Vinayasaṃvaṇṇanārambhe ratanattayaṃ namassitukāmo tassa visiṭṭhaguṇayogasandassanatthaṃ ‘‘yo kappakoṭīhipī’’tiādimāha.
At the beginning of the commentary on the Vinaya, desiring to pay homage to the Triple Gem, and to demonstrate its connection with distinguished qualities, the Aṭṭhakathā teacher states words such as, ‘‘Yo kappakoṭīhipi’’ (He who for crores of aeons, etc.). Indeed,
Khi bắt đầu chú giải Vi-này, mong muốn đảnh lễ Tam Bảo, để trình bày sự kết hợp các đức tính đặc biệt của Tam Bảo, Ngài đã nói câu “Dù trong hàng ức kiếp v.v…”
Visiṭṭhaguṇayogena hi vandanārahabhāvo, vandanārahe ca katā vandanā yathādhippetamatthaṃ sādheti.
By being endowed with distinguished qualities, one becomes worthy of homage; and homage offered to those worthy of homage achieves the desired purpose.
Thật vậy, nhờ sự kết hợp các đức tính đặc biệt mà có sự xứng đáng được đảnh lễ, và sự đảnh lễ được thực hiện đối với những bậc xứng đáng được đảnh lễ sẽ thành tựu mục đích mong muốn.
Ettha ca saṃvaṇṇanārambhe ratanattayapaṇāmakaraṇappayojanaṃ tattha tattha bahudhā papañcenti ācariyā.
And here, the teachers extensively explain in various places the purpose of paying homage to the Triple Gem at the beginning of the commentary.
Ở đây, các vị đạo sư đã giải thích nhiều cách về mục đích của việc đảnh lễ Tam Bảo khi bắt đầu chú giải.
Tathā hi vaṇṇayanti –
Thus they explain:
Họ đã giải thích như sau:
‘‘Saṃvaṇṇanārambhe ratanattayavandanā saṃvaṇṇetabbassa dhammassa pabhavanissayavisuddhipaṭivedanatthaṃ, taṃ pana dhammasaṃvaṇṇanāsu viññūnaṃ bahumānuppādanatthaṃ, taṃ sammadeva tesaṃ uggahaṇadhāraṇādikkamaladdhabbāya sammāpaṭipattiyā sabbahitasukhanipphādanatthaṃ.
“Homage to the Triple Gem at the beginning of the commentary is for making known the purity of the source and support of the Dhamma to be commented upon. That making known, in turn, is for generating great respect among the wise regarding the Dhamma commentaries. That is for accomplishing all welfare and happiness through the proper practice to be attained by them through the sequence of learning, memorizing, and so forth. Or, the act of paying homage to the Triple Gem in the commentary is due to its auspicious nature, its being a preliminary task in all undertakings, its being practiced by the wise, and for others to follow such an example in the future.”
“Việc đảnh lễ Tam Bảo khi bắt đầu chú giải là để trình bày sự thanh tịnh của nguồn gốc và chỗ nương tựa của Pháp cần được chú giải; điều đó là để tạo ra sự tôn kính lớn lao nơi những người có trí đối với các bản chú giải Pháp; điều đó là để thành tựu mọi lợi ích và hạnh phúc thông qua sự thực hành đúng đắn, đạt được nhờ việc học hỏi, ghi nhớ v.v… một cách chân chánh.
Atha vā maṅgalabhāvato, sabbakiriyāsu pubbakiccabhāvato, paṇḍitehi samācaritabhāvato, āyatiṃ paresaṃ diṭṭhānugatiāpajjanato ca saṃvaṇṇanāyaṃ ratanattayapaṇāmakiriyā’’ti.
“Homage to the Triple Gem at the beginning of the commentary is for making known the purity of the source and support of the Dhamma to be commented upon. That making known, in turn, is for generating great respect among the wise regarding the Dhamma commentaries. That is for accomplishing all welfare and happiness through the proper practice to be attained by them through the sequence of learning, memorizing, and so forth. Or, the act of paying homage to the Triple Gem in the commentary is due to its auspicious nature, its being a preliminary task in all undertakings, its being practiced by the wise, and for others to follow such an example in the future.”
Hoặc là, việc đảnh lễ Tam Bảo trong chú giải được thực hiện vì là điềm lành, vì là việc cần làm trước tiên trong mọi hành động, vì được các bậc hiền trí thực hành, và vì để người khác noi theo trong tương lai.”
‘‘Evaṃ ujugatacitto kho, mahānāma, ariyasāvako labhati atthavedaṃ, labhati dhammavedaṃ, labhati dhammūpasaṃhitaṃ pāmojjaṃ, pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vediyati, sukhino cittaṃ samādhiyatī’’ti (a. ni. 11.11.).
“When his mind is thus straightened, Mahānāma, the noble disciple gains a sense of the goal, gains a sense of the Dhamma, gains joy connected with the Dhamma. Being joyful, delight arises. With a delighted mind, his body becomes tranquil. With a tranquil body, he experiences happiness. With a happy mind, his concentration becomes firm.”
“Này Mahānāma, khi tâm của đệ tử thánh thiện trở nên ngay thẳng như vậy, vị ấy đạt được sự hoan hỷ về lợi ích, đạt được sự hoan hỷ về Pháp, đạt được sự hoan hỷ liên quan đến Pháp. Khi hoan hỷ, hỷ sinh khởi. Khi tâm có hỷ, thân được an tịnh. Khi thân an tịnh, vị ấy cảm nhận được lạc. Khi có lạc, tâm được định tĩnh” (A.N. 11.11).
Upāyesu ca paṭipannassa hoteva kāriyaniṭṭhānaṃ.
And for one who is practicing in the means, there is indeed the completion of the task.
Và đối với người thực hành theo các phương tiện, việc hoàn thành công việc chắc chắn sẽ xảy ra.
Ratanattayapūjā hi niratisayapuññakkhettasaṃbuddhiyā aparimeyyappabhavo puññātisayoti bahuvidhantarāyepi lokasannivāse antarāyanibandhanasakalasaṃkilesaviddhaṃsanāya pahoti, bhayādiupaddavañca nivāreti.
For the worship of the Three Jewels is a special merit of immeasurable power due to its arising in the unsurpassed field of merit; therefore, even in a world with many kinds of dangers, it is able to destroy all the defilements that cause those dangers, and it wards off calamities such as fear.
Vì rằng, sự cúng dường Tam Bảo là một phước báu đặc biệt có năng lực vô lượng do sự tăng trưởng tốt đẹp trong phước điền Tam Bảo vô thượng; do đó, ngay cả trong thế gian có nhiều loại chướng ngại, nó vẫn có khả năng phá hủy tất cả các phiền não gây ra chướng ngại, và ngăn chặn các tai ương như sự sợ hãi.
Tasmā suvuttaṃ ‘‘saṃvaṇṇanārambhe ratanattayapaṇāmakaraṇaṃ yathāpaṭiññātasaṃvaṇṇanāya anantarāyena parisamāpanatthanti veditabba’’nti.
Therefore, it was well said: "It should be understood that the paying of homage to the Three Jewels at the beginning of the commentary is for the purpose of completing the promised commentary without any danger."
Vì vậy, đã được khéo nói rằng: “Cần phải biết rằng việc thực hiện lễ bái Tam Bảo khi bắt đầu bài chú giải là nhằm mục đích hoàn thành bài chú giải đã được hứa nguyện mà không gặp chướng ngại.”
Evaṃ pana sappayojanaṃ ratanattayavandanaṃ kattukāmo paṭhamaṃ tāva bhagavato vandanaṃ kātuṃ tammūlakattā sesaratanānaṃ ‘‘yo kappa…pe… mahākāruṇikassa tassā’’ti āha.
Wishing to perform such a purposeful veneration of the Three Jewels, and because the other Jewels are rooted in the Buddha, in order to first pay homage to the Blessed One, he said: “Yo kappa…pe… mahākāruṇikassa tassā.”
Như vậy, vị A-xà-lê muốn thực hiện việc đảnh lễ Tam Bảo có mục đích, trước hết, để đảnh lễ Đức Thế Tôn, vì các bảo vật còn lại đều lấy Ngài làm gốc, đã nói: “yo kappa…pe… mahākāruṇikassa tassā”.
Ettha pana yassā desanāya saṃvaṇṇanaṃ kattukāmo, sā yasmā karuṇāppadhānā, na suttantadesanā viya karuṇāpaññāppadhānā, nāpi abhidhammadesanā viya paññāppadhānā, tasmā karuṇāppadhānameva bhagavato thomanaṃ āraddhaṃ.
Here, the discourse for which he wishes to compose a commentary is principally based on compassion, not principally on compassion and wisdom like the Suttanta discourses, nor principally on wisdom like the Abhidhamma discourses; therefore, the praise of the Blessed One that was undertaken is one that is principally based on compassion.
Ở đây, bài thuyết giảng mà ngài muốn chú giải, vì nó lấy lòng bi làm trọng, không giống như bài thuyết giảng Kinh tạng lấy lòng bi và trí tuệ làm trọng, cũng không giống như bài thuyết giảng Vi Diệu Pháp lấy trí tuệ làm trọng, nên ngài đã bắt đầu tán thán Đức Thế Tôn chủ yếu về lòng bi.
Esā hi ācariyassa pakati, yadidaṃ ārambhānurūpathomanā.
For this is the nature of the author: to offer praise that is appropriate to the undertaking.
Đây chính là bản chất của vị A-xà-lê, tức là tán thán phù hợp với phần mở đầu.
Teneva suttantadesanāya saṃvaṇṇanārambhe ‘‘karuṇāsītalahadayaṃ, paññāpajjotavihatamohatama’’nti karuṇāpaññāppadhānaṃ, abhidhammadesanāya saṃvaṇṇanārambhe ‘‘karuṇā viya sattesu, paññā yassa mahesino’’ti paññāppadhānañca thomanaṃ āraddhaṃ.
For that very reason, at the beginning of the commentary on the Suttanta discourses, the praise undertaken, "karuṇāsītalahadayaṃ, paññāpajjotavihatamohatama," is principally based on compassion and wisdom; and at the beginning of the commentary on the Abhidhamma discourses, the praise undertaken, "karuṇā viya sattesu, paññā yassa mahesino," is principally based on wisdom.
Chính vì thế, khi bắt đầu chú giải bài thuyết giảng Kinh tạng, ngài đã bắt đầu tán thán chủ yếu về lòng bi và trí tuệ rằng “karuṇāsītalahadayaṃ, paññāpajjotavihatamohatamaṃ”; và khi bắt đầu chú giải bài thuyết giảng Vi Diệu Pháp, ngài đã bắt đầu tán thán chủ yếu về trí tuệ rằng “karuṇā viya sattesu, paññā yassa mahesino”.
Karuṇāpaññāppadhānā hi suttantadesanā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ āsayānusayādhimutticariyādibhedaparicchindanasamatthāya paññāya sattesu ca mahākaruṇāya tattha sātisayappavattito.
For the Suttanta discourses are principally based on compassion and wisdom, because of the preeminent application therein of the wisdom capable of discerning the distinctions of the various beings' dispositions, latent tendencies, inclinations, conduct, and so on, and of great compassion towards beings.
Bài thuyết giảng Kinh tạng lấy lòng bi và trí tuệ làm trọng, là do trí tuệ có khả năng phân biệt các sự khác biệt như khuynh hướng, tùy miên, thắng giải, và hành vi của các chúng sinh khác nhau, và do đại bi đối với chúng sinh đã vận hành một cách đặc biệt ở đó.
Suttantadesanāya hi mahākaruṇāsamāpattibahulo veneyyasantānesu tadajjhāsayānulomena gambhīramatthapadaṃ patiṭṭhāpesi.
Indeed, through the Suttanta discourses, abounding in the attainment of great compassion, he established profound meanings and phrases in the continuities of those to be trained, in accordance with their dispositions.
Thật vậy, trong bài thuyết giảng Kinh tạng, với tâm dồi dào đại bi thiền định, Ngài đã thiết lập những ý nghĩa và văn cú sâu sắc phù hợp với khuynh hướng của chúng sinh cần được giáo hóa.
Abhidhammadesanā ca kevalaṃ paññāppadhānā paramatthadhammānaṃ yathāsabhāvapaṭivedhasamatthāya paññāya tattha sātisayappavattito.
And the Abhidhamma discourses are solely principally based on wisdom, because of the preeminent application therein of the wisdom capable of penetrating the ultimate realities according to their true nature.
Và bài thuyết giảng Vi Diệu Pháp chỉ lấy trí tuệ làm trọng, là do trí tuệ có khả năng thâm nhập vào bản chất thực sự của các pháp chân đế đã vận hành một cách đặc biệt ở đó.
Vinayadesanā pana āsayādinirapekkhaṃ kevalaṃ karuṇāya pākatikasattenapi asotabbārahaṃ suṇanto apucchitabbārahaṃ pucchanto avattabbārahañca vadanto bhagavā sikkhāpadaṃ paññapesīti karuṇāppadhānā.
The Vinaya discourses, however, are principally based on compassion because the Blessed One, disregarding dispositions and so on, solely out of compassion, established the training rules while listening to what is unworthy of being heard even by an ordinary person, asking what is unworthy of being asked, and saying what is unworthy of being said.
Còn bài thuyết giảng về Giới luật thì lấy lòng bi làm trọng, vì Đức Thế Tôn đã chế định học giới mà không phụ thuộc vào khuynh hướng v.v., chỉ thuần túy vì lòng bi, lắng nghe những điều mà ngay cả chúng sinh bình thường cũng không nên nghe, hỏi những điều không nên hỏi, và nói những điều không nên nói.
Tathā hi ukkaṃsapariyantagatahirottappopi bhagavā lokiyasādhujanehipi pariharitabbāni ‘‘sikharaṇīsī’’tiādīni vacanāni yathāparādhañca garahavacanāni vinayapiṭakadesanāya mahākaruṇāsañcoditamānaso mahāparisamajjhe abhāsi, taṃtaṃsikkhāpadapaññattikāraṇāpekkhāya verañjādīsu sārīrikañca khedamanubhosi.
For indeed, although the Blessed One possessed the highest degree of moral shame and fear of wrongdoing, moved by great compassion in the discourse of the Vinaya Piṭaka, he spoke in the midst of a great assembly words such as "sikharaṇī" which are to be avoided even by worldly good people, and words of censure according to the offense. And with regard to the causes for laying down the various training rules, he experienced physical fatigue in places like Verañjā.
Thật vậy, mặc dù Đức Thế Tôn đã đạt đến tột cùng của tàm và quý, nhưng trong bài thuyết giảng Tạng Giới luật, với tâm được đại bi thúc đẩy, Ngài đã nói giữa đại chúng những lời như “sikharaṇīsī” v.v., là những lời mà ngay cả những người thiện lành thế gian cũng nên tránh, và những lời khiển trách tùy theo tội lỗi, và Ngài đã chịu đựng sự mệt mỏi về thể chất ở Verañjā v.v., vì những nguyên nhân chế định các học giới khác nhau.
Tasmā kiñcāpi bhūmantarapaccayākārasamayantarakathānaṃ viya vinayapaññattiyāpi samuṭṭhāpikā paññā anaññasādhāraṇatāya atisayakiccavatī, karuṇāya kiccaṃ pana tatopi adhikanti karuṇāppadhānā vinayadesanā.
Therefore, although the wisdom that gives rise to the Vinaya regulations has an extraordinary function due to its being unique to the Buddha, just like the wisdom that gives rise to discussions on different planes of existence, causal conditionality, and different time periods, the function of compassion is even greater than that. Hence, the Vinaya discourse is principally based on compassion.
Do đó, mặc dù trí tuệ khởi sinh việc chế định Giới luật, cũng như các bài thuyết giảng về các cảnh giới khác, duyên khởi và các quan điểm khác, có một vai trò đặc biệt do tính chất không chung với ai khác, nhưng vai trò của lòng bi còn lớn hơn thế nữa, nên bài thuyết giảng Giới luật lấy lòng bi làm trọng.
Karuṇābyāpārādhikatāya hi desanāya karuṇāppadhānatā.
For the preeminence of compassion in the discourse is due to the predominance of the activity of compassion.
Thật vậy, việc lấy lòng bi làm trọng của bài thuyết giảng là do sự vượt trội trong hoạt động của lòng bi.
Tasmā ārambhānurūpaṃ karuṇāppadhānameva ettha thomanaṃ katanti veditabbaṃ.
Therefore, it should be understood that the praise given here is one that is principally based on compassion, appropriate to the undertaking.
Vì vậy, cần phải biết rằng ở đây, lời tán thán được thực hiện chủ yếu về lòng bi, phù hợp với phần mở đầu.
Karuṇāggahaṇena ca aparimeyyappabhāvā sabbepi buddhaguṇā saṅgahitāti daṭṭhabbā taṃmūlakattā sesabuddhaguṇānaṃ.
And it should be understood that by the mention of compassion, all the Buddha's qualities of immeasurable power are included, as the remaining Buddha qualities are rooted in it.
Và cần phải thấy rằng, qua việc đề cập đến lòng bi, tất cả các đức hạnh của Phật có năng lực vô lượng đều được bao hàm, vì các đức hạnh khác của Phật đều lấy lòng bi làm gốc.
Mahākaruṇāya vā chasu asādhāraṇañāṇesu aññatarattā taṃsahacaritasesāsādhāraṇañāṇānampi gahaṇasabbhāvato sabbepi buddhaguṇā nayato dassitāva honti.
Alternatively, since great compassion is one of the six exclusive knowledges, and because the remaining exclusive knowledges associated with it are also implicitly included, all the Buddha's qualities are indeed shown by this method.
Hoặc, vì đại bi là một trong sáu trí bất cộng, nên khi đề cập đến nó, các trí bất cộng còn lại đi cùng với nó cũng được bao hàm, do đó tất cả các đức hạnh của Phật đều được trình bày theo phương pháp.
Esoyeva hi niravasesato buddhaguṇānaṃ dassanupāyo yadidaṃ nayaggāho.
This, indeed, is the only method for showing the Buddha's qualities without remainder, that is, the grasping of the principle.
Đây chính là phương pháp duy nhất để trình bày trọn vẹn các đức hạnh của Phật, đó là nắm bắt theo phương pháp.
Aññathā ko nāma samattho bhagavato guṇe anupadaṃ niravasesato dassetuṃ.
Otherwise, who indeed is capable of showing the Blessed One's qualities word by word, without remainder?
Nếu không, ai có thể trình bày trọn vẹn các đức hạnh của Đức Thế Tôn một cách chi tiết?
Tenevāha –
Therefore, he said:
Chính vì thế, Ngài đã nói:
Teneva ca āyasmatā sāriputtattherenapi buddhaguṇaparicchedanaṃ patianuyuttena ‘‘no hetaṃ, bhante’’ti paṭikkhipitvā ‘‘apica me, bhante, dhammanvayo vidito’’ti (dī. ni. 2.146) vuttaṃ.
For that very reason, when the Venerable Sāriputta was questioned about defining the Buddha's qualities, he rejected it, saying, "No, venerable sir," and then said, "But, venerable sir, the sequence of the Dhamma is known to me."
Và chính vì thế, khi Trưởng lão Sāriputta được hỏi về việc phân định các đức hạnh của Phật, ngài đã từ chối rằng “Bạch Thế Tôn, điều đó không thể được,” và nói rằng “Tuy nhiên, bạch Thế Tôn, con đã biết được dòng chảy của Pháp.”
Tasmā ‘‘yo kappakoṭīhipī’’tiādinā karuṇāmukhena saṅkhepato sakalasabbaññuguṇehi bhagavantaṃ abhitthavīti daṭṭhabbaṃ.
Therefore, it should be understood that with the words "Yo kappakoṭīhipi," and so on, he praised the Blessed One concisely with all the qualities of the Omniscient One, through the gateway of compassion.
Do đó, cần phải hiểu rằng qua câu “yo kappakoṭīhipi” v.v., ngài đã tán thán Đức Thế Tôn một cách tóm tắt với tất cả các đức hạnh của bậc Toàn Giác, thông qua khía cạnh lòng bi.
Ayamettha samudāyattho.
This is the summary meaning here.
Đây là ý nghĩa tổng hợp ở đây.
Ayaṃ pana avayavattho – yoti aniyamavacanaṃ.
This, however, is the meaning of the component parts: Yo is an indefinite pronoun.
Còn đây là ý nghĩa chi tiết: yo là một từ bất định.
Tassa ‘‘nātho’’ti iminā sambandho.
Its connection is with "nātho."
Nó có liên quan đến từ “nātho”.
‘‘Kappakoṭīhipī’’tiādinā pana yāya karuṇāya so ‘‘mahākāruṇiko’’ti vuccati, tassā vasena kappakoṭigaṇanāyapi appameyyaṃ kālaṃ lokahitatthāya atidukkaraṃ karontassa bhagavato dukkhānubhavanaṃ dasseti.
With "kappakoṭīhipi," and so on, it shows the Blessed One's experience of suffering while performing extremely difficult deeds for the welfare of the world for a period immeasurable even by the counting of crores of kappas, through the power of that compassion for which he is called "the Greatly Compassionate One."
Qua câu “kappakoṭīhipi” v.v., nó cho thấy sự chịu đựng khổ đau của Đức Thế Tôn, người đã làm những việc vô cùng khó khăn vì lợi ích của thế gian trong một khoảng thời gian vô lượng, ngay cả khi tính bằng hàng triệu kiếp, dựa trên lòng bi mà Ngài được gọi là “Đấng Đại Bi”.
Karuṇāya baleneva hi so bhagavā hatthagatampi nibbānaṃ pahāya saṃsārapaṅke nimuggaṃ sattanikāyaṃ tato samuddharaṇatthaṃ cintetumpi asakkuṇeyyaṃ nayanajīvitaputtabhariyadānādikaṃ atidukkaramakāsi.
For it was solely by the power of compassion that the Blessed One, having renounced even Nibbāna which was within his grasp, performed extremely difficult deeds such as the giving of his eyes, life, son, and wife—things impossible even to conceive of—in order to lift up the host of beings sunk in the mire of saṃsāra.
Thật vậy, chính nhờ sức mạnh của lòng bi mà Đức Thế Tôn ấy đã từ bỏ Niết-bàn dù đã ở trong tầm tay, và để cứu vớt chúng sinh đang chìm trong vũng lầy saṃsāra, Ngài đã thực hiện những hành động vô cùng khó khăn không thể tưởng tượng nổi, như bố thí mắt, sinh mạng, con cái, và vợ.
Kappakoṭīhipi appameyyaṃ kālanti kappakoṭigaṇanāyapi ‘‘ettakā kappakoṭiyo’’ti pametuṃ asakkuṇeyyaṃ kālaṃ, kappakoṭigaṇanavasenapi paricchinditumasakkuṇeyyattā aparicchinnāni kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkhyeyyānīti vuttaṃ hoti.
A period immeasurable even by crores of kappas means a period of time that cannot be measured even by counting crores of kappas as "so many crores of kappas"; it is said to be four incalculables and one hundred thousand kappas, which are ungraspable because they cannot be defined even by the counting of crores of kappas.
Kappakoṭīhipi appameyyaṃ kālaṃ có nghĩa là một khoảng thời gian không thể đo lường được ngay cả bằng cách đếm hàng triệu kiếp, không thể xác định “bấy nhiêu triệu kiếp”; điều này có nghĩa là bốn a-tăng-kỳ và một trăm nghìn kiếp, một khoảng thời gian không thể xác định được bằng cách đếm hàng triệu kiếp.
