì lý do đó, trong Mahāvaṃsa đã nói –
Taṃ iminā na sameti.
That does not agree with this.
Điều này không khớp với câu trên.
Tattha hi paṭhamaṃ himavalāhakagabbhaṃ pavisitvā pacchā sattame divase himavalāhakagabbhato oruyha chabbaṇṇaraṃsivissajjanaṃ suvaṇṇakaṭāhe patiṭṭhahanañca vuttaṃ, tasmā aṭṭhakathāya pubbenāparaṃ na sameti.
For in that account, it is stated that first it entered the womb of a snow-cloud, and afterwards, on the seventh day, it descended from the womb of the snow-cloud, emitted six-colored rays, and was established in the golden vessel. Therefore, in the commentary, the latter part does not agree with the former.
Vì ở đó, việc đi vào lòng đám mây tuyết trước, rồi sau đó vào ngày thứ bảy mới đi xuống từ lòng đám mây tuyết, phóng ra sáu loại hào quang và an vị trong chậu vàng được nói đến; do đó, trong Chú giải, phần sau không khớp với phần trước.
Mahāvaṃse pana adhiṭṭhānepi paṭhamaṃ suvaṇṇakaṭāhe patiṭṭhahanaṃ pacchāyeva chabbaṇṇaraṃsivissajjanaṃ himavalāhakagabbhapavisanañca.
In the Mahāvaṃsa, however, even in the resolution, the establishment in the golden vessel is first, and only afterwards the emission of six-colored rays and the entering into the womb of a snow-cloud.
Tuy nhiên, trong Mahāvaṃsa, ngay cả trong lời chú nguyện, việc an vị trong chậu vàng cũng xảy ra trước, rồi sau đó mới là việc phóng ra sáu loại hào quang và đi vào lòng đám mây tuyết.
Vuttañhetaṃ –
For this has been said –
Điều này đã được nói rằng –
Kenaci pana ‘‘pañca raṃsiyo’’ti pāṭhaṃ parikappetvā yaṃ vuttaṃ ‘‘sabbadisāhi pañca rasmiyo āvattitvāti pañcahi phalehi nikkhantattā pañca, tā pana chabbaṇṇāvā’’ti, taṃ tassa sammohavijambhitamattanti daṭṭhabbaṃ.
However, what was said by someone, after imagining the reading "five rays" – "the five rays turning back from all directions, they are five because they emerged from five fruits, but they are of six colors" – that should be seen as nothing but a manifestation of his confusion.
Nhưng có người đã suy diễn câu “năm tia sáng” và những gì đã được nói rằng “năm tia sáng từ mọi hướng quay về” là năm vì chúng xuất phát từ năm quả, nhưng chúng có sáu màu sắc, thì điều đó chỉ nên được xem là sự phô trương của sự mê lầm của người ấy.
Paripuṇṇakhandhasākhāpasākhapañcaphalapaṭimaṇḍitoti paripuṇṇakhandhasākhāpasākhāhi ceva pañcahi ca phalehi paṭimaṇḍito, samantato vibhūsitoti attho.
Adorned with fully-developed trunk, branches, sub-branches, and five fruits means adorned and completely beautified with fully-developed trunk, branches, and sub-branches, and five fruits.
Được trang hoàng bởi thân cây, cành cây, cành con đầy đủ và năm loại quả có nghĩa là được trang hoàng, được tô điểm khắp nơi bởi thân cây, cành cây, cành con đầy đủ và năm loại quả.
Abhisekaṃ datvāti anotattodakena abhisekaṃ datvā.
Having conferred the anointing means having conferred the anointing with water from Lake Anotatta.
Sau khi làm lễ quán đảnh có nghĩa là sau khi làm lễ quán đảnh bằng nước Anotatta.
Mahābodhiṭṭhāneyeva aṭṭhāsīti bodhisamīpeyeva vasi.
Stood at the Mahābodhi place itself means he dwelt only near the Bodhi tree.
Đứng ngay tại chỗ Đại Bồ-đề có nghĩa là ở ngay gần cây Bồ-đề.
Pubbakattikapavāraṇādivaseti assayujamāsassa juṇhapakkhapuṇṇamiyaṃ.
On the day of the first Katthika Pavāraṇā refers to the full moon day of the waxing moon fortnight in the month of Assayuja.
Vào ngày Pavāraṇā đầu tiên của tháng Kattika có nghĩa là vào ngày trăng tròn của nửa sáng tháng Assayuja.
Cātuddasīuposathattā dvisattāhe jāte uposatho sampattoti āha ‘‘kāḷapakkhassa uposathadivase’’ti, assayujamāsakāḷapakkhassa cātuddasīuposatheti attho.
Since it was a Cātuddasī Uposatha, the Uposatha fell two weeks later; hence it is said, "on the Uposatha day of the dark fortnight," meaning the Cātuddasī Uposatha of the dark fortnight of the month of Assayuja.
Vì là ngày Uposatha thứ mười bốn, khi hai tuần đã trôi qua, ngày Uposatha đã đến, nên nói “vào ngày Uposatha của nửa tối”, có nghĩa là ngày Uposatha thứ mười bốn của nửa tối tháng Assayuja.
Pācīnamahāsālamūle ṭhapesīti nagarassa pācīnadisābhāge jātassa mahāsālarukkhassa heṭṭhā maṇḍapaṃ kāretvā tattha ṭhapesi.
He placed it at the foot of the great Sāla tree to the east means he had a pavilion built beneath the great Sāla tree that grew in the eastern part of the city and placed it there.
Đặt dưới gốc cây sāla lớn phía đông có nghĩa là dựng một giảng đường dưới gốc cây sāla lớn mọc ở phía đông thành phố và đặt ở đó.
Sattarasame divaseti pāṭipadadivasato dutiyadivase.
On the seventeenth day means on the second day from the Pāṭipada day.
Vào ngày thứ mười bảy có nghĩa là ngày thứ hai kể từ ngày Páṭipada.
Kattikachaṇapūjaṃ addasāti kattikachaṇavasena bodhissa kariyamānaṃ pūjaṃ sumanasāmaṇero addasa, disvā ca āgato sabbaṃ taṃ pavattiṃ ārocesi.
He saw the Katthika festival offering means the novice Sumanā saw the offering being made to the Bodhi tree on account of the Katthika festival, and having seen it, he came and reported all that news.
Thấy lễ hội cúng dường Kattika có nghĩa là Sumanasāmaṇera đã thấy lễ cúng dường cây Bồ-đề được thực hiện nhân lễ hội Kattika, và sau khi thấy, vị ấy đã đến và kể lại toàn bộ sự việc đó.
Taṃ sandhāyeva ca thero bodhiāharaṇatthaṃ pesesi.
It was referring to this very event that the Elder sent him to bring the Bodhi tree.
Chính vì điều đó mà Trưởng lão đã phái vị ấy đi mang cây Bồ-đề về.
Aṭṭhārasa devatākulānīti mahābodhiṃ parivāretvā ṭhitanāgayakkhādidevatākulāni datvāti sambandho.
Eighteen families of deities refers to the families of Nāgas, Yakkhas, and other deities that stood surrounding the Mahābodhi tree, having been given.
Mười tám gia đình chư thiên có nghĩa là đã ban các gia đình chư thiên như Nāga, Yakkha v.v. đang vây quanh Đại Bồ-đề.
Amaccakulāni bodhissa kattabbavicāraṇatthāya adāsi, brāhmaṇakulāni lokasammatattā udakāsiñcanatthāya adāsi, kuṭumbiyakulāni bodhissa kattabbapūjopakaraṇagopanatthāya adāsi.
He gave the families of ministers for managing the affairs to be done for the Bodhi tree, the families of brahmins for sprinkling water, being esteemed by people, and the families of householders for looking after the offering materials to be made for the Bodhi tree.
Các gia đình quan lại được ban để lo việc chăm sóc cây Bồ-đề; các gia đình Bà-la-môn được ban để tưới nước, vì họ được thế gian tôn kính; các gia đình gia chủ được ban để bảo quản các vật phẩm cúng dường cần thiết cho cây Bồ-đề.
‘‘Gopakā rājakammino tathā taracchā’’ti mahāgaṇṭhipade vuttaṃ.
"The royal officials are guardians, and so are the Taraccha families," it is stated in the Mahāgaṇṭhipada.
“Những người chăn nuôi, những người làm việc cho vua, và những người Taraccha” đã được nói trong Mahāgaṇṭhipada.
Gaṇṭhipade pana ‘‘gopakakulāni bodhisiñcanatthaṃ khīradhenupālanatthāya taracchakulāni kāliṅgakulāni vissāsikāni padhānamanussakulānī’’ti vuttaṃ.
In the Gaṇṭhipada, however, it is stated: "Gopaka families for sprinkling water on the Bodhi tree and for tending the milk-cows; Taraccha families; Kāḷiṅga families are trustworthy and prominent human families."
Trong Gaṇṭhipada thì nói: “Các gia đình chăn nuôi để tưới cây Bồ-đề, để nuôi bò sữa; các gia đình Taraccha, các gia đình Kāliṅga là những gia đình người đáng tin cậy, những gia đình người đứng đầu.”
Kāliṅgakulānīti ettha ‘‘udakādigāhakā kāliṅgā’’ti mahāgaṇṭhipade vuttaṃ.
Here, regarding Kāḷiṅga families, it is stated in the Mahāgaṇṭhipada: "Those who fetch water and so forth are Kāḷiṅgas."
Ở đây, trong Kāliṅgakulāni, trong Mahāgaṇṭhipada nói: “Những người Kāliṅga là những người lấy nước v.v.”
‘‘Kaliṅgesu janapade jātisampannakulaṃ kāliṅgakula’’nti keci.
Some say, "A family of noble birth in the Kalinga country is a Kāḷiṅga family."
Một số người nói: “Gia đình Kāliṅga là gia đình có dòng dõi cao quý sinh ra ở xứ Kāliṅga.”
Iminā parivārenāti sahatthe karaṇavacanaṃ, iminā vuttappakāraparivārena saddhinti attho.
With this retinue is an instrumental case expressing "along with," meaning along with the aforementioned retinue.
Với đoàn tùy tùng này là từ chỉ cách thức, có nghĩa là cùng với đoàn tùy tùng đã nói như trên.
Viñjhāṭaviṃ samatikkammāti rājā sayampi mahābodhissa paccuggamanaṃ karonto senaṅgaparivuto thalapathena gacchanto viñjhāṭaviṃ nāma aṭaviṃ atikkamitvā.
Having crossed the Viñjhāṭavī means the king himself, setting out to welcome the Mahābodhi tree, surrounded by his army, traveling by land, crossed the forest called Viñjhāṭavī.
Vượt qua rừng Viñjha có nghĩa là nhà vua, đích thân đi đón Đại Bồ-đề, cùng với quân đội đi đường bộ, vượt qua khu rừng tên là Viñjha.
Tāmalittiṃ anuppattoti tāmalittiṃ nāma titthaṃ sampatto.
Reached Tāmalitti means he arrived at the port named Tāmalitti.
Đến Tāmalitti có nghĩa là đến bến cảng tên là Tāmalitti.
Idamassa tatiyanti suvaṇṇakaṭāhe patiṭṭhitamahābodhissa rajjasampadānaṃ sandhāya vuttaṃ.
This is his third (gift of kingship) is stated with reference to the grant of kingship to the Mahābodhi tree, which was established in a golden bowl.
Đây là lần thứ ba của vị ấy được nói để chỉ việc dâng cúng vương quốc cho Đại Bồ-đề đã được an vị trên chậu vàng.
Tato pubbe panesa ekavāraṃ saddhāya sakalajambudīparajjena mahābodhiṃ pūjesiyeva, tasmā tena saddhiṃ catutthamidaṃ rajjasampadānaṃ.
Before that, however, he had once offered the kingship of the entire Jambudīpa to the Mahābodhi tree out of faith; therefore, this is the fourth grant of kingship, including that one.
