Table of Contents

⮲

Dhātupāṭhavilāsiniyā

Edit
1

Dhātupāṭha vilāsiniyā

The Dhātupāṭha Vilāsinī

Dhātupāṭha Vilāsiniyā

2
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
Homage to that Blessed One, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One.
Kính lễ Đức Thế Tôn, bậc A-la-hán, Bậc Chánh Đẳng Giác
3
1.
1.
1.
4
Sammāsambuddha sūriyo yo sambodho dayo dito;
The Perfectly Self-Enlightened One, the sun, who, having arisen with perfect enlightenment,
Tôi xin đảnh lễ Bậc Chánh Đẳng Giác, mặt trời, người mà sự giác ngộ đã tỏa sáng,
5
Jagu paṅkaja saṅghāte bodhayī paṇamāmi taṃ.
awakened the multitude of lotuses of the world—I pay homage to him.
Làm cho tập hợp hoa sen của thế gian nở rộ.
6
2.
2.
2.
7
Saddhammabhānu yo lokā lokaṃ katvāna dhī tamaṃ;
The radiance of the Saddhamma, who, having dispelled the profound darkness from the world,
Tôi xin đảnh lễ Chánh Pháp, ánh sáng đã xuất hiện đúng đắn bởi vị ẩn sĩ,
8
Dhaṃsayī muninā sammā pātubhūto namāmi taṃ.
was properly manifested by the Sage—I pay homage to him.
Đã phá tan bóng tối của thế gian.
9
3.
3.
3.
10
Silagandhasamākiṇṇo buddho saddhammahāya yo;
The Buddha, imbued with the fragrance of virtue, who, by the excellent Saddhamma,
Tôi xin đảnh lễ Tăng chúng, người mà hương giới đức lan tỏa, đã làm cho chúng sinh,
11
Saṅghatoyaruho pāṇa lī tosesi namāmi taṃ-
delighted the multitude of beings like a lotus pond—I pay homage to him.
Là những đóa sen trong dòng nước của Chánh Pháp của Đức Phật, được thỏa mãn.
12
4.
4.
4.
13
Natvā mama garuṃvāsi padumārāma nāmakaṃ;
Having paid homage to my teacher, named Padumārāma,
Sau khi đảnh lễ vị thầy của tôi, tên là Padumārāma,
14
Pāḷiṃ nissāya kassā haṃ dhātupāṭhavilāsini-
I shall now compile the Dhātupāṭha Vilāsinī based on the Pāḷi.
Tôi sẽ biên soạn Dhātupāṭhavilāsinī dựa trên Pāḷi.
15
5.
5.
5.
16
Imañhi ganthakaraṇaṃ satthāgamanaye rato;
Indeed, this composition of a book, by one devoted to the method of the Teacher's teachings,
Công trình biên soạn này, tôi đã thực hiện với sự tận tâm theo giáo pháp của Bậc Đạo Sư,
17
Mūkalaṃgamu saṅkhāte gāme sajjanakārite-
was done at the request of good people in the village called Mūkalaṅgamu.
Tại ngôi làng tên là Mūkalaṅgamu, do các thiện nhân xây dựng.
18
6.
6.
6.
19
Suvisuddhārāmanāma vihāramhi nivāsako;
Residing in the monastery named Suvisuddhārāma,
Vị trưởng lão chính ở ngôi tịnh xá tên là Suvisuddhārāma,
20
Tasmiṃ padhāna thero si kataññū santavutti yo-
a chief thera there, who is grateful and of peaceful conduct,
Người có lòng biết ơn và hạnh kiểm thanh tịnh.
21
7.
7.
7.
22
Guṇālaṅkāranāmo so thero theranvaye rato;
that thera, named Guṇālaṅkāra, devoted to the lineage of theras,
Vị trưởng lão tên là Guṇālaṅkāra, người tận tâm với dòng truyền thừa của các trưởng lão,
23
Yāci maṃ abhigantvāna mitto me vaṅkamānaso.
came to me and requested it, as he is my friend of sincere mind.
Là bạn của tôi với tấm lòng chân thành, đã đến và thỉnh cầu tôi.
24
8.
8.
8.
25
Buddho hessaṃ yadā loke niddeso haṃ tadā iti;
"When there is a Buddha in the world, then I shall explain"—thus,
Khi nào tôi là một vị Phật trong thế gian, khi đó tôi sẽ thuyết giảng, như vậy;
26
Pāpuṇissa mahaṅkāraṃ ko vādo pani hantare-
who would attain arrogance? What further talk would there be then?