Kappakoṭivaseneva hi so kālo appameyyo, asaṅkhyeyyavasena pana paricchinnoyeva.
For that period is immeasurable only in terms of crores of kappas, but in terms of incalculables, it is defined.
Thật vậy, khoảng thời gian đó là vô lượng nếu tính bằng hàng triệu kiếp, nhưng nếu tính bằng a-tăng-kỳ thì nó có thể xác định được.
‘‘Kappakoṭīhipī’’ti apisaddo kappakoṭivasenapi tāva pametuṃ na sakkā, pageva vassagaṇanāyāti dasseti.
In "kappakoṭīhipi," the word api shows that it cannot be measured even by way of crores of kappas, let alone by the counting of years.
Trong “kappakoṭīhipi”, từ api cho thấy rằng ngay cả khi tính bằng hàng triệu kiếp cũng không thể đo lường được, huống chi là tính bằng số năm.
‘‘Appameyyaṃ kāla’’nti accantasaṃyoge upayogavacanaṃ ‘‘māsamadhīte, divasaṃ caratī’’tiādīsu viya.
"Appameyyaṃ kālaṃ" is a case of usage in the sense of continuous connection, as in "māsamadhīte" (studies for a month) and "divasaṃ carati" (wanders for a day).
“Appameyyaṃ kālaṃ” là một cách nói chỉ sự liên tục trong thời gian, giống như trong các câu “māsamadhīte” (học trong một tháng), “divasaṃ carati” (đi trong một ngày) v.v.
Karonto atidukkarānīti pañcamahāpariccāgādīni atidukkarāni karonto.
Performing extremely difficult deeds means performing extremely difficult deeds such as the five great sacrifices.
Karonto atidukkarāni có nghĩa là thực hiện những hành động vô cùng khó khăn như năm sự xả thí lớn v.v.
Evamatidukkarāni karonto kiṃ vindīti ce?
If it is asked, what did he experience while performing such extremely difficult deeds?
Nếu hỏi rằng, khi thực hiện những hành động vô cùng khó khăn như vậy, Ngài đã gặt hái được gì?
Khedaṃ gato, kāyikaṃ khedamupagato, parissamaṃ pattoti attho, dukkhamanubhavīti vuttaṃ hoti.
He experienced weariness, he encountered physical weariness, meaning he reached a state of exhaustion; it is said that he experienced suffering.
Khedaṃ gato, đã đi đến sự mệt mỏi về thể chất, có nghĩa là đã đạt đến sự vất vả, tức là đã trải qua khổ đau.
Dukkhañhi khijjati sahitumasakkuṇeyyanti ‘‘khedo’’ti vuccati.
For suffering is called "weariness" (kheda) because one is afflicted (khijjati) by it, being unable to bear it.
Thật vậy, khổ đau được gọi là “kheda” vì nó khó chịu đựng, không thể kham nhẫn.
Lokahitāyāti ‘‘anamatagge saṃsāre vaṭṭadukkhena accantapīḷitaṃ sattalokaṃ tamhā dukkhato mocetvā nibbānasukhabhāgiyaṃ karissāmī’’ti evaṃ sattalokassa hitakaraṇatthāyāti attho.
For the welfare of the world means for the purpose of bringing about the welfare of the world of beings, with the thought, "I will free the world of beings, who are utterly tormented by the suffering of the cycle in beginningless saṃsāra, from that suffering and make them partakers of the bliss of Nibbāna."
Lokahitāya có nghĩa là vì mục đích làm lợi ích cho thế gian của chúng sinh, với ý nghĩ rằng: “Ta sẽ giải thoát thế gian của chúng sinh, những người đang bị khổ đau của luân hồi trong saṃsāra vô thủy hành hạ, khỏi khổ đau đó và làm cho họ được hưởng hạnh phúc Niết-bàn.”
Assa ca ‘‘atidukkarāni karonto’’ti iminā sambandho.
And its connection is with "performing extremely difficult deeds."
Và nó có liên quan đến câu “atidukkarāni karonto”.
Lokahitāya khedaṃ gatoti yojanāyapi natthi doso.
There is no fault even in the construction "lokahitāya khedaṃ gato" (he experienced weariness for the welfare of the world).
Cũng không có lỗi gì trong cách kết hợp “lokahitāya khedaṃ gato”.
Mahāgaṇṭhipadepi hi ‘‘atidukkarāni karonto khedaṃ gato, kimatthanti ce?
For in the Mahāgaṇṭhipada too it is said: "performing extremely difficult deeds, he experienced weariness." If asked, "For what purpose?"
Thật vậy, trong Mahāgaṇṭhipada cũng có nói: “atidukkarāni karonto khedaṃ gato, kimatthanti ce?
Lokahitāyā’’ti vuttaṃ.
"For the welfare of the world."
Lokahitāyā” (Thực hiện những việc vô cùng khó khăn, Ngài đã mệt mỏi. Nếu hỏi vì mục đích gì? Vì lợi ích của thế gian).
Yaṃ pana evaṃ yojanaṃ asambhāventena kenaci vuttaṃ ‘‘na hi bhagavā lokahitāya saṃsāradukkhamanubhavati.
But what was said by a certain person who did not accept this construction—"For the Blessed One does not experience the suffering of saṃsāra for the welfare of the world.
Tuy nhiên, điều mà một số người không chấp nhận cách kết hợp như vậy đã nói là “Đức Thế Tôn không phải vì lợi ích của thế gian mà chịu đựng khổ đau của saṃsāra.”
Na hi kassaci dukkhānubhavanaṃ lokassa upakāraṃ āvahatī’’ti, taṃ tassa matimattaṃ.
For the experience of suffering does not bring benefit to anyone in the world’—this is merely his opinion.
"Thật vậy, sự trải nghiệm khổ của bất kỳ ai không mang lại lợi ích cho thế gian." Đó chỉ là quan điểm của vị ấy.
Evaṃ yojanāyapi atidukkarāni karontassa bhagavato dukkhānubhavanaṃ lokahitakaraṇatthāyāti ayamattho viññāyati, na tu dukkhānubhavaneneva lokahitasiddhīti.
Thus, even in this interpretation, the meaning is understood that the Blessed One’s experience of suffering while performing extremely difficult tasks is for the purpose of bringing about the welfare of the world, but not that the welfare of the world is accomplished by the experience of suffering alone.
Ngay cả trong cách giải thích này, sự trải nghiệm khổ của Đức Thế Tôn khi thực hiện những việc cực kỳ khó khăn được hiểu là vì lợi ích của thế gian, chứ không phải chỉ riêng sự trải nghiệm khổ mà lợi ích thế gian được thành tựu.
Paṭhamaṃ vuttayojanāyapi hi na dukkarakaraṇamattena lokahitasiddhi.
Indeed, even in the first-mentioned interpretation, the welfare of the world is not accomplished merely by performing difficult tasks.
Ngay cả trong cách giải thích được nêu ra trước đó, lợi ích thế gian cũng không được thành tựu chỉ bằng việc thực hiện những điều khó khăn.
Na hi dukkaraṃ karonto kañci sattaṃ maggaphalādīsu patiṭṭhāpeti, atha kho tādisaṃ atidukkaraṃ katvā sabbaññubhāvaṃ sacchikatvā niyyānikadhammadesanāya maggaphalādīsu satte patiṭṭhāpento lokassa hitaṃ sādheti.
For one who performs difficult tasks does not establish any being in the path, fruition, and so forth; rather, having performed such extremely difficult tasks and realized the state of omniscience, he accomplishes the welfare of the world by establishing beings in the path, fruition, and so forth, through the teaching of the Dhamma that leads out of saṃsāra.
Thật vậy, khi thực hiện điều khó khăn, Ngài không đặt bất kỳ chúng sanh nào vào các đạo quả, v.v., mà sau khi thực hiện điều cực kỳ khó khăn như vậy, chứng đắc Phật quả Toàn Giác và bằng sự thuyết giảng Pháp dẫn đến giải thoát, Ngài đặt chúng sanh vào các đạo quả, v.v., và thành tựu lợi ích cho thế gian.
Kāmañcettha sattasaṅkhārabhājanavasena tividho loko, hitakaraṇassa pana adhippetattā taṃvisayasseva sattalokassa vasena attho gahetabbo.
Although here the world is threefold by way of the world of beings, the world of formations, and the world of location, since the meaning intended is the bringing about of welfare, the meaning should be taken by way of the world of beings, which is its object.
Mặc dù ở đây có ba loại thế gian theo nghĩa chúng sanh, các hành, và các cõi, nhưng vì ý nghĩa là làm lợi ích, nên ý nghĩa* phải được hiểu theo nghĩa thế gian chúng sanh, là đối tượng của lợi ích đó.
So hi lokīyanti ettha puññapāpāni taṃvipāko cāti ‘‘loko’’ti vuccati.
Indeed, it is called “loka” because in it, merit and demerit and their results are seen.
Thật vậy, chúng sanh đó được gọi là "loka" (thế gian) ở đây vì các thiện nghiệp và bất thiện nghiệp cùng với quả báo của chúng được nhìn thấy (lokīyanti) trong đó.
Katthaci pana ‘‘sanarāmaralokagaru’’ntiādīsu samūhatthopi lokasaddo samudāyavasena lokīyati paññāpīyatīti.
In some instances, however, such as in “the teacher of the world with its devas and Māras,” the word loka also has the meaning of a collection, because it is designated or made known by way of a group.
Tuy nhiên, đôi khi trong các đoạn như "sanarāmaralokagaru" (bậc Thầy của thế gian gồm chư thiên và loài người), từ "loka" cũng có nghĩa là tập hợp, vì nó được gọi là "loka" theo nghĩa tập hợp (samudāyavasena lokīyati paññāpīyati).
Yaṃ panettha kenaci vuttaṃ ‘‘iminā sattalokañca jātilokañca saṅgaṇhāti, tasmā tassa sattalokassa idhalokaparalokahitaṃ, atikkantaparalokānaṃ vā ucchinnalokasamudayānaṃ idha jātiloke okāsaloke vā diṭṭhadhammasukhavihārasaṅkhātañca hitaṃ sampiṇḍetvā lokassa, lokānaṃ, loke vā hitanti sarūpekasesaṃ katvā lokahitamiccevāhā’’ti, na taṃ sārato paccetabbaṃ diṭṭhadhammasukhavihārasaṅkhaātahitassapi sattalokavisayattā, sattalokaggahaṇeneva ucchinnamūlānaṃ khīṇāsavānampi saṅgahitattā.
As for what has been said on this matter by a certain person, “By this, he includes both the world of beings and the world of location; therefore, combining the welfare of the world of beings in this world and the next, and the welfare called a pleasant abiding in the here-and-now in this world of location for those whose future worlds have passed, whose causes for the world have been cut off, he made an ellipsis of a similar term and said only ‘for the welfare of the world,’ meaning welfare of the world, of the worlds, or in the world,” that should not be accepted as authoritative, because the welfare called a pleasant abiding in the here-and-now also pertains to the world of beings, and because by the inclusion of the world of beings, even the taintless ones whose roots have been cut off are included.
Tuy nhiên, điều một số người đã nói rằng: "Với điều này, Ngài bao gồm cả thế gian chúng sanh (sattaloka) và thế gian sanh loại (jātiloka); do đó, Ngài gộp chung lợi ích hiện tại và tương lai của thế gian chúng sanh đó, hoặc lợi ích của những vị đã vượt qua thế gian tương lai, những vị có tập hợp thế gian đã bị đoạn diệt, tức là sự an trú hạnh phúc trong hiện tại ở thế gian sanh loại hoặc thế gian cõi, và rồi nói 'lợi ích của thế gian', 'của các thế gian', hoặc 'trong thế gian' bằng cách thực hiện ekasesa (rút gọn) theo hình thái", điều đó không nên được tin tưởng một cách cốt lõi, vì ngay cả lợi ích được gọi là an trú hạnh phúc trong hiện tại cũng thuộc về thế gian chúng sanh, và chỉ bằng việc nắm giữ thế gian chúng sanh mà các vị A-la-hán đã đoạn diệt gốc rễ cũng được bao gồm.
Sabbattha ‘‘kenacī’’ti vutte ‘‘vajirabuddhiṭīkākārenā’’ti gahetabbaṃ.
Everywhere, when it says “by a certain person,” it should be understood as “by the author of the Vajirabuddhi-ṭīkā.”
Ở mọi nơi, khi nói "kenaci" (một số người), phải hiểu là "do tác giả chú giải Vajirabuddhi".
‘‘Mahāgaṇṭhipade’’ti vā ‘‘majjhimagaṇṭhipade’’ti vā ‘‘cūḷagaṇṭhipade’’ti vā vutte ‘‘sīhaḷagaṇṭhipadesū’’ti gahetabbaṃ.
When it says “in the Mahāgaṇṭhipada,” or “in the Majjhimagaṇṭhipada,” or “in the Cūḷagaṇṭhipada,” it should be understood as “in the Sinhala Gaṇṭhipadas.”
Khi nói "Mahāgaṇṭhipade" (trong Đại Gaṇṭhipada) hoặc "Majjhimagaṇṭhipade" (trong Trung Gaṇṭhipada) hoặc "Cūḷagaṇṭhipade" (trong Tiểu Gaṇṭhipada), phải hiểu là "trong các Gaṇṭhipada tiếng Sinhala".
Kevalaṃ ‘‘gaṇṭhipade’’ti vutte ‘‘māgadhabhāsāya likhite gaṇṭhipade’’ti gahetabbaṃ.
When it just says “in the Gaṇṭhipada,” it should be understood as “in the Gaṇṭhipada written in the Māgadha language.”
Chỉ khi nói "Gaṇṭhipade" (trong Gaṇṭhipada), phải hiểu là "trong Gaṇṭhipada được viết bằng tiếng Māgadha".
Nāthoti lokapaṭisaraṇo, lokasāmī lokanāyakoti vuttaṃ hoti.
Protector means he is the refuge of the world, the lord of the world, the leader of the world.
Nātho (Bậc Bảo Hộ) có nghĩa là nơi nương tựa của thế gian, chủ tể của thế gian, người lãnh đạo thế gian.
Tathā hi sabbānatthapaahārapubbaṅgamāya niravasesahitasukhavidhānatapparāya niratisayāya payogasampattiyā sadevamanussāya pajāya accantupakāritāya aparimitanirupamappabhāvaguṇavisesasamaṅgitāya ca sabbasattuttamo bhagavā aparimāṇāsu lokadhātūsu aparimāṇānaṃ sattānaṃ ekapaṭisaraṇo patiṭṭhā.
For the Blessed One, the supreme of all beings, is the one refuge and support for innumerable beings in innumerable world systems, because he is of utmost benefit to all beings, including devas and humans, through his unsurpassed accomplishment in striving, which is dedicated to providing complete welfare and happiness, preceded by the removal of all that is not beneficial, and because he possesses limitless, incomparable, and powerful special qualities.
Thật vậy, Đức Thế Tôn, bậc tối thượng trong tất cả chúng sanh, với sự thành tựu phương tiện vô song, tiên phong trong việc loại bỏ mọi điều bất lợi và chuyên tâm vào việc ban tặng mọi lợi ích và hạnh phúc không còn sót lại, là đấng vô cùng hữu ích cho chúng sanh gồm cả chư thiên và loài người, và với việc sở hữu vô lượng và vô song các phẩm chất đặc biệt của oai lực và đức hạnh, Ngài là nơi nương tựa duy nhất và là chỗ dựa cho vô lượng chúng sanh trong vô lượng thế giới.
Atha vā nāthatīti nātho, veneyyānaṃ hitasukhaṃ mettāyanavasena āsīsati patthetīti attho.
Alternatively, he is the Protector because he protects; the meaning is that, out of loving-kindness, he hopes and wishes for the welfare and happiness of those to be trained.
Hoặc, Nātho là vị nāthati (mong cầu), có nghĩa là vị ấy mong muốn và tìm kiếm lợi ích và hạnh phúc cho những người có thể được giáo hóa bằng lòng từ ái.
Atha vā nāthati veneyyagate kilese upatāpetīti attho, nāthatīti vā yācatīti attho.
Or, he torments, meaning he afflicts the defilements of those to be trained. Or, he requests, meaning he asks.
Hoặc, nāthati có nghĩa là vị ấy làm phiền nhiễu (upatāpeti) các phiền não trong những người có thể được giáo hóa; hoặc nāthati có nghĩa là vị ấy cầu xin.
Bhagavā hi ‘‘sādhu, bhikkhave, bhikkhu kālena kālaṃ attasampattiṃ paccavekkheyyā’’tiādinā (a. ni. 8.7) sattānaṃ taṃ taṃ hitapaṭipattiṃ yācitvāpi karuṇāya samussāhito te tattha niyojeti.
For the Blessed One, having asked for the various beneficial practices of beings with such words as, “It is good, monks, if a monk were to reflect on his own attainments from time to time,” is urged on by compassion and engages them in those practices.
Thật vậy, Đức Thế Tôn, được lòng bi mẫn thúc đẩy, đã cầu xin chúng sanh thực hành những điều lợi ích đó, như trong câu "Này các Tỳ-kheo, một Tỳ-kheo nên thường xuyên quán xét sự thành tựu của chính mình" (A.N. 8.7), và Ngài đã hướng dẫn họ thực hành điều đó.
Paramena vā cittissariyena samannāgato sabbasatte īsati abhibhavatīti paramissaro bhagavā ‘‘nātho’’ti vuccati.
Or, being endowed with supreme mastery of mind, he rules over and overcomes all beings; thus, the Blessed One, the supreme sovereign, is called “Protector.”
Hoặc, Đức Thế Tôn, bậc Tối Thượng Chủ Tể (paramissaro), là vị sở hữu quyền năng tối thượng của tâm, chế ngự (īsati) và chiến thắng (abhibhavati) tất cả chúng sanh, nên được gọi là "Nātho".
Sabbopi cāyamattho saddasatthānusārato veditabbo.
And all this meaning should be understood according to the grammatical treatises.
Tất cả những ý nghĩa này phải được hiểu theo ngữ pháp học (saddasattha).
Mahākāruṇikassāti yo karuṇāya kampitahadayattā lokahitatthaṃ atidukkarakiriyāya anekappakāraṃ tādisaṃ saṃsāradukkhamanubhavitvā āgato, tassa mahākāruṇikassāti attho.
Of the Greatly Compassionate One: The meaning is of that Greatly Compassionate One who, with a heart stirred by compassion, came to this point having experienced such suffering in saṃsāra in many ways through extremely difficult actions for the welfare of the world.
Mahākāruṇikassa (của bậc Đại Bi) có nghĩa là của bậc Đại Bi, vị đã đến sau khi trải qua vô số loại khổ đau luân hồi như vậy bằng cách thực hiện những việc cực kỳ khó khăn vì lợi ích của thế gian, với trái tim rung động bởi lòng bi mẫn.
Tattha kiratīti karuṇā, paradukkhaṃ vikkhipati apanetīti attho.
Herein, it is karuṇā because it removes; the meaning is that it dispels, it removes others’ suffering.
Ở đây, "kirati" (tán trừ) là karuṇā (bi mẫn), có nghĩa là xua tan hoặc loại bỏ khổ đau của người khác.
Dukkhitesu vā kirīyati pasārīyatīti karuṇā.
Or it is karuṇā because it is extended, it is spread towards those who are suffering.
Hoặc, karuṇā là lòng bi mẫn được lan tỏa (kirīyati pasārīyati) đến những người đau khổ.
Atha vā kiṇātīti karuṇā, paradukkhe sati kāruṇikaṃ hiṃsati vibādheti, vināseti vā parassa dukkhanti attho.
Alternatively, it is karuṇā because it hurts; the meaning is that it harms, afflicts the compassionate person when there is another's suffering, or it destroys another's suffering.
Hoặc, karuṇā là vị kiṇāti (làm tổn hại), có nghĩa là khi có khổ đau của người khác, nó làm tổn hại (hiṃsati), quấy rầy (vibādheti), hoặc tiêu diệt (vināseti) khổ đau của người khác.
Paradukkhe sati sādhūnaṃ kampanaṃ hadayakhedaṃ karotīti vā karuṇā.
Or it is karuṇā because when there is another's suffering, it causes trembling and heartache for the good.
Hoặc, karuṇā là điều làm cho tâm của những người thiện lương rung động và đau khổ (kampanaṃ hadayakhedaṃ karotīti) khi có khổ đau của người khác.
Atha vā kamiti sukhaṃ, taṃ rundhatīti karuṇā.
Alternatively, ‘kaṃ’ means happiness, and karuṇā is that which obstructs it.
Hoặc, kamiti là hạnh phúc, karuṇā là điều ngăn cản (rundhati) hạnh phúc đó.
Esā hi paradukkhāpanayanakāmatālakkhaṇā attasukhanirapekkhatāya kāruṇikānaṃ sukhaṃ rundhati vibādhetīti.
For this compassion, characterized by the desire to remove others' suffering, obstructs and afflicts the happiness of compassionate ones because they are unconcerned with their own happiness.
Thật vậy, lòng bi mẫn này, có đặc tính là mong muốn loại bỏ khổ đau của người khác, ngăn cản và quấy rầy hạnh phúc của những người có lòng bi mẫn vì sự không quan tâm đến hạnh phúc của bản thân.
Karuṇāya niyuttoti kāruṇiko yathā ‘‘dovāriko’’ti.
One who is devoted to compassion is compassionate (kāruṇiko), just as in the case of a doorkeeper (dovāriko).
Vị được giao phó cho lòng bi mẫn là kāruṇiko (người có lòng bi mẫn), giống như "dovāriko" (người giữ cửa).
Yathā hi dvāraṭṭhānato aññattha vattamānopi dvārapaṭibaddhajīviko puriso dvārānativattavuttitāya dvāre niyuttoti ‘‘dovāriko’’ti vuccati, evaṃ bhagavā mettādivasena karuṇāvihārato aññattha vattamānopi karuṇānativattavuttitāya karuṇāya niyuttoti ‘‘kāruṇiko’’ti vuccati.
Just as a man whose livelihood is connected with a door is called a doorkeeper because he is devoted to the door, his conduct not going beyond the door, even though he may be elsewhere than at the door, so too the Blessed One is called compassionate because he is devoted to compassion, his conduct not going beyond compassion, even though he may be abiding elsewhere than in the abiding of compassion, by way of loving-kindness and so on.
Giống như một người đàn ông, dù đang ở một nơi khác ngoài vị trí cửa, nhưng vì cuộc sống của anh ta gắn liền với cánh cửa và cách hành xử của anh ta không vượt ra ngoài việc của người giữ cửa, nên anh ta được gọi là "dovāriko" (người giữ cửa), tương tự, Đức Thế Tôn, dù đang ở trong các trạng thái khác ngoài trú xứ bi mẫn như từ ái, nhưng vì cách hành xử của Ngài không vượt ra ngoài lòng bi mẫn, nên Ngài được gọi là "kāruṇiko" (bậc có lòng bi mẫn) vì Ngài được giao phó cho lòng bi mẫn.
Mahābhinīhārato paṭṭhāya hi yāva mahāparinibbānā lokahitatthameva lokanāthā tiṭṭhanti.
