Lokanīti

208

Sujanakaṇḍo

Chapter on Good People (Sujanakaṇḍa)

Chương về Người Thiện

209

41.

210

Sabbhireva samāsetha,

One should associate only with good people,

Chỉ nên giao du với người thiện,

211

Sabbhi kubbetha santhavaṃ;

one should cultivate friendship with good people;

Chỉ nên kết bạn với người thiện;

212

Sataṃ saddhammamaññāya,

Knowing the good Dhamma of the virtuous,

Hiểu được Chánh pháp của người thiện,

213

Seyyo hoti na pāpiyo.

one becomes better, not worse.

Sẽ trở nên tốt hơn, không trở nên xấu hơn.

214

42.

215

Caja dujjana saṃsaggaṃ,

Abandon the company of evil people,

Hãy từ bỏ giao du với kẻ ác,

216

Bhaja sādhu samāgamaṃ;

cultivate the company of good people;

Hãy kết bạn với người hiền;

217

Kara puññamahorattiṃ,

Do meritorious deeds day and night,

Hãy làm phước suốt ngày đêm,

218

Sara niccamaniccataṃ.

always recollect impermanence.

Hãy luôn nhớ đến vô thường.

219

43.

220

Yathā udumbarapakkā,

Just as ripe fig fruits,

Như quả vả chín,

221

Bahirattakamevaca;

appear beautiful on the outside;

Bên ngoài thì đẹp;

222

Anto kimīhi sampuṇṇā,

but are full of worms inside,

Bên trong thì đầy sâu bọ,

223

Evaṃ dujjanahaddayā.

so are the hearts of wicked people.

Cũng vậy là trái tim của kẻ ác.

224

44.

225

Yathāpi panasāpakkā,

Just as ripe jackfruits,

Như quả mít chín,

226

Bahi kaṇḍakameva ca;

have thorns on the outside;

Bên ngoài thì có gai;

227

Anto amatasampannā,

but are full of nectar inside,

Bên trong thì đầy vị ngọt,

228

Evaṃ sujanahadayā.

so are the hearts of good people.

Cũng vậy là trái tim của người thiện.

229

45.

230

Sukkhopi candanataru na jahāti gandhaṃ,

Even a dry sandalwood tree does not lose its fragrance,

Cây chiên đàn khô cũng không mất hương thơm,

231

Nāgo gato naramukhe na jahāti līḷaṃ;

an elephant caught in a man's mouth does not lose its majesty;

Voi bị bắt cũng không mất vẻ oai vệ;

232

Yantāgato madhurasaṃ na jahāti ucchu,

Sugarcane that has entered the press does not lose its sweet juice,

Mía bị ép cũng không mất vị ngọt,

233

Dukkhopi paṇḍitajano na jahāti dhammaṃ.

even in distress, a wise person does not abandon the Dhamma.

Người trí dù gặp khổ đau cũng không từ bỏ Dhamma.

234

46.

235

Sīho nāma jighacchāpi,

A lion, even when hungry,

Sư tử dù đói,

236

Paṇṇādīni na khādati;

does not eat leaves and grass;

Cũng không ăn lá cây;

237

Sīho nāma kisocāpi,

A lion, even when emaciated,

Sư tử dù gầy yếu,

238

Nāgamaṃsaṃ na khādati.

does not eat elephant flesh.

Cũng không ăn thịt voi.

239

47.

240

Kula-jāto kula-putto,

A well-born, noble son,

Người con trai sinh ra trong dòng dõi cao quý,

241

Kula-vaṃsa-surakkhato;

who protects his family lineage;

Được bảo vệ bởi truyền thống gia đình;

242

Attanā dukkha-pattopi,

even if he himself suffers,

Dù tự thân gặp khổ đau,

243

Hīna-kammaṃ na kāraye.

does not commit ignoble deeds.

Cũng không làm những việc thấp hèn.

244

48.