Ai lại đạt được sự kiêu mạn? Còn nói gì đến việc không có sự kiêu mạn?
27
Appaccayo paro hoti bhūvādi gaṇato sati;
A passive suffix becomes 'paro' when it comes from the bhū group, provided that
Khi có bhūvādi gaṇa, thì appaccaya là paro (hậu tố) và hoti (trở thành);
28
Suddhakattu kirayākhyāne sabbadhātuka nissitaṃ-
it is associated with a verb expressing the pure agent.
Trong việc diễn tả hành động của chủ ngữ thuần túy, nó nương vào tất cả các căn động từ.
29
Payutto kattunā yoge ṭhito yevā ppadhāniye;
When applied by an agent and standing as the primary element in a construction,
Khi được sử dụng bởi chủ ngữ, nó đứng ở vị trí không chính yếu;
30
Kirayaṃ sādheti etassa dīpakaṃ sāsane padaṃ-
it accomplishes the verb; the word in the Canon indicating this is padam.
Từ trong giáo pháp này làm sáng tỏ rằng nó hoàn thành hành động.
31
Karaṇa vacanaṃyeva yebhuyyena padissati;
The instrumental case is predominantly seen;
Phần lớn, chỉ có karaṇa vacana (cách công cụ) được thấy;
32
Ākhyāte kāritaṭṭhānaṃ sandhāya kathitaṃ idaṃ;
this refers to the position of the causative verb in a finite verb form (ākhyāta),
Điều này được nói đến khi đề cập đến vị trí của kārita (khiến cho) trong ākhyāta (động từ chia);
33
Na nāme kārataṭṭhānaṃ bodhetā itiādikaṃ-
not to the position of the causative in a nominal form, such as bodhetā (awakener), etc.
Chứ không phải vị trí của kārita trong danh từ, như bodhetā (người giác ngộ) v.v.
34
Sunakhehipi khādāpenti iccādini padānitu;
A skilled wise person in usage should explain this by citing examples
Những từ ngữ như “sunakhehipi khādāpenti” (khiến chó ăn) v.v.,
35
Āharitvāna dīpeyya payoga kusalo budho-yī.
such as “They make dogs eat” (sunakhehipi khādāpenti) and so on.
Người trí giả thành thạo trong việc sử dụng sẽ đưa ra và làm sáng tỏ.
36
Kathito sacca saṅkhepe paccanta vacanena ve;
When briefly stated with an active voice ending (paccattavacana),
Khi được nói tóm tắt một cách chân thật, bằng paccanta vacana (lời nói ở vùng biên giới);
37
Bhuyyate iti saddassa sambandho bhāvadīpano-
the connection of the word bhuyyate (is) indicates the impersonal sense (bhāva).
Sự liên hệ của từ bhuyyate là để làm sáng tỏ ý nghĩa của bhāva (trạng thái).
38
Niddesapāḷiyaṃ rūpaṃ vihoti vihavīyati;
From seeing the forms vihoti and vihavīyati in the Niddesa Pāḷi,
Trong Niddesapāḷi, hình thức là vihoti và vihavīyati;
39
Iti dassanatovāpi paccattavacanaṃ thiraṃ-
the active voice ending is firm.
Do việc thấy như vậy, paccatta vacana (lời nói riêng biệt) là vững chắc.
40
Tathā dhajaggasuttante muninā hacca bhāsite;
Also, from seeing the Pāḷi, "He will abandon it" (so pahīyissati),
Cũng vậy, trong kinh Dhajagga, được Đức Phật thuyết giảng;
41
So pahīyissati iti pāḷidassanatopica-
spoken by the Sage in the Dhajagga Sutta,
Do việc thấy Pāḷi “so pahīyissati” (người ấy sẽ được đoạn trừ).
42
Pāramitānu bhāvena mahesīnaṃva dehato;
and from the performance of perfections, as from the bodies of great sages,
Do năng lực của các Ba-la-mật, như từ thân của các bậc Đại hiền;
43
Sanni nipphādanā neva sakkaṭādi vaco viya-
it is not like Sanskrit and other languages in its complete achievement.
Việc tạo ra sự liên kết không giống như lời nói tiếng Phạn v.v.
44
Paccatta dassaneneva purisattaya yojanaṃ;
From seeing the active voice ending, the application of three persons,
Chỉ bằng cách thấy paccatta (riêng biệt), sự kết hợp của ba ngôi;
45
Ekavacanikañcāpi bahuvacanikampica;
and also singular and plural numbers,
Cả số ít và số nhiều;
46
Kātabba miti no khantī parassapadaādike-
should be done, which is not our intention for parassapada (active voice) and so on.