Indeed, from the time of the great aspiration until the great final nibbāna, the Protectors of the world abide solely for the welfare of the world.
Thật vậy, từ lúc phát nguyện Đại Bi cho đến Đại Niết Bàn, các Bậc Bảo Hộ Thế Gian (lokanāthā) luôn tồn tại vì lợi ích của thế gian.
Mahanto kāruṇikoti mahākāruṇiko.
He is a great compassionate one, thus he is the greatly compassionate one.
Bậc có lòng bi mẫn vĩ đại là mahākāruṇiko (bậc Đại Bi).
Satipi bhagavato tadaññaguṇānampi vasena mahantabhāve kāruṇikasaddasannidhānena vuttattā karuṇāvasenettha mahantabhāvo veditabbo yathā ‘‘mahāveyyākaraṇo’’ti.
Although greatness can be ascribed to the Blessed One through his other qualities as well, here greatness should be understood by way of compassion, as it is stated in proximity to the word “compassionate,” just as in “a great grammarian.”
Mặc dù Đức Thế Tôn có sự vĩ đại do các phẩm chất khác, nhưng vì từ "kāruṇika" được nhắc đến gần đó, nên sự vĩ đại ở đây phải được hiểu theo nghĩa bi mẫn, giống như "mahāveyyākaraṇo" (bậc đại ngữ pháp học).
Evañca katvā ‘‘mahākāruṇikassā’’ti iminā padena puggalādhiṭṭhānena satthu mahākaruṇā vuttā hoti.
Thus, by this term “of the Greatly Compassionate One,” the great compassion of the Teacher is expressed with reference to the individual.
Và khi hiểu như vậy, với từ "mahākāruṇikassa" này, lòng đại bi của Đức Đạo Sư được nói đến theo nghĩa cá nhân (puggalādhiṭṭhāna).
Atha vā karuṇā karuṇāyanaṃ sīlaṃ pakati etassāti kāruṇiko, pathavīphassādayo viya kakkhaḷaphusanādisabhāvā karuṇāyanasabhāvo sabhāvabhūtakaruṇoti attho.
Alternatively, he is compassionate (kāruṇiko) because compassion, the act of being compassionate, is his nature, his disposition. The meaning is that his nature is to be compassionate, his compassion is innate, just as the elements of earth, contact, and so on have the nature of hardness, touching, and so on.
Hoặc, kāruṇiko là vị có lòng bi mẫn (karuṇā), có sự thương xót (karuṇāyanaṃ) là bản chất (sīla) của mình; có nghĩa là lòng bi mẫn tự nhiên là bản chất của sự thương xót, giống như sự thô cứng, v.v., là bản chất của xúc chạm đất, v.v.
Sesaṃ purimasadisameva.
The rest is the same as the previous.
Phần còn lại tương tự như trước.
Atha vā mahāvisayatāya mahānubhāvatāya mahābalatāya ca mahatī karuṇāti mahākaruṇā.
Alternatively, compassion is great compassion (mahākaruṇā) because it has a great object, great power, and great strength.
Hoặc, lòng bi mẫn vĩ đại là mahākaruṇā (đại bi) vì có phạm vi rộng lớn, có oai lực lớn, và có năng lực lớn.
Bhagavato hi karuṇā niravasesesu sattesu pavattati, pavattamānā ca anaññasādhāraṇā pavattati, diṭṭhadhammikādibhedañca mahantameva sattānaṃ hitasukhaṃ ekantato nipphādeti, mahākaruṇāya niyuttoti mahākāruṇikoti sabbaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.
Indeed, the Blessed One's compassion extends to all beings without exception, and when it arises, it arises in a way that is unique to him, and it certainly brings about great welfare and happiness for beings, distinguished as worldly and otherwise. That he is the Greatly Compassionate One (mahākāruṇiko) because he is devoted to great compassion—all this should be understood in the manner already explained.
Thật vậy, lòng bi mẫn của Đức Thế Tôn lan tỏa đến tất cả chúng sanh không còn sót lại, và khi lan tỏa, nó lan tỏa một cách độc đáo (anaññasādhāraṇā), và nó chắc chắn mang lại lợi ích và hạnh phúc to lớn cho chúng sanh, phân loại thành lợi ích hiện tại, v.v. Vị được giao phó cho lòng đại bi là mahākāruṇiko (bậc Đại Bi), tất cả phải được hiểu theo cách đã nói.
Atha vā mahatī pasatthā karuṇā assa atthīti mahākāruṇiko.
Alternatively, he is the greatly compassionate one because he has great, praiseworthy compassion.
Hoặc, mahākāruṇiko là vị có lòng bi mẫn vĩ đại và đáng ca ngợi.
Pūjāvacano hettha mahantasaddo ‘‘mahāpuriso’’tiādīsu viya.
Here, the word “great” is a term of reverence, as in “a great man” and so on.
Thật vậy, ở đây, từ "mahanta" (vĩ đại) là từ chỉ sự tôn kính, giống như trong "mahāpuriso" (đại nhân), v.v.
Pasatthā ca bhagavato karuṇā mahākaruṇāsamāpattivasenapi pavattito anaññasādhāraṇattāti.
And the compassion of the Blessed One is praiseworthy because it arises even through the attainment of great compassion and because it is unique.
Và lòng bi mẫn của Đức Thế Tôn được ca ngợi vì nó cũng được thực hành thông qua nhập Đại Bi (mahākaruṇāsamāpatti), và vì nó là độc đáo.
Evaṃ karuṇāmukhena saṅkhepato sakalasabbaññuguṇehi bhagavantaṃ thometvā idāni saddhammaṃ thometuṃ ‘‘asambudha’’ntiādimāha.
Having thus briefly praised the Blessed One through all the qualities of an omniscient one, with compassion as the entry point, he now says “asambudhaṃ” etc., to praise the good Dhamma.
Như vậy, sau khi tán thán Đức Thế Tôn bằng tất cả các phẩm chất toàn tri một cách tóm tắt thông qua lòng bi mẫn, bây giờ để tán thán Chánh Pháp, Ngài nói "asambudhaṃ" (không giác ngộ), v.v.
Tattha asambudhanti pubbakālakiriyāniddeso, tassa asambujjhanto appaṭivijjhantoti attho, yathāsabhāvaṃ appaṭivijjhanatoti vuttaṃ hoti.
Therein, “asambudhaṃ” is an indication of a past action; its meaning is ‘not having understood,’ ‘not having penetrated.’ This means ‘because of not having penetrated it according to its true nature.’
Ở đó, asambudhaṃ là một từ chỉ hành động quá khứ, có nghĩa là không giác ngộ, không thấu hiểu, tức là không thấu hiểu đúng bản chất.
Hetuattho hettha antasaddo ‘‘paṭhanto nisīdatī’’tiādīsu viya.
Here the suffix ‘-anta’ has the meaning of cause, as in “paṭhanto nisīdati” (he sits while reading), and so on.
Ở đây, từ "anta" có nghĩa là nguyên nhân, giống như trong các câu "paṭhanto nisīdati" (vừa đọc vừa ngồi), v.v.
Yanti pubbakālakiriyāya aniyamato kammaniddeso.
“Yaṃ” is an indefinite indication of the object of the past action.
Yaṃ (điều mà) là một từ chỉ đối tượng (kamma) một cách không xác định của hành động quá khứ.
Buddhanisevitanti tassa visesanaṃ.
“Buddhanisevitaṃ” is its qualifier.
Buddhanisevitaṃ (được chư Phật phụng sự) là một bổ ngữ của nó.
Tattha buddhasaddassa tāva ‘‘bujjhitā saccānīti buddho, bodhetā pajāyāti buddho’’tiādinā (mahāni. 192) niddesanayena attho veditabbo.
Therein, the meaning of the word ‘Buddha’ should be understood by way of definition, beginning with such (explanations) as, “one who has awakened to the truths is a Buddha; one who awakens beings is a Buddha.”
Trong đó, trước hết, ý nghĩa của từ buddha nên được hiểu theo phương pháp chỉ dẫn bắt đầu bằng “bujjhitā saccānīti buddho, bodhetā pajāyāti buddho” (đã giác ngộ các chân lý nên là Phật, là người làm cho chúng sanh giác ngộ nên là Phật).
Atha vā savāsanāya aññāṇaniddāya accantavigamato, buddhiyā vā vikasitabhāvato buddhavāti buddho jāgaraṇavikasanatthavasena.
Or, because of the complete disappearance of the sleep of ignorance together with its latent tendencies, or because of the blooming of wisdom, He is Buddha by virtue of the meaning of awakening and unfolding.
Hoặc, do đã hoàn toàn thoát khỏi giấc ngủ vô minh cùng với các tập khí (vāsanā), hoặc do trí tuệ đã nở rộ, nên gọi là buddho (Phật) theo ý nghĩa thức tỉnh và nở rộ.
Atha vā kassacipi ñeyyadhammassa anavabuddhassa abhāvena ñeyyavisesassa kammabhāvena aggahaṇato kammavacanicchāya abhāvena avagamanatthavaseneva kattuniddeso labbhatīti buddhavāti buddho.
Or, because there is no knowable phenomenon that He has not comprehended, due to the non-apprehension of any specific knowable as an object, and due to the absence of a desire to express a passive voice, the designation of an agent is obtainable only by virtue of the meaning of knowing; thus, He is Buddha because He knows.
Hoặc, do không có bất kỳ pháp nào cần biết mà chưa được liễu tri, nên không có đối tượng đặc biệt nào của trí tuệ được xem là đối thể (kamma), và do đó không có ý muốn diễn đạt theo cách nói về đối thể (kammavacana); vì vậy, sự chỉ định về chủ thể (kattuniddeso) được hiểu theo nghĩa là đã liễu ngộ, nên gọi là buddho (Phật) do đã liễu ngộ.
Atthato pana pāramitāparibhāvito sayambhūñāṇena saha vāsanāya vihataviddhaṃsitaniravasesakileso mahākaruṇāsabbaññutaññāṇādiaparimeyyaguṇagaṇādhāro khandhasantāno buddho.
However, in terms of ultimate meaning, one whose continuum of aggregates has been imbued with perfections, whose defilements have been completely abolished and destroyed together with their latent tendencies by self-arisen knowledge, and who is the foundation of immeasurable groups of qualities such as great compassion and omniscience, is the Buddha.
Tuy nhiên, về mặt ý nghĩa, dòng tương tục của các uẩn đã được các ba-la-mật vun bồi, đã loại bỏ và phá hủy hoàn toàn các phiền não cùng với tập khí bằng trí tuệ tự giác (sayambhūñāṇa), và là nền tảng cho vô số các phẩm hạnh như đại bi, toàn tri trí, v.v., đó là Phật.
Yathāha ‘‘buddhoti yo so bhagavā sayambhū anācariyako pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṃ saccāni abhisambujjhi, tattha ca sabbaññutaṃ patto balesu ca vasībhāva’’nti (mahāni. 192; cūḷani. pārāyanatthutigāthāniddesa 97; paṭi. ma. 1.161).
As it is said, “‘Buddha’ means that Blessed One, the Self-Awakened One, without a teacher, who Himself fully awakened to truths previously unheard of, and thereby attained omniscience and mastery in the powers.”
Như đã nói: “Buddho, vị Thế Tôn ấy, là bậc Tự Giác (sayambhū), không có thầy chỉ dạy, đã tự mình giác ngộ các chân lý trong các pháp chưa từng được nghe trước đây, và ở đó đã đạt đến toàn tri và làm chủ các năng lực.”
Tena evaṃ nirupamappabhāvena buddhena nisevitaṃ gocarāsevanābhāvanāsevanāhi yathārahaṃ nisevitaṃ anubhūtanti attho.
Thus, it means that the supreme Dhamma, with such incomparable glory, was resorted to and experienced by the Buddha, duly cultivated through both the cultivation of the range of experience (gocarāsevanā) and the cultivation of development (bhāvanāsevanā).
Do đó, ý nghĩa là đã được Đức Phật, người có uy lực vô song như vậy, thực hành (nisevitaṃ), tức là đã được trải nghiệm một cách thích hợp qua việc thực hành đối tượng (gocarāsevanā) và thực hành tu tập (bhāvanāsevanā).
Tattha nibbānaṃ gocarāsevanāvaseneva nisevitaṃ, maggo pana attanā bhāvito ca bhāvanāsevanāvasena sevito, parehi uppāditāni pana maggaphalāni cetopariyañāṇādinā yadā parijānāti, attanā uppāditāni vā paccavekkhaṇañāṇena paricchindati, tadā gocarāsevanāvasenapi sevitāni hontiyeva.
Among these, Nibbāna is resorted to only by way of the cultivation of the range of experience. The Path, however, is developed by oneself and resorted to by way of the cultivation of development. But when one understands the paths and fruits produced by others through psychic knowledge, etc., or discerns the paths and fruits produced by oneself through reviewing knowledge, then they are indeed resorted to by way of the cultivation of the range of experience as well.
Trong đó, Nibbāna được thực hành chỉ qua việc thực hành đối tượng. Còn Đạo, vừa được chính Ngài tu tập, vừa được thực hành qua việc tu tập. Còn các Đạo và Quả do người khác làm phát sinh, khi Ngài biết rõ bằng tha tâm thông v.v., hoặc khi Ngài quán xét các Đạo và Quả do chính mình làm phát sinh bằng trí tuệ quán xét (paccavekkhaṇañāṇa), thì lúc đó chúng cũng trở thành được thực hành qua việc thực hành đối tượng.
Ettha ca pariyattidhammassapi pariyāyato dhammaggahaṇena gahaṇe sati sopi desanāsammasanañāṇagocaratāya gocarāsevanāya sevitoti sakkā gahetuṃ.
And here, if the Pariyatti-Dhamma is also taken by inference through the comprehension of Dhamma, then it can also be understood as having been resorted to by the cultivation of the range of experience, being within the range of knowledge from teaching and investigation.
Và ở đây, nếu pháp học (pariyattidhamma) cũng được bao hàm một cách gián tiếp qua từ "pháp" (dhamma), thì cũng có thể hiểu rằng pháp ấy được thực hành qua việc thực hành đối tượng, vì nó là đối tượng của trí tuệ thuyết giảng và quán xét.
‘‘Abhidhammanayasamuddaṃ adhigacchati, tīṇi piṭakāni sammasī’’ti ca aṭṭhakathāyaṃ vuttattā pariyattidhammassapi sacchikiriyāya sammasanapariyāyo labbhatīti yaṃ asambudhaṃ asambujjhanto asacchikarontoti atthasambhavato sopi idha vutto evāti daṭṭhabbaṃ.
Since it is stated in the Aṭṭhakathā, “He attains the ocean of Abhidhamma methods, he investigates the three Piṭakas,” the method of investigation for realizing the Pariyatti-Dhamma is also obtained. Therefore, it should be understood that, since the meaning of 'not awakening, not comprehending, not realizing' is possible, it is also spoken of here.
Và vì trong Chú giải có nói “Ngài thấu đạt biển phương pháp của Abhidhamma, quán xét ba tạng”, nên có thể hiểu rằng pháp học cũng có phương pháp quán xét để chứng ngộ; do đó, vì ý nghĩa “do không giác ngộ, do không chứng ngộ pháp ấy” là hợp lý, nên cần thấy rằng pháp học cũng được đề cập ở đây.
Tampi ca appaṭivijjhanto bhavābhavaṃ gacchati, pariññātadhammavinayo pana tadatthapaṭipattiyā sammāpaṭipanno na cirasseva dukkhassantaṃ karissati.
And whoever does not fully penetrate that (Dhamma) goes from existence to non-existence (suffering rebirths in higher and lower realms); but one who has fully understood the Dhamma and Vinaya, and who practices rightly for that purpose, will soon make an end to suffering.
Và người không thâm nhập được pháp ấy thì đi vào các cõi sống (bhavābhavaṃ), còn người đã liễu tri Pháp và Luật, do thực hành đúng đắn để đạt được mục đích ấy, sẽ sớm chấm dứt khổ đau.
Vuttañhetaṃ –
For this was said:
Điều này đã được nói:
Bhavābhavanti aparakālakiriyāya kammaniddeso, bhavato bhavanti attho.
Bhavābhavam is a designation of the object for the subsequent verb; the meaning is "from existence to existence."
Bhavābhavaṃ là một chỉ định về đối thể của một hành động trong tương lai, có nghĩa là đi từ cõi sống này đến cõi sống khác.
Atha vā bhavābhavanti sugatiduggativasena hīnapaṇītavasena ca khuddakaṃ mahantañca bhavanti attho.
Alternatively, bhavābhavam means both small and great existences, by way of auspicious and inauspicious destinies, and by way of inferior and superior states.
Hoặc bhavābhavaṃ có nghĩa là đi vào các cõi sống nhỏ và lớn, tức là các cõi khổ và cõi vui, các cõi thấp kém và cao thượng.
Vuddhatthopi hi a-kāro dissati ‘‘asekkhā dhammā’’tiādīsu viya.
Indeed, the letter 'a' is seen in the sense of growth, as in "asekkhā dhammā" (unconditioned phenomena) and so on.
Thật vậy, chữ a-kāro cũng được thấy có nghĩa là tăng trưởng, như trong “asekkhā dhammā” (các pháp vô học).
Tasmā abhavoti mahābhavo vuccati.
Therefore, abhava is called great existence.
Do đó, abhavo được gọi là cõi sống lớn (mahābhavo).
Atha vā bhavoti vuddhi, abhavoti hāni.
Alternatively, bhava means growth, and abhava means decline.
Hoặc bhavo là sự tăng trưởng, abhavo là sự suy giảm.
Bhavoti vā sassatadiṭṭhi, abhavoti ucchedadiṭṭhi.
Or bhava means eternalism (sassatadiṭṭhi), and abhava means annihilationism (ucchedadiṭṭhi).
Hoặc bhavo là thường kiến, abhavo là đoạn kiến.
Vuttappakāro bhavo ca abhavo ca bhavābhavo.
Existence (bhava) and non-existence (abhava) of the aforementioned types are bhavābhavo.
Cả hai, bhava và abhava đã được đề cập, tạo thành bhavābhava.
Taṃ bhavābhavaṃ.
That bhavābhavam.
Đi vào bhavābhava ấy.
Gacchatīti aparakālakiriyāniddeso.
Gacchati is a designation for a subsequent action.
Gacchati là một chỉ định về hành động trong tương lai.
Jīvalokoti sattaloko.
Jīvaloko means the world of living beings.
Jīvaloko là thế giới của chúng sanh.
Jīvaggahaṇena hi saṅkhārabhājanalokaṃ nivatteti tassa bhavābhavagamanāsambhavato.
Indeed, by the apprehension of "living beings" one excludes the world of formations (saṅkhāra-loka) and the world of receptacles (bhājana-loka), because for them, going from existence to non-existence is not possible.
Thật vậy, việc dùng từ jīva (sự sống) loại trừ thế giới hành (saṅkhāraloka) và thế giới vật chất (bhājanaloka), vì chúng không thể đi vào các cõi sống.
Namo atthūti pāṭhaseso daṭṭhabbo.
The remaining portion of the text, "Namo atthu," should be understood.
Cần hiểu rằng phần còn lại của câu là namo atthu (xin cung kính).
Avijjādikilesajālaviddhaṃsinoti dhammavisesanaṃ.
Avijjādikilesajālaviddhaṃsino is an adjective of Dhamma.
Avijjādikilesajālaviddhaṃsino là một tính từ của Pháp (dhamma).
Tattha avindiyaṃ vindatīti avijjā.
Among these, that which obtains what is not to be obtained is avijjā.
Trong đó, avijjā (vô minh) là cái làm cho người ta đạt được điều không nên đạt được (avindiyaṃ).
Pūretuṃ ayuttaṭṭhena kāyaduccaritādi avindiyaṃ nāma, aladdhabbanti attho.
Unwholesome bodily conduct, etc., is called what is not to be obtained, in the sense of being unsuitable for fulfillment, meaning what should not be attained.
Điều không nên đạt được, tức là thân ác hạnh v.v., vì nó không thích hợp để hoàn thiện; ý nghĩa là điều không thể đạt được.
Tabbiparītato kāyasucaritādi vindiyaṃ nāma, taṃ vindiyaṃ na vindatīti vā avijjā, khandhānaṃ rāsaṭṭhaṃ, āyatanānaṃ āyatanaṭṭhaṃ, dhātūnaṃ suññataṭṭhaṃ, indriyānaṃ adhipatiyaṭṭhaṃ, saccānaṃ tathaṭṭhaṃ aviditaṃ karotīti vā avijjā, dukkhādīnaṃ pīḷanādivasena vuttaṃ catubbidhaṃ atthaṃ aviditaṃ karotītipi avijjā, antavirahite saṃsāre sabbayonigatibhavaviññāṇaṭṭhitisattāvāsesu satte javāpetīti vā avijjā, paramatthato avijjamānesupi itthipurisādīsu javati, vijjamānesupi khandhādīsu na javatīti vā avijjā.
Conversely, wholesome bodily conduct, etc., is called what is to be obtained. Or, avijjā is that which does not obtain what is to be obtained. Or, avijjā is that which makes unknown the piled-up nature of the aggregates, the basis-nature of the sense bases, the emptiness-nature of the elements, the controlling-power-nature of the faculties, and the truth-nature of the truths. Or, avijjā is that which makes unknown the fourfold meaning spoken of in terms of affliction, etc., for suffering, etc. Or, avijjā is that which causes beings to rush through all realms of birth, destinies, existences, consciousness-abodes, and abodes of beings in a boundless saṃsāra. Or, avijjā is that which rushes after men and women, etc., which do not exist in the ultimate sense, but does not rush after the aggregates, etc., which do exist.
Ngược lại, thân thiện hạnh v.v. được gọi là điều nên đạt được (vindiyaṃ); hoặc avijjā là cái không làm cho người ta đạt được điều nên đạt được ấy. Hoặc avijjā là cái làm cho không biết được ý nghĩa của các uẩn là một khối, của các xứ là nơi phát sinh, của các giới là tánh không, của các căn là quyền chủ tể, của các đế là sự thật. Hoặc avijjā là cái làm cho không biết được bốn ý nghĩa của Khổ đế v.v. đã được nói theo cách bức bách v.v. Hoặc avijjā là cái làm cho chúng sanh trôi lăn trong các cõi, các loài, các cảnh giới, các nơi trú của thức, các nơi ở của chúng sanh trong vòng luân hồi vô tận. Hoặc avijjā là cái làm cho người ta chạy theo những thứ không thực sự tồn tại như đàn ông, đàn bà v.v., và không chạy theo những thứ thực sự tồn tại như các uẩn v.v.
Sā ādi yesaṃ taṇhādīnaṃ te avijjādayo, teyeva kilissanti etehi sattāti kilesā, teyeva ca sattānaṃ bandhanaṭṭhena jālasadisāti jālaṃ, taṃ viddhaṃseti sabbaso vināseti sīlenāti avijjādikilesajālaviddhaṃsī.
Those defilements (kilesā) such as craving, etc., which have avijjā as their origin, are avijjādayo. And it is by these that beings are defiled, hence they are kilesā. And because these bind beings, they are like a net, hence they are a jāla. One who completely destroys and eradicates that (net) through practice is avijjādikilesajālaviddhaṃsī.