245

Candanaṃ sītalaṃ loke,

Sandalwood is cool in the world,

Gỗ chiên đàn mát lạnh trong thế gian,

246

Tato candaṃva sītalaṃ;

the moon is cooler than that;

Mặt trăng còn mát lạnh hơn gỗ chiên đàn;

247

Canda-candanasītamhā,

But cooler than the moon and sandalwood,

Hơn cả sự mát lạnh của mặt trăng và gỗ chiên đàn,

248

Sādhu vākyaṃ subhāsitaṃ.

is the well-spoken word of good people.

Là lời nói hay của người thiện.

249

49.

250

Udeyya bhāṇu pacchime,

The sun may rise in the west,

Mặt trời có thể mọc ở phía tây,

251

Merurājā nameyyapi;

Mount Meru may bend;

Vua núi Meru có thể cúi mình;

252

Sītalā narakaggipi,

the fire of hell may become cool,

Lửa địa ngục có thể trở nên mát lạnh,

253

Pabbatagge ca uppalaṃ.

and lotuses may bloom on mountain peaks.

Hoa sen có thể nở trên đỉnh núi.

254

Vikase na viparītaṃ,

These things may happen, but not the reverse,

Những điều này có thể xảy ra ngược lại,

255

Sādhuvāyyaṃ kudācanaṃ.

never will the words of good people be otherwise.

Nhưng lời nói của người thiện thì không bao giờ thay đổi.

256

50.

257

Sukhā rukkhassa chāyāva,

The shade of a tree is pleasant,

Bóng cây mang lại hạnh phúc,

258

Tato ñāti mātā pitu;

more so are relatives, mother, father;

Hơn thế nữa là cha mẹ và bà con;

259

Tato ācariyo rañño,

more so are teachers, kings;

Hơn thế nữa là thầy và vua,

260

Tato buddhassanekadhā.

and much more so are the Buddhas.

Hơn thế nữa là Đức Phật với vô số cách.

261

51.

262

Bhamarā pupphamicchanti,

Bees desire flowers,

Ong tìm kiếm hoa,

263

Guṇamicchanti sujanā;

good people desire virtues;

Người thiện tìm kiếm phẩm chất tốt.

264

Makkhikā pūtimicchanti,

Flies desire putrid things,

Ruồi thích đồ thối,

265

Dosamicchanti dujjanā.

Wicked people desire faults.

Kẻ ác thích lỗi lầm.

266

52.

267

Mātāhīnassa dubbhāsā,

For one lacking a mother, bad speech;

Kẻ thiếu mẹ thì lời nói thô tục,

268

Pitāhīnassa dukriyā;

For one lacking a father, bad deeds;

Kẻ thiếu cha thì hành động xấu xa;

269

Ubho mātā pitā hīnā,

For one lacking both mother and father,

Cả mẹ lẫn cha đều thiếu thốn,

270

Dubbhasāca dukīriyā.

Both bad speech and bad deeds.

Thì lời nói thô tục và hành động xấu xa.

271

53.

272

Mātā seṭṭhassa subhāsā,

For one whose mother is excellent, good speech;

Kẻ có mẹ hiền thì lời nói tốt đẹp,

273

Pitā seṭṭhassa sukriyā;

For one whose father is excellent, good deeds;

Kẻ có cha hiền thì hành động tốt đẹp;

274

Ubho mātā pitā seṭṭhā,

For one whose mother and father are both excellent,

Cả mẹ lẫn cha đều hiền đức,

275

Subhāsāca sukīriyā.

Both good speech and good deeds.

Thì lời nói tốt đẹp và hành động tốt đẹp.

276

54.

277

Saṅgāme sūra-micchanti,

In battle, they desire a hero;

Trong trận chiến, người ta muốn dũng sĩ,

278

Mantīsu akūtūhalaṃ;

In counsel, one who is calm;

Trong hội nghị, người ta muốn người không bối rối;

279

Piyañca annapānesu,

One who is beloved in food and drink;

Trong ăn uống, người ta muốn người dễ chịu,

280

Atthe jāte ca paṇḍitaṃ.