Trước đó, vị ấy đã từng một lần cúng dường Đại Bồ-đề với toàn bộ vương quốc Jambudīpa do đức tin, do đó, tính cả lần đó thì đây là lần cúng dường vương quốc thứ tư.
Mahābodhiṃ pana yasmiṃ yasmiṃ divase rajjena pūjesi, tasmiṃ tasmiṃ divase sakalajambudīparajjato uppannaṃ āyaṃ gahetvā mahābodhipūjaṃ kāresi.
Furthermore, on whatever day he honored the Mahābodhi tree with kingship, on that very day he took the revenue generated from the kingship of the entire Jambudīpa and performed the offering to the Mahābodhi tree.
Vào mỗi ngày mà vị ấy cúng dường Đại Bồ-đề bằng vương quốc, vào ngày đó, vị ấy đã lấy thu nhập từ toàn bộ vương quốc Jambudīpa và thực hiện lễ cúng dường Đại Bồ-đề.
Māgasiramāsassāti migasiramāsassa.
Of the month of Māgasira means of the month of Migasira.
Của tháng Māgasira có nghĩa là của tháng Migasira.
Paṭhamapāṭipadadivaseti sukkapakkhapāṭipadadivase.
On the first Pāṭipada day refers to the Pāṭipada day of the waxing moon fortnight.
Vào ngày Paṭipada đầu tiên có nghĩa là vào ngày Paṭipada của nửa sáng.
Tañhi kaṇhapakkhapāṭipadadivasaṃ apekkhitvā ‘‘paṭhamapāṭipadadivasa’’nti vuccati.
It is called "the first Pāṭipada day" with reference to the Pāṭipada day of the dark fortnight.
Thật vậy, ngày đó được gọi là “ngày Paṭipada đầu tiên” khi so sánh với ngày Paṭipada của nửa tối.
Idañca imasmiṃ dīpe pavattamānavohāraṃ gahetvā vuttaṃ.
And this is stated according to the prevailing usage in this island.
Điều này được nói dựa trên cách dùng từ đang thịnh hành ở hòn đảo này.
Tattha pana puṇṇamito paṭṭhāya yāva aparā puṇṇamī, tāva eko māsoti vohārassa pavattattā tena vohārena ‘‘dutiyapāṭipadadivase’’ti vattabbaṃ siyā.
However, there, since the usage is that one month extends from one full moon day to the next, according to that usage, it should be stated as "on the second Pāṭipada day."
Tuy nhiên, ở đó, vì cách dùng từ “một tháng là từ ngày trăng tròn đến ngày trăng tròn tiếp theo” đang thịnh hành, nên theo cách dùng từ đó, phải nói là “vào ngày Paṭipada thứ hai”.
Tattha hi kaṇhapakkhapāṭipadadivasaṃ ‘‘paṭhamapāṭipada’’nti vuccati.
For there, the Pāṭipada day of the dark fortnight is called "the first Pāṭipada."
Ở đó, ngày Paṭipada của nửa tối được gọi là “Paṭipada đầu tiên”.
Ukkhipitvāti mahāsālamūle dinnehi soḷasahi jātisampannakulehi saddhiṃ ukkhipitvāti vadanti.
Having lifted up – they say, having lifted it up together with the sixteen families of noble birth given at the foot of the great Sāla tree.
Nhấc lên có nghĩa là nhấc lên cùng với mười sáu gia đình dòng dõi cao quý đã được ban ở gốc cây sāla lớn, là điều họ nói.
Gacchati vatareti ettha areti khede.
In gacchati vatare, the word are signifies distress.
Trong gacchati vatare thì are là từ chỉ sự đau khổ.
Tenevāha ‘‘kanditvā’’ti, bodhiyā adassanaṃ asahamāno roditvā paridevitvāti attho.
Therefore, it is said, "having cried," meaning, being unable to bear the absence of the Bodhi tree, having wept and lamented.
Chính vì vậy mà nói “khóc than”, có nghĩa là không chịu nổi sự vắng mặt của cây Bồ-đề, đã khóc lóc và than vãn.
Sarasaraṃsijālanti ettha pana heṭṭhā vuttanayeneva attho veditabbo.
As for sarasaraṃsijālaṃ, its meaning should be understood in the same way as stated above.
Trong sarasaraṃsijāla thì ý nghĩa phải được hiểu theo cách đã nói ở trên.
Mahābodhisamāruḷhāti mahābodhinā samāruḷhā.
Having ascended the Mahābodhi tree means having completely ascended the Mahābodhi tree.
Mahābodhisamāruḷhā có nghĩa là được Đại Bồ-đề bao phủ.
Passato passatoti anādare sāmivacanaṃ, passantassevāti attho.
While he watched and watched is a genitive case expressing disrespect, meaning while he was just watching.
Passato passato là từ sở hữu cách chỉ sự thờ ơ, có nghĩa là “ngay cả khi đang nhìn”.
Mahāsamuddatalaṃ pakkhantāti mahāsamuddassa udakatalaṃ pakkhandi.
They plunged into the surface of the great ocean means they rushed into the water surface of the great ocean.
Đã đi vào mặt biển lớn có nghĩa là đã đi vào mặt nước của đại dương.
Samantā yojananti samantato ekekena passena yojanappamāṇe padese.
A Yojana all around means in an area of one Yojana on each side all around.
Một dojana khắp xung quanh có nghĩa là ở một khu vực rộng một dojana ở mỗi phía xung quanh.
Accantasaṃyoge cetaṃ upayogavacanaṃ.
And this is an instrumental case for extreme conjunction.
Đây là từ chỉ cách dùng trong trường hợp liên kết tuyệt đối.
Vīciyo vūpasantāti vīciyo na uṭṭhahiṃsu, nāhesunti vuttaṃ hoti.
The waves subsided means the waves did not rise, they did not occur, so it is said.
Sóng đã lắng xuống có nghĩa là sóng không nổi lên, không xảy ra, là điều đã nói.
Pavajjiṃsūti viraviṃsu, nādaṃ pavattayiṃsūti attho.
They resounded means they cried out, they made a sound.
Pavajjiṃsū có nghĩa là đã kêu vang, đã phát ra âm thanh.
Rukkhādisannissitāhīti ettha ādi-saddena pabbatādisannissitā devatā saṅgaṇhāti.
In rukkhādisannissitāhi, the word ādi includes deities dwelling in mountains and so forth.
Trong rukkhādisannissitāhī thì từ ādi bao gồm các vị chư thiên trú ngụ ở núi v.v.
Supaṇṇarūpenāti supaṇṇasadisena rūpena.
In the form of a Supaṇṇa means in a form resembling a Supaṇṇa (Garula).
Dưới hình dạng chim Supaṇṇa có nghĩa là dưới hình dạng giống như chim Supaṇṇa.
Nāgakulāni santāsesīti mahābodhiggahaṇatthaṃ āgatāni nāgakulāni santāsesi, tesaṃ bhayaṃ uppādetvā palāpesīti vuttaṃ hoti.
She terrified the families of Nāgas means she terrified the families of Nāgas who had come to seize the Mahābodhi tree; it is said that she caused them fear and made them flee.
Làm cho các loài Nāga sợ hãi có nghĩa là làm cho các loài Nāga đến để lấy Đại Bồ-đề sợ hãi, có nghĩa là làm cho chúng sợ hãi và bỏ chạy.
Tadā hi samuddavāsino nāgā mahābodhiṃ gahetuṃ vātavassandhakārādīhi mahantaṃ vikubbanaṃ akaṃsu.
For at that time, the Nāgas dwelling in the ocean performed great magical displays with wind, rain, and darkness to seize the Mahābodhi tree.
Vào lúc đó, các loài Nāga sống dưới biển đã tạo ra những phép thần thông lớn như gió, mưa, bóng tối v.v. để lấy Đại Bồ-đề.
Tato saṅghamittattherī garuḷavaṇṇaṃ māpetvā tena garuḷarūpena ākāsaṃ pūrayamānā sikhāmarīcijālena gaganaṃ ekandhakāraṃ katvā pakkhappahāravātena mahāsamuddaṃ āloḷetvā saṃvaṭṭajaladhinādasadisena ravena nāgānaṃ hadayāni bhindantī viya tāsetvā nāge palāpesi.
Thereupon, Saṅghamittā Theri manifested a Garuḷa form, and filling the sky with that Garuḷa form, she made the heavens utterly dark with a network of fiery rays, churned the great ocean with the wind from her wing-beats, and with a sound like the roar of the ocean at the end of a world-cycle, she terrified the Nāgas as if breaking their hearts, and made them flee.
Sau đó, Trưởng lão Saṅghamittā đã biến hóa thành hình dạng chim Garuḷa, lấp đầy bầu trời bằng hình dạng Garuḷa đó, làm cho bầu trời trở nên tối tăm bằng mạng lưới tia sáng từ mào, khuấy động đại dương bằng gió từ cánh, và với âm thanh giống như tiếng nước lũ cuộn trào của thế giới, làm cho các loài Nāga sợ hãi như thể làm vỡ tim chúng, và khiến chúng bỏ chạy.
Te ca utrastarūpā nāgā āgantvāti te ca vuttanayena uttāsitā nāgā puna āgantvā.
And those terrified Nāgas came means those Nāgas, terrified in the manner described, came again.
Và các loài Nāga đã sợ hãi đó đã đến có nghĩa là các loài Nāga đã bị làm cho sợ hãi theo cách đã nói, lại đến.
Taṃ vibhūtinti taṃ iddhipāṭihāriyasaṅkhātaṃ vibhūtiṃ, taṃ acchariyanti vuttaṃ hoti.
That splendor means that splendor, which is called a miracle of psychic power; it is said that it was that marvel.
Sự huy hoàng đó có nghĩa là sự huy hoàng được gọi là phép thần thông, có nghĩa là điều kỳ diệu đó.
Therī yācitvāti ‘‘ayye, amhākaṃ bhagavā mucalindanāgarājassa bhogāvaliṃ attano gandhakuṭiṃ katvā sattāhaṃ tassa saṅgahaṃ akāsi.
Having requested the Theri means, "Venerable Lady, our Bhagavā made the coiled body of Mucalinda Nāgarāja into His perfumed cell and favored him for seven days.
Sau khi Trưởng lão cầu xin có nghĩa là cầu xin như sau: “Bạch Ni sư, Đức Thế Tôn của chúng con đã biến vòng thân của vua Nāga Mucalinda thành hương thất của mình và đã giúp đỡ vua Nāga đó trong bảy ngày.
Abhisambujjhanadivase nerañjarānadītīre attano ucchiṭṭhapattaṃ mahākāḷanāgassa vissajjesi.
On the day of His enlightenment, on the bank of the Nerañjarā River, He discarded His leftover bowl to the great Kāla Nāga.
Vào ngày giác ngộ, Ngài đã trao chiếc bát đã dùng của mình cho Đại Nāga Kāla ở bờ sông Nerañjarā.
Uruvelanāgena māpitaṃ visadhūmadahanaṃ agaṇetvā tassa saraṇasīlābharaṇamadāsi.
Disregarding the burning poisonous smoke created by Uruvelā Nāga, He bestowed upon him the adornment of refuge and precepts.
Ngài đã không kể đến khói độc và lửa độc do Nāga Uruvela tạo ra, mà đã ban cho Nāga đó trang sức quy y và giới luật.
Mahāmoggallānattheraṃ pesetvā nandopanandanāgarājānaṃ dametvā nibbisaṃ akāsi.
He sent the Elder Mahāmoggallāna, subdued Nandopananda Nāgarāja, and made him harmless.
Ngài đã phái Trưởng lão Mahāmoggallāna đi thuần hóa vua Nāga Nandopananda và làm cho Nāga đó không còn độc nữa.
Evaṃ so lokanāyako amhākaṃ upakārako, tvampi no dosamassaritvā muhuttaṃ mahābodhiṃ vissajjetvā nāgalokassa saggamokkhamaggaṃ sampādehī’’ti evaṃ yācitvā.
Thus, that Guide of the Worlds is our benefactor. You, too, O Elder Lady, overlooking our faults, please release the Mahābodhi for a moment and grant the path to heaven and liberation for the Nāga world," thus having requested.