Vô minh là khởi đầu của các pháp như ái dục v.v., đó là avijjādayo. Chính chúng là kilesā (phiền não) vì chúng làm ô nhiễm chúng sanh. Và chính chúng giống như một tấm lưới ( jālaṃ) vì chúng trói buộc chúng sanh. Pháp có khả năng phá hủy (viddhaṃseti), tức là tiêu diệt hoàn toàn, tấm lưới phiền não bắt đầu bằng vô minh ấy, được gọi là avijjādikilesajālaviddhaṃsī.
Nanu cettha sapariyattiko navalokuttaradhammo adhippeto, tattha ca maggoyeva kilese viddhaṃseti, netareti ce?
Now, if it is said that here the nine transcendent phenomena, together with the Pariyatti, are intended, and among them, only the Path destroys defilements, not the others?
Nhưng chẳng phải ở đây, chín pháp siêu thế cùng với pháp học được ám chỉ sao? Và trong số đó, chỉ có Đạo mới phá hủy phiền não, còn các pháp khác thì không?
Vuccate.
It is said.
Xin trả lời.
Maggassapi nibbānamāgamma kilesaviddhaṃsanato nibbānampi kilese viddhaṃseti nāma, maggassa kilesaviddhaṃsanakiccaṃ phalena nipphannanti phalampi ‘‘kilesaviddhaṃsī’’ti vuccati.
Since the Path, having Nibbāna as its object, destroys defilements, Nibbāna is also considered to destroy defilements. And the action of the Path in destroying defilements is perfected by the Fruit; therefore, the Fruit is also called "destroyer of defilements."
Vì Đạo cũng phá hủy phiền não bằng cách nương vào Nibbāna, nên Nibbāna cũng được gọi là phá hủy phiền não. Công việc phá hủy phiền não của Đạo được hoàn thành bởi Quả, nên Quả cũng được gọi là “phá hủy phiền não”.
Pariyattidhammopi kilesaviddhaṃsanassa paccayattā ‘‘kilesaviddhaṃsī’’ti vattumarahatīti na koci doso.
The Pariyatti-Dhamma, too, being a condition for the destruction of defilements, is worthy of being called "destroyer of defilements," so there is no fault.
Pháp học cũng có thể được gọi là “phá hủy phiền não” vì nó là duyên cho việc phá hủy phiền não, do đó không có lỗi nào cả.
Hi vuttaṃ.
Thus it was said.
Điều này đã được nói.
Saṃsāradukkhe vā apatamāne katvā dhāretīti dhammo maggaphaluppattiyā sattakkhattuparamatādivasena saṃsārassa paricchinnattā.
Or, the Dhamma is that which upholds beings by preventing them from falling into the suffering of saṃsāra, because saṃsāra is circumscribed by the attainment of the paths and fruits, being limited to seven existences at most, and so on.
Hoặc, Pháp là cái nâng đỡ, làm cho họ không rơi vào khổ luân hồi, vì luân hồi đã được giới hạn qua việc đạt được Đạo và Quả, chẳng hạn như chỉ còn tối đa bảy kiếp.
Apāyādinibbattakakilesaviddhaṃsanañcettha dhāraṇaṃ.
And here, the destruction of defilements that produce the lower realms, etc., is this upholding.
Và ở đây, sự nâng đỡ chính là việc phá hủy các phiền não gây ra sự tái sanh vào các cõi ác v.v.
Evañca katvā ariyamaggo tassa tadatthasiddhihetutāya nibbānañcāti ubhayameva nippariyāyato dhāreti, ariyaphalaṃ pana taṃsamucchinnakilesapaṭippassambhanena tadanuguṇatāya, pariyattidhammo tadadhigamahetutāyāti ubhayaṃ pariyāyato dhāretīti veditabbaṃ.
And having understood it thus, both the Noble Path and Nibbāna uphold directly, as the former is the cause for the accomplishment of that purpose. The Noble Fruit, however, upholds by way of concordance, due to the calming of defilements utterly eradicated by it. The Pariyatti-Dhamma upholds by way of inference, as it is the cause for the attainment of that (Dhamma); thus, it should be understood that both uphold indirectly.
Và do đó, cần hiểu rằng cả Thánh đạo và Nibbāna, vì là nhân để thành tựu mục đích ấy, đều nâng đỡ một cách trực tiếp. Còn Thánh quả, do phù hợp với Thánh đạo qua việc làm lắng dịu các phiền não đã được đoạn trừ, và pháp học, vì là nhân để chứng đắc, cả hai đều nâng đỡ một cách gián tiếp.
Vuttappakāro dhammoyeva attano uttaritarābhāvena varo pavaro anuttaroti dhammavaro, tassa dhammavarassa namo atthūti sambandho.
The Dhamma of the kind mentioned, which is itself supreme, pre-eminent, and unsurpassed due to the absence of anything higher, is Dhammavaro (the supreme Dhamma). The connection is: "Homage to that supreme Dhamma."
Pháp đã được mô tả như trên, chính nó là tối thượng (varo), cao cả (pavaro), vô thượng (anuttaro) vì không có gì cao hơn nó, nên gọi là dhammavaro (Pháp tối thượng). Mối liên hệ là namo atthu (xin cung kính) đối với Pháp tối thượng ấy.
Ettāvatā cettha amhehi sārattho pakāsito.
By this much, the essential meaning has been illuminated by us here.
Đến đây, chúng tôi đã làm sáng tỏ ý nghĩa cốt tủy.
Yaṃ panettha kenaci papañcitaṃ, amhehi ca idha na dassitaṃ, na taṃ sārato paccetabbaṃ.
Whatever has been elaborated by someone here, and which has not been presented by us in this work, should not be fundamentally relied upon.
Ở đây, những gì một số người đã giải thích chi tiết mà chúng tôi không trình bày ở đây, thì không nên tin vào bản chất của nó.
Ito paresupi evameva daṭṭhabbaṃ.
It should be understood in the same way regarding other matters hereafter.
Ở những phần tiếp theo cũng nên hiểu như vậy.
Tasmā ito paṭṭhāya ettakampi avatvā sāratthameva dassayissāma.
Therefore, from this point onwards, we will present only the essential meaning without saying this much.
Do đó, từ đây trở đi, chúng tôi sẽ không nói nhiều như vậy mà chỉ trình bày ý nghĩa cốt lõi.
Yattha pana kenaci accantaviruddhaṃ likhitaṃ, tampi katthaci dassayissāma.
However, where something entirely contradictory has been written by someone, we will also show that in some places.
Tuy nhiên, nơi nào một số người đã viết những điều hoàn toàn mâu thuẫn, chúng tôi cũng sẽ chỉ ra ở một vài chỗ.
Ettha ca ‘‘avijjādikilesajālaviddhaṃsino’’ti etena svākkhātatādīhi dhammaṃ thometi, ‘‘dhammavarassā’’ti etena aññassa visiṭṭhassa abhāvadīpanato paripuṇṇatāya.
Here, with the phrase "destroyer of the net of defilements like avijjā," the Dhamma is praised for qualities such as its being well-proclaimed; with the phrase "of the supreme Dhamma," it is praised for its completeness, indicating the absence of any other superior teaching.
Và ở đây, với cụm từ ‘‘avijjādikilesajālaviddhaṃsino’’ (phá hủy lưới phiền não vô minh, v.v.), Pháp được tán thán bằng những phẩm chất như được thuyết giảng khéo léo (svākkhāta), v.v. Với cụm từ ‘‘dhammavarassā’’ (Pháp tối thượng), Pháp được tán thán vì sự hoàn hảo do không có pháp nào khác ưu việt hơn.
Paṭhamena vā pahānasampadaṃ dhammassa dasseti, dutiyena pabhāvasampadaṃ.
Alternatively, with the first phrase, the perfection of relinquishment of the Dhamma is shown; with the second, the perfection of its efficacy.
Hoặc với cụm từ thứ nhất, Pháp được trình bày là có sự thành tựu về đoạn trừ (phiền não); với cụm từ thứ hai, Pháp được trình bày là có sự thành tựu về năng lực (thuyết giảng).
Evaṃ saṅkhepeneva sabbadhammaguṇehi saddhammaṃ thometvā idāni ariyasaṅghaṃ thometuṃ ‘‘guṇehī’’tiādimāha.
Having thus briefly praised the Saddhamma with all its Dhamma qualities, now, in order to praise the Noble Saṅgha, it is said: " guṇehi (with qualities)," and so on.
Sau khi tán thán Chánh pháp bằng tất cả các phẩm chất của Pháp một cách vắn tắt như vậy qua bài kệ, bây giờ để tán thán Thánh Tăng, tác giả nói ‘‘guṇehī’’ (với những phẩm chất), v.v.
‘‘Guṇehī’’ti padassa ‘‘yutto’’ti iminā sambandho.
The word "guṇehi" is connected with the word "yutto" (endowed).
Từ ‘‘Guṇehī’’ (với những phẩm chất) được liên kết với từ ‘‘yutto’’ (được trang bị).
Idāni yehi guṇehi yutto, te dassento ‘‘sīlasamādhī’’tiādimāha.
Now, showing with which qualities it is endowed, it is said: " sīlasamādhī (morality, concentration)," and so on.
Bây giờ, để trình bày những phẩm chất mà Thánh Tăng được trang bị, tác giả nói ‘‘sīlasamādhī’’ (giới, định), v.v.
Tattha catupārisuddhisīlādi ‘‘sīla’’nti vuccati.
Therein, sīla is said to be the fourfold purification of morality (catupārisuddhisīla) and so on.
Trong đó, ‘‘sīla’’ (giới) được gọi là Tứ thanh tịnh giới (catupārisuddhisīla), v.v.
Samādhīti paṭhamajjhānādi.
Samādhi is the first jhāna and so on.
Samādhī (định) là sơ thiền, v.v.
Samādhisīsena hi paṭhamajjhānādayo vuttā.
Indeed, the first jhāna and so on are spoken of under the heading of samādhi.
Quả thật, sơ thiền, v.v. đã được nói đến dưới tiêu đề samādhi.
Paññāti maggapaññā.
Paññā is path-wisdom (maggapaññā).
Paññā (tuệ) là đạo tuệ (maggapaññā).
Vimutti ca vimuttiñāṇañca vimuttivimuttiñāṇanti vattabbe ekadesasarūpekasesanayena ‘‘vimuttiñāṇa’’nti vuttaṃ.
Though it should be said "vimutti and vimuttiñāṇa (liberation and knowledge of liberation)," by the method of single-part elision (ekadesasarūpekasesanayena), it is stated as "vimuttiñāṇa."
Lẽ ra phải nói là vimutti (giải thoát) và vimuttiñāṇa (giải thoát tuệ) là vimuttivimuttiñāṇa (giải thoát và giải thoát tuệ), nhưng ở đây chỉ nói ‘‘vimuttiñāṇa’’ theo cách rút gọn một phần có hình thái tương tự.
Ādisaddapariyāyena pabhutisaddena vā vimuttiggahaṇaṃ veditabbaṃ.
Alternatively, the inclusion of vimutti should be understood by means of the word "ādi" (beginning/etc.) or the word "pabhuti" (commencing with/etc.).
Hoặc nên hiểu rằng sự thâu tóm vimutti (giải thoát) là bằng từ pabhuti (v.v.) theo nghĩa tương đương với từ ādi (v.v.).
Tattha vimuttīti phalaṃ.
Therein, vimutti is the fruit (phala).
Trong đó, vimuttī (giải thoát) là quả (phala).
Vimuttiñāṇanti paccavekkhaṇañāṇaṃ.
Vimuttiñāṇa is the reviewing knowledge (paccavekkhaṇañāṇa).
Vimuttiñāṇa (giải thoát tuệ) là tuệ quán xét (paccavekkhaṇañāṇa).
Pabhuti-saddena chaḷabhiññācatupaṭisambhidādayo guṇā saṅgahitāti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that by the word pabhuti, qualities such as the six higher knowledges (chaḷabhiññā) and the four analytical knowledges (catupaṭisambhidā) are included.
Nên hiểu rằng bằng từ pabhuti (v.v.), các phẩm chất như Lục thông (chaḷabhiññā), Tứ vô ngại giải (catupaṭisambhidā), v.v. đã được thâu tóm.
Ettha ca sīlādayo guṇā lokiyā lokuttarā ca yathāsambhavaṃ niddiṭṭhāti veditabbā.
Here, it should be understood that the qualities of sīla and so on are stated as worldly (lokiya) and supramundane (lokuttara) as appropriate.
Và ở đây, nên hiểu rằng các phẩm chất như sīla (giới), v.v. đã được chỉ rõ là thuộc thế gian (lokiya) và siêu thế (lokuttara) tùy theo khả năng.
Yaṃ panettha kenaci vuttaṃ ‘‘sīlādayo kiñcāpi lokiyalokuttarā yathāsambhavaṃ labbhanti, tathāpi ante ‘ariyasaṅgha’nti vacanato sīlādayo cattāro dhammakkhandhā lokuttarāvā’’ti, taṃ tassa matimattaṃ.
Whatever has been said by someone here—"Although sīla and other qualities are obtained as worldly and supramundane as appropriate, yet because of the mention of 'Ariya Saṅgha' at the end, the four aggregates of Dhamma, namely sīla and so on, are supramundane only"—that is merely his opinion.
Những gì một số người đã nói ở đây rằng: ‘‘Mặc dù các phẩm chất như giới, v.v. có thể thuộc thế gian và siêu thế tùy theo khả năng, nhưng vì cuối cùng có cụm từ ‘ariyasaṅgha’ (Thánh Tăng), nên bốn uẩn pháp (dhammakkhandha) như giới, v.v. đều là siêu thế’’, đó chỉ là ý kiến riêng của người ấy.
Na hi ariyasaṅghassa lokiyaguṇehipi thomanāya koci doso dissati, sabbaññubuddhassapi tāva lokiyalokuttaraguṇehi thomanā hoti, kimaṅgaṃ pana ariyasaṅghassāti.
For no fault is seen in praising the Ariya Saṅgha even with worldly qualities, just as the Omniscient Buddha himself is praised with both worldly and supramundane qualities; how much more so the Ariya Saṅgha?
Thật vậy, không có lỗi lầm nào khi tán thán Thánh Tăng bằng cả những phẩm chất thế gian, huống chi là tán thán Đức Phật Toàn Giác bằng cả những phẩm chất thế gian và siêu thế.
Kusalatthikānaṃ janānaṃ puññassa vuddhiyā khettasadisattā khettanti āha ‘‘khettaṃ janānaṃ kusalatthikāna’’nti.
Because it is like a field for the increase of merit for people who desire wholesome things, it is called a field. Thus, it says " a field for people who desire wholesome things."
Vì là cánh đồng tương tự như sự tăng trưởng phước báu cho những người mong cầu thiện pháp (kusala), nên tác giả nói ‘‘khettaṃ janānaṃ kusalatthikānaṃ’’ (là cánh đồng cho những người mong cầu thiện pháp).
Khittaṃ bījaṃ mahapphalabhāvakaraṇena tāyatīti hi khettaṃ, pubbaṇṇāparaṇṇaviruhanabhūmi, taṃsadisattā ariyasaṅghopi ‘‘khetta’’nti vuccati.
Indeed, that which protects the sown seed by causing it to bear abundant fruit is a field, a ground for the growth of early and late crops. Because it is like that, the Ariya Saṅgha is also called a "field."
Quả thật, cánh đồng (khetta) là nơi bảo vệ (tāyati) hạt giống (bīja) đã gieo (khittaṃ) bằng cách làm cho nó có nhiều quả (mahapphalabhāvakaraṇena); đó là đất để trồng trọt ngũ cốc sớm và muộn. Vì có tính chất tương tự như vậy, Thánh Tăng cũng được gọi là ‘‘khetta’’ (cánh đồng).
Iminā ariyasaṅghassa anuttarapuññakkhettabhāvaṃ dīpeti.
By this, it is indicated that the Ariya Saṅgha is the unsurpassed field of merit.
Bằng cách này, tác giả trình bày Thánh Tăng là cánh đồng phước báu vô thượng.
‘‘Anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassā’’ti hi vuttaṃ.
For it has been said, "The unsurpassed field of merit for the world."
Quả thật, đã được nói rằng: ‘‘Là cánh đồng phước báu vô thượng cho thế gian’’.
Tanti pubbe ‘‘yo’’ti aniyamena vuttassa niyamavacanaṃ.
Taṁ (that) is a definite expression for what was previously stated indefinitely as "yo" (whoever).
Taṃ (ấy) là từ xác định cho từ ‘‘yo’’ (người nào) đã được nói đến một cách không xác định trước đó.
Ariyasaṅghanti ettha ārakattā kilesehi, anaye na iriyanato, aye ca iriyanato ariyā niruttinayena.
In the phrase " Ariya Saṅgha," they are called ariya by the etymological method, being far from defilements (ārakattā kilesehi), not acting wrongly (anaye na iriyanato), and acting rightly (aye ca iriyanato).
Trong cụm từ Ariyasaṅgha (Thánh Tăng), các vị là ariya (Thánh) theo cách giải thích từ nguyên (nirutti-naya) vì các vị ở xa (ārakattā) phiền não (kilesa), không hành động (na iriyanato) trong sự bất lợi (anaye), và hành động (iriyanato) trong sự lợi ích (aye).
Atha vā sadevakena lokena saraṇanti araṇīyato upagantabbato upagatānañca tadatthasiddhito ariyā.
Alternatively, they are called ariya because they are approachable (araṇīyato upagantabbato), being a refuge (saraṇa) for the world with its devas, and because the desired result is achieved for those who approach them.
Hoặc các vị là ariya (Thánh) vì được thế gian cùng chư thiên quy ngưỡng (araṇīyato upagantabbato) như là nơi nương tựa (saraṇaṃ), và vì những người đã quy ngưỡng đều đạt được mục đích của họ (tadatthasiddhito).
Ariyānaṃ saṅgho samūhoti ariyasaṅgho.
The assembly (saṅgha), the multitude (samūha) of noble ones (ariyānaṁ) is the Ariya Saṅgha.
Tập hợp (saṅgho samūho) của các bậc ariya (Thánh) là ariyasaṅgho (Thánh Tăng).
Atha vā ariyo ca so yathāvuttanayena saṅgho ca diṭṭhisīlasāmaññena saṃhatabhāvatoti ariyasaṅgho, aṭṭha ariyapuggalā.
Alternatively, it is the Ariya Saṅgha because they are noble (ariya) in the manner described and also a saṅgha due to their united state (saṃhatabhāvato) in view (diṭṭhi) and morality (sīla); they are the eight noble individuals (aṭṭha ariyapuggalā).
Hoặc các vị là ariyasaṅgho (Thánh Tăng) vì các vị là ariya (Thánh) theo cách đã nói ở trên, và cũng là saṅgha (Tăng đoàn) vì có sự kết hợp (saṃhatabhāvatoti) trong sự đồng nhất về chánh kiến (diṭṭhi) và giới hạnh (sīla); đó là tám bậc Thánh nhân (aṭṭha ariyapuggalā).
Taṃ ariyasaṅghaṃ.
That Ariya Saṅgha.
Đó là Thánh Tăng.
Bhagavato aparabhāge buddhadhammaratanānampi samadhigamo saṅgharatanādhīnoti ariyasaṅghassa bahūpakārataṃ dassetuṃ idheva ‘‘sirasā namāmī’’ti vuttanti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that, in order to show the great helpfulness of the Ariya Saṅgha, since the attainment of the Buddha-Dhamma-gems in the period after the Buddha is dependent on the Saṅgha-gem, the phrase " sirasā namāmi (I bow down with my head)" is said right here.
Nên hiểu rằng, để trình bày sự lợi ích lớn lao của Thánh Tăng, rằng ngay cả sự chứng đắc Tam Bảo (Buddha, Dhamma, Saṅgha) sau Đức Phật cũng tùy thuộc vào Thánh Tăng, nên ở đây đã nói ‘‘sirasā namāmī’’ (con xin đảnh lễ bằng đầu) ngay tại đây.
Evaṃ gāthāttayena saṅkhepato sakalaguṇasaṃkittanamukhena ratanattayassa paṇāmaṃ katvā idāni taṃ nipaccakāraṃ yathādhippete payojane pariṇāmento āha ‘‘icceva’’miccādi.
Having thus made salutation to the Triple Gem by briefly enumerating all their qualities with three verses, now, dedicating that act of reverence to the intended purpose, it is said, " iccevaṁ" and so on.
Sau khi đảnh lễ Tam Bảo bằng cách tán thán tất cả các phẩm chất một cách vắn tắt qua ba bài kệ như vậy, bây giờ, để hướng sự đảnh lễ đó đến những mục đích mong muốn, tác giả nói ‘‘icceva’’ (như vậy), v.v.
Iccevaṃ yathāvuttanayena accantaṃ ekantena namassaneyyaṃ namassitabbaṃ ratanattayaṃ namassamāno kāyavācācittehi vandamāno ahaṃ vipulaṃ yaṃ puññābhisandaṃ alatthanti sambandho.
The connection is: "I, namassamāno (worshipping) the Triple Gem, which is accantaṁ (absolutely) namassaneyyaṁ (to be worshipped) as stated, that is, bowing down with body, speech, and mind, have attained an abundant (vipulaṁ) puññābhisandaṁ (stream of merit)."
Như vậy, tôi, người đảnh lễ (namassamāno) Tam Bảo (ratanattayaṃ) đáng đảnh lễ (namassaneyyaṃ) một cách tuyệt đối (accantaṃ) theo cách đã nói, bằng thân, khẩu, ý, đã đạt được dòng phước báu (puññābhisanda) to lớn (vipulaṃ). Đó là sự liên kết.
Tattha buddhādayo ratijananaṭṭhena ratanaṃ.
Therein, the Buddha and others are called ratana (jewel) because they give rise to delight (ratijananaṭṭhena).
Trong đó, Đức Phật, v.v. là ratanaṃ (báu vật) vì có khả năng tạo ra niềm vui (ratijananaṭṭhena).
Tesañhi ‘‘itipi so bhagavā’’tiādinā yathābhūtaguṇe āvajjentassa amatādhigamahetubhūtaṃ anappakaṃ pītipāmojjaṃ uppajjati.
For to one who reflects upon their true qualities with phrases like "Iti pi so Bhagavā..." (Thus indeed is the Blessed One...), immense joy and gladness arise, which are the cause of attaining the deathless (amatādhigamahetubhūtaṁ).
Thật vậy, đối với người quán tưởng những phẩm chất chân thật của Tam Bảo bằng cách nói ‘‘Đức Thế Tôn ấy là bậc… v.v.’’, thì một niềm hỷ lạc không nhỏ, vốn là nguyên nhân dẫn đến sự chứng đắc bất tử (amatādhigamahetubhūtaṃ), sẽ phát sinh.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
‘‘Yasmiṃ, mahānāma, samaye ariyasāvako tathāgataṃ anussarati, nevassa tasmiṃ samaye rāgapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na dosapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na mohapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, ujugatamevassa tasmiṃ samaye cittaṃ hoti, ujugatacitto kho pana, mahānāma, ariyasāvako labhati atthavedaṃ, labhati dhammavedaṃ, labhati dhammūpasaṃhitaṃ pāmojjaṃ, pamuditassa pīti jāyatī’’tiādi (a. ni. 11.11).
"Mahānāma, at whatever time a noble disciple recollects the Tathāgata, at that time his mind is not beset by lust, nor by hatred, nor by delusion; at that time his mind is made straight. Mahānāma, a noble disciple whose mind is made straight gains inspiration regarding the goal, gains inspiration regarding the Dhamma, gains joy connected with the Dhamma; being joyful, rapture arises," and so on.