Không phải sự chấp nhận của chúng ta rằng nó phải được thực hiện trong parassapada (ngôi thứ ba) v.v.
47
Bhāve kirayāpadaṃ nāma pāḷiyā atiduddasaṃ;
Indeed, an impersonal verb (bhāve kiriyāpada) is very difficult to find in Pāḷi.
Trong Pāḷi, kiriyāpada (động từ) ở bhāva (trạng thái) rất khó thấy;
48
Tasmā taggahaṇūpāyo vutto ettāvatā mayā-yī.
Therefore, the method for grasping it has been stated by me thus far.
Vì vậy, cho đến nay tôi đã nói về phương pháp nắm bắt nó.
49
Yaṃ tikālaṃ tipurisaṃ kirayāvāci tikārakaṃ;
That which denotes action in three tenses and three persons, and refers to three cases,
Cái gì là động từ (kiriyāvacī) của ba thời, ba ngôi, ba cách, ba giới tính, hai số;
50
Attiliṅgaṃ dvivacanaṃ ta dākhyātanti vuccati-yī.
and has no gender (attiliṅga) and two numbers (dvivacanaṃ), is called ākhyāta (finite verb).
Cái đó được gọi là ākhyāta (động từ chia).
51
Ākhyāta sāgara matha jjatani taraṅgaṃ,
The wise poets, with diverse intelligence, cross the ocean of finite verbs,
Các thi sĩ trí tuệ, với con thuyền của trí tuệ rộng lớn,
52
Dhātujjalaṃ vikaraṇa gama kālamīnaṃ;
with its waves of present tense, waters of roots,
Vượt qua đại dương của động từ chia, với những con sóng của thì hiện tại, dòng chảy của căn động từ,
53
Lopā nubandha raya mattha vibhāgatīraṃ,
fish of aorist suffixes, and shores of elision, attachment, speed, and division of meaning,
Những con cá của thì, sự nhanh chóng của việc bỏ và nối, bờ của sự phân chia ý nghĩa.
54
Dhīrā taranti kavino puthu buddhi nāvā-yī.
by means of the ship of intellect.
Các thi sĩ trí tuệ, với con thuyền của trí tuệ rộng lớn, vượt qua đại dương của ākhyāta.
55
Cakkhakkhī nayanaṃ nettaṃ locanaṃ diṭṭhi dassanaṃ;
Cakkhu, akkhi, nayana, netta, locana, diṭṭhi, dassana,
Mắt được gọi là cakkhu, akkhi, nayana, netta, locana, diṭṭhi, dassana, pekkhana, acchi; lông mi được gọi là pamha và pakhuma.
56
Pekkhanaṃ acchi pamhantu pakhumanti pavuccati-yi.
pekkhana all mean 'eye'; pamha is said to mean 'eyelash'.
Mắt được gọi là cakkhu, akkhi, nayana, netta, locana, diṭṭhi, dassana, pekkhana, acchi; lông mi được gọi là pamha và pakhuma.
57
‘‘Pabbājito sakā raṭṭhā, aññaṃ janapadaṃ gato,
"One banished from one's own country, gone to another land,
“Một người bị trục xuất khỏi đất nước của mình, đã đi đến một vùng đất khác,
58
Mahantaṃ koṭṭhaṃ kayirātha, duruttānaṃ nivetave’’-
should build a large storehouse to deposit harsh words."
Hãy xây dựng một kho lúa lớn để chứa những lời nói thô tục.”
59
Porāṇa metaṃ atula netaṃ ajjatanāmiva,
"This is ancient, not recent, O Atula!
Điều này là cổ xưa, không phải như ngày nay, không thể so sánh được,
60
Nindanti tuṇhi māsīnaṃ nindanti bahubhāṇinaṃ;
They blame one who sits silent, they blame one who speaks much;
Người ta chỉ trích người ngồi yên, chỉ trích người nói nhiều;
61
Mitabhāṇinampi nindanti natthi loke anindito-
They blame even one who speaks little—there is no one in the world unblamed."
Ngay cả người nói ít cũng bị chỉ trích, không có ai không bị chỉ trích trên đời.
62
Nagaraṃ yathā paccantaṃ ‘‘guttaṃ’’ santarabāhiyaṃ,
"As a frontier city, well-guarded internally and externally,
Như một thành phố biên giới “được bảo vệ” cả bên trong lẫn bên ngoài,
63
Evaṃ ‘gopetha’ attānaṃ, khaṇe ve mā upaccagā-
so 'guard' yourselves; do not let the moment pass you by."
Cũng vậy, “hãy bảo vệ” chính mình, đừng để thời khắc trôi qua.