And when a matter arises, a wise person.

Khi có việc cần, người ta muốn người trí.

281

55.

282

Sunakho sunakhaṃ disvā,

A dog, seeing another dog,

Chó thấy chó,

283

Dantaṃ dasseti hiṃsituṃ;

Shows its teeth to harm it;

Nó nhe răng muốn cắn;

284

Dujjano sujanaṃ disvā,

A wicked person, seeing a good person,

Kẻ ác thấy người thiện,

285

Rosayaṃ hiṃsamicchati.

Becomes enraged and wishes to harm them.

Nó nổi giận muốn làm hại.

286

56.

287

Mā ca vegena kiccāni,

Do not perform tasks hastily,

Chớ vội vàng làm việc,

288

Karosi kārāpesi vā;

Nor have them performed hastily;

Hoặc sai người khác làm;

289

Sahasā kāritaṃ kammaṃ,

A foolish person, having acted impulsively,

Việc làm hấp tấp,

290

Mando pacchānutappati.

Later regrets it.

Kẻ ngu sau đó sẽ hối hận.

291

57.

292

Kodhaṃ vihitvā na kadācinasoce,

Having abandoned anger, one should never grieve;

Dứt bỏ sân hận, không bao giờ sầu muộn,

293

Makkhappahānaṃ isayo avaṇṇayuṃ;

The sages have praised the abandonment of ill-will;

Các bậc ẩn sĩ tán dương sự từ bỏ xan tham;

294

Sabbesa phārusa-vacaṃ khametha,

Endure the harsh speech of all;

Hãy nhẫn nhịn lời lẽ thô tục của mọi người,

295

Etaṃ khantiṃ uttamamāhu santo.

This patience, the virtuous declare, is supreme.

Các bậc thiện nhân nói đây là sự nhẫn nhịn tối thượng.

296

58.

297

Dukkho nivāso sambādhe,

Painful is dwelling in confinement,

Khổ thay nơi ở chật hẹp,

298

Ṭhāne asucisaṅkate;

In an unclean, crowded place;

Khổ thay nơi ô uế;

299

Tato arimhi appiye,

More so among enemies and those disliked,

Khổ hơn nữa là ở với kẻ thù không ưa thích,

300

Tatopi akataññunā.

And even more so with an ungrateful person.

Khổ hơn nữa là ở với kẻ vô ơn.

301

59.

302

Ovādeyyānusāseyya,

One should admonish and instruct,

Nên khuyên bảo, nên giáo huấn,

303

Gāpakā ca nivāraye;

And restrain those who are reprehensible;

Và ngăn cản những điều sai trái;

304

Satañhi so piyo hoti,

Such a one is dear to the virtuous,

Người như vậy được bậc thiện nhân yêu mến,

305

Asataṃ hoti appiyo.

But is disliked by the ignoble.

Nhưng lại bị kẻ ác ghét bỏ.

306

60.

307

Uttamattanivātena,

One should conquer the excellent by humility,

Người cao thượng thì khuất phục bằng sự nhún nhường,

308

Sūraṃ bhedena nijjaye;

The hero by discord;

Người dũng cảm thì khuất phục bằng sự chia rẽ;

309

Nīcaṃ appaka dānena,

The lowly by a small gift,

Kẻ thấp kém thì khuất phục bằng chút bố thí,

310

Vīriyena samaṃ jaye.

And the equal by effort.

Người ngang hàng thì khuất phục bằng sự tinh tấn.

311

61.

312

Na visaṃ visamiccāhu,

Poison is not called poison,

Người ta không gọi thuốc độc là độc,

313

Dhanaṃ saṅghassa uccate;

The property of the Saṅgha is called (true poison);

Tài sản của Tăng đoàn mới gọi là độc;

314

Visaṃ ekaṃva hanati,

Poison kills but one person,

Thuốc độc chỉ giết một người,

315

Sabbaṃ saṅghassa santakaṃ.