‘‘Này Mahānāma, vào lúc nào một Thánh đệ tử niệm tưởng Như Lai, tâm của vị ấy vào lúc ấy không bị tham ái chi phối, không bị sân hận chi phối, không bị si mê chi phối; tâm của vị ấy vào lúc ấy trở nên ngay thẳng. Này Mahānāma, với tâm ngay thẳng, Thánh đệ tử ấy đạt được sự hiểu biết về lợi ích, đạt được sự hiểu biết về Pháp, đạt được niềm hỷ lạc liên quan đến Pháp, và khi hỷ lạc phát sinh, sự hoan hỷ sẽ khởi lên’’, v.v. (A. XI.11).
‘‘Puññābhisandanti puññarāsiṃ puññappavattaṃ vā’’ti mahāgaṇṭhipade vuttaṃ.
In the Mahāgaṇṭhipada, it is stated: "Puññābhisanda means a heap of merit (puññarāsi) or a stream of merit (puññappavattaṃ)."
Trong Mahāgaṇṭhipada đã nói: ‘‘Puññābhisanda có nghĩa là tập hợp phước báu (puññarāsi) hoặc sự phát sinh phước báu (puññappavattaṃ).’’
Majjhimagaṇṭhipade pana cūḷagaṇṭhipade ca ‘‘puññābhisandanti puññābhinisaṃsa’’ntipi attho vutto.
However, in the Majjhimagaṇṭhipada and the Cūḷagaṇṭhipada, the meaning "puññābhinisaṁsa (fruit of merit)" is also given for puññābhisanda.
Còn trong Majjhimagaṇṭhipada và Cūḷagaṇṭhipada thì cũng đã nói ý nghĩa ‘‘puññābhisanda là quả phước báu (puññābhinisaṃsa).’’
Puññābhisandanti puññanadiṃ, puññappavāhanti evaṃ panettha attho veditabbo.
Here, Puññābhisanda should be understood as a "river of merit" or a "stream of merit."
Ở đây, Puññābhisanda nên hiểu là dòng sông phước báu (puññanadiṃ), dòng chảy phước báu (puññappavāhaṃ).
Avicchedena pavattiyamānañhi puññaṃ abhisandanaṭṭhena ‘‘puññābhisando’’ti vuccati.
For merit that flows continuously is called "puññābhisanda" due to its flowing nature.
Quả thật, phước báu được thực hành liên tục được gọi là ‘‘puññābhisando’’ theo nghĩa là dòng chảy.
Teneva sāratthapakāsiniyā saṃyuttanikāyaṭṭhakathāya (saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.1027) –
For this reason, in the Sāratthapakāsinī, the Commentary to the Saṁyutta Nikāya,
Chính vì vậy, trong Chú giải Saṃyutta Nikāya, Sāratthappakāsinī (Saṃ. Ni. Aṭṭha. 3.5.1027) –
‘‘Cattārome, bhikkhave, puññābhisandā kusalābhisandā sukhassāhārā.
"Monks, these are the four streams of merit, streams of wholesomeness, sustenance for happiness.
‘‘Này các Tỳ-khưu, có bốn dòng phước báu (puññābhisandā), bốn dòng thiện nghiệp (kusalābhisandā), là nguồn nuôi dưỡng hạnh phúc (sukhassāhārā).
Katame cattāro?
Which four?
Bốn điều ấy là gì?
Idha, bhikkhave, ariyasāvako buddhe aveccappasādena samannāgato hoti ‘itipi so bhagavā…pe… buddho bhagavā’ti, ayaṃ paṭhamo puññābhisando kusalābhisando sukhassāhāro’’ti (saṃ. ni. 5.1027) –
Here, monks, a noble disciple is endowed with unwavering faith in the Buddha: 'Thus indeed is the Blessed One...* ... the Buddha, the Blessed One.' This is the first stream of merit, stream of wholesomeness, sustenance for happiness" –
Này các Tỳ-khưu, ở đây, một Thánh đệ tử có niềm tịnh tín bất động nơi Đức Phật: ‘Chính vì Đức Thế Tôn ấy là bậc… v.v… Đức Phật, Đức Thế Tôn’, đây là dòng phước báu thứ nhất, dòng thiện nghiệp, nguồn nuôi dưỡng hạnh phúc’’ (Saṃ. Ni. 5.1027) –
Evamādikāya pāḷiyā atthaṃ dassento ‘‘puññābhisandā kusalābhisandāti puññanadiyo kusalanadiyo’’ti vuttaṃ.
In this and similar Pāli texts, explaining the meaning, it is said: "Puññābhisandā, kusalābhisandā means rivers of merit, rivers of wholesomeness."
Khi trình bày ý nghĩa của kinh điển như vậy, đã nói: ‘‘puññābhisandā kusalābhisandā là những dòng sông phước báu, những dòng sông thiện nghiệp.’’
Yaṃ pana gaṇṭhipade vuttaṃ ‘‘puññābhisandanti puññaphala’’nti, taṃ na sundaraṃ.
However, what is said in the Gaṇṭhipada—"Puññābhisanda means the fruit of merit (puññaphalaṁ)"—is not suitable.
Còn điều đã nói trong Gaṇṭhipada rằng ‘‘puññābhisanda là quả phước báu (puññaphala)’’, điều đó không hay.
Na hi ratanattayaṃ namassamāno tasmiṃ khaṇe puññaphalaṃ alattha, kintu anappakaṃ puññarāsiṃ tadā alabhi, tassa ca phalaṃ paralokabhāgī, diṭṭhadhamme tu antarāyavighāto tassa ca puññassa ānisaṃsamattakaṃ, ‘‘tassānubhāvena hatantarāyo’’ti ca vuttaṃ, na ca puññaphale anuppanne tassānubhāvena hatantarāyabhāvo na sijjhati, na cetaṃ tasmiṃyeva khaṇe diṭṭhadhammavedanīyaṃ ahosi.
For one who bows down to the Triple Gem at that very moment does not obtain the fruit of merit, but rather, at that time, he obtained an immense heap of merit; and the fruit of that merit belongs to the next world. As for this visible existence, it is merely the removal of obstacles by that merit, and it is also stated: "by the power of that, obstacles are destroyed." And without the arising of the fruit of merit, the state of having obstacles removed by its power cannot be achieved. Nor was this to be experienced in this visible existence at that very moment.
Quả thật, khi đảnh lễ Tam Bảo, người ấy không đạt được quả phước báu ngay lúc đó, mà chỉ đạt được một khối phước báu không nhỏ vào lúc đó; và quả của phước báu đó sẽ thuộc về đời sau. Còn trong hiện pháp, sự diệt trừ chướng ngại chỉ là một lợi ích nhỏ của phước báu đó, và cũng đã nói rằng ‘‘do năng lực của nó mà chướng ngại bị diệt trừ’’. Và không phải là khi quả phước báu chưa phát sinh thì sự diệt trừ chướng ngại không thành tựu, và điều này cũng không phải là điều có thể cảm nhận được ngay trong hiện pháp vào lúc đó.
Tasmā tassa mahato puññappavāhassa ānubhāvena hatantarāyoti ayameva attho yujjati.
Therefore, by the power of that great flow of merit, one is free from obstacles. This is the only appropriate meaning.
Do đó, chính ý nghĩa này là hợp lý: nhờ uy lực của dòng công đức vĩ đại đó mà chướng ngại đã bị diệt trừ.
Athāpi paṇāmakiriyāya janitattā puññameva puññaphalanti tassādhippāyo siyā, evaṃ sati yujjeyya.
Or, if it were the intention of the author of the Gaṇṭhipada that merit itself is the fruit of merit, because it is generated by the act of veneration, then that would be appropriate.
Hoặc nếu ý của vị biên soạn Gaṇṭhipada là công đức tự nó là quả của công đức, do được tạo ra bởi hành động đảnh lễ, thì trong trường hợp đó, điều đó sẽ hợp lý.
So ca puññappavāho na appamattako, atha kho mahantoyevāti dassento āha ‘‘vipula’’nti, mahantaṃ anappakanti vuttaṃ hoti.
That flow of merit is not insignificant, but indeed great; showing this, the teacher said "vipula", meaning great, immeasurable.
Để chỉ ra rằng dòng công đức đó không nhỏ, mà thực sự là vĩ đại, (vị tác giả) nói "vipula" (rộng lớn), nghĩa là vĩ đại, không nhỏ.
Alatthanti alabhiṃ, pāpuṇinti attho.
Alattha means 'obtained' or 'attained'.
Alattha (đã đạt được) nghĩa là đã đạt được, đã nhận được.
Tassānubhāvenāti tassa yathāvuttassa puññappavāhassa ānubhāvena balena.
Tassānubhāvena means by the power, by the strength, of that aforementioned flow of merit.
Tassānubhāvena (nhờ uy lực của nó) nghĩa là nhờ uy lực, sức mạnh của dòng công đức đã nói ở trên.
Hatantarāyoti taṃtaṃsampattiyā vibandhanavasena sattasantānassa antare vemajjhe eti āgacchatīti antarāyo, diṭṭhadhammikādianattho.
Hatantarāyo: 'Antarāya' refers to an obstacle, an unwanted consequence such as those encountered in this very life, which comes or arises in the midst of the continuum of beings, binding them from their respective attainments.
Hatantarāyo (chướng ngại đã bị diệt trừ) – chướng ngại (antarāya) là điều đến giữa, ở giữa dòng tương tục của chúng sinh, bằng cách ngăn cản những thành tựu khác nhau, tức là những điều bất lợi như sự bất hạnh trong đời này.
Paṇāmapayojane vuttavidhinā hato viddhasto antarāyo upaddavo assāti hatantarāyo.
Hatantarāyo means that the obstacle, the danger, is destroyed and eradicated in the manner stated in the purpose of the veneration, for him (the author).
Hatantarāyo là người mà chướng ngại, tai họa đã bị diệt trừ, bị phá hủy theo cách đã nói trong mục đích của lời đảnh lễ.
Assa ‘‘vaṇṇayissaṃ vinaya’’nti iminā sambandho, hatantarāyo hutvā vinayaṃ vaṇṇayissanti vuttaṃ hoti.
This (hatantarāyo) is connected with "I shall explain the Vinaya," meaning, "having overcome obstacles, I shall explain the Vinaya."
Điều này liên quan đến câu "vaṇṇayissaṃ vinayaṃ" (tôi sẽ giải thích Vinaya), nghĩa là "sau khi chướng ngại đã bị diệt trừ, tôi sẽ giải thích Vinaya".
Etena tassa puññappavāhassa attano pasādasampattiyā ratanattayassa ca khettabhāvasampattiyā atthasaṃvaṇṇanāya upaghātakaupaddavānaṃ hanane samatthataṃ dīpeti.
By this, it demonstrates the ability of that flow of merit, due to his own purity of faith and the triple gem's completeness as a field of merit, to destroy destructive dangers in the explanation of the meaning.
Qua đó, (vị tác giả) chỉ ra khả năng của dòng công đức đó trong việc diệt trừ các tai họa cản trở việc giải thích ý nghĩa, nhờ vào sự thành tựu tịnh tín của chính mình và sự thành tựu của Tam Bảo như một ruộng phước.
Evaṃ ratanattayassa nipaccakārakaraṇe payojanaṃ dassetvā idāni yassa vinayapiṭakassa atthaṃ saṃvaṇṇetukāmo, tassa tāva bhagavato sāsanassa mūlapatiṭṭhānabhāvaṃ dassetvā tampi thomento āha ‘‘yasmiṃ ṭhite’’tiādi.
Thus, having shown the purpose of paying homage to the Triple Gem, now, desiring to explain the meaning of the Vinaya Piṭaka, the author first shows that it is the fundamental foundation of the Buddha's dispensation, and praising it, says "yasmiṃ ṭhite" and so forth.
Sau khi đã chỉ ra mục đích của việc đảnh lễ Tam Bảo như vậy, bây giờ, để tán thán Vinaya Piṭaka mà mình muốn giải thích ý nghĩa, và để chỉ ra rằng nó là nền tảng của giáo pháp của Đức Thế Tôn, (vị tác giả) nói "yasmiṃ ṭhite" (khi điều này được thiết lập), v.v.
Aṭṭhitassa susaṇṭhitassa bhagavato sāsanaṃ yasmiṃ ṭhite patiṭṭhitaṃ hotīti yojetabbaṃ.
It should be connected thus: the Sasana of the Buddha, which is aṭṭhitassa (not established in the two extremes) and susaṇṭhitassa (well-established), becomes established yasmiṃ ṭhite (when that is established).
Nên hiểu là: giáo pháp của Đức Thế Tôn, vốn không bị ràng buộc (aṭṭhitassa) và được thiết lập tốt (susaṇṭhitassa), sẽ được thiết lập (patiṭṭhitaṃ hoti) khi điều này (yasmiṃ) được thiết lập (ṭhite).
Tattha yasminti yasmiṃ vinayapiṭake.
Therein, yasmiṃ means in which Vinaya Piṭaka.
Trong đó, yasmiṃ (khi điều này) là Vinaya Piṭaka.
Ṭhiteti pāḷito ca atthato ca anūnaṃ hutvā lajjīpuggalesu pavattanaṭṭhena ṭhiteti attho.
Ṭhite means established in the sense of operating among conscientious individuals, being complete in both Pāḷi and meaning.
Ṭhite (được thiết lập) nghĩa là được thiết lập theo cách không thiếu sót cả về Pāḷi lẫn ý nghĩa, và được thực hành bởi những người có lòng hổ thẹn (lajjīpuggala).
Sāsananti adhisīlaadhicittaadhipaññāsaṅkhātasikkhattayasaṅgahitaṃ sāsanaṃ.
Sāsana means the dispensation comprised of the three trainings: higher virtue, higher mind, and higher wisdom.
Sāsana (giáo pháp) là giáo pháp bao gồm ba học pháp: giới học (adhisīla), định học (adhicitta) và tuệ học (adhipaññā).
Aṭṭhitassāti kāmasukhallikattakilamathānuyogasaṅkhāte antadvaye aṭṭhitassāti attho.
Aṭṭhitassā means not established in the two extremes, namely, addiction to sensual pleasures and addiction to self-mortification.
Aṭṭhitassā (không bị ràng buộc) nghĩa là không bị ràng buộc bởi hai cực đoan, tức là sự đắm mình trong dục lạc (kāmasukhallikatta) và sự khổ hạnh (kilamathānuyoga).
‘‘Appatiṭṭhaṃ khvāhaṃ, āvuso, anāyūhaṃ oghamatari’’nti (saṃ. ni. 1.1) hi vuttaṃ.
For it is said: "Unestablished, unexerting, indeed, friends, I crossed the flood."
Quả thật, đã có lời dạy rằng: "Này các hiền giả, tôi đã vượt qua dòng nước lũ mà không bị ràng buộc, không bị dao động" (Saṃ. Ni. 1.1).
Ayañcattho tīsupi sīhaḷagaṇṭhipadesu vuttoyeva.
This meaning is stated in all three Sīhaḷagaṇṭhipadas.
Ý nghĩa này cũng đã được nói đến trong cả ba cuốn Sīhaḷagaṇṭhipada.
Gaṇṭhipade pana ‘‘aṭṭhitassāti parinibbutassapi bhagavato’’ti vuttaṃ.
However, in the Gaṇṭhipada, it is said: "Aṭṭhitassa means even of the Parinibbūta Bhagavā."
Tuy nhiên, trong Gaṇṭhipada (bản chú giải), có nói: "aṭṭhitassa nghĩa là của Đức Thế Tôn, ngay cả khi Ngài đã nhập Niết Bàn".
Patiṭṭhitaṃ hotīti tesuyeva lajjīpuggalesu pavattanaṭṭhena patiṭṭhitaṃ hoti.
Patiṭṭhitaṃ hoti means it is established in the sense of operating among those conscientious individuals.
Patiṭṭhitaṃ hoti (được thiết lập) nghĩa là được thiết lập bằng cách được thực hành bởi chính những người có lòng hổ thẹn đó.
Susaṇṭhitassāti ettha tāva tīsupi gaṇṭhipadesu idaṃ vuttaṃ ‘‘dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇaasītianubyañjanehi samannāgamanavasena susaṇṭhānassāti attho.
Regarding susaṇṭhitassā, this is stated in all three Gaṇṭhipadas: "It means well-formed due to being endowed with the thirty-two marks of a Great Man and the eighty secondary characteristics.
Về Susaṇṭhitassā (được thiết lập tốt), cả ba cuốn Gaṇṭhipada đều nói: "Nghĩa là có hình tướng tốt đẹp, do được trang bị ba mươi hai tướng tốt của bậc Đại nhân và tám mươi tướng phụ. Điều này chỉ ra sự hoàn hảo của thân vật chất (rūpakāya) của Ngài".
Anena assa rūpakāyasampattiṃ nidassetī’’ti.
By this, it indicates his perfection of the physical body."
Bằng (từ) này, sự toàn hảo về sắc thân của Ngài được chỉ rõ.
Gaṇṭhipade pana ‘‘yathāṭhāne patiṭṭhitehi lakkhaṇehi samannāgatattā rūpakāyena susaṇṭhito, kāyavaṅkādirahitattā tādilakkhaṇasamannāgatattā ca nāmakāyenapī’’ti vuttaṃ.
However, in the Gaṇṭhipada, it is stated: "Well-formed physically due to being endowed with the characteristics established in their proper places, and also well-formed mentally due to being free from bodily crookedness and other defects, and endowed with the characteristics of such a one (tādī)."
Tuy nhiên, trong Gaṇṭhipada (bản chú giải), có nói: "Được thiết lập tốt về thân vật chất (rūpakāya) do được trang bị các tướng tốt được đặt đúng chỗ; và cũng được thiết lập tốt về thân tâm (nāmakāya) do không có các khiếm khuyết về thân, v.v., và do được trang bị các tướng tánh như vậy".
Kenaci pana ‘‘catubrahmavihāravasena sattesu suṭṭhu sammā ca ṭhitassāti atthavasena vā susaṇṭhitassa.
But kenaci (by someone) it is said: "Or, susaṇṭhitassa means well and properly established among beings by way of the four Brahma-vihāras, or in the sense of the meaning.
Nhưng một số người nói: "Hoặc susaṇṭhitassa nghĩa là được thiết lập tốt, đúng đắn giữa chúng sinh theo bốn Phạm trú (catubrahmavihāra). Hoặc susaṇṭhitassa theo nghĩa là được thiết lập tốt về ý nghĩa.
Susaṇṭhitattā hesa kevalaṃ sattānaṃ dukkhaṃ apanetukāmo hitaṃ upasaṃharitukāmo sampattiyā ca pamudito apakkhapatito ca hutvā vinayaṃ deseti.
For being well-established, he teaches the Vinaya, wishing to remove suffering from beings, to bring them benefit, and being delighted and impartial regarding their prosperity.
Vì được thiết lập tốt, Ngài (Đức Thế Tôn) chỉ muốn loại bỏ khổ đau cho chúng sinh, muốn mang lại lợi ích cho họ, và Ngài hoan hỷ mà không thiên vị khi thuyết giảng Vinaya.
Tasmā imasmiṃ vinayasaṃvaṇṇanādhikāre sāruppāya thutiyā thomento āha ‘susaṇṭhitassā’’’ti vatvā ‘‘gaṇṭhipadesu vuttattho adhippetādhikārānurūpo na hotī’’ti vuttaṃ.
Therefore, in this commentary on the Vinaya, wishing to praise it with appropriate praise, he says 'susaṇṭhitassa'," and it is stated: "The meaning given in the Gaṇṭhipadas is not suitable for the intended context."
Do đó, trong phần giải thích Vinaya này, (vị tác giả) đã tán thán bằng lời tán thán phù hợp, nói 'susaṇṭhitassā', và rồi nói rằng 'ý nghĩa được nói trong Gaṇṭhipada không phù hợp với chủ đề được đề cập'".
Ayaṃ panettha amhākaṃ khanti – yathāvuttakāmasukhallikādiantadvaye aṭṭhitattāyeva majjhimāya paṭipadāya sammā ṭhitattā susaṇṭhitassāti evamattho gahetabboti.
This is our preference here: the meaning should be taken as susaṇṭhitassa (well-established) due to being rightly established in the Middle Path precisely because one is not established in the two extremes of indulgence in sensual pleasures and self-mortification, as mentioned before.
Đây là sự chấp nhận của chúng tôi về vấn đề này – rằng ý nghĩa nên được hiểu là "susaṇṭhitassa" (được thiết lập tốt) vì đã không bị ràng buộc bởi hai cực đoan như sự đắm mình trong dục lạc đã nói ở trên, mà đã được thiết lập đúng đắn trên con đường Trung đạo (majjhimā paṭipadā).
Evañhi sati ārambhānurūpathomanā katā hoti yathāvuttaantadvayaṃ vivajjetvā majjhimāya paṭipadāya vinayapaññattiyāyeva yebhuyyena pakāsanato.
For in this way, the praise is appropriate to the undertaking, since the Vinaya ordinances mostly elucidate the Middle Path, avoiding the aforementioned two extremes.
Nếu vậy, lời tán thán sẽ phù hợp với sự khởi đầu, vì Vinaya chủ yếu được công bố thông qua con đường Trung đạo, tránh xa hai cực đoan đã nói ở trên.
Tanti pubbe ‘‘yasmi’’nti aniyametvā vuttassa niyamavacanaṃ, tassa ‘‘vinaya’’nti iminā sambandho.
Taṃ is a definitive word for what was previously stated indeterminately as "yasmiṃ"; it is connected with "Vinaya."
Taṃ (điều đó) là một từ xác định cho điều đã được nói một cách không xác định là "yasmiṃ" (điều mà); nó liên quan đến "vinaya" (Vinaya).
Asammissanti bhāvanapuṃsakaniddeso, nikāyantaraladdhīhi asammissaṃ katvā anākulaṃ katvā vaṇṇayissanti vuttaṃ hoti.
Asammissaṃ is an exposition of the abstract noun (bhāvanapuṃsakaniddesa); it means "I shall explain it unmixed and undisturbed by the doctrines of other schools."
Asammissaṃ (không pha trộn) là một cách diễn đạt ở thể trung tính chỉ hành động, nghĩa là "tôi sẽ giải thích mà không pha trộn với các giáo lý của các bộ phái khác, làm cho nó không bị rối loạn".
Sikkhāpadapaññattiyā anurūpassa kālamattassapi dhammasenāpatisāriputtattherasadisenapi duviññeyyabhāvato kevalaṃ buddhavisayaṃ vinayapiṭakaṃ attano balena vaṇṇayissāmīti vacanamattampi aññehi vattumasakkuṇeyyattā ‘‘nissāya pubbācariyānubhāva’’nti āha.
Since the Vinaya Piṭaka, which is solely the domain of the Buddha, is difficult to comprehend even for a Dhamma General like Venerable Sāriputta, even regarding just the appropriate timing of the promulgation of the training rules, and since no one else could utter even a mere statement like, "I shall explain the Vinaya by my own power," therefore he says "nissāya pubbācariyānubhāva" (relying on the power of the former teachers).