Như vậy, vị lãnh đạo thế gian đó là người giúp đỡ chúng con, Ni sư cũng xin đừng nhớ lỗi của chúng con mà hãy tạm thời ban Đại Bồ-đề cho chúng con một lát, để chúng con đạt được con đường đến cõi trời và giải thoát ở cõi Nāga.”
Mahābodhiviyogadukkhitoti mahābodhiviyogena dukkhito sañjātamānasikadukkho.
Distressed by separation from the Mahābodhi means being distressed by separation from the Mahābodhi, having mental suffering arisen.
Đau khổ vì sự chia ly với Đại Bồ-đề có nghĩa là đau khổ vì sự chia ly với Đại Bồ-đề, tâm trí bị đau khổ.
Kanditvāti imassa pariyāyavacanamattaṃ roditvāti, guṇakittanavasena vā punappunaṃ roditvā, vilāpaṃ katvāti attho.
Having cried is merely a synonymous word for "having lamented"; or, it means having wept repeatedly out of praise for virtues, having wailed.
Kanditvā là từ đồng nghĩa của từ roditvā, hoặc có nghĩa là khóc lóc nhiều lần do ca ngợi công đức, than vãn.
Uttaradvāratoti anurādhapurassa uttaradvārato.
From the northern gate means from the northern gate of Anurādhapura.
Từ cổng phía bắc có nghĩa là từ cổng phía bắc của Anurādhapura.
Maggaṃ sodhāpetvāti khāṇukaṇṭakādīnaṃ uddharāpanavasena maggaṃ sodhāpetvā.
Having had the road cleaned means having had the road cleaned by having stumps, thorns, and the like removed.
Sau khi dọn đường có nghĩa là sau khi dọn đường bằng cách nhổ bỏ các gốc cây, gai góc v.v.
Alaṅkārāpetvāti vālukādīnaṃ okirāpanādivasena sajjetvā.
Having had it decorated means having prepared it by having sand and the like sprinkled.
Sau khi trang hoàng có nghĩa là sau khi sửa sang bằng cách rải cát v.v.
Samuddasālavatthusminti samuddāsannasālāya vatthubhūte padese.
In the precinct of the Sea-Pavilion means in the area which was the site of the pavilion near the sea.
Samuddasālavatthusmi nghĩa là trong khu vực là nền tảng của hội trường gần biển.
Tasmiṃ kira padese ṭhitehi samuddassa diṭṭhattā taṃ acchariyaṃ pakāsetuṃ tattha ekā sālā katā.
It is said that in that area, due to the sight of the ocean by those residing there, a pavilion was built there to reveal that wonder.
Nghe nói, vì những người ở khu vực đó đã nhìn thấy biển, nên để công bố sự kỳ diệu đó, một hội trường đã được xây dựng ở đó.
Sā nāmena ‘‘samuddāsannasālā’’ti pākaṭā jātā.
That pavilion became known by the name "Samuddāsannasālā" (Pavilion near the Sea).
Hội trường đó đã trở nên nổi tiếng với tên gọi “Samuddāsannasālā”.
Vuttañhetaṃ –
And it was said:
Điều này đã được nói:
Tāya vibhūtiyāti tāya vuttappakārāya pūjāsakkārādisampattiyā.
By that glory means by that kind of abundance of offerings and honours, as mentioned.
Tāya vibhūtiyā nghĩa là với sự thịnh vượng của các sự cúng dường và tôn kính đã nói như vậy.
Therassāti mahāmahindattherassa.
Of the Elder means of Mahā Mahinda Thera.
Therassā nghĩa là của Đại Trưởng lão Mahinda.
Maggassa kira ubhosu passesu antarantarā pupphehi kūṭāgārasadisasaṇṭhānāni pupphacetiyāni kārāpesi.
It is said that he had flower stūpas, resembling pinnacled houses, made at intervals along both sides of the road with flowers.
Nghe nói, ngài đã cho xây dựng các tháp hoa có hình dáng giống như nhà mái nhọn bằng hoa, rải rác dọc hai bên đường.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ ‘‘antarantare pupphaagghiyāni ṭhapento’’ti.
Referring to that, it was said: "placing flower archways at intervals."
Điều này được nói đến trong câu “antarantare pupphaagghiyāni ṭhapento” (đặt các bó hoa cúng rải rác).
Āgato vatareti ettha areti pasaṃsāyaṃ, sādhu vatāti attho.
Indeed, he has come – here the word 'are' is for praise, meaning 'how good it is!'
Trong câu Āgato vatare, từ are là một từ cảm thán biểu thị sự tán dương, có nghĩa là “thật tốt lành thay”.
Soḷasahi jātisampannakulehīti aṭṭhahi amaccakulehi aṭṭhahi ca brāhmaṇakulehīti evaṃ soḷasahi jātisampannakulehi.
By sixteen noble families means by the sixteen noble families, thus eight ministerial families and eight brahmin families.
Soḷasahi jātisampannakulehī nghĩa là với mười sáu gia tộc cao quý như vậy, gồm tám gia tộc quan lại và tám gia tộc Bà-la-môn.
Samuddatīre mahābodhiṃ ṭhapetvāti samuddavelātale alaṅkatappaṭiyatte ramaṇīye maṇḍape mahābodhiṃ ṭhapetvā.
Having placed the Mahābodhi at the seashore means having placed the Mahābodhi in a charming, decorated and prepared pavilion on the ocean shore.
Samuddatīre mahābodhiṃ ṭhapetvā nghĩa là đặt Đại Bồ-đề tại một ngôi điện đẹp đẽ, được trang hoàng và chuẩn bị sẵn sàng trên bờ biển.
Evaṃ pana katvā sakalatambapaṇṇirajjena mahābodhiṃ pūjetvā soḷasannaṃ kulānaṃ rajjaṃ niyyātetvā sayaṃ dovārikaṭṭhāne ṭhatvā tayo divase anekappakāraṃ pūjaṃ kārāpesi.
Having done so, he worshipped the Mahābodhi with the kingship of the entire island of Tambapaṇṇi, then entrusted the kingship to the sixteen families, and he himself stood as a doorkeeper, making offerings of many kinds for three days.
Sau khi làm như vậy, ngài đã cúng dường Đại Bồ-đề với toàn bộ vương quốc Tambapaṇṇi, giao lại vương quyền cho mười sáu gia tộc, tự mình đứng ở vị trí người gác cổng và cho tổ chức các lễ cúng dường vô vàn loại trong ba ngày.
Taṃ dassento ‘‘tīṇi divasānī’’tiādimāha.
Showing this, the text says "for three days" and so on.
Để chỉ ra điều đó, ngài đã nói “tīṇi divasānī” (ba ngày) và các câu tiếp theo.
Rajjaṃ vicāresīti rajjaṃ vicāretuṃ vissajjesi, soḷasahi vā jātisampannakulehi rajjaṃ vicārāpesīti attho.
He administered the kingdom means he released the kingdom to be administered, or he had the kingdom administered by the sixteen noble families; this is the meaning.
Rajjaṃ vicāresī nghĩa là ngài đã ủy thác việc cai trị vương quốc, hoặc đã cho mười sáu gia tộc cao quý cai trị vương quốc.
Catutthe divaseti migasiramāsassa sukkapakkhadasamiyaṃ.
On the fourth day means on the tenth day of the bright half of the month of Migasira.
Catutthe divase nghĩa là vào ngày mùng mười tháng Migasira (tháng mười một) của tuần trăng sáng.
Anupubbena anurādhapuraṃ sampattoti dasamiyaṃ alaṅkatappaṭiyattarathe mahābodhiṃ ṭhapetvā uḷārapūjaṃ kurumāno pācīnapassavihārassa patiṭṭhātabbaṭṭhānamānetvā tattha saṅghassa pātarāsaṃ pavattetvā mahindattherena bhāsitaṃ nāgadīpe dasabalena kataṃ nāgadamanaṃ sutvā ‘‘sammāsambuddhena nisajjādinā paribhuttaṭṭhānesu thūpādīhi sakkāraṃ karissāmī’’ti saññāṇaṃ kāretvā tato āharitvā tavakkabrāhmaṇassa gāmadvāre ṭhapetvā pūjetvā evaṃ tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne pūjaṃ katvā iminā anukkamena anurādhapuraṃ sampatto.
Gradually reached Anurādhapura means, on the tenth day, having placed the Mahābodhi on a decorated and prepared chariot, he made splendid offerings, brought it to the place where it was to be established at the vihāra on the eastern side, arranged an alms-round for the Saṅgha there, and having heard from Mahinda Thera the taming of the Nāgas by the Dasabala in Nāgadīpa, he made a resolution, "I shall pay homage with stūpas and so on at the places where the Perfectly Self-Enlightened One partook (of a meal) by sitting down and so on"; then, having brought it from there and placed it at the village gate of Tavakka Brāhmaṇa, he worshipped it; thus, having performed worship at various places in this sequence, he reached Anurādhapura.
Anupubbena anurādhapuraṃ sampatto nghĩa là vào ngày mùng mười, ngài đã đặt Đại Bồ-đề lên một cỗ xe được trang hoàng và chuẩn bị sẵn sàng, thực hiện lễ cúng dường long trọng, mang đến nơi sẽ an vị tại tu viện phía đông, tổ chức bữa sáng cho Tăng đoàn ở đó, nghe Đại Trưởng lão Mahinda kể về việc Đức Thập Lực đã chế ngự loài rắn ở Nāgadīpa, rồi phát nguyện “Tôi sẽ tôn kính bằng các tháp và các vật khác tại những nơi Đức Chánh Đẳng Giác đã sử dụng để ngồi và các việc khác”, sau đó mang Đại Bồ-đề từ đó về, đặt tại cổng làng của Bà-la-môn Tavakka, cúng dường, và cứ thế thực hiện lễ cúng dường tại từng nơi, theo trình tự này mà đến Anurādhapura.
Cātuddasīdivaseti migasiramāsasseva sukkapakkhacātuddase.
On the fourteenth day means on the fourteenth day of the bright half of the month of Migasira itself.
Cātuddasīdivase nghĩa là vào ngày mười bốn tháng Migasira của tuần trăng sáng.
Vaḍḍhamānakacchāyāyāti chāyāya vaḍḍhamānasamaye, sāyanhasamayeti vuttaṃ hoti.
During the time of the growing shadow means at the time when the shadow grew longer, it is said to be evening time.
Vaḍḍhamānakacchāyāyā nghĩa là vào thời điểm bóng tối đang tăng lên, tức là vào buổi chiều tối.
Samāpattinti phalasamāpattiṃ.
Attainment means fruit-attainment.
Samāpatti nghĩa là quả chứng.
Tilakabhūteti alaṅkārabhūte.
As a forehead-mark means as an ornament.
Tilakabhūte nghĩa là vật trang trí.
Rājavatthudvārakoṭṭhakaṭṭhāneti rājuyyānassa dvārakoṭṭhakaṭṭhāne.
At the royal precinct gatehouse means at the gatehouse of the royal park.
Rājavatthudvārakoṭṭhakaṭṭhāne nghĩa là tại vị trí cổng chính của vườn thượng uyển của nhà vua.
‘‘Sakalarajjaṃ mahābodhissa dinnapubbattā upacāratthaṃ rājā dovārikavesaṃ gaṇhī’’ti vadanti.
They say, "Since the entire kingdom had been offered to the Mahābodhi previously, the king assumed the guise of a doorkeeper for ceremonial purposes."
Người ta nói rằng: "Vì toàn bộ vương quốc đã được dâng cho Đại Bồ-đề trước đó, nên nhà vua đã khoác y phục của người gác cổng để biểu thị sự tôn kính."
Anupubbavipassananti udayabbayādianupubbavipassanaṃ.
Successive vipassanā means successive vipassanā such as that of rise and fall.
Anupubbavipassana nghĩa là tuệ quán tuần tự về sự sinh diệt và các điều khác.
Paṭṭhapetvāti ārabhitvā.
Having begun means having started.
Paṭṭhapetvā nghĩa là bắt đầu.