64
Dhiratthu taṃ visavantaṃ, yamahaṃ jīvita kāraṇā,
"Fie on that which, when vomiting, I, for the sake of life,
Đáng phỉ báng thay điều đó, thứ độc mà tôi đã nôn ra vì sự sống,
65
Vantaṃ pacchā vamissāmi, mataṃ me jivitaṃ varaṃ-
will later vomit up again. Death is better for me than life."
Thứ đã nôn ra mà tôi sẽ nôn lại sau, thà chết còn hơn sống.
66
Viluppateva puriso, yāvassa upakappati,
"A person is plundered as long as it benefits him;
Con người bị cướp bóc chừng nào nó còn có lợi cho kẻ khác,
67
Yadā caññe vilumpantī, so vilutto vilumpatī-
and when others plunder him, he, having been plundered, plunders."
Và khi những kẻ khác cướp bóc, thì nó bị cướp bóc và cướp bóc.
68
‘‘Appamādo amatapadaṃ, pamādo maccuno padaṃ,
"Heedfulness is the path to the Deathless; heedlessness is the path to death.
“Không phóng dật là con đường bất tử, phóng dật là con đường của cái chết,
69
Appamattā na mīyanti, ye pamattā yathāmatā’’.
The heedful do not die; the heedless are like those already dead."
Người không phóng dật không chết, người phóng dật như đã chết.”
70
1.
1.
1.
71
Ñāṇavimala tissākhyo, yo mahāsaṅgha nāyako,
The great Saṅgha leader, known as Ñāṇavimalatissa,
Vị Đại Tăng Trưởng tên là Ñāṇavimalatissa,
72
Marammavaṃsaṃ ādoca, dīpe saṇṭhāpayī idha-
initially established the Burmese lineage in this island.
Người đã thiết lập dòng truyền thừa Miến Điện trên hòn đảo này.
73
2.
2.
2.
74
Tassa padhāna sissosi, pāḷi yaṭṭhakathā vidū,
His chief disciple, skilled in Pāḷi and commentaries,
Học trò chính của Ngài là người thông thạo Pāḷi và Chú giải,
75
Dhammadhāra samaññāto, yo mahā saṅghasāmiko-
was the great master of the Saṅgha, known as Dhammadhāra.
Vị Đại Tăng Chủ được biết đến với danh hiệu Dhammadhāra.
76
3.
3.
3.
77
Yo tassa mukhyasiṃssā si, dhamme sattheva kovido,
His foremost disciple, proficient in the Dhamma and the scriptures,
Học trò chính của Ngài là người tinh thông giáo pháp và kinh điển,
78
Ñāṇānanda mahāthero, khe mā viya supākaṭo-
was the Mahāthera Ñāṇānanda, well-known as Khema.
Đại Trưởng lão Ñāṇānanda, nổi tiếng như Khema.
79
4.
4.
4.
80
Vimalasāra tissākhyo, mahāsaṃsādhipo kavi,
The Mahāsaṅghādhipa and poet, named Vimalasāratissa,
Vị Đại Tăng Chủ, thi sĩ tên là Vimalasāratissa,
81
Sissosi dutiyo tassa, pariyatti visārado-
was his second disciple, skilled in doctrinal study (pariyatti).
Là học trò thứ hai của Ngài, tinh thông học vấn.
82
5.
5.
5.
83
Padumārāma nāmo me, ācero therapuṅgavo,
My teacher, the eminent thera named Padumārāma,
Vị thầy của tôi, bậc Trưởng lão ưu tú tên là Padumārāma,
84
Tatiyo tassa sisso si sikkhāgārava saññuto-
was his third disciple, endowed with respect for training (sikkhā).
Là học trò thứ ba của Ngài, có lòng tôn kính giáo pháp.
85
6.
6.
6.
86
Saṅghādhipoca vimala, sārākhyo therakuñjaro,
The Saṅghādhipa, the elephant-like thera named Vimalasāra,
Vị Tăng Chủ, Trưởng lão voi tên là Vimalasāra,
87
Padumārāma vikhyāta, mahāthero cime duve-
and the great thera known as Padumārāma—these two—
Và Đại Trưởng lão nổi tiếng Padumārāma, hai vị này.
88
7.
7.
7.
89
Dhammādhāra mahāsaṅgha, sāminoca upantike,
learned from the venerable Dhammadhāra Mahāsaṅgha Sāmī,
Cũng như từ vị Đại Tăng Chủ Dhammadhāra,
90
Ñāṇānanda mahāthera, ssantikeva samuggahuṃ-
and also from the venerable Mahāthera Ñāṇānanda.