Vì Vinaya Piṭaka, vốn là lãnh vực của Đức Phật, ngay cả một khoảnh khắc phù hợp với sự chế định giới luật cũng khó hiểu đối với những bậc như Tôn giả Sāriputta, vị Tướng quân Pháp, nên việc nói "tôi sẽ giải thích Vinaya Piṭaka bằng sức mạnh của chính tôi" là điều mà những người khác không thể nói được, do đó (vị tác giả) nói "nissāya pubbācariyānubhāva" (dựa vào uy lực của các bậc thầy tiền bối).
Pubbācariyānubhāvo nāma atthato pubbācariyehi saṃvaṇṇitā aṭṭhakathā, tatoyeva ca ‘‘pubbācariyānubhāvo aṭṭhakathā’’ti sabbattha gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
The power of the former teachers means the Aṭṭhakathā (commentary) explained by the former teachers according to its meaning, and for that very reason, "the power of the former teachers is the Aṭṭhakathā" is stated everywhere in the Gaṇṭhipadas.
Uy lực của các bậc thầy tiền bối (pubbācariyānubhāva) là các Aṭṭhakathā (chú giải) đã được các bậc thầy tiền bối giải thích về ý nghĩa, và chính vì thế mà ở khắp mọi nơi trong Gaṇṭhipada đều nói "uy lực của các bậc thầy tiền bối là Aṭṭhakathā".
Tasmā pubbācariyehi saṃvaṇṇitaṃ aṭṭhakathaṃ nissāya vaṇṇayissaṃ, na attanoyeva balaṃ nissāyāti vuttaṃ hoti.
Therefore, it means, "I shall explain it relying on the Aṭṭhakathā explained by the former teachers, not relying on my own power."
Do đó, nghĩa là "tôi sẽ giải thích dựa vào Aṭṭhakathā đã được các bậc thầy tiền bối giải thích, chứ không chỉ dựa vào sức mạnh của riêng tôi".
Atha ‘‘porāṇaṭṭhakathāsu vijjamānāsu puna vinayasaṃvaṇṇanāya kiṃ payojana’’nti yo vadeyya, tassa porāṇaṭṭhakathāya anūnabhāvaṃ attano ca saṃvaṇṇanāya payojanaṃ dassento ‘‘kāmañcā’’tiādimāha.
Now, to him who might say, "What is the purpose of re-explaining the Vinaya when the ancient Aṭṭhakathās already exist?", the author states "kāmañcā" and so forth, showing the completeness of the ancient Aṭṭhakathā and the purpose of his own explanation.
Nếu có ai hỏi: "Khi đã có các Aṭṭhakathā cổ, thì việc giải thích Vinaya một lần nữa có mục đích gì?", để chỉ ra sự hoàn hảo của Aṭṭhakathā cổ và mục đích của việc giải thích của chính mình, (vị tác giả) nói "kāmañcā" (mặc dù), v.v.
Kāmanti ekantena, yathicchakaṃ vā, sabbasoti vuttaṃ hoti, tassa ‘‘saṃvaṇṇito’’ti iminā sambandho.
Kāmaṃ means certainly, or as desired, or completely; it is connected with "saṃvaṇṇito."
Kāmaṃ (mặc dù) nghĩa là hoàn toàn, hoặc theo ý muốn, hoặc hoàn toàn; nó liên quan đến "saṃvaṇṇito" (đã được giải thích).
Kāmaṃ saṃvaṇṇitoyeva, no na saṃvaṇṇitoti attho.
It means, "It is certainly explained; it is not unexplained."
Nghĩa là "mặc dù đã được giải thích rồi, chứ không phải là chưa được giải thích".
Kehi pana so vinayo saṃvaṇṇitoti āha ‘‘pubbācariyāsabhehī’’ti.
By whom, then, was this Vinaya explained? He replies, "pubbācariyāsabhehī".
Ai đã giải thích Vinaya đó? (Vị tác giả) nói "pubbācariyāsabhehi" (bởi các bậc thầy tiền bối xuất chúng).
Mahākassapattherādayo pubbācariyā eva akampiyaṭṭhena uttamaṭṭhena ca āsabhā, tehi pubbācariyāsabhehīti vuttaṃ hoti.
The former teachers, such as the Venerable Mahākassapa and others, are indeed āsabhā (supreme) by reason of their unshakability and their ultimate nature; thus, it is said, "by these supreme former teachers."
Các bậc thầy tiền bối như Trưởng lão Mahākassapa, v.v., là những bậc xuất chúng (āsabha) do sự kiên định và sự tối thượng của họ. Nghĩa là "bởi các bậc thầy tiền bối xuất chúng đó".
Kīdisā panete pubbācariyāti āha ‘‘ñāṇambū’’tiādi.
What kind of former teachers were these? He replies, "ñāṇambū" and so forth.
Những bậc thầy tiền bối này như thế nào? (Vị tác giả) nói "ñāṇambū" (nước trí tuệ), v.v.
Aggamaggañāṇasaṅkhātena ambunā salilena niddhotāni nissesato āyatiṃ anuppattidhammatāpādanena dhotāni vikkhālitāni visodhitāni rāgādīni tīṇi malāni kāmāsavādayo ca cattāro āsavā yehi te ñāṇambuniddhātamalāsavā, tehīti attho.
Ñāṇambuniddhotamalāsavā means those by whom the three defilements such as passion, and the four cankers such as the canker of sensuality, were thoroughly cleansed, washed away, and purified by the water of knowledge, referring to the knowledge of the Noble Path, by bringing about their non-arising in the future; it means by those (teachers).
Ñāṇambuniddhātamalāsavā (những bậc mà các cấu uế và phiền não đã được rửa sạch bằng nước trí tuệ), nghĩa là những bậc mà ba phiền não như tham ái, v.v., và bốn lậu hoặc như dục lậu, v.v., đã được rửa sạch, được tẩy uế, được thanh lọc hoàn toàn bằng nước, tức là trí tuệ của con đường tối thượng (aggamaggañāṇa), khiến chúng không còn tái sinh trong tương lai. Nghĩa là "bởi những bậc đó".
Iminā ca na kevalaṃ etesu ācariyabhāvoyeva, atha kho rāgādimalarahitā khīṇāsavā visuddhasattā eteti dasseti.
By this, it shows that not only do they possess the quality of being teachers, but they are also stainless Arahants, pure beings, free from defilements such as passion.
Điều này chỉ ra rằng họ không chỉ là các bậc thầy, mà còn là những chúng sinh thanh tịnh, đã diệt trừ các lậu hoặc, không còn các phiền não như tham ái.
Khīṇāsavabhāvepi na ete sukkhavipassakā, atha kho evarūpehipi ānubhāvehi samannāgatāti dassento āha ‘‘visuddhavijjāpaṭisambhidehī’’ti.
And showing that even in their state of being Arahants, they were not mere dry-insight meditators, but were endowed with such powers, he says "visuddhavijjāpaṭisambhidehī".
Để chỉ ra rằng ngay cả khi đã diệt trừ các lậu hoặc, họ không phải là những bậc chỉ tu tuệ khô (sukkhavipassakā), mà còn được trang bị những uy lực như vậy, (vị tác giả) nói "visuddhavijjāpaṭisambhidehi" (với các minh và tuệ phân tích thanh tịnh).
Visuddhā accantaparisuddhā vijjā catasso ca paṭisambhidā yesaṃ te visuddhavijjāpaṭisambhidā, tehi.
Visuddhavijjāpaṭisambhidā are those whose wisdoms (vijjā) are purified, perfectly purified, and who possess the four analytical knowledges (paṭisambhidā); it refers to those (teachers).
Visuddhavijjāpaṭisambhidā là những bậc mà các minh (vijjā) và bốn tuệ phân tích (paṭisambhidā) đều thanh tịnh tuyệt đối. Nghĩa là "bởi những bậc đó".
Ekadesena paṭisambhidaṃ appattānaṃ ariyānameva abhāvato etehi adhigatapaṭisambhidā paṭutaraladdhappabhedāti dassetuṃ visuddhaggahaṇaṃ kataṃ.
The term visuddha (purified) is used to show that the analytical knowledges attained by these teachers are exceptionally keen and well-differentiated, because there are no noble ones who have attained analytical knowledges only in part.
Việc sử dụng từ "visuddha" (thanh tịnh) là để chỉ ra rằng các tuệ phân tích mà những bậc này đã đạt được là những tuệ phân tích sắc bén, có phân biệt rõ ràng, vì không có những bậc Thánh nhân nào không đạt được tuệ phân tích dù chỉ một phần.
Vijjāti tisso vijjā, aṭṭha vijjā vā.
Vijjā refers to the three knowledges, or the eight knowledges.
Vijjā (minh) là ba minh, hoặc tám minh.
Tattha dibbacakkhuñāṇaṃ pubbenivāsañāṇaṃ āsavakkhayañāṇañcāti imā tisso vijjā.
Among these, the three knowledges are: knowledge of the divine eye, knowledge of past lives, and knowledge of the destruction of the cankers.
Trong đó, ba minh này là: thiên nhãn minh (dibbacakkhuñāṇa), túc mạng minh (pubbenivāsañāṇa) và lậu tận minh (āsavakkhayañāṇa).
Aṭṭha vijjā pana –
But the eight knowledges are:
Còn tám minh là –
Evaṃ vipassanāñāṇamanomayiddhīhi saddhiṃ pariggahitā cha abhiññāyeva.
Thus, when included with insight-knowledge and mind-made psychic power, there are indeed six supernormal knowledges (abhiññā).
Như vậy, đó chính là sáu thắng trí được bao gồm cùng với tuệ quán (vipassanāñāṇa) và thần thông do ý tạo (manomayiddhi).
Atthapaṭisambhidā dhammapaṭisambhidā niruttipaṭisambhidā paṭibhānapaṭisambhidāti catasso paṭisambhidā.
There are four analytical knowledges (paṭisambhidā): the analytical knowledge of meaning (atthapaṭisambhidā), the analytical knowledge of the Dhamma (dhammapaṭisambhidā), the analytical knowledge of language (niruttipaṭisambhidā), and the analytical knowledge of inspiration (paṭibhānapaṭisambhidā).
Bốn tuệ phân tích (paṭisambhidā) là: tuệ phân tích về nghĩa (atthapaṭisambhidā), tuệ phân tích về pháp (dhammapaṭisambhidā), tuệ phân tích về ngôn ngữ (niruttipaṭisambhidā), tuệ phân tích về biện tài (paṭibhānapaṭisambhidā).
Tattha saṅkhepato hetuphale ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, hetumhi ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā, hetuhetuphalānurūpaṃ vohāresu ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā, idaṃ ñāṇaṃ imamatthaṃ jotayatīti iminā ākārena heṭṭhā vuttesu tīsu ñāṇesu pavattañāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā.
Therein, in brief, the knowledge of cause and effect is atthapaṭisambhidā; the knowledge of the cause is dhammapaṭisambhidā; the knowledge of expressions corresponding to the cause and its effect is niruttipaṭisambhidā; and the knowledge that occurs within the three aforementioned knowledges in the manner of 'this knowledge illuminates this meaning' is paṭibhānapaṭisambhidā.
Trong đó, nói tóm tắt, trí hiểu biết về nhân và quả là tuệ phân tích về nghĩa (atthapaṭisambhidā); trí hiểu biết về nhân là tuệ phân tích về pháp (dhammapaṭisambhidā); trí hiểu biết về các cách diễn đạt phù hợp với nhân, quả của nhân là tuệ phân tích về ngôn ngữ (niruttipaṭisambhidā); trí hiểu biết phát sinh trong ba loại trí đã nói ở trên theo cách thức ‘trí này làm sáng tỏ ý nghĩa này’ là tuệ phân tích về biện tài (paṭibhānapaṭisambhidā).
Etāsaṃ pana vitthārakathā atipapañcabhāvato idha na vuccati.
However, a detailed explanation of these is not given here because it would be excessively elaborate.
Tuy nhiên, phần giải thích chi tiết về những điều này sẽ không được nói ở đây vì quá rườm rà.
Paṭisambhidāppattānaṃ saddhammesu chekabhāvato āha ‘‘saddhammasaṃvaṇṇanakovidehī’’ti.
Because only those who have attained the paṭisambhidā are skilled in the good Dhamma, he said “by those proficient in expounding the good Dhamma.”
Vì những vị đã đạt tuệ phân tích thì tinh thông trong Chánh pháp, nên đã nói “saddhammasaṃvaṇṇanakovidehī” (bởi những vị tinh thông trong việc giải thích Chánh pháp).
‘‘Paṭisambhidāppattānampi dhammesu abhiyogavasena viseso hotīti laddhapaṭisambhidāsu sātisayataṃ dassetuṃ āhā’’tipi vadanti.
Some also say: “Even among those who have attained the paṭisambhidā, there is a distinction based on their application to the teachings. Thus, he spoke to show the excellence among those who have acquired the paṭisambhidā.”
Cũng có người nói rằng: “Đã nói để chỉ ra sự vượt trội trong các tuệ phân tích đã đạt được, rằng ngay cả những vị đã đạt tuệ phân tích cũng có sự khác biệt về mức độ tinh tấn trong các pháp”.
Saddhammasaṃvaṇṇanakovidehīti piṭakattayasaṅkhātassa saddhammassa saṃvaṇṇane sabbaso atthappakāsane kovidehi chekehi, kusalehīti attho.
By those proficient in expounding the good Dhamma means by those who are proficient, skilled, in expounding the good Dhamma, known as the Three Piṭakas, in explaining the meaning in its entirety.
Saddhammasaṃvaṇṇanakovidehī có nghĩa là: bởi những vị tinh thông, thiện xảo trong việc giải thích Chánh pháp, tức là Chánh pháp được gọi là Tam tạng, trong việc làm sáng tỏ tất cả ý nghĩa.
Kilesajālaṃ parikkhārabāhullaṃ vā saṃlikhati tanuṃ karotīti sallekho.
One who erodes or makes thin the net of defilements or the abundance of requisites is called sallekho (one who practices austerity).
Điều gì làm giảm bớt, làm mỏng đi lưới phiền não hoặc sự dư thừa của vật dụng thì gọi là sallekha (hạnh thiểu dục).
Idha pana khīṇāsavādhikārattā parikkhārabāhullassa sallikhanavaseneva attho gahetabbo, tatoyeva ca gaṇṭhipade ‘‘sallekhiye parimitaparikkhāravuttiyā’’ti attho vutto.
Here, however, since the context is that of one whose taints are destroyed, the meaning should be taken only in the sense of eroding the abundance of requisites, and for that very reason it is said in the Gaṇṭhipada: "in the state of austerity by a way of life with limited requisites."
Ở đây, vì liên quan đến các vị A-la-hán, nên ý nghĩa chỉ nên được hiểu theo cách làm giảm bớt sự dư thừa của vật dụng, và chính vì thế, trong Gaṇṭhipada đã nói ý nghĩa là “sallekhiye (trong hạnh thiểu dục), với cách sống với vật dụng giới hạn”.
Sallekhassa bhāvo sallekhiyaṃ, tasmiṃ sallekhiye, sallekhapaṭipattiyanti vuttaṃ hoti.
The state of one who practices austerity is sallekhiyaṃ; tasmiṃ sallekhiye means in the practice of austerity, it is said.
Bản chất của sallekha là sallekhiyaṃ, trong sallekhiyaṃ đó, tức là trong sallekha-paṭipatti (sự thực hành hạnh thiểu dục).
Nosulabhūpamehīti asulabhūpamehi sallekhapaṭipattiyā asukasadisāti tesaṃ upamāya anucchavikapuggalānaṃ dullabhattā natthi sulabhā upamā etesanti nosulabhūpamā.
By those for whom an easy simile is not found means by those for whom an easy simile is not found; because of the rarity of persons suitable to be used as a simile for them, saying "they are similar to so-and-so" in their practice of austerity, there is no easy simile for them, thus they are nosulabhūpamā.
Nosulabhūpamehī (bởi những vị không dễ tìm thấy sự so sánh) có nghĩa là: bởi những vị không dễ tìm thấy sự so sánh (asulabhūpamehi), vì khó tìm thấy những người phù hợp để so sánh với sự thực hành hạnh thiểu dục của các vị ấy, rằng ‘những vị này giống như người kia’, nên không có sự so sánh dễ dàng cho các vị ấy, do đó gọi là nosulabhūpamā.
Mahāvihārassāti cittalapabbataabhayagirisesanikāyadvayaṃ paṭikkhipati.
Of the Mahāvihāra excludes the two remaining communities of Cittala-pabbata and Abhayagiri.
Mahāvihārassa (của Đại Tự viện) là bác bỏ hai phái Cittālabbata và Abhayagiri còn lại.
Dhajūpamehīti rathassa sañjānanahetukaṃ rathe baddhadhajaṃ viya ajānantānaṃ ‘‘asukehi ca asukehi ca therehi nivāsito mahāvihāro nāmā’’ti evaṃ mahāvihārassa sañjānanahetuttā mahāvihārassa dhajūpamehi.
By those who are like banners means that just as a banner tied to a chariot is a means of identifying the chariot, they are the means for identifying the Mahāvihāra for those who do not know, as in "the Mahāvihāra is the residence of such-and-such elders"; thus, they are like banners of the Mahāvihāra.
Dhajūpamehī (bởi những vị như lá cờ) có nghĩa là: bởi những vị như lá cờ của Đại Tự viện, giống như lá cờ được buộc vào xe là nguyên nhân để nhận biết xe, thì các vị ấy là nguyên nhân để những người không biết nhận ra Đại Tự viện, rằng ‘Đại Tự viện là nơi được các Trưởng lão tên này tên kia cư ngụ’.
Saṃvaṇṇitoti sammā anūnaṃ katvā vaṇṇito.
Was expounded means was well and completely expounded.
Saṃvaṇṇito (đã được giải thích) có nghĩa là đã được giải thích một cách đúng đắn, không thiếu sót.
Saṃvaṇṇito ayaṃ vinayoti padacchedo kātabbo.
The phrase should be divided as: saṃvaṇṇito ayaṃ vinayo (this Vinaya was expounded).
Phải tách từ thành “Saṃvaṇṇito ayaṃ vinayo” (Giới luật này đã được giải thích).
Cittehi nayehīti anekappabhedanayattā vicittehi nayehi.
By various methods means by methods that are varied because they have numerous different aspects.
Cittehi nayehī (bằng nhiều phương pháp đa dạng) có nghĩa là bằng nhiều phương pháp đa dạng, vì có nhiều loại phương pháp khác nhau.
Sambuddhavaranvayehīti sabbaññubuddhavaraṃ anugatehi, bhagavato adhippāyānugatehi nayehīti vuttaṃ hoti.
By followers of the excellent Sambuddha means by those who follow the excellent Omniscient Buddha; that is to say, by methods that follow the intention of the Blessed One.
Sambuddhavaranvayehī (bởi những vị theo dòng dõi của Đức Phật Tối Thượng) có nghĩa là bởi những vị đã noi theo Đức Phật Toàn Giác Tối Thượng, tức là bởi những phương pháp phù hợp với ý của Đức Thế Tôn.
Atha vā buddhavaraṃ anugatehi pubbācariyāsabhehīti sambandho kātabbo.
Alternatively, the connection should be made as: by the great ancient teachers who followed the excellent Buddha.
Hoặc phải liên kết rằng: bởi các bậc Thầy tiền bối đã noi theo Đức Phật Tối Thượng.
Evaṃ porāṇaṭṭhakathāya anūnabhāvaṃ dassetvā idāni attano saṃvaṇṇanāya payojanavisesaṃ dassetuṃ ‘‘saṃvaṇṇanā’’tiādimāha.
Having thus shown the completeness of the ancient commentary, he now says “the exposition” and so forth, to show the special purpose of his own exposition.
Sau khi chỉ ra rằng bản Chú giải cổ không thiếu sót như vậy, bây giờ để chỉ ra mục đích đặc biệt của việc giải thích của mình, đã nói bắt đầu bằng “saṃvaṇṇanā” (sự giải thích).
Idaṃ vuttaṃ hoti – kiñcāpi pubbācariyāsabhehi yathāvuttaguṇavisiṭṭhehi ayaṃ vinayo sabbaso vaṇṇito, tathāpi tesaṃ esā saṃvaṇṇanā sīhaḷadīpavāsīnaṃ bhāsāya saṅkhatattā racitattā dīpantare bhikkhujanassa sīhaḷadīpato aññadīpavāsino bhikkhugaṇassa kiñci atthaṃ payojanaṃ yasmā nābhisambhuṇāti na sampādeti na sādheti, tasmā imaṃ saṃvaṇṇanaṃ pāḷinayānurūpaṃ katvā buddhasirittherena ajjhiṭṭho idāni samārabhissanti.
This is what is said: Although this Vinaya has been fully expounded by the great ancient teachers, distinguished by the qualities mentioned, because their exposition was composed in the language of the inhabitants of the island of Sīhaḷa, it does not accomplish or achieve any benefit for the community of bhikkhus on other islands, that is, for the community of bhikkhus residing on islands other than Sīhaḷa. Therefore, making this exposition conform to the Pali method, having been requested by the Elder Buddhasiri, he will now begin it.
Điều này có nghĩa là: mặc dù Giới luật này đã được các bậc Thầy tiền bối xuất chúng với những đức tính đã nói ở trên giải thích đầy đủ, nhưng vì sự giải thích đó được biên soạn bằng ngôn ngữ của những người cư trú trên đảo Tích Lan, nên nó không mang lại bất kỳ lợi ích hay mục đích nào cho các Tỳ-kheo ở các đảo khác, tức là cho cộng đồng Tỳ-kheo cư trú ở các đảo khác ngoài đảo Tích Lan. Vì vậy, tôi đã được Trưởng lão Buddhasiri thỉnh cầu, và bây giờ tôi sẽ bắt đầu biên soạn bản chú giải này theo đúng phương pháp của Pāḷi.
Tattha saṃvaṇṇiyati attho etāyāti saṃvaṇṇanā, aṭṭhakathā.
Therein, that by which the meaning is expounded is saṃvaṇṇanā, a commentary (aṭṭhakathā).
Trong đó, điều gì mà ý nghĩa được giải thích bởi nó thì gọi là saṃvaṇṇanā (sự giải thích), tức là aṭṭhakathā (chú giải).
Sā pana dhammasaṅgāhakattherehi paṭhamaṃ tīṇi piṭakāni saṅgāyitvā tassa atthavaṇṇanānurūpeneva vācanāmaggaṃ āropitattā tisso saṅgītiyo āruḷhoyeva buddhavacanassa atthasaṃvaṇṇanābhūto kathāmaggo.
Moreover, that way of discourse, which serves to expound the meaning of the Buddha's word, has already been included in the three Councils, because the elders who compiled the Dhamma, after first reciting the Three Piṭakas, established the textual tradition in accordance with the explanation of its meaning.
Tuy nhiên, bản chú giải đó là con đường diễn giải đã được các Trưởng lão kết tập Pháp đưa vào con đường tụng đọc phù hợp với sự giải thích ý nghĩa của Tam tạng mà các vị đã kết tập lần đầu tiên, và nó chính là con đường diễn giải ý nghĩa của Phật ngôn đã được đưa vào ba kỳ kết tập.
Soyeva ca mahāmahindattherena tambapaṇṇidīpaṃ ābhato, pacchā tambapaṇṇiyehi mahātherehi nikāyantaraladdhīhi saṅkarapariharaṇatthaṃ sīhaḷabhāsāya ṭhapito.