Atthaṅgamiteti atthaṅgate.
Having set means having gone down.
Atthaṅgamite nghĩa là khi mặt trời lặn.
‘‘Saha bodhipatiṭṭhānenā’’ti vattabbe vibhattivipariṇāmaṃ katvā ‘‘saha bodhipatiṭṭhānā’’ti nissakkavacanaṃ kataṃ.
Instead of saying "with the establishment of the Bodhi," a change of case was made to "from the establishment of the Bodhi," using the ablative case.
Thay vì nói “Saha bodhipatiṭṭhānenā” (cùng với sự an vị của Bồ-đề), người ta đã thay đổi cách chia từ và nói “saha bodhipatiṭṭhānā” (từ sự an vị của Bồ-đề) bằng cách dùng cách xuất xứ.
Sati hi sahayoge karaṇavacanena bhavitabbaṃ.
Indeed, when conjoined with saha (with), the instrumental case should be used.
Thật vậy, khi có từ ‘saha’ (cùng với), phải dùng cách công cụ.
Mahāpathavī akampīti ca idaṃ mukhamattanidassanaṃ, aññānipi anekāni acchariyāni ahesuṃyeva.
And this statement "the great earth trembled" is merely an illustrative opening; many other wonders also occurred.
Và câu Mahāpathavī akampī (đại địa rung chuyển) này chỉ là một ví dụ điển hình, còn nhiều điều kỳ diệu khác cũng đã xảy ra.
Tathā hi saha bodhipatiṭṭhānena udakapariyantaṃ katvā mahāpathavī akampi, tāni mūlāni kaṭāhamukhavaṭṭito uggantvā taṃ kaṭāhaṃ vinandhantā pathavītalamotariṃsu, samantato dibbakusumāni vassiṃsu, ākāse dibbatūriyāni vajjiṃsu, mahāmegho uṭṭhahitvā vuṭṭhidhāramakāsi, ākāsapadesā viraviṃsu, vijjulatā nicchariṃsu.
Indeed, with the establishment of the Bodhi tree, the great earth trembled up to the edge of the water; its roots emerged from the mouth of the golden bowl, entwined the bowl, and descended into the ground; divine flowers rained down all around; divine musical instruments played in the sky; a great cloud arose and rained down showers; the regions of the sky reverberated; lightning flashed forth.
Thật vậy, cùng với sự an vị của Bồ-đề, đại địa đã rung chuyển đến tận cùng biển cả, những rễ cây đó đã mọc lên từ vành miệng của chậu vàng, quấn quanh chậu và đâm sâu xuống lòng đất, hoa trời đã rơi xuống khắp nơi, nhạc trời đã vang lên trên không trung, một trận mưa lớn đã trút xuống, các vùng trời đã vang dội, và những tia sét đã lóe lên.
Devatā sādhukāramadaṃsu, samāgatā sakaladīpavāsino gandhamālādīhi pūjayiṃsu, gahitamakarandā mandamārutā vāyiṃsu, samantato ghanasītalahimavalāhakā mahābodhiṃ chādayiṃsu.
The deities applauded; all the inhabitants of the island who had gathered worshipped with perfumes, garlands, and so on; gentle breezes carrying nectar blew; dense, cold, snowy clouds covered the Mahābodhi all around.
Các vị thiên nhân đã tán thán, tất cả cư dân trên đảo đã tụ họp lại và cúng dường bằng hương hoa và các vật phẩm khác, những làn gió nhẹ mang theo mật hoa đã thổi qua, và những đám mây tuyết lạnh giá dày đặc đã bao phủ Đại Bồ-đề từ mọi phía.
Evaṃ bodhi pathaviyaṃ patiṭṭhahitvā himagabbhe sannisīditvā sattāhaṃ lokassa adassanaṃ agamāsi.
Thus, the Bodhi tree, having established itself in the earth, settled into the snow-filled chamber, and for seven days remained invisible to the world.
Như vậy, cây Bồ-đề đã an vị trên mặt đất, ẩn mình trong lòng tuyết, và biến mất khỏi tầm nhìn của thế gian trong bảy ngày.
Himagabbhe sannisīdīti himagabbhassa anto aṭṭhāsi.
It settled into the snow-filled chamber means it stayed inside the snow-filled chamber.
Himagabbhe sannisīdī nghĩa là ở bên trong lòng tuyết.
Vipphurantāti vipphurantā ito cito ca saṃsarantā.
Flashing forth means flashing forth and moving hither and thither.
Vipphurantā nghĩa là lấp lánh, di chuyển đây đó.
Nicchariṃsūti nikkhamiṃsu.
Emerged means came out.
Nicchariṃsū nghĩa là xuất hiện.
Dassiṃsūti paññāyiṃsu.
Appeared means became evident.
Dassiṃsū nghĩa là hiện rõ.
Sabbe dīpavāsinoti sabbe tambapaṇṇidīpavāsino.
All the island dwellers means all the dwellers of the island of Tambapaṇṇi.
Sabbe dīpavāsino nghĩa là tất cả cư dân trên đảo Tambapaṇṇi.
Uttarasākhato ekaṃ phalanti uttarasākhāya ṭhitaṃ ekaṃ phalaṃ.
One fruit from the northern branch means one fruit located on the northern branch.
Uttarasākhato ekaṃ phala nghĩa là một quả trên cành phía bắc.
‘‘Pācīnasākhāya ekaṃ phala’’ntipi keci.
Some also recite: "one fruit from the eastern branch."
Một số người cũng đọc là “một quả trên cành phía đông”.
Mahāāsanaṭṭhāneti pubbapasse mahāsilāsanena patiṭṭhitaṭṭhāne.
At the great seat place means at the place established with the great stone seat on the eastern side.
Mahāāsanaṭṭhāne nghĩa là tại nơi có đại thạch tọa được an vị ở phía đông.
Issaranimmānavihāreti issaranimmānasaṅkhāte kassapagirivihāre.
At the Issaranimmāna Vihāra means at the Kassapagiri Vihāra, which is called Issaranimmāna.
Issaranimmānavihāre nghĩa là tại tu viện Kassapagiri, tức là tu viện Issaranimmāna.
‘‘Issaranimmānavihāre’’ti hi pubbasaṅketavasena vuttaṃ, idāni pana so vihāro ‘‘kassapagirī’’ti paññāto.
Indeed, "Issaranimmāna Vihāra" was said by way of a former designation; now, however, that vihāra is known as "Kassapagiri."
Thật vậy, “Issaranimmānavihāre” được nói theo cách chỉ dẫn trước đây, nhưng bây giờ tu viện đó được biết đến là “Kassapagiri”.
‘‘Issarasamaṇārāme’’tipi keci paṭhanti.
Some also read: "at the Issarasamaṇa monastery."
Một số người cũng đọc là “Issarasamaṇārāme”.
Tathā ca vuttaṃ –
And thus it was said:
Và điều đó đã được nói:
Yojaniyaārāmesūti anurādhapurassa samantā yojanassa anto kataārāmesu.
In the monasteries within a Yojana means in the monasteries situated all around Anurādhapura within a distance of one yojana.
Yojaniyaārāmesū nghĩa là tại các tu viện được xây dựng trong phạm vi một yojana xung quanh Anurādhapura.
Samantā patiṭṭhite mahābodhimhīti sambandho.
The connection is: "when the Mahābodhi was established all around."
Có sự liên hệ với câu “patiṭṭhite mahābodhimhī” (Đại Bồ-đề đã được an vị khắp nơi).
Anurādhapurassa samantā evaṃ puttanattuparamparāya mahābodhimhi patiṭṭhiteti attho.
The meaning here is that the Mahābodhi was established all around Anurādhapura through a succession of sons and grandsons.
Có nghĩa là Đại Bồ-đề đã được an vị khắp Anurādhapura, từ đời con cháu này sang đời con cháu khác.
Lohapāsādaṭṭhānaṃ pūjesīti lohapāsādassa kattabbaṭṭhānaṃ pūjesi.
He worshipped the site of the Lohapāsāda means he worshipped the site where the Brazen Palace was to be built.
Lohapāsādaṭṭhānaṃ pūjesī nghĩa là ngài đã cúng dường nơi sẽ xây dựng Lohapāsāda (Lầu Đồng).
‘‘Kiñcāpi lohapāsādaṃ devānaṃpiyatissoyeva mahārājā kāressati, tathāpi tasmiṃ samaye abhāvato ‘anāgate’ti vutta’’nti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
"Although King Devānaṃpiyatissa himself will build the Brazen Palace, since it did not exist at that time, 'in the future' was said," is stated in all three Gaṇṭhipadas.
Tất cả ba gaṇṭhipadesu (chú giải) đều nói: “Mặc dù Đại vương Devānaṃpiyatissa sẽ xây dựng Lohapāsāda, nhưng vì lúc đó chưa có, nên đã nói ‘trong tương lai’.”
Keci pana ‘‘duṭṭhagāmaṇiabhayeneva kārito lohapāsādo’’ti vadanti.
However, some say, "the Brazen Palace was built by Duṭṭhagāmaṇi Abhaya himself."
Tuy nhiên, một số người nói rằng Lohapāsāda đã được xây dựng bởi vua Duṭṭhagāmaṇi Abhaya.
Mūlāni panassa na tāva otarantīti iminā, mahārāja, imasmiṃ dīpe satthusāsanaṃ patiṭṭhitamattameva ahosi, na tāva supatiṭṭhitanti dasseti, assa satthusāsanassa mūlāni pana na tāva otiṇṇānīti evamettha attho veditabbo.
But its roots have not yet descended – by this, it shows, "O great king, the Teacher's dispensation in this island was merely established, but not yet well-established." The meaning here should be understood as: "But the roots of this Teacher's dispensation have not yet deeply penetrated."
Mūlāni panassa na tāva otarantī (nhưng rễ của nó vẫn chưa đâm sâu) bằng câu này, Đại vương, ngài muốn chỉ ra rằng giáo pháp của Đức Đạo Sư chỉ mới được an vị trên đảo này, chứ chưa được an vị vững chắc; nghĩa là rễ của giáo pháp đó vẫn chưa đâm sâu.
Otarantīti hi atītatthe vattamānavacanaṃ.
Indeed, "otarantī" is a present tense word used in the past tense sense.
Thật vậy, Otarantī là một từ ở thì hiện tại nhưng mang ý nghĩa quá khứ.
Tenevāha ‘‘kadā pana bhante mūlāni otiṇṇāni nāma bhavissantī’’ti.
That is why he said, "When, venerable sir, will the roots be considered as having descended?"
Vì vậy, ngài đã nói: “Kadā pana bhante mūlāni otiṇṇāni nāma bhavissantī” (Bạch Thế Tôn, khi nào thì rễ cây sẽ đâm sâu?).
Yo amacco catupaṇṇāsāya jeṭṭhakakaniṭṭhabhātukehi saddhiṃ cetiyagirimhi pabbajito, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘mahāariṭṭho bhikkhū’’ti.
Referring to the minister who had gone forth into homelessness on Cetiyagiri with fifty-four elder and younger brothers, it was said: "the monk Mahā-Ariṭṭha."
Câu “mahāariṭṭho bhikkhū” (Tỳ-khưu Mahāariṭṭha) được nói đến vị quan đã xuất gia tại Cetiyagiri cùng với năm mươi bốn anh em ruột thịt của mình.
Meghavaṇṇābhayassa amaccassa pariveṇaṭṭhāneti meghavaṇṇābhayassa rañño amaccena kattabbassa pariveṇassa vatthubhūte ṭhāne.
At the site of Meghavaṇṇābhaya's minister's residence means at the site which was the basis for the residence to be built by the minister of King Meghavaṇṇābhaya.
Meghavaṇṇābhayassa amaccassa pariveṇaṭṭhāne nghĩa là tại nơi là nền đất của tu viện sẽ được xây dựng bởi vị quan của vua Meghavaṇṇābhaya.
Maṇḍapappakāranti maṇḍapasadisaṃ.
Like a pavilion means resembling a pavilion.