But the entire property of the Saṅgha (destroys all).

Tất cả tài sản của Tăng đoàn (có thể làm hại nhiều người).

316

62.

317

Javane bhadraṃ jānanti,

They know a good horse by its speed,

Người ta biết ngựa tốt qua tốc độ,

318

Baliddañca vāhenā;

A draught-ox by its burden;

Biết bò qua sức kéo;

319

Duhena dhenuṃ jānanti,

They know a cow by its milking,

Biết bò cái qua sữa,

320

Bhāsamānena paṇḍitaṃ.

And a wise person by their speech.

Biết người trí qua lời nói.

321

63.

322

Dhanamappampi sādhūnaṃ,

Even a little wealth of the good

Dù ít tiền bạc của người thiện nhân,

323

Kūpe vāriva nissayo;

Is like water in a well (for others);

Cũng như nước trong giếng để nương tựa;

324

Bahuṃ api asādhūnaṃ,

But much wealth of the bad

Dù nhiều tiền bạc của kẻ ác,

325

Naca vārīva aṇṇave.

Is like water in the ocean (of no use to others).

Cũng như nước biển không thể dùng được.

326

64.

327

Najjo pivanti no āpaṃ,

Rivers do not drink their own water,

Sông không tự uống nước của mình,

328

Rukkhā khādanti no phalaṃ;

Trees do not eat their own fruit;

Cây không tự ăn quả của mình;

329

Vassanti kvaci no meghā,

Clouds do not rain on themselves;

Mây không tự mưa cho mình,

330

Paratthāya sataṃ dhanaṃ.

The wealth of the virtuous is for the benefit of others.

Tài sản của bậc thiện nhân là vì người khác.

331

65.

332

Apattheyyaṃ na pattheyya,

One should not desire the undesirable,

Điều không nên mong cầu thì chớ mong cầu,

333

A cinteyyaṃ na cintaye;

One should not think the unthinkable;

Điều không nên suy nghĩ thì chớ suy nghĩ;

334

Dhammameva sucinteyya,

One should only ponder the Dhamma well,

Chỉ nên suy nghĩ về Dhamma một cách đúng đắn,

335

Kālaṃ moghaṃ na accaye.

And not waste time fruitlessly.

Chớ để thời gian trôi qua vô ích.

336

66.

337

Acintitampi bhavati,

Even what is unthought of comes to be,

Điều không nghĩ tới cũng xảy ra,

338

Cintitampi vinassati;

And what is thought of perishes;

Điều nghĩ tới cũng có thể mất đi;

339

Na hi cintāmayā bhogā,

For possessions are not born of mere thought,

Vì của cải không do suy nghĩ mà có,

340

Itthiyā purisassavā.

Neither for a woman nor a man.

Dù là của phụ nữ hay đàn ông.

341

67.

342

Asantassa piyo hoti,

He becomes dear to the ignoble,

Kẻ không tốt thì được yêu mến,

343

Sante na kurute piyaṃ;

But does not endear himself to the virtuous;

Với người tốt thì không tạo thiện cảm;

344

Asataṃ dhammaṃ roceti,

He delights in the ways of the ignoble—

Kẻ ấy thích pháp của kẻ ác,

345

Taṃ parābhavato mukhaṃ.

That is the cause of his downfall.

Đó là cửa ngõ của sự suy tàn.

346

Sujanakaṇḍo niṭṭhito.

The Chapter on Good People is finished.

Phẩm Hiền Nhân đã xong.

347

4. Bāladujjanakaṇḍo

4. The Chapter on Fools and Wicked People

4. Phẩm Kẻ Ngu và Kẻ Ác

348

68.

349

Atippiyo na kātabbo,

One should not make a wicked person too dear,

Chớ nên quá thân thiết,

350

Khalo kotūhalaṃ karo