Và từ Đại Trưởng lão Ñāṇānanda, họ đã học được.
91
8.
8.
8.
92
Tesu kho padumārāma mahāthero avaṃ mamaṃ,
Among them, the Mahāthera Padumārāma taught me
Trong số đó, Đại Trưởng lão Padumārāma đã dạy tôi,
93
Sikkhayi sadda sattheca, pāḷiyaṭṭhakathāsu ca-
the science of grammar (sadda sattha) and Pāḷi commentaries.
Ngữ pháp và các Chú giải Pāḷi.
94
9.
9.
9.
95
Tasmiṃ divaṅgate pacchā, chando vyākaraṇādikaṃ,
After his passing, I studied prosody (chanda) and grammar, etc.,
Sau khi Ngài viên tịch, tôi đã học về ngữ pháp và các môn khác,
96
Vimalasāra mahāthera, ssantikeca samuggahiṃ-
from the venerable Mahāthera Vimalasāra.
Từ Đại Trưởng lão Vimalasāra.
97
10.
10.
10.
98
Tassa kho padumārāma mahātherassa dhīmato,
By the disciple of that wise Mahāthera Padumārāma,
Bởi học trò của Đại Trưởng lão Padumārāma, bậc trí tuệ,
99
Sissena ñāṇatilaka therena saṃsasāminā-
the Mahāthera Ñāṇatilaka, master of the Saṅgha,
Trưởng lão Ñāṇatilaka, vị Tăng Chủ.
100
11.
11.
11.
101
Buddhassa parinibbāṇa vīsahasse catussate,
in the year 2477 after the Buddha's Parinibbāna,
Vào năm 2477 sau khi Đức Phật nhập Niết-bàn,
102
Sa sattatyādhike vasse jeṭṭhamāse manorame-
in the delightful month of Jeṭṭha,
Trong tháng Jeṭṭha tươi đẹp.
103
12.
12.
12.
104
Aṭṭhamiyaṃ kāḷapakkhe, katāyaṃ matisūdanī,
on the eighth day of the dark fortnight, this 'Dispeller of Delusion' (Matisūdanī) was composed,
Vào ngày mùng tám của nửa tháng tối, tác phẩm Matisūdanī này được biên soạn,
105
Dhātupāṭhattha bodhāya dhātupāṭha vilāsinī-
the Dhātupāṭha Vilāsinī, for the understanding of the Dhātupāṭha.
Dhātupāṭhavilāsinī, để làm sáng tỏ ý nghĩa của Dhātupāṭha.
106
13.
13.
13.
107
Ādi muddāpanaṃ assā, guṇālaṅkāra nāmino,
Its initial printing was entrusted to the venerable Guṇālaṅkāra,
Việc in ấn ban đầu của tác phẩm này, thuộc về vị tên là Guṇālaṅkāra,
108
Onojitaṃ, mamāyattaṃ tatopari tapassino-
and thereafter to me, a recluse.
Sau đó, nó thuộc về tôi, một vị khổ hạnh.
109
14.
14.
14.
110
Sisso mayhaṃ gunānando unākuruva gāmajo,
My disciple, Gunānanda, from the village Unākuruva,
Học trò của tôi, Guṇānanda, đến từ làng Unākuruva,
111
Mamu patthamhito āsi, gaṇṭhiṭṭhānesanādito;
was helpful to me in searching for difficult passages and so forth.
Đã hỗ trợ tôi trong việc tìm kiếm các điểm khó hiểu và các việc khác.
112
15.
15.
15.
113
Bastyaṃ samaññako rājā, macco mama pitā ahu,
The king named Bastya, my minister, became my father,
Vua tên là Bastyaṃ là cha của tôi,
114
Ontīnyā vī sanāmā me mātā senāpatānyanu–
and my mother, named Ontīnyāvī, followed by the general—
Mẹ tôi tên là Ontīnyā Vī, là vợ của vị tướng quân.
115
16.
16.
16.
116
Ācerā ceva pācerā, janako jananīva me,
May my teachers and past teachers, my father and mother,
Các vị thầy và tổ sư, cha mẹ của tôi,
117
Devā cetyaṅgino sabbe, nenapappontu nibbutinti-
and all the deities who reside in stupas, attain Nibbāna through this (merit).
Tất cả chư thiên và những người đáng được cúng dường, nguyện cho họ đạt được Niết-bàn.
118
Dhātupāṭhavilāsiniyā samāptayi.
The Dhātupāṭha Vilāsinī is completed.
Dhātupāṭhavilāsinī đã hoàn thành.

Settings