Maṇḍapappakāra nghĩa là giống như một ngôi điện.
Sadisatthampi hi pakārasaddaṃ vaṇṇayanti.
They also explain the word pakāra as having the meaning of "likeness."
Họ cũng giải thích từ pakāra có nghĩa là tương tự.
Sāsanassa mūlāni otarantāni passissāmīti iminā sāsanassa suṭṭhu patiṭṭhānākāraṃ passissāmīti dīpeti.
By this statement, "I will see the roots of the Dispensation descending," it is shown that "I will see the manner of the good establishment of the Dispensation."
Với câu “Sāsanassa mūlāni otarantāni passissāmī” (Tôi sẽ thấy những gốc rễ của Giáo Pháp hạ xuống), điều này chỉ ra ý nghĩa “Tôi sẽ thấy Giáo Pháp được thiết lập vững chắc.”
Meghavirahitassa nimmalasseva ākāsassa viravitattā ‘‘ākāsaṃ mahāviravaṃ ravī’’ti vuttaṃ.
Because the sky was clear, like an unclouded and pure sky, it was said, "The sky resounded with a great roar."
Vì bầu trời trong xanh không mây vang dội, nên đã nói rằng: “Bầu trời vang lên tiếng gầm lớn.”
Paccekagaṇīhīti visuṃ visuṃ gaṇācariyehi.
Paccekagaṇīhi means by individual group leaders.
Paccekagaṇīhi có nghĩa là bởi các vị trưởng lão của từng nhóm riêng biệt.
Paccekaṃ gaṇaṃ etesaṃ atthīti paccekagaṇino.
They are called paccekagaṇino because each of these teachers has their own group.
Những vị có một nhóm riêng biệt được gọi là paccekagaṇino.
Yathā vejjo gilānesu karuṇāya tikicchanameva purakkhatvā vigatacchandadoso jigucchanīyesu vaṇesu guyhaṭṭhānesu ca bhesajjalepanādinā tikicchanameva karoti, evaṃ bhagavāpi kilesabyādhipīḷitesu sattesu karuṇāya te satte kilesabyādhidukkhato mocetukāmo avattabbārahāni guyhaṭṭhānanissitānipi asappāyāni vadanto vinayapaññattiyā sattānaṃ kilesabyādhiṃ tikicchati.
Just as a physician, prioritizing only compassion for the sick, and being free from desire and hatred, treats even loathsome wounds and private parts with medicine and ointments, so too the Blessed One, desiring to liberate beings afflicted by the disease of defilements, out of compassion, speaks of what is inappropriate, even in unspeakable and private places, and thereby treats the disease of defilements in beings through the Vinaya enactments.
Cũng như một thầy thuốc, chỉ đặt việc chữa bệnh lên hàng đầu với lòng từ bi đối với người bệnh, không có tham ái và sân hận, chỉ chữa trị bằng cách bôi thuốc lên những vết thương đáng ghê tởm và những chỗ kín, thì Đức Thế Tôn cũng vậy, với lòng từ bi đối với chúng sanh bị bệnh phiền não hành hạ, mong muốn giải thoát họ khỏi khổ đau của bệnh phiền não, Ngài giảng dạy những điều không thích hợp, kể cả những điều liên quan đến những chỗ kín không nên nói, và bằng cách chế định giới luật (Vinaya), Ngài chữa trị bệnh phiền não cho chúng sanh.
Tena vuttaṃ ‘‘satthu karuṇāguṇaparidīpaka’’nti.
Therefore, it was said, "revealing the quality of the Teacher's compassion."
Vì vậy, đã nói rằng “biểu lộ phẩm chất từ bi của Bậc Đạo Sư”.
Anusiṭṭhikarānanti anusāsanīkarānaṃ, ye bhagavato anusāsaniṃ sammā paṭipajjanti, tesanti attho.
Anusiṭṭhikarānaṃ means for those who practice the admonition; the meaning is "for those who correctly follow the Blessed One's admonition."
Anusiṭṭhikarānaṃ có nghĩa là của những người thực hành lời giáo huấn; ý là của những người thực hành đúng đắn lời giáo huấn của Đức Thế Tôn.
Kāyakammavacīkammavipphanditavinayananti kāyavacīdvāresu ajjhācāravasena pavattassa kilesavipphanditassa vinayanakaraṃ.
Kāyakammavacīkammavipphanditavinayana means the suppression of the agitation of defilements that arises through transgressions by way of bodily and verbal actions.
Kāyakammavacīkammavipphanditavinayanaṃ có nghĩa là sự điều phục những dao động của phiền não phát sinh do hành vi sai trái qua thân và khẩu.
Ettāvatā ca ‘‘kenābhata’’nti imaṃ pañhaṃ vitthārato vibhajitvā idāni ‘‘kattha patiṭṭhita’’nti imaṃ pañhaṃ vissajjento āha ‘‘kattha patiṭṭhita’’ntiādi.
Having extensively analyzed the question "By whom was it brought?" up to this point, he now addresses the question "Where was it established?" by saying "Where was it established?" and so on.
Cho đến nay, sau khi giải thích chi tiết câu hỏi “do ai mang đến”, bây giờ để trả lời câu hỏi “được thiết lập ở đâu”, đã nói: “được thiết lập ở đâu” v.v..
Tattha telamivāti sīhatelamiva.
There, telamivā means like lion's oil.
Trong đó, telamivā có nghĩa là như dầu sư tử.
Adhimattasatigatidhītimantesūti ettha satīti buddhavacanaṃ uggahetvā dhāraṇakasati.
Here, in adhimattasatigatidhītimantesu, satī means the memory that grasps and retains the word of the Buddha.
Trong câu Adhimattasatigatidhītimantesu, satī là niệm ghi nhớ, sau khi học lời Phật dạy.
Gatīti uggaṇhanakagati.
Gatī means the capacity for learning.
Gatī là khả năng học hỏi.
Dhītīti sanniṭṭhānaṃ katvā gaṇhanakañāṇaṃ.
Dhītī means the knowledge that grasps after making a firm resolution.
Dhītī là trí tuệ nắm giữ sau khi đã quyết định.
Gatīti vā paññāgati.
Or gatī means the faculty of wisdom.
Hoặc gatī là trí tuệ.
Dhītīti buddhavacanaṃ uggaṇhanavīriyaṃ sajjhāyanavīriyaṃ dhāraṇavīriyañca.
And dhītī means the energy for learning the Buddha's word, the energy for reciting, and the energy for retaining.
Dhītī là tinh tấn học lời Phật dạy, tinh tấn tụng đọc và tinh tấn ghi nhớ.
Lajjīsūti pāpajigucchanakalakkhaṇāya lajjāya samannāgatesu.
Lajjīsu means those endowed with shame, characterized by abhorrence of evil.
Lajjīsu có nghĩa là những người có sự tàm quý, với đặc tính ghê tởm điều ác.
Kukkuccakesūti aṇumattesupi vajjesu dosadassāvitāya kappiyākappiyaṃ nissāya kukkuccakārīsu.
Kukkuccakesu means those who are scrupulous concerning permissible and impermissible actions, due to seeing faults even in minor transgressions.
Kukkuccakesu có nghĩa là những người có sự hối hận (kukkucca) dựa trên điều hợp pháp và không hợp pháp, do thấy lỗi ngay cả trong những lỗi nhỏ nhất.
Sikkhākāmesūti adhisīlaaacittaadhipaññāvasena tisso sikkhā kāmayamānesu sampiyāyitvā sikkhantesu.
Sikkhākāmesu means those who desire and gladly practice the three trainings: adhisīla (higher morality), adhicitta (higher mentality), and adhipaññā (higher wisdom).
Sikkhākāmesu có nghĩa là những người mong muốn ba học pháp (sikkhā) về giới thượng (adhisīla), tâm thượng (adhicitta) và tuệ thượng (adhipaññā), và thực hành chúng với lòng yêu mến.
Akattabbato nivāretvā kattabbesu patiṭṭhāpanato mātāpituṭṭhāniyoti vuttaṃ.
He is called mātāpituṭṭhāniyo because he restrains from what should not be done and establishes one in what should be done.
Được gọi là mātāpituṭṭhāniyo (như cha mẹ) vì ngăn cấm những điều không nên làm và thiết lập vào những điều nên làm.
Ācāragocarakusalatāti veḷudānādimicchājīvassa kāyapāgabbhiyādīnañca akaraṇena sabbaso anācāraṃ vajjetvā ‘‘kāyiko avītikkamo vācasiko avītikkamo’’ti (vibha. 511) evaṃ vuttabhikkhusāruppaācārasampattiyā vesiyādiagocaraṃ vajjetvā piṇḍapātādiatthaṃ upasaṅkamituṃ yuttaṭṭhānasaṅkhātagocarena ca sampannattā samaṇācāresu ceva samaṇagocaresu ca kusalatā.
Ācāragocarakusalatā means skill in proper conduct and alms-round, by entirely avoiding improper conduct such as wrong livelihood beginning with offering bamboo, and rudeness of body; by possessing proper conduct suitable for ascetics, as described: "no bodily transgression, no verbal transgression"; and by being endowed with proper alms-round, which refers to suitable places for seeking alms, avoiding places like courtesan quarters.
Ācāragocarakusalatā có nghĩa là sự khéo léo trong các hành vi và nơi nương tựa của Sa-môn, bằng cách hoàn toàn tránh xa những hành vi sai trái như tà mạng (micchājīva) như dâng tre, và những hành vi thô lỗ của thân thể; và bằng cách tránh xa những nơi nương tựa không thích hợp như nhà kỹ nữ, mà thay vào đó, nhờ sự đầy đủ của nơi nương tựa được gọi là những nơi thích hợp để đến khất thực v.v., như đã nói: “Không vi phạm thân, không vi phạm lời” (Vibh. 511), tức là sự khéo léo trong các hành vi thích hợp của tỳ-khưu và các nơi nương tựa thích hợp của tỳ-khưu.
Apica yo bhikkhu satthari sagāravo sappatisso sabrahmacārīsu sagāravo sappatisso hirottappasampanno sunivattho supāruto pāsādikena abhikkantena paṭikkantena ālokitena vilokitena samiñjitena pasāritena okkhittacakkhu iriyāpathasampanno indriyesu guttadvāro bhojane mattaññū jāgariyamanuyutto satisampajaññena samannāgato appiccho santuṭṭho āraddhavīriyo pavivitto asaṃsaṭṭho ābhisamācārikesu sakkaccakārī garucittīkārabahulo viharati, ayaṃ vuccati ācāro.
Furthermore, a bhikkhu who is respectful and deferential towards the Teacher, respectful and deferential towards his fellow brahmacārīs, endowed with shame and moral dread, well-dressed, well-cloaked, pleasant in advancing and retreating, looking and observing, bending and stretching, with downcast eyes, endowed with proper deportment, guarded in his sense faculties, moderate in eating, devoted to wakefulness, endowed with mindfulness and clear comprehension, of few desires, content, energetic, secluded, not associating, diligently performing his duties, and dwelling with great reverence—this is called ācāra (proper conduct).
Hơn nữa, một tỳ-khưu sống với lòng tôn kính, vâng lời đối với Bậc Đạo Sư, lòng tôn kính, vâng lời đối với các vị đồng phạm hạnh, đầy đủ tàm quý (hiri-ottappa), ăn mặc chỉnh tề, che thân đúng cách, đi đứng trang nghiêm, nhìn thẳng, nhìn liếc, co duỗi, cúi đầu, đầy đủ oai nghi, giữ gìn các căn, biết đủ trong việc ăn uống, chuyên cần thức tỉnh, đầy đủ chánh niệm và tỉnh giác, ít dục, biết đủ, tinh tấn, sống ẩn dật, không giao du, siêng năng trong các giới luật căn bản (ābhisamācārika), và có nhiều lòng tôn kính, thì vị đó được gọi là ācāra (hành vi).
Gocaro pana upanissayagocaro ārakkhagocaro upanibandhagocaroti tividho.
Gocara (sphere of activity) is of three kinds: upanissayagocara (sphere of support), ārakkhagocara (sphere of protection), and upanibandhagocara (sphere of binding).