And that very same commentary was brought to the island of Tambapaṇṇi by the Elder Mahāmahindatthera, and was later established in the Sīhaḷa language by the great elders of Tambapaṇṇi in order to avoid confusion with the doctrines of other schools.
Và chính bản đó đã được Trưởng lão Mahā Mahinda mang đến đảo Tambapaṇṇi (Tích Lan), sau đó các Đại Trưởng lão ở Tambapaṇṇi đã biên soạn bằng tiếng Sinhala để tránh sự pha trộn với các tín lý của các phái khác.
Tenāha ‘‘sīhaḷadīpakenā’’tiādi.
Therefore, he said “by the Sīhaḷa island” and so on.
Vì thế, đã nói “sīhaḷadīpakenā” (bởi người Tích Lan) v.v.
Sīhassa lānato gahaṇato sīhaḷo, sīhakumāro.
Because of taking or capturing the lion (sīha), he is called Sīhaḷa, Prince Sīha.
Sīhaḷo (Tích Lan) là do lấy (lānato gahaṇato) con sư tử (sīhassa), tức là hoàng tử Sīha.
Taṃvaṃsajātatāya tambapaṇṇidīpe khattiyānaṃ tesaṃ nivāsatāya tambapaṇṇidīpassapi sīhaḷabhāvo veditabbo, tasmiṃ sīhaḷadīpe bhūtattā sīhaḷadīpakena vākyena vacanena, sīhaḷabhāsāyāti vuttaṃ hoti.
It should be understood that the island of Tambapaṇṇi also became known as Sīhaḷa because the nobles on Tambapaṇṇi were born from his lineage and because it was their residence. By the Sīhaḷa island speech means by the speech that originated on the island of Sīhaḷa; that is to say, in the Sīhaḷa language.
Vì do dòng dõi của vị ấy mà các chiến sĩ trên đảo Tambapaṇṇi có tên đó, và vì là nơi cư trú của họ, nên đảo Tambapaṇṇi cũng được biết đến là Sīhaḷa. Vì được tạo ra trên đảo Sīhaḷa đó, nên sīhaḷadīpakena vākyena (bằng lời nói của đảo Sīhaḷa) có nghĩa là bằng tiếng Sinhala.
Pāḷinayānurūpanti pāḷinayassa anurūpaṃ katvā, māgadhabhāsāya parivattitvāti vuttaṃ hoti.
Conforming to the Pali method means having made it conform to the method of the Pali, that is, having translated it into the Māgadha language.
Pāḷinayānurūpaṃ (phù hợp với phương pháp của Pāḷi) có nghĩa là đã làm cho phù hợp với phương pháp của Pāḷi, tức là đã chuyển ngữ sang tiếng Māgadha.
Ajjhesananti garuṭṭhāniyaṃ payirupāsitvā garutaraṃ payojanaṃ uddissa abhipatthanā ajjhesanā, taṃ ajjhesanaṃ, āyācananti attho.
Request (ajjhesana) means a petition made for a more serious purpose after having approached a venerable teacher. The meaning is 'a supplication'.
Ajjhesanaṃ (sự thỉnh cầu) là sự thỉnh cầu, sự khẩn cầu với mục đích cao quý hơn, sau khi đã cung kính một vị đáng kính trọng. Đó là sự thỉnh cầu, tức là sự khẩn cầu.
Tassa ‘‘samanussaranto’’ti iminā sambandho.
It is connected with “constantly bearing in mind.”
Nó có liên quan đến từ “samanussaranto” (ghi nhớ).
Kassa ajjhesananti āha ‘‘buddhasirivhayassa therassā’’ti.
In response to 'whose request?', he said “of the Elder by the name of Buddhasiri.”
Về việc thỉnh cầu của ai, đã nói “buddhasirivhayassa therassā” (của Trưởng lão tên Buddhasiri).
Buddhasirīti avhayo nāmaṃ yassa soyaṃ buddhasirivhayo, tassa, itthannāmassa therassa ajjhesanaṃ sammā ādarena samanussaranto hadaye ṭhapentoti attho.
He whose name is Buddhasiri is Buddhasirivhayo; 'of him' means constantly bearing in mind, placing in the heart, with due respect, the request of that elder of such a name.
Buddhasirivhayo là vị có tên là Buddhasiri; của vị ấy, tức là của Trưởng lão có tên đó, có nghĩa là ghi nhớ một cách cung kính sự thỉnh cầu của Trưởng lão Buddhasiri, giữ trong lòng.
Idāni attano saṃvaṇṇanāya karaṇappakāraṃ dassento ‘‘saṃvaṇṇanaṃ tañcā’’tiādimāha.
Now, showing the way in which his exposition is made, he says “that exposition also,” and so on.
Bây giờ, để chỉ ra cách biên soạn bản chú giải của mình, đã nói bắt đầu bằng “saṃvaṇṇanaṃ tañcā” (và bản chú giải đó).
Tattha tañca idāni vuccamānaṃ saṃvaṇṇanaṃ samārabhanto sakalāyapi mahāaṭṭhakathāya idha gahetabbato mahāaṭṭhakathaṃ tassā idāni vuccamānāya saṃvaṇṇanāya sarīraṃ katvā mahāpaccariyaṃ yo vinicchayo vutto, tatheva kurundīnāmādīsu vissutāsu aṭṭhakathāsu yo vinicchayo vutto, tatopi vinicchayato yuttamatthaṃ apariccajanto antogadhattheravādaṃ katvā saṃvaṇṇanaṃ samārabhissanti padatthasambandho veditabbo.
Therein, the connection of the words and meanings should be understood thus: Commencing now that exposition which is about to be told, since the entire Mahā-aṭṭhakathā is to be included here, making the Mahā-aṭṭhakathā the body of this exposition that is now being told, and without abandoning the suitable meaning from the decisions stated in the Mahāpaccarī and likewise from the decisions stated in the renowned commentaries such as the Kurundī, and including the Theravāda tradition within, I shall begin the exposition.
Trong đó, phải hiểu sự liên kết ý nghĩa của các từ như sau: “Tôi, người đang bắt đầu biên soạn bản chú giải đang được nói đến này, sẽ lấy toàn bộ Đại Chú giải (Mahāaṭṭhakathā) làm nền tảng cho bản chú giải này, và không từ bỏ những ý nghĩa đúng đắn từ các quyết định đã được nói trong Mahāpaccariya, cũng như trong các bản chú giải nổi tiếng như Kurundī, v.v., và sẽ biên soạn bản chú giải này bằng cách kết hợp Theravāda (Giáo lý của các Trưởng lão) vào trong đó.”
Ettha ca attho kathiyati etāyāti atthakathā, sāyeva aṭṭhakathā tthakārassa ṭṭhakāraṃ katvā ‘‘dukkhassa pīḷanaṭṭho’’tiādīsu (paṭi. ma. 1.17; 2.8) viya.
And here, that by which the meaning is told is atthakathā; it becomes aṭṭhakathā by changing ttha to ṭṭha, as in instances like “suffering has the characteristic of oppressing.”
Ở đây, điều gì mà ý nghĩa được nói đến bởi nó thì gọi là aṭṭhakathā (chú giải), và chính nó là aṭṭhakathā (chú giải) sau khi chuyển âm ‘ttha’ thành ‘ṭṭha’, như trong các trường hợp “dukkhassa pīḷanaṭṭho” (ý nghĩa của khổ là sự bức bách) v.v.
Mahāpaccariyanti ettha paccarīti uḷumpaṃ vuccati, tasmiṃ nisīditvā katattā tameva nāmaṃ jātaṃ.
In Mahāpaccarī, a raft is called paccarī; because it was composed while sitting on one, it came to have that name.
Trong Mahāpaccariyaṃ, paccarī có nghĩa là chiếc bè, và nó có tên đó vì được biên soạn khi ngồi trên chiếc bè đó.
Kurundivallivihāro nāma atthi, tattha katattā kurundīti nāmaṃ jātanti vadanti.
They say there is a monastery named Kurundivalli-vihāra; because it was composed there, it came to be named Kurundī.
Có một tu viện tên là Kurundivallivihāra, và người ta nói rằng nó có tên Kurundī vì được biên soạn ở đó.
Ādisaddena andhakaṭṭhakathaṃ saṅkhepaṭṭhakathañca saṅgaṇhāti.
By the word 'etcetera' (ādi), he includes the Andhaka-aṭṭhakathā and the Saṅkhepa-aṭṭhakathā.
Từ ‘v.v.’ (ādi) bao gồm Aṇḍhakaṭṭhakathā và Saṅkhepaṭṭhakathā.
Vissutāsūti sabbattha patthaṭāsu, pākaṭāsūti vuttaṃ hoti.
Renowned means widespread everywhere; that is to say, famous.
Vissutāsu (nổi tiếng) có nghĩa là đã được phổ biến khắp nơi, đã được biết đến rộng rãi.
Yuttamatthanti ettha tāva majjhimagaṇṭhipade cūḷagaṇṭhipade ca idaṃ vuttaṃ ‘‘yuttamatthanti saṃvaṇṇetabbaṭṭhānassa yuttamatthaṃ, na pana tattha ayuttampi atthīti vuttaṃ hotī’’ti.
Regarding suitable meaning, this is stated in both the Majjhima-gaṇṭhipada and the Cūḷa-gaṇṭhipada: "'Suitable meaning' means the meaning that is suitable for the topic to be expounded; it does not mean that there is also something unsuitable there."
Trong Yuttamatthaṃ (ý nghĩa đúng đắn) này, trong Majjhimagaṇṭhipada và Cūḷagaṇṭhipada đã nói rằng: “Yuttamatthaṃ có nghĩa là ý nghĩa phù hợp với nơi cần giải thích, chứ không phải là ở đó không có điều gì không phù hợp.”
Mahāgaṇṭhipade panettha na kiñci vuttaṃ.
Nothing is said about this in the Mahā-gaṇṭhipada.
Tuy nhiên, trong Mahāgaṇṭhipada thì không nói gì về điều này.
Kenaci pana ‘‘mahāaṭṭhakathānayena vinayayuttiyā vā yuttamattha’’nti vuttaṃ, taṃ yuttaṃ viya dissati mahāpaccariādīsupi katthaci ayuttassāpi atthassa upari vibhāvanato.
By some it has been said, ‘‘the meaning that is fitting according to the method of the Mahāaṭṭhakathā or suitable to the Vinaya suitability,’’ that statement appears to be suitable, because even an unsuitable meaning is clarified above in the Mahāpaccari and other such texts.
Một vị nào đó lại nói rằng: "ý nghĩa phù hợp theo phương pháp của Mahāaṭṭhakathā hoặc theo sự hợp lý của Luật", điều đó dường như hợp lý, vì ngay cả trong Mahāpaccari v.v... đôi khi ý nghĩa không phù hợp cũng được giải thích ở trên.
‘‘Aṭṭhakathaṃyeva gahetvā saṃvaṇṇanaṃ karissāmī’’ti vutte aṭṭhakathāsu vuttattheravādānaṃ bāhirabhāvo siyāti tepi antokattukāmo ‘‘antogadhatheravāda’’nti āha, theravādepi antokatvāti vuttaṃ hoti.
When it was said, ‘‘I shall make the commentary taking only the Aṭṭhakathā,’’ then the Theravāda doctrines mentioned in the Aṭṭhakathās might be outside*, so desiring to include them too, he said, ‘‘including the Theravāda doctrine,’’ meaning, it is stated that they are included within the Theravāda doctrine.
Khi nói rằng: "Tôi sẽ soạn bản sớ giải chỉ dựa vào Aṭṭhakathā", thì các Theravāda được đề cập trong các Aṭṭhakathā khác có thể bị loại trừ. Muốn bao gồm cả chúng, ngài đã nói "antogadhatheravāda" (bao gồm các Theravāda), có nghĩa là đã bao gồm cả các Theravāda.
Saṃvaṇṇananti aparakālakiriyāya kammaniddeso.
The word saṃvaṇṇana (commentary) is a designation of the object for a future verb.
Saṃvaṇṇanaṃ là chỉ định đối tượng của hành động ở thời tương lai.
Pubbe vuttaṃ tu ‘‘saṃvaṇṇana’’nti vacanaṃ tattheva ‘‘samārabhanto’’ti pubbakālakiriyāya kammabhāvena yojetabbaṃ.
But the word ‘‘saṃvaṇṇana’’ mentioned earlier in that very place, should be construed as the object of the past participle ‘‘samārabhanto’’ (having begun).
Còn từ "saṃvaṇṇanaṃ" đã được nói trước đây, nên được kết hợp làm đối tượng của hành động ở thời quá khứ "samārabhanto" ngay tại đó.
Sammāti vattabbe gāthābandhavasena rassabhāvo katoti veditabbo.
It should be understood that the short vowel was made for metrical reasons where a long vowel, sammā, should have been used.
Cần hiểu rằng, khi lẽ ra phải nói "sammā", thì đã được rút ngắn lại theo thể thức kệ.
Evaṃ karaṇappakāraṃ dassetvā idāni sotūhi paṭipajjitabbavidhiṃ dassento ‘‘taṃ me’’tiādimāha.
Having thus shown the method of composition, he now states, ‘‘taṃ me’’ and so on, indicating the method that listeners should follow.
Sau khi đã chỉ ra phương cách thực hiện như vậy, bây giờ để chỉ ra phương pháp mà người nghe nên thực hành, ngài nói "taṃ me" v.v...
Idaṃ vuttaṃ hoti – idāni vuccamānaṃ taṃ mama saṃvaṇṇanaṃ dhammapadīpassa tathāgatassa dhammaṃ sāsanadhammaṃ pāḷidhammaṃ vā sakkaccaṃ paṭimānayantā pūjentā thirehi sīlakkhandhādīhi samannāgatattā therā, acirapabbajitattā navā, tesaṃ majjhe bhavattā majjhimā ca bhikkhū pasannacittā yathāvuttanayena sappayojanattā upari vakkhamānavidhinā pamāṇattā ca saddahitvā pītisomanassayuttacittā issāpakatā ahutvā nisāmentu suṇantūti.
This is what is meant: The bhikkhus—the Therās, being endowed with firm aggregates of morality and so forth, because of their veneration for the Dhamma of the Tathāgata, the Lamp of Dhamma, which is the Dhamma of the Dispensation or the Dhamma of the Pāli, and the Navas, being recently ordained, and the Majjhimas, being in between them—should, with joyful minds, listen intently, believing* as it is beneficial in the manner stated, and as it will be a standard by the method to be explained later, without being overcome by envy.
Điều này có nghĩa là: Bản sớ giải này của tôi đang được trình bày, mong rằng các vị tỳ khưu trưởng lão (thera) – những vị được gọi là trưởng lão vì đã thành tựu các uẩn như giới uẩn vững chắc, các vị tỳ khưu mới (nava) – vì mới xuất gia, và các vị tỳ khưu trung bình (majjhima) – vì ở giữa hai hạng trên, trong khi cung kính và tôn thờ Giáo pháp của đức Như Lai, ngọn đèn của Chánh pháp, hoặc Chánh pháp Pāḷi, hãy với tâm hoan hỷ, tin tưởng vì nó có mục đích như đã nói và là chuẩn mực theo phương pháp sẽ được nói ở trên, hãy lắng nghe với tâm tràn đầy hỷ lạc, không ganh tỵ.
Tattha dhammappadīpassāti dhammoyeva sattasantānesu mohandhakāravidhamanato padīpasadisattā padīpo assāti dhammapadīpo, bhagavā.
Therein, dhammappadīpassā (of the Lamp of Dhamma): Dhamma itself is like a lamp because it dispels the darkness of delusion in the continuums of beings; thus, it is a Dhamma-lamp, meaning the Blessed One.
Trong đó, dhammapadīpassa có nghĩa là: Chánh pháp chính là ngọn đèn vì nó xua tan bóng tối si mê trong tâm chúng sanh, nên đức Thế Tôn là người có ngọn đèn Chánh pháp ấy.
Tassa dhammapadīpassa.
Of that Dhamma-lamp.
Của vị có ngọn đèn Chánh pháp ấy.
Idāni attano saṃvaṇṇanāya āgamavisuddhiṃ dassetvā pamāṇabhāvaṃ dassento ‘‘buddhenā’’tiādimāha.
Now, having shown the purity of the tradition of his own commentary and thereby demonstrating its authority, he states, ‘‘buddhenā’’ and so on.
Bây giờ, sau khi đã chỉ ra sự trong sạch về nguồn gốc của bản sớ giải của mình, để chỉ ra tính chuẩn mực, ngài nói "buddhena" v.v...
Yatheva buddhena yo dhammo ca vinayo ca vutto, so tassa buddhassa yehi puttehi dhammasenāpatiādīhi tatheva ñāto, tesaṃ buddhaputtānaṃ matimaccajantā sīhaḷaṭṭhakathācariyā yasmā pure aṭṭhakathā akaṃsūti ayamettha sambandho.
The connection here is this: Just as the Dhamma and Vinaya were taught by the Buddha, so were they known by his sons, such as the Dhamma-commander and others; and because the Sīhaḷa Aṭṭhakathā-acariyas made the Aṭṭhakathās earlier, without abandoning the understanding of these sons of the Buddha.
Mối liên hệ ở đây là: Pháp và Luật nào đã được đức Phật thuyết giảng, thì cũng đã được các vị con của đức Phật, như ngài Pháp Tướng quân v.v..., hiểu đúng như vậy. Các vị soạn Aṭṭhakathā Sīhaḷa, không từ bỏ quan điểm của các vị con của đức Phật ấy, đã soạn các Aṭṭhakathā từ xưa.
Tattha dhammoti suttābhidhamme saṅgaṇhāti, vinayoti sakalaṃ vinayapiṭakaṃ.
Therein, Dhamma includes the Sutta and Abhidhamma, and Vinaya refers to the entire Vinaya Piṭaka.
Trong đó, dhammo bao gồm Kinh tạng và Luận tạng, vinayo bao gồm toàn bộ Luật tạng.
Ettāvatā ca sabbampi buddhavacanaṃ niddiṭṭhaṃ hoti.
By this, all the Buddha’s words are indicated.
Với chừng ấy, toàn bộ lời Phật dạy đã được chỉ ra.
Sakalañhi buddhavacanaṃ dhammavinayavasena duvidhaṃ hoti.
For all the Buddha’s words are twofold, by way of Dhamma and Vinaya.
Bởi vì toàn bộ lời Phật dạy được chia làm hai loại theo Pháp và Luật.
Vuttoti pāḷito ca atthato ca buddhena bhagavatā vutto.
Vutto (spoken) means spoken by the Blessed Buddha, both in Pāli and in meaning.
Vutto có nghĩa là được đức Phật, đức Thế Tôn thuyết giảng cả về Pāḷi và về ý nghĩa.
Na hi bhagavatā abyākataṃ nāma tantipadaṃ atthi, sabbesaṃyeva attho kathito, tasmā sammāsambuddheneva tiṇṇaṃ piṭakānaṃ atthavaṇṇanākkamopi bhāsitoti daṭṭhabbaṃ.
For the Blessed One did not leave any textual passage unexplained; the meaning of all of them was taught. Therefore, it should be understood that the method of explaining the meaning of the three Piṭakas was also taught by the Sammāsambuddha Himself.
Không có một câu kinh điển nào mà đức Thế Tôn không giải thích; ý nghĩa của tất cả đều đã được nói rõ. Do đó, cần phải hiểu rằng chính đức Chánh Đẳng Giác đã thuyết giảng cả phương pháp giải thích ý nghĩa của ba tạng.
Tattha tattha bhagavatā pavattitā pakiṇṇakadesanāyeva hi aṭṭhakathā.
Indeed, the scattered teachings given by the Blessed One here and there are the Aṭṭhakathā.
Những bài thuyết pháp rải rác do đức Thế Tôn giảng ở nơi này nơi khác chính là Aṭṭhakathā.
Tatheva ñātoti yatheva buddhena vutto, tatheva ekapadampi ekakkharampi avināsetvā adhippāyañca avikopetvā ñāto viditoti attho.
Tatheva ñāto (known just so) means that just as it was spoken by the Buddha, so it was known, understood, without distorting even a single word, not even a single letter, and without corrupting the intention.
Tatheva ñāto có nghĩa là: đã được hiểu đúng như đức Phật đã thuyết, không làm mất đi một từ, một chữ, và không làm sai lệch ý định.
Tesaṃ matimaccajantāti tesaṃ buddhaputtānaṃ adhippāyaṃ apariccajantā.
Tesaṃ matimaccajantā (without abandoning their understanding) means without abandoning the intention of those sons of the Buddha.
Tesaṃ matimaccajantā có nghĩa là không từ bỏ ý định của các vị con của đức Phật ấy.
Aṭṭhakathā akaṃsūti aṭṭhakathāyo akaṃsu.
Aṭṭhakathā akaṃsū (they made Aṭṭhakathās) means they made the Aṭṭhakathās.
Aṭṭhakathā akaṃsū có nghĩa là đã soạn các Aṭṭhakathā.
Katthaci ‘‘aṭṭhakathāmakaṃsū’’ti pāṭho dissati, tatthāpi soyevattho, ma-kāro pana padasandhivasena āgatoti daṭṭhabbo.
In some places, the reading ‘‘aṭṭhakathāmakaṃsū’’ is found; there too, the meaning is the same, but the letter ‘ma’ should be understood as having come by way of euphonic combination of words (padasandhi).
Ở một số nơi, có bản đọc là "aṭṭhakathāmakaṃsū", ở đó cũng có cùng ý nghĩa, nhưng cần hiểu rằng chữ 'ma' xuất hiện do sự nối âm.
‘‘Aṭṭhakathā’’ti bahuvacananiddesena mahāpaccariyādikaṃ saṅgaṇhāti.
By the plural designation ‘‘Aṭṭhakathā,’’ it includes the Mahāpaccarī and other such commentaries.
Việc chỉ định bằng số nhiều "Aṭṭhakathā" bao gồm cả Mahāpaccari v.v...
Tasmāti yasmā tesaṃ buddhaputtānaṃ adhippāyaṃ avikopetvā pure aṭṭhakathā akaṃsu, tasmāti attho.
Tasmā (Therefore), the meaning is: because they made the Aṭṭhakathās earlier without distorting the intention of those sons of the Buddha, therefore.
Tasmā có nghĩa là: vì các vị ấy đã soạn Aṭṭhakathā từ xưa mà không làm sai lệch ý định của các vị con của đức Phật, do đó.
Hīti nipātamattaṃ hetuatthassa ‘‘tasmā’’ti imināyeva pakāsitattā.
Hī is merely a particle, as the causal meaning has already been expressed by the word ‘‘tasmā’’ (therefore).
Hī chỉ là một tiểu từ, vì ý nghĩa nguyên nhân đã được thể hiện bởi từ "tasmā".
Yadi aṭṭhakathāsu vuttaṃ sabbampi pamāṇaṃ, evaṃ sati tattha pamādalekhāpi pamāṇaṃ siyāti āha ‘‘vajjayitvāna pamādalekha’’nti.
If everything stated in the Aṭṭhakathās is authoritative, then even careless writing found therein would be authoritative, which is why he said, ‘‘excluding careless writing.’’
Nếu tất cả những gì được nói trong các Aṭṭhakathā đều là chuẩn mực, thì trong trường hợp đó, cả những lỗi do sơ suất ghi chép cũng sẽ là chuẩn mực. Do đó, ngài nói "vajjayitvāna pamādalekhaṃ" (trừ ra lỗi do sơ suất ghi chép).