Gocara (nơi nương tựa) có ba loại: upanissayagocara (nơi nương tựa hỗ trợ), ārakkhagocara (nơi nương tựa bảo vệ) và upanibandhagocara (nơi nương tựa gắn bó).
Tattha dasakathāvatthuguṇasamannāgato kalyāṇamitto, yaṃ nissāya assutaṃ suṇāti, sutaṃ pariyodāpeti, kaṅkhaṃ vitarati, diṭṭhiṃ ujuṃ karoti, cittaṃ pasādeti, yassa vā pana anusikkhamāno saddhāya vaḍḍhati, sīlena, sutena, cāgena, paññāya vaḍḍhati, ayaṃ upanissayagocaro.
Among these, upanissayagocara is a noble friend endowed with ten qualities of discourse, relying on whom one hears what was unheard, purifies what was heard, overcomes doubt, straightens one's view, and gladdens one's mind; or by following whose example, one grows in faith, morality, learning, generosity, and wisdom.
Trong đó, một thiện hữu (kalyāṇamitta) đầy đủ mười phẩm chất của lời nói, nhờ nương tựa vào vị đó mà người ta nghe được những điều chưa từng nghe, thanh lọc những điều đã nghe, loại bỏ nghi ngờ, làm cho tà kiến trở nên chính kiến, làm cho tâm thanh tịnh; hoặc nhờ học theo vị đó mà người ta tăng trưởng về đức tin, giới hạnh, học vấn, bố thí, trí tuệ, thì vị này là upanissayagocara.
Yo pana bhikkhu antaragharaṃ paviṭṭho vīthipaṭipanno okkhittacakkhu yugamattadassāvī saṃvuto gacchati, na hatthiṃ olokento, na assaṃ, na rathaṃ, na pattiṃ, na itthiṃ, na purisaṃ olokento, na uddhaṃ olokento, na adho olokento, na disāvidisampi pekkhamāno gacchati, ayaṃ ārakkhagocaro.
The ārakkhagocara is when a bhikkhu, having entered a village or town, walks along the street with downcast eyes, looking only a yoke's length ahead, composed, not looking at elephants, horses, chariots, infantry, women, or men, not looking up, not looking down, and not even looking in the cardinal or intermediate directions.
Một tỳ-khưu khi vào làng khất thực, đi trên đường, với mắt nhìn xuống, chỉ nhìn xa bằng một ách xe, tự chế ngự, đi mà không nhìn voi, không nhìn ngựa, không nhìn xe, không nhìn bộ binh, không nhìn phụ nữ, không nhìn đàn ông, không nhìn lên, không nhìn xuống, không nhìn cả các phương hướng phụ, thì đây là ārakkhagocara.
Upanibandhagocaro pana cattāro satipaṭṭhānā, yattha bhikkhu attano cittaṃ upanibandhati.
The upanibandhagocara consists of the four foundations of mindfulness, where a bhikkhu binds his mind.
Upanibandhagocara là bốn niệm xứ (satipaṭṭhāna), nơi mà tỳ-khưu gắn bó tâm mình.
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘ko ca, bhikkhave, bhikkhuno gocaro sako pettiko visayo, yadidaṃ cattāro satipaṭṭhānā’’ti.
For this was said by the Blessed One: "What, O bhikkhus, is the bhikkhu's domain, his ancestral haunt? It is these four foundations of mindfulness."
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói: “Này các tỳ-khưu, đâu là nơi nương tựa, là lãnh vực gia truyền của tỳ-khưu? Đó chính là bốn niệm xứ.”
Ayaṃ upanibandhagocaro.
This is the upanibandhagocara.
Đây là upanibandhagocaro.
Iti iminā ca ācārena iminā ca gocarena samannāgatattā ācāragocarakusalatā.
Thus, being endowed with this conduct and this sphere of activity is ācāragocarakusalatā.
Vì vậy, do đầy đủ cả ācāra này và gocara này, nên có ācāragocarakusalatā.
Evaṃ anācāraṃ agocarañca vajjetvā saddhāpabbajitānaṃ yathāvuttaācāragocaresu kusalabhāvo vinayadharāyattoti ayamānisaṃso vinayapariyattiyā dassitoti veditabbo.
In this way, by avoiding improper conduct and an unsuitable sphere of activity, the skill of those who have gone forth with faith in the aforementioned conduct and spheres of activity depends on the Vinaya-holders; therefore, this advantage is shown through the study of the Vinaya, so it should be understood.
Như vậy, bằng cách tránh xa những hành vi không thích hợp và nơi nương tựa không thích hợp, sự khéo léo của những người xuất gia vì đức tin trong các hành vi và nơi nương tựa đã nói trên là tùy thuộc vào những người giữ Vinaya. Đây là lợi ích được chỉ ra trong việc học Vinaya.
Vinayapariyattiṃ nissāyāti vinayapariyāpuṇanaṃ nissāya.
Vinayapariyattiṃ nissāya means relying on the study of the Vinaya.
Vinayapariyattiṃ nissāyā có nghĩa là nương tựa vào việc học Vinaya.
Attano sīlakkhandho sugutto hoti surakkhitoti kathamassa attano sīlakkhandho sugutto hoti surakkhito?
Attano sīlakkhandho sugutto hoti surakkhito (his own aggregate of morality is well-guarded and well-protected): How is his own aggregate of morality well-guarded and well-protected?
Attano sīlakkhandho sugutto hoti surakkhito (Giới uẩn của mình được bảo vệ tốt, được giữ gìn tốt) – Giới uẩn của mình được bảo vệ tốt, được giữ gìn tốt như thế nào?
Āpattiñhi āpajjanto chahākārehi āpajjati alajjitā, aññāṇatā, kukkuccapakatatā, akappiye kappiyasaññitā, kappiye akappiyasaññitā, satisammosāti.
Indeed, when one commits an offense, one does so in six ways: shamelessness, ignorance, scrupulousness, perceiving the permissible in the impermissible, perceiving the impermissible in the permissible, and distraction of mindfulness.
Khi phạm tội, người ta phạm tội do sáu nguyên nhân: không biết xấu hổ (alajjitā), không hiểu biết (aññāṇatā), thường xuyên hối hận (kukkuccapakatatā), nhận thức điều không hợp pháp là hợp pháp (akappiye kappiyasaññitā), nhận thức điều hợp pháp là không hợp pháp (kappiye akappiyasaññitā), và lãng quên (satisammosā).
Vinayadharo pana imehi chahākārehi āpattiṃ nāpajjati.
A Vinayadhara, however, does not incur an offence by these six ways.
Vị Vinayadhara không phạm lỗi (āpatti) bởi sáu yếu tố này.
Kathaṃ alajjitāya nāpajjati?
How does one not incur an offence through shamelessness?
Làm sao vị ấy không phạm lỗi do không biết hổ thẹn?
So hi ‘‘passatha bho, ayaṃ kappiyākappiyaṃ jānantoyeva paṇṇattivītikkamaṃ karotī’’ti imaṃ parūpavādaṃ rakkhantopi akappiyabhāvaṃ jānantoyeva madditvā vītikkamaṃ na karoti.
Indeed, even while guarding against this reproach from others—“Look, sirs, this bhikkhu, knowing what is allowable and unallowable, transgresses a precept”—he, knowing it to be unallowable, does not, by overbearing the precept, commit a transgression.
Vị ấy, vì giữ gìn lời khiển trách của người khác rằng: “Này các vị, hãy xem, vị này biết điều hợp lệ và không hợp lệ mà vẫn vi phạm giới luật!”, nên dù biết điều không hợp lệ, vị ấy cũng không cố ý vi phạm.
Evaṃ alajjitāya nāpajjati.
Thus, one does not incur an offence through shamelessness.
Như vậy, vị ấy không phạm lỗi do không biết hổ thẹn.
Sahasā āpannampi desanāgāminiṃ desetvā vuṭṭhānagāminiyā vuṭṭhahitvā suddhante patiṭṭhāti, tato –
Even if he quickly incurs a desanāgāmini offence, he confesses it, rises from it through a vuṭṭhānagāmini offence, and stands firm in purity. Therefore—
Dù lỡ phạm lỗi (āpatti) cần sám hối, vị ấy sám hối xong và thoát khỏi lỗi cần xuất tội (vuṭṭhānagāminī), rồi an trú trong sự thanh tịnh, do đó –
Kathaṃ kukkuccapakatatāya nāpajjati?
How does one not incur an offence through being prone to remorse?
Làm sao vị ấy không phạm lỗi do bị nghi ngờ (kukkucca) chi phối?
Kappiyākappiyaṃ nissāya kukkucce uppanne vatthuṃ oloketvā mātikaṃ padabhājanaṃ antarāpattiṃ anāpattiṃ oloketvā kappiyaṃ ce hoti, karoti, akappiyaṃ ce, na karoti.
When remorse arises concerning what is allowable and unallowable, he examines the case, studies the mātikā, the word-by-word explanation (padabhājana), intermediate offences (antarāpatti), and non-offences (anāpatti). If it is allowable, he does it; if it is unallowable, he does not.
Khi nghi ngờ (kukkucca) phát sinh liên quan đến điều hợp lệ và không hợp lệ, vị ấy xem xét sự việc, xem xét maṭikā (giới bản), padabhājana (phân tích từng từ), antarāpatti (lỗi trung gian) và anāpatti (không lỗi), nếu hợp lệ thì làm, nếu không hợp lệ thì không làm.
Uppannaṃ pana kukkuccaṃ avinicchinitvāva ‘‘vaṭṭatī’’ti madditvā na vītikkamati.
He does not transgress by overriding the arisen remorse, without having properly investigated it, thinking “it is allowable.”
Vị ấy không cố ý vi phạm bằng cách bỏ qua sự nghi ngờ đã phát sinh mà không phán xét rằng “điều này được phép”.
Evaṃ kukkuccapakatatāya nāpajjati.
Thus, one does not incur an offence through being prone to remorse.
Như vậy, vị ấy không phạm lỗi do bị nghi ngờ (kukkucca) chi phối.
Kathaṃ akappiye kappiyasaññitādīhi nāpajjati?
How does one not incur an offence through perceiving the unallowable as allowable and so forth?
Làm sao vị ấy không phạm lỗi do nhận thức điều không hợp lệ là hợp lệ, v.v.?
So hi kappiyākappiyaṃ jānāti, tasmā akappiye kappiyasaññī na hoti, kappiye akappiyasaññī na hoti, supatiṭṭhitā cassa sati hoti, adhiṭṭhātabbaṃ adhiṭṭheti, vikappetabbaṃ vikappeti.
Indeed, he knows what is allowable and unallowable; therefore, he does not perceive the unallowable as allowable, nor the allowable as unallowable. His mindfulness is well-established; he determines what should be determined, and he makes a vikappanā for what should be made a vikappanā.
Vị ấy biết điều hợp lệ và không hợp lệ, do đó không nhận thức điều không hợp lệ là hợp lệ, không nhận thức điều hợp lệ là không hợp lệ; chánh niệm của vị ấy được thiết lập vững chắc, vị ấy tác ý điều cần tác ý, và phân biệt điều cần phân biệt.
Iti imehi chahākārehi āpattiṃ nāpajjati, āpattiṃ anāpajjanto akhaṇḍasīlo hoti parisuddhasīlo.
Thus, he does not incur an offence by these six ways. Not incurring an offence, he has unbroken sīla and purified sīla.
Như vậy, vị ấy không phạm lỗi bởi sáu yếu tố này. Không phạm lỗi, vị ấy có giới hạnh không bị sứt mẻ, giới hạnh thanh tịnh hoàn toàn.
Evamassa attano sīlakkhandho sugutto hoti surakkhito.
In this way, his own virtue (sīlakkhandha) is well-guarded and well-protected.
Như vậy, giới uẩn của vị ấy được bảo vệ tốt, được giữ gìn cẩn thận.
Kukkuccapakatānanti kappiyākappiyaṃ nissāya uppannena kukkuccena abhibhūtānaṃ.
“For those prone to remorse” means for those who are overwhelmed by remorse that has arisen concerning what is allowable and unallowable.
Kukkuccapakatānaṃ (những người bị nghi ngờ chi phối) có nghĩa là những người bị nghi ngờ phát sinh do điều hợp lệ và không hợp lệ chi phối.
Kathaṃ pana kukkuccapakatānaṃ paṭisaraṇaṃ hoti?
How, then, is he a refuge for those prone to remorse?
Vậy làm sao vị ấy là nơi nương tựa cho những người bị nghi ngờ chi phối?
Tiroraṭṭhesu tirojanapadesu ca uppannakukkuccā bhikkhū ‘‘asukasmiṃ kira vihāre vinayadharo vasatī’’ti dūratopi tassa santikaṃ āgantvā kukkuccaṃ pucchanti.
Bhikkhus who have fallen into remorse in foreign lands and districts come from afar to him, thinking, “Indeed, a Vinayadhara lives in such-and-such a monastery,” and they ask him about their remorse.
Các tỳ-khưu bị nghi ngờ phát sinh ở các xứ sở và vùng dân cư xa xôi, nghe nói: “Có một vị Vinayadhara đang trú ở tu viện kia”, họ đến chỗ vị ấy từ xa để hỏi về sự nghi ngờ của mình.
So tehi katakammassa vatthuṃ oloketvā āpattānāpattiṃ garukalahukādibhedaṃ sallakkhetvā desanāgāminiṃ desāpetvā vuṭṭhānagāminiyā vuṭṭhāpetvā suddhante patiṭṭhāpeti.
He examines the case of the action they have done, discerns whether it is an offence or a non-offence, and distinguishes between grave and light offences, etc. He has them confess desanāgāmini offences, and rise from vuṭṭhānagāmini offences, establishing them in purity.
Vị ấy xem xét sự việc của hành vi mà họ đã làm, phân biệt lỗi và không lỗi, lỗi nặng và lỗi nhẹ, v.v., rồi hướng dẫn họ sám hối lỗi cần sám hối (desanāgāminī), xuất tội cần xuất tội (vuṭṭhānagāminī), và an trú trong sự thanh tịnh.
Evaṃ kukkuccapakatānaṃ paṭisaraṇaṃ hoti.
Thus, he is a refuge for those prone to remorse.
Như vậy, vị ấy là nơi nương tựa cho những người bị nghi ngờ chi phối.
Paccatthike sahadhammena suniggahitaṃ niggaṇhātīti ettha dvidhā paccatthikā nāma attapaccatthikā ca sāsanapaccatthikā ca.
In “He strongly admonishes adversaries in accordance with the Dhamma,” adversaries are of two kinds: adversaries to oneself and adversaries to the Dispensation.
Trong câu paccatthike sahadhammena suniggahitaṃ niggaṇhātī (trừng trị kẻ thù bằng Pháp một cách khéo léo), có hai loại kẻ thù: kẻ thù của tự thân và kẻ thù của Giáo pháp.
Tattha mettiyabhummajakā ca bhikkhū vaḍḍho ca licchavī amūlakena antimavatthunā codesuṃ, ime attapaccatthikā nāma.
Among them, the bhikkhus Mettiya-Bhummaja and Vaḍḍha the Licchavī, who accused without basis in an ultimate offence, are called adversaries to oneself.
Trong đó, các tỳ-khưu Mettiyabhummajaka và trưởng lão Licchavi đã buộc tội bằng một sự việc pārajika vô căn cứ; những người này được gọi là kẻ thù của tự thân.
Ye vā panaññepi dussīlā pāpadhammā, sabbe te attapaccatthikā.
Or indeed, all other immoral and wicked bhikkhus are adversaries to oneself.
Hoặc bất kỳ ai khác có giới hạnh xấu, có pháp ác, tất cả những người đó đều là kẻ thù của tự thân.
Viparītadassanā pana ariṭṭhabhikkhukaṇṭakasāmaṇeravesālikavajjiputtakā mahāsaṅghikādayo ca abuddhasāsanaṃ ‘‘buddhasāsana’’nti vatvā katapaggahā sāsanapaccatthikā nāma.
However, those with perverted views, such as Bhikkhu Ariṭṭha, the novice Kaṇṭaka, the Vajji-puttakas of Vesālī, and the Mahāsaṅghikas, who, by calling what is not the Buddha’s Dispensation “the Buddha’s Dispensation,” undertook to uphold it, are called adversaries to the Dispensation.
Còn những người có tà kiến như tỳ-khưu Ariṭṭha, sa-di Kaṇṭaka, các vị Vajjiputtaka ở Vesālī, và các vị Mahāsaṅghika, v.v., những người đã tuyên bố điều không phải giáo pháp của Đức Phật là “giáo pháp của Đức Phật” và đã chấp nhận điều đó, được gọi là kẻ thù của Giáo pháp.
Te sabbepi sahadhammena sahakāraṇena vacanena yathā taṃ asaddhammaṃ patiṭṭhāpetuṃ na sakkonti, evaṃ suniggahitaṃ katvā niggaṇhāti.
All of them he strongly admonishes with words in accordance with the Dhamma and reason, in such a way that they cannot establish that false teaching.
Vị ấy trừng trị tất cả những người đó bằng Pháp (sahadhamma), bằng lời nói có lý do, một cách khéo léo, sao cho họ không thể thiết lập tà pháp đó.
Saddhammaṭṭhitiyā paṭipanno hotīti ettha pana tividho saddhammo pariyattipaṭipattiadhigamavasena.
In “He practices for the stability of the True Dhamma,” the True Dhamma is threefold: in terms of study (pariyatti), practice (paṭipatti), and attainment (adhigama).
Trong câu Saddhammaṭṭhitiyā paṭipanno hotī (thực hành vì sự trường tồn của Chánh pháp), Chánh pháp có ba loại: theo Pariyatti (học hỏi), Paṭipatti (thực hành) và Adhigama (thành tựu).
Tattha tipiṭakaṃ buddhavacanaṃ pariyattisaddhammo nāma.
Among these, the Buddha’s word, comprising the three Piṭakas, is called the Dhamma of Study (pariyattisaddhamma).
Trong đó, lời dạy của Đức Phật trong Tam Tạng (Tipiṭaka) được gọi là Pariyattisaddhamma (Chánh pháp học hỏi).
Terasa dhutaṅgaguṇā cuddasa khandhakavattāni dveasīti mahāvattānīti ayaṃ paṭipattisaddhammo nāma.
The thirteen dhutaṅga qualities, the fourteen khandhaka observances, and the eighty-two major observances—this is called the Dhamma of Practice (paṭipattisaddhamma).
Mười ba pháp hạnh đầu đà (dhutaṅga), mười bốn giới luật của các khandhaka (phần) và tám mươi hai đại giới luật (mahāvatāni) – đây được gọi là Paṭipattisaddhamma (Chánh pháp thực hành).
Cattāro maggā ca cattāri phalāni ca, ayaṃ adhigamasaddhammo nāma.
The four Paths and the four Fruits—this is called the Dhamma of Attainment (adhigamasaddhamma).
Bốn đạo (magga) và bốn quả (phala) – đây được gọi là Adhigamasaddhamma (Chánh pháp thành tựu).
Tattha keci therā ‘‘yo vo, ānanda, mayā dhammo ca vinayo ca desito paññatto, so vo mamaccayena satthā’’ti (dī. ni. 2.216) iminā suttena ‘‘sāsanassa pariyatti mūla’’nti vadanti.
Among these, some elders say, based on this Sutta: “Ananda, the Dhamma and Vinaya taught and laid down by me shall be your Teacher after my passing,” that “the Dhamma of Study is the root of the Dispensation.”
Trong đó, một số trưởng lão nói rằng: “Này Ānanda, Pháp và Luật do Ta đã thuyết giảng và chế định cho các con, sau khi Ta diệt độ, đó sẽ là Bậc Đạo Sư của các con” – với kinh này, họ nói rằng “Pariyatti là gốc rễ của Giáo pháp”.
Keci therā ‘‘ime ca, subhadda, bhikkhū sammā vihareyyuṃ, asuñño loko arahantehi assā’’ti iminā suttena (dī. ni. 2.214) ‘‘sāsanassa paṭipatti mūla’’nti vatvā ‘‘yāva pañca bhikkhū sammā paṭipannā saṃvijjanti, tāva sāsanaṃ ṭhitaṃ hotī’’ti āhaṃsu.
Some elders say, based on this Sutta: “And Subhadda, if these bhikkhus live rightly, the world will not be devoid of Arahants,” that “the Dhamma of Practice is the root of the Dispensation,” and they said, “As long as five bhikkhus who practice rightly exist, so long will the Dispensation endure.”
Một số trưởng lão khác, với kinh: “Này Subhadda, nếu các tỳ-khưu này sống đúng đắn, thế gian sẽ không trống vắng các bậc A-la-hán”, họ nói rằng “Paṭipatti là gốc rễ của Giáo pháp” và nói thêm: “Chừng nào còn năm tỳ-khưu thực hành đúng đắn, chừng đó Giáo pháp còn tồn tại”.
Itare pana therā ‘‘pariyattiyā antarahitāya suppaṭipannassapi dhammābhisamayo natthī’’ti vatvā āhaṃsu.
Other elders, however, said: “When the Dhamma of Study disappears, even for one who practices well, there is no comprehension of the Dhamma.”
Còn các trưởng lão khác lại nói rằng: “Khi Pariyatti biến mất, dù có thực hành tốt cũng không có sự chứng ngộ Pháp”, và họ nói thêm.
Sacepi pañca bhikkhū cattāri pārājikāni rakkhaṇakā honti, te saddhe kulaputte pabbājetvā paccantime janapade upasampādetvā dasavaggagaṇaṃ pūretvā majjhimajanapadepi upasampadaṃ karissanti.
Even if there are five bhikkhus who observe the four pārājika precepts, they will ordain faithful young men into the Saṅgha, give them upasampadā in border regions, complete a chapter of ten bhikkhus, and also perform upasampadā in the central regions.
Nếu có năm tỳ-khưu giữ gìn bốn giới pārajika, họ sẽ cho các thiện nam tử có đức tin xuất gia, thọ cụ túc giới ở các vùng biên giới, làm cho số chúng tăng lên mười vị, và cũng sẽ thực hiện việc thọ cụ túc giới ở vùng trung tâm.
Etenupāyena vīsativaggasaṅghaṃ pūretvā attanopi abbhānakammaṃ katvā sāsanaṃ vuḍḍhiṃ viruḷhiṃ gamayissanti.
By this means, they will complete a chapter of twenty bhikkhus, and also perform the abbhāna ceremony for themselves, thereby causing the Dispensation to grow and flourish.
Bằng cách này, họ sẽ làm cho số chúng tăng lên hai mươi vị, tự mình thực hiện nghi thức abbhāna (phục hồi giới) và làm cho Giáo pháp tăng trưởng và phát triển.
Evamayaṃ vinayadharo tividhassapi saddhammassa ciraṭṭhitiyā paṭipanno hotīti.
Thus, this Vinayadhara practices for the long-lasting stability of all three kinds of True Dhamma.
Như vậy, vị Vinayadhara này thực hành vì sự trường tồn của cả ba loại Chánh pháp.
Evamayaṃ vinayadharo ime pañcānisaṃse paṭilabhatīti veditabbo.
It should be understood that this Vinayadhara obtains these five benefits.
Như vậy, cần hiểu rằng vị Vinayadhara này đạt được năm lợi ích này.
Vinayo saṃvaratthāyātiādīsu (pari. aṭṭha. 366) vinayoti vinayassa pariyāpuṇanaṃ, vinayoti vā vinayapaññatti vuttā, tasmā sakalāpi vinayapaññatti vinayapariyāpuṇanaṃ vā kāyavacīdvārasaṃvaratthāyāti attho, ājīvapārisuddhipariyosānassa sīlassa upanissayapaccayo hotīti vuttaṃ hoti.