Tattha pamādalekhanti aparabhāge potthakāruḷhakāle pamajjitvā likhanavasena pavattaṃ pamādapāṭhaṃ.
Therein, pamādalekhaṃ (careless writing) refers to a passage written carelessly at a later time when the texts were being transcribed.
Trong đó, pamādalekhaṃ là bản văn sai sót phát sinh do việc ghi chép một cách sơ suất trong quá trình sao chép vào sách sau này.
Idaṃ vuttaṃ hoti – pamādena satiṃ apaccupaṭṭhapetvā adinnādānassa pubbapayoge ‘‘saccepi alikepi dukkaṭa’’nti vuttavacanasadisaṃ yaṃ likhitaṃ, taṃ vajjayitvā apanetvā sabbaṃ pamāṇanti.
This is what is meant: Whatever was written carelessly, without being mindful, similar to the statement ‘‘saccepi alikepi dukkaṭa’’ (a minor offense whether true or false) regarding the preliminary application of taking what is not given, that should be excluded and removed; everything else is authoritative.
Điều này có nghĩa là: những gì được viết ra do sơ suất, không chú tâm, tương tự như câu nói "dù đúng sự thật hay không đúng sự thật cũng phạm dukkaṭa" trong tiền hành vi của tội trộm cắp, hãy loại trừ, bỏ đi điều đó, thì tất cả đều là chuẩn mực.
Vakkhati hi tattha –
Indeed, he will state there:
Vì sẽ được nói ở đó rằng –
Kesaṃ pamāṇanti āha ‘‘sikkhāsu sagāravānaṃ idha paṇḍitāna’’nti.
He says, ‘‘for the wise who have respect for the trainings here’’, meaning for whom is it authoritative?
Là chuẩn mực cho ai? Ngài nói "sikkhāsu sagāravānaṃ idha paṇḍitānaṃ" (cho các bậc trí giả trong giáo pháp này, những người tôn trọng các học giới).
Idhāti imasmiṃ sāsane.
Idha (here) means in this Dispensation.
Idha có nghĩa là trong giáo pháp này.
Puna ‘‘yasmā’’ti vacanassa ko sambandhoti ce?
Again, if asked, what is the connection of the word ‘‘yasmā’’ (because)?
Nếu hỏi: "Vậy mối liên hệ của từ 'yasmā' một lần nữa là gì?"
Ettha tāva mahāgaṇṭhipade gaṇṭhipade ca na kiñci vuttaṃ, majjhimagaṇṭhipade pana cūḷagaṇṭhipade ca idaṃ vuttaṃ ‘‘yasmā pamāṇaṃ, tasmā nisāmentu pasannacittā’’ti.
Here, in the Mahāgaṇṭhipada and Gaṇṭhipada, nothing is stated, but in the Majjhimagaṇṭhipada and Cūḷagaṇṭhipada, it is said, ‘‘Because it is authoritative, therefore, listen with joyful minds.’’
Ở đây, trong Mahāgaṇṭhipada và Gaṇṭhipada không có gì được nói, nhưng trong Majjhimagaṇṭhipada và Cūḷagaṇṭhipada có nói rằng: "Vì là chuẩn mực, nên hãy lắng nghe với tâm hoan hỷ."
Evamassa sambandho daṭṭhabbo.
Its connection should be understood thus.
Nên hiểu mối liên hệ của nó như vậy.
Yasmā aṭṭhakathāsu vuttaṃ pamāṇaṃ, tasmā idha vuttampi pamāṇamevāti pāṭhasesaṃ katvā vajirabuddhitthero vadati.
The Venerable Vajirabuddhi Thera says, completing the phrase, that because what is stated in the Aṭṭhakathās is authoritative, therefore what is stated here is also authoritative.
Trưởng lão Vajirabuddhi nói bằng cách thêm phần còn thiếu của câu: "Vì những gì được nói trong các Aṭṭhakathā là chuẩn mực, do đó những gì được nói ở đây cũng là chuẩn mực."
Tattha idhāti imissā samantapāsādikāyāti attho gahetabbo.
Therein, the meaning of idha should be taken as ‘‘in this Samantapāsādikā.’’
Trong đó, idha nên được hiểu là "trong Samantapāsādikā này".
Tattha ‘‘yasmā’’ti vacanassa paṭhamaṃ vuttasambandhavasena aṭṭhakathāsu vuttaṃ sabbampi pamāṇanti sādhitattā idāni vuccamānāpi saṃvaṇṇanā kevalaṃ vacanamatteneva bhinnā, atthato pana aṭṭhakathāyevāti dassetuṃ ‘‘tato ca bhāsantaramevā’’tiādimāha.
Therein, according to the first mentioned connection of the word ‘‘yasmā,’’ since it is established that everything stated in the Aṭṭhakathās is authoritative, he states, ‘‘tato ca bhāsantaramevā’’ and so on, to show that the commentary now being explained is only different in terms of language, but in essence, it is the Aṭṭhakathā itself.
Ở đó, theo mối liên hệ đã nói trước của từ "yasmā", vì đã chứng minh rằng tất cả những gì được nói trong các Aṭṭhakathā đều là chuẩn mực, để chỉ ra rằng bản sớ giải đang được nói đến đây chỉ khác biệt về mặt ngôn từ, còn về mặt ý nghĩa thì chính là Aṭṭhakathā, ngài nói "tato ca bhāsantarameva" v.v...
Pacchā vuttasambandhavasena pana idha vuttampi kasmā pamāṇanti ce?
But if asked, why is what is stated here also authoritative according to the later mentioned connection?
Còn theo mối liên hệ đã nói sau, nếu hỏi: "Tại sao những gì được nói ở đây cũng là chuẩn mực?"
Yasmā vacanamattaṃ ṭhapetvā esāpi aṭṭhakathāyeva, tasmā pamāṇanti dassetuṃ ‘‘tato ca bhāsantaramevā’’tiādimāha.
He states, ‘‘tato ca bhāsantaramevā’’ and so on, to show that because, apart from mere language, this too is the Aṭṭhakathā itself, therefore it is authoritative.
Để chỉ ra rằng: "Vì ngoại trừ ngôn từ, bản này cũng chính là Aṭṭhakathā, do đó nó là chuẩn mực", ngài nói "tato ca bhāsantarameva" v.v...
Evamākulaṃ dubbiññeyyasabhāvañca katvā gaṇṭhipadesu sambandho dassito, anākulavacano ca bhadantabuddhaghosācariyo.
Thus, the connection is shown in the Gaṇṭhipadas in a confused and difficult-to-understand manner, whereas the Venerable Buddhaghosa Acariya’s words are clear.
Mối liên hệ trong các Gaṇṭhipada được trình bày một cách phức tạp và khó hiểu như vậy, trong khi ngài Buddhaghosa đáng kính lại có lời văn không phức tạp.
Na hi so evamākulaṃ katvā vattumarahati, tasmā yathādhippetamatthamanākulaṃ suviññeyyañca katvā yathāṭhitassa sambandhavaseneva dassayissāma.
Indeed, he should not speak in such a confused manner. Therefore, we shall explain the intended meaning clearly and easily understandable, according to the existing connection.
Ngài không thể nói một cách phức tạp như vậy, do đó chúng tôi sẽ trình bày ý nghĩa dự định một cách không phức tạp và dễ hiểu, theo mối liên hệ của văn bản như nó vốn có.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Yasmā aṭṭhakathāsu vuttaṃ pamāṇaṃ, tasmā sakkaccaṃ anusikkhitabbāti evamettha sambandho daṭṭhabbo.
Because what is stated in the Aṭṭhakathās is authoritative, therefore it should be diligently studied. This is how the connection here should be understood.
Nên hiểu mối liên hệ ở đây như sau: "Vì những gì được nói trong các Aṭṭhakathā là chuẩn mực, do đó cần phải học hỏi một cách cẩn trọng."
Yadi nāma aṭṭhakathāsu vuttaṃ pamāṇaṃ, ayaṃ pana idāni vuccamānā kasmā sakkaccaṃ anusikkhitabbāti āha ‘‘tato ca bhāsantarameva hitvā’’tiādi.
If what is stated in the Aṭṭhakathās is authoritative, but why should this commentary, which is now being explained, be diligently studied? To this, he says, ‘‘tato ca bhāsantarameva hitvā’’ and so on.
Nếu những gì được nói trong các Aṭṭhakathā là chuẩn mực, thì tại sao bản sớ giải này đang được nói đến đây lại cần phải học hỏi một cách cẩn trọng? Ngài nói "tato ca bhāsantarameva hitvā" v.v...
Idaṃ vuttaṃ hoti – yasmā aṭṭhakathāsu vuttaṃ pamāṇaṃ, yasmā ca ayaṃ saṃvaṇṇanāpi bhāsantarapariccāgādimattavisiṭṭhā, atthato pana abhinnāva, tatoyeva ca pamāṇabhūtā hessati, tasmā sakkaccaṃ ādaraṃ katvā anusikkhitabbāti.
This is what is meant: Because what is stated in the Aṭṭhakathās is authoritative, and because this commentary is merely distinguished by the relinquishment of a different language, and is in essence no different, and for that very reason it will be authoritative, therefore it should be diligently studied with earnest attention.
Điều này được nói ra có nghĩa là: Bởi vì những gì được nói trong các bản chú giải là tiêu chuẩn, và bởi vì bản sớ giải này cũng chỉ khác biệt về mặt ngôn ngữ, còn về ý nghĩa thì không khác, do đó nó sẽ trở thành tiêu chuẩn. Vì vậy, nên học tập theo với sự tôn kính và cẩn trọng.
Tathā hi porāṇaṭṭhakathānaṃ pamāṇabhāvo, imissā ca saṃvaṇṇanāya bhāsantarapariccāgādimattavisiṭṭhāya atthato tato abhinnabhāvoti ubhayampetaṃ sakkaccaṃ anusikkhitabbabhāvahetūti daṭṭhabbaṃ.
Indeed, it should be understood that the authoritativeness of the ancient Aṭṭhakathās, and the fact that this commentary, though distinguished by merely the abandonment of the foreign language (Sinhalese) and so on, is not different from them in meaning, these two factors are the reason for its diligent study.
Thật vậy, sự kiện các bản Chú giải cổ là tiêu chuẩn, và bản chú giải này, mặc dù chỉ khác biệt ở chỗ từ bỏ ngôn ngữ khác (tiếng Sinhalese) v.v., nhưng về ý nghĩa thì không khác với các bản đó, cả hai điều này đều là lý do để cần phải học hỏi một cách cẩn trọng.
Na hi kevalaṃ porāṇaṭṭhakathānaṃ satipi pamāṇabhāve ayaṃ saṃvaṇṇanā tato bhinnā atthato aññāyeva ca sakkaccaṃ anusikkhitabbāti vattumarahati, nāpi imissā saṃvaṇṇanāya tatoabhinnabhāvepi porāṇaṭṭhakathānaṃ asati pamāṇabhāve ayaṃ saṃvaṇṇanā sakkaccaṃ anusikkhitabbāti vattuṃ yuttarūpā hoti, tasmā yathāvuttanayena ubhayampetaṃ sakkaccaṃ anusikkhitabbabhāvahetūti daṭṭhabbaṃ.
For it is not proper to say that this commentary, even if the ancient Aṭṭhakathās are authoritative, is different from them, a distinct meaning, and should be diligently studied; nor is it proper to say that this commentary should be diligently studied if the ancient Aṭṭhakathās are not authoritative, even if this commentary is not different from them. Therefore, it should be understood that by the aforementioned method, both these factors are reasons for diligent study.
Không phải chỉ vì các bản Chú giải cổ là tiêu chuẩn mà bản chú giải này lại khác biệt về ý nghĩa và là một bản khác cần phải học hỏi một cách cẩn trọng; cũng không phải vì bản chú giải này không khác với các bản đó mà các bản Chú giải cổ lại không phải là tiêu chuẩn, và bản chú giải này cần phải học hỏi một cách cẩn trọng. Do đó, theo cách đã nói, cả hai điều này đều là lý do để cần phải học hỏi một cách cẩn trọng.
‘‘Ettha ca ñatticatutthakammaṃ ekameva āgataṃ, imasmiṃ pana ṭhāne ṭhatvā cattāri saṅghakammāni nīharitvā vitthārato kathetabbānīti sabbaaṭṭhakathāsu vuttaṃ, tāni ca ‘apalokanakammaṃ ñattikammaṃ ñattidutiyakammaṃ ñatticatutthakamma’nti paṭipāṭiyā ṭhapetvā vitthārena khandhakato parivārāvasāne kammavibhaṅgato ca pāḷiṃ āharitvā kathitāni.
“Here, only the ñatticatuttha kamma is mentioned. However, all Aṭṭhakathās state that one should take the four Sangha-kammāni from this place and explain them in detail. These have been explained by setting them out in order as ‘apalokanakamma, ñattikamma, ñattidutiyakamma, ñatticatutthakamma,’ and citing the Pāḷi from the Khandhaka and from the Kammavibhaṅga at the end of the Parivāra.
“Ở đây, chỉ có một nghiệp ñatticatuttha được đề cập. Tuy nhiên, tất cả các bản Chú giải đều nói rằng tại chỗ này, cần phải trình bày chi tiết bốn loại nghiệp Tăng sự bằng cách rút ra chúng: đó là apalokanakamma (nghiệp thông báo), ñattikamma (nghiệp tuyên bố một lần), ñattidutiyakamma (nghiệp tuyên bố hai lần) và ñatticatutthakamma (nghiệp tuyên bố bốn lần), được trình bày chi tiết bằng cách trích dẫn từ Khandhaka và từ Kammavibhaṅga ở cuối Parivāra.
Tāni mayaṃ parivārāvasāne kammavibhaṅgeyeva vaṇṇayissāma.
We will explain these in the Kammavibhaṅga itself at the end of the Parivāra.
Chúng tôi sẽ giải thích chúng trong Kammavibhaṅga ở cuối Parivāra.
Evañhi sati paṭhamapārājikavaṇṇanā ca na bhāriyā bhavissati, yathāṭhitāya ca pāḷiyā vaṇṇanā suviññeyyā bhavissati, tāni ca ṭhānāni asuññāni bhavissanti, tasmā anupadavaṇṇanameva karomā’’ti (pārā. aṭṭha. 1.45 bhikkhupadabhājanīyavaṇṇanā).
In this way, the explanation of the first Pārājika will not be burdensome, and the explanation of the Pāḷi as it stands will be easily understood, and those places will not be left empty. Therefore, we will only make a word-by-word explanation.”
Khi làm như vậy, lời giải thích về giới Pārājika thứ nhất sẽ không quá nặng nề, lời giải thích về Pāḷi theo đúng nguyên văn sẽ dễ hiểu, và những chỗ đó sẽ không bị bỏ trống. Do đó, chúng tôi sẽ chỉ giải thích từng từ.”
Vinicchayaṃ sabbamasesayitvāti taṃtaṃaṭṭhakathāsu vuttaṃ sabbampi vinicchayaṃ asesayitvā sesaṃ akatvā, kiñcimattampi apariccajitvāti vuttaṃ hoti.
“ Having left no decision unmentioned” means having left no decision unmentioned, having made nothing remaining, having not omitted anything at all, as it is said, all decisions stated in those respective Aṭṭhakathās.
Vinicchayaṃ sabbamasesayitvā (không bỏ sót bất kỳ phán quyết nào): nghĩa là không bỏ sót bất kỳ phán quyết nào đã được nói trong các bản Chú giải khác nhau, không để lại bất cứ gì, không từ bỏ dù chỉ một chút. Đó là ý nghĩa đã được nói.
Vaṇṇituṃ yuttarūpaṃ hutvā anukkamena āgataṃ pāḷiṃ apariccajitvā saṃvaṇṇanato sīhaḷaṭṭhakathāsu ayuttaṭṭhāne vaṇṇitaṃ yathāṭhāneyeva saṃvaṇṇanato ca vuttaṃ ‘‘tantikkamaṃ kiñci avokkamitvā’’ti, kiñci pāḷikkamaṃ anatikkamitvā anukkameneva vaṇṇayissāmāti adhippāyo.
And by not omitting the Pāḷi that has come in due order, being fit to be explained, and by explaining in its proper place what was explained in an unsuitable place in the Sinhalese Aṭṭhakathās, it is said, “ without deviating from any textual sequence,” meaning that the intention is to explain without transgressing any Pāḷi sequence, but in due order.
Và câu ‘‘tantikkamaṃ kiñci avokkamitvā’’ (không vượt qua bất kỳ trình tự kinh điển nào) được nói là do giải thích Pāḷi theo đúng trình tự mà không bỏ sót bất kỳ điều gì đáng được giải thích, và giải thích những điều được nói ở những chỗ không phù hợp trong các bản Chú giải Sinhalese theo đúng chỗ của chúng. Ý muốn nói là sẽ giải thích theo đúng trình tự mà không vượt qua bất kỳ trình tự Pāḷi nào.
Suttantikānaṃ vacanānamatthanti suttantapāḷiyaṃ āgatānampi vacanānamatthaṃ.
“ The meaning of the Suttanta statements” means also the meaning of the statements found in the Suttanta Pāḷi.
Suttantikānaṃ vacanānamatthaṃ (ý nghĩa của các lời dạy trong kinh điển): ý nghĩa của các lời dạy được tìm thấy trong Pāḷi kinh điển.
Sīhaḷaṭṭhakathāsu ‘‘suttantikānaṃ bhāro’’ti vatvā avuttānampi verañjakaṇḍādīsu jhānakathāānāpānassatisamaādhiādīnaṃ suttantavacanānamatthaṃ taṃtaṃsuttānurūpaṃ sabbaso paridīpayissāmīti adhippāyo.
The intention is that even of the Suttanta statements concerning jhāna-kammaṭṭhāna, ānāpānassatisamādhi, etc., which were not explicitly stated in the Sinhalese Aṭṭhakathās, saying, “it is the responsibility of those who teach the Suttantas” in the Verañja-kaṇḍa and other places, I will fully clarify their meaning in accordance with the respective Suttas.
Ý muốn nói là sẽ giải thích đầy đủ ý nghĩa của các lời dạy trong kinh điển như những lời dạy về thiền định, niệm hơi thở vào ra (ānāpānassati), định (samādhi) v.v. trong Verañjakaṇḍa và các phần khác, những điều chưa được nói trong các bản Chú giải Sinhalese khi nói “suttantikānaṃ bhāro” (trách nhiệm của những người học kinh điển), phù hợp với các kinh điển tương ứng.
Hessatīti bhavissati, kariyissatīti vā attho.
“ Will be” means bhavissati (will be), or kariyissati (will be done).
Hessatī (sẽ là): sẽ xảy ra, hoặc nghĩa là sẽ được thực hiện.
Ettha ca paṭhamasmiṃ atthavikappe bhāsantarapariccāgādikaṃ catubbidhaṃ kiccaṃ nipphādetvā suttantikānaṃ vacanānamatthaṃ paridīpayantī ayaṃ vaṇṇanā bhavissatīti vaṇṇanāya vasena samānakattukatā veditabbā.
Here, in the first meaning-alternative, this explanation will be one that accomplishes the four kinds of tasks, starting with the abandonment of the foreign language, and clarifies the meaning of the Suttanta statements. Thus, the identity of agent (the explanation) should be understood.
Ở đây, trong trường hợp nghĩa thứ nhất, bản chú giải này sẽ là bản thực hiện bốn việc đã nói như từ bỏ ngôn ngữ khác v.v. và giải thích ý nghĩa của các lời dạy trong kinh điển. Cần hiểu rằng chủ ngữ của hành động là bản chú giải.
Pacchimasmiṃ atthavikappe pana heṭṭhāvuttabhāsantarapariccāgādiṃ katvā suttantikānaṃ vacanānamatthaṃ paridīpayantī ayaṃ vaṇṇanā amhehi kariyissatīti evaṃ ācariyavasena samānakattukatā veditabbā.
In the latter meaning-alternative, this explanation, having accomplished the aforementioned abandonment of the foreign language and so on, and clarifying the meaning of the Suttanta statements, will be done by us. Thus, the identity of agent (the teacher) should be understood.
Trong trường hợp nghĩa thứ hai, bản chú giải này sẽ được chúng tôi thực hiện bằng cách làm những việc như từ bỏ ngôn ngữ khác đã nói ở trên và giải thích ý nghĩa của các lời dạy trong kinh điển. Cần hiểu rằng chủ ngữ của hành động là các vị thầy.
Vaṇṇanāpīti ettha apisaddaṃ gahetvā ‘‘tasmāpi sakkaccaṃ anusikkhitabbāti yojetabba’’nti cūḷagaṇṭhipade vuttaṃ.
Regarding “ and the commentary,” it is stated in the Cūḷagaṇṭhipada that one should take the particle “ api” and connect it as “therefore, it should also be diligently studied.”
Trong câu Vaṇṇanāpī (và bản chú giải), lấy từ api (cũng), Cūḷagaṇṭhipada nói rằng “do đó cũng cần phải học hỏi một cách cẩn trọng”.
Tattha pubbe vuttappayojanavisesaṃ pamāṇabhāvañca sampiṇḍetīti adhippāyo.
There, the intention is that it summarizes the special purpose and authoritativeness mentioned earlier.
Ở đó, ý muốn nói là tóm tắt mục đích đặc biệt và tính tiêu chuẩn đã nói trước đó.
Majjhimagaṇṭhipade pana ‘‘tasmā sakkaccaṃ anusikkhitabbāpī’’ti sambandho vutto.
In the Majjhimagaṇṭhipada, however, the connection is stated as “therefore, it should also be diligently studied.”
Tuy nhiên, trong Majjhimagaṇṭhipada, mối liên hệ được nói là “do đó cũng cần phải học hỏi một cách cẩn trọng”.
Ettha pana na kevalaṃ ayaṃ vaṇṇanā hessati, atha kho anusikkhitabbāpīti imamatthaṃ sampiṇḍetīti adhippāyo.
Here, the intention is that this commentary will not only exist, but it should also be diligently studied, thereby summarizing this meaning.
Ở đây, ý muốn nói là tóm tắt ý nghĩa rằng không chỉ bản chú giải này sẽ tồn tại, mà nó còn cần phải được học hỏi.
Etthāpi yathāṭhitavaseneva apisaddassa attho gahetabboti amhākaṃ khanti.
Even here, according to our conviction, the meaning of the particle “api” should be taken as it stands.
Ngay cả ở đây, theo ý kiến của chúng tôi, ý nghĩa của từ api nên được hiểu theo đúng nguyên văn.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yasmā aṭṭhakathāsu vuttaṃ pamāṇaṃ, yasmā ca ayaṃ vaṇṇanāpi tato abhinnattā pamāṇabhūtāyeva hessati, tasmā sakkaccaṃ anusikkhitabbāti.
This is what is meant: Since what is stated in the Aṭṭhakathās is authoritative, and since this commentary, being non-different from them, will also be authoritative, therefore it should be diligently studied.
Điều này có nghĩa là: vì những điều được nói trong các bản Chú giải là tiêu chuẩn, và vì bản chú giải này cũng sẽ là tiêu chuẩn do không khác biệt với các bản đó, nên cần phải học hỏi một cách cẩn trọng.