In “Vinaya is for restraint,” etc., Vinaya refers to the learning of the Vinaya, or Vinaya refers to the Vinaya precepts. Therefore, the meaning is that the entire body of Vinaya precepts or the learning of the Vinaya is for the purpose of restraint of the doors of body and speech. It is said that it becomes a supporting condition for sīla culminating in purity of livelihood (ājīvapārisuddhi).
Trong các câu như Vinayo saṃvaratthāyā (Luật vì sự kiềm chế), v.v., Vinayo (Luật) có nghĩa là việc học hỏi Vinaya, hoặc Vinayo được nói đến là giới luật Vinaya (vinayapaññatti). Do đó, toàn bộ giới luật Vinaya hoặc việc học hỏi Vinaya là vì mục đích kiềm chế thân và khẩu, tức là nói rằng nó là nhân duyên hỗ trợ cho giới hạnh cuối cùng là sự thanh tịnh về phương tiện sinh sống (ājīvapārisuddhi).
Avippaṭisāroti pāpapuññānaṃ katākatānusocanavasena pavattacittavippaṭisārābhāvo.
“Non-remorse” is the absence of mental regret that arises from dwelling on good and bad actions, whether done or left undone.
Avippaṭisāro (không hối hận) là không có sự hối hận trong tâm, phát sinh do việc than trách về những điều thiện ác đã làm hoặc chưa làm.
Pāmojjanti dubbalā taruṇapīti.
“Joy” is weak, nascent rapture (pīti).
Pāmojjaṃ (hoan hỷ) là hỷ (pīti) yếu ớt, non trẻ.
Pītīti balavapīti.
“Rapture” is strong rapture.
Pītī (hỷ) là hỷ mạnh mẽ.
Passaddhīti kāyacittadarathapaṭippassaddhi.
“Tranquillity” is the subsiding of physical and mental distress.
Passaddhī (khinh an) là sự lắng dịu của sự phiền não về thân và tâm.
Sukhanti kāyikaṃ cetasikañca sukhaṃ.
“Bliss” is both physical and mental happiness.
Sukhaṃ (lạc) là lạc về thân và tâm.
Tañhi duvidhampi samādhissa upanissayapaccayo hoti.
Both kinds of this happiness are a supporting condition for concentration (samādhi).
Cả hai loại lạc này đều là nhân duyên hỗ trợ cho định (samādhi).
Samādhīti cittekaggatā.
“Concentration” is one-pointedness of mind.
Samādhī (định) là sự tập trung nhất tâm.
Yathābhūtañāṇadassananti sappaccayanāmarūpapariggaho.
“Knowledge and vision of things as they really are” is the comprehension of mentality and materiality with their conditions.
Yathābhūtañāṇadassanaṃ (tri kiến như thật) là sự thấu hiểu danh sắc cùng với các duyên của chúng.
Nibbidāti vipassanā.
“Disenchantment” is insight (vipassanā).
Nibbidā (yểm ly) là tuệ quán (vipassanā).
Atha vā yathābhūtañāṇadassanaṃ taruṇavipassanā, udayabbayañāṇassetaṃ adhivacanaṃ.
Alternatively, knowledge and vision of things as they really are is nascent insight; it is a term for the knowledge of rise and fall (udayabbayañāṇa).
Hoặc, yathābhūtañāṇadassanaṃ là tuệ quán non trẻ, đây là tên gọi khác của tuệ sinh diệt (udayabbayañāṇa).
Cittekaggatā hi taruṇavipassanāya upanissayapaccayo hoti.
For indeed, one-pointedness of mind is a supporting condition for nascent insight.
Sự tập trung nhất tâm là nhân duyên hỗ trợ cho tuệ quán non trẻ.
Nibbidāti sikhāppattā vuṭṭhānagāminibalavavipassanā.
“Disenchantment” is powerful insight that has reached its peak, leading to emergence from saṃsāra.
Nibbidā (yểm ly) là tuệ quán mạnh mẽ đạt đến đỉnh cao, dẫn đến sự thoát ly (vuṭṭhānagāminī).
Virāgoti ariyamaggo.
“Dispassion” is the Noble Path (ariyamagga).
Virāgo (ly tham) là đạo Thánh (ariyamagga).
Vimuttīti arahattaphalaṃ.
“Deliverance” is the fruit of Arahantship.
Vimuttī (giải thoát) là quả A-la-hán (arahattaphala).
Catubbidhopi hi ariyamaggo arahattassa upanissayapaccayo hoti.
For indeed, all four kinds of Noble Path are a supporting condition for Arahantship.
Quả vậy, cả bốn loại đạo Thánh đều là nhân duyên hỗ trợ cho A-la-hán.
Vimuttiñāṇadassananti paccavekkhaṇañāṇaṃ.
Vimuttiñāṇadassana means the knowledge of retrospection.
Trí thấy và biết sự giải thoát (Vimuttiñāṇadassana) là trí quán xét (paccavekkhaṇañāṇa).
Anupādāparinibbānatthāyāti kañci dhammaṃ aggahetvā anavasesetvā parinibbānatthāya, appaccayaparinibbānatthāyāti attho.
For the sake of parinibbāna without clinging means for the sake of attaining parinibbāna without grasping any phenomenon and without leaving any remainder, meaning for the sake of parinibbāna without conditions.
Vì mục đích Niết-bàn không còn chấp thủ (Anupādāparinibbānatthāya) có nghĩa là không chấp thủ bất kỳ pháp nào, không để lại bất kỳ gì, vì mục đích Niết-bàn, tức là vì mục đích Niết-bàn không còn duyên (appaccayaparinibbāna).
Appaccayaparinibbānassa hi vimuttiñāṇadassanaṃ paccayo hoti tasmiṃ anuppatte avassaṃ parinibbāyitabbato, na ca paccavekkhaṇañāṇe anuppanne antarā parinibbānaṃ hoti.
Indeed, the knowledge and vision of liberation (vimuttiñāṇadassana) is a condition for parinibbāna without conditions, for when that (vimuttiñāṇadassana) arises, one must inevitably attain parinibbāna; and parinibbāna does not occur prematurely if the knowledge of retrospection has not arisen.
Thật vậy, trí thấy và biết sự giải thoát là nhân duyên cho Niết-bàn không còn duyên, bởi vì khi trí ấy đã phát sinh thì nhất định phải chứng Niết-bàn, và Niết-bàn không thể xảy ra nếu trí quán xét (paccavekkhaṇañāṇa) chưa phát sinh.
Etadatthā kathāti ayaṃ vinayakathā nāma etadatthāya, anupādāparinibbānatthāyāti attho.
Etadatthā kathā (This discourse is for that purpose) means this discourse on Vinaya is for that purpose, for the purpose of parinibbāna without clinging.
Lời nói vì mục đích này (Etadatthā kathā) có nghĩa là lời nói về Luật này là vì mục đích ấy, tức là vì mục đích Niết-bàn không còn chấp thủ.
Evaṃ sabbatthapi.
This applies to all such instances.
Cũng vậy ở mọi nơi.
Mantanāpi vinayamantanāeva, ‘‘evaṃ karissāma, na karissāmā’’ti vinayapaṭibaddhasaṃsandanā.
Mantanā (consultation) is also a Vinaya consultation, a discussion related to Vinaya: "We will do this, we will not do this."
Sự bàn bạc (Mantanā) cũng là sự bàn bạc về Luật, tức là sự thảo luận liên quan đến Luật như “chúng ta sẽ làm thế này, chúng ta sẽ không làm thế này.”
Etadatthā upanisāti upanisīdati ettha phalaṃ tappaṭibaddhavuttitāyāti upanisā vuccati kāraṇaṃ paccayoti.
Etadatthā upanisā (This prerequisite is for that purpose). The result resides in this due to its being bound to that, therefore it is called a prerequisite (upanisā), meaning a cause or condition.
Nguyên nhân vì mục đích này (Etadatthā upanisā) được gọi là nguyên nhân (kāraṇa) hay nhân duyên (paccaya) vì kết quả (phala) dựa vào đó mà phát sinh do sự tồn tại liên quan đến nó.
‘‘Vinayo saṃvaratthāyā’’tiādikā kāraṇaparamparā etadatthāti attho.
It means that the causal sequence, beginning with "Vinaya is for restraint," is for that purpose.
Có nghĩa là, chuỗi nguyên nhân như “Luật vì mục đích phòng hộ” v.v. là vì mục đích ấy.
Etadatthaṃ sotāvadhānanti imissā paramparapaccayakathāya sotāvadhānaṃ imaṃ kathaṃ sutvā yaṃ uppajjati ñāṇaṃ, tampi etadatthaṃ.
Etadatthaṃ sotāvadhāna (This attentive listening is for that purpose) means that the attentive listening to this discourse on the causal sequence, and the knowledge that arises upon hearing this discourse, are also for that purpose.
Sự lắng nghe vì mục đích này (Etadatthaṃ sotāvadhānaṃ) có nghĩa là sự lắng nghe câu chuyện về chuỗi nhân duyên này, và trí tuệ phát sinh sau khi nghe câu chuyện này cũng là vì mục đích ấy.
Yadidaṃ anupādācittassa vimokkhoti yadidanti nipāto.
Yadidaṃ anupādācittassa vimokkho (namely, the liberation of the mind without clinging): yadidaṃ is an indeclinable particle.
Tức là sự giải thoát của tâm không còn chấp thủ (Yadidaṃ anupādācittassa vimokkho): Yadidaṃ là một giới từ.
Sabbaliṅgavibhattivacanesu tādisova tattha tattha atthato pariṇāmetabbo, tasmā evamettha attho veditabbo – yo ayaṃ catūhi upādānehi anupādiyitvā cittassa arahattaphalasaṅkhāto vimokkho, sopi etadatthāya anupādāparinibbānatthāyāti evamettha sambandho veditabbo.
It is to be understood similarly in all genders, cases, and numbers, transforming it according to the meaning in each instance. Therefore, the meaning here should be understood thus: this liberation of the mind, which is the Arahantship fruit, attained by not clinging to the four clingings (upādāna), is also for that purpose, for parinibbāna without clinging. This is how the connection here should be understood.
Nó luôn có ý nghĩa tương tự trong tất cả các giống, cách và số, và phải được hiểu theo ý nghĩa ở từng trường hợp. Do đó, ý nghĩa ở đây cần được hiểu như sau: sự giải thoát của tâm, tức là quả vị A-la-hán, không còn chấp thủ bởi bốn sự chấp thủ (upādāna), cũng là vì mục đích ấy, tức là vì mục đích Niết-bàn không còn chấp thủ. Mối liên hệ ở đây cần được hiểu như vậy.
Yo ayaṃ anupādācittassa vimokkhasaṅkhāto maggo, heṭṭhā vuttaṃ sabbampi etadatthamevāti.
This path, called the liberation of the mind without clinging, and everything mentioned below, is also for that very purpose.
Con đường được gọi là sự giải thoát của tâm không còn chấp thủ này, và tất cả những gì đã nói ở trên đều vì mục đích ấy.
Evañca sati iminā mahussāhato sādhitabbaṃ niyatappayojanaṃ dassitaṃ hoti.
If it is so, then it is shown that the definite purpose to be accomplished with great effort is revealed by this.
Và khi đã như vậy, mục đích cố định cần phải đạt được với sự nỗ lực lớn đã được chỉ ra.
Heṭṭhā ‘‘virāgo…pe… nibbānatthāyā’’ti iminā pana labbhamānānisaṃsaphalaṃ dassitanti veditabbaṃ.
It should be understood that the beneficial result to be obtained, mentioned below with "detachment... and so forth... for Nibbāna," has been shown.
Cần phải hiểu rằng ở trên, “ly tham… v.v… vì mục đích Niết-bàn” đã chỉ ra kết quả lợi ích có thể đạt được.
Āyogoti uggahaṇacintanādivasena punappunaṃ abhiyogo.
Āyogo means repeated exertion in the manner of learning, contemplating, and so on.
Sự tinh tấn (Āyogo) có nghĩa là sự nỗ lực lặp đi lặp lại thông qua việc học hỏi, suy tư, v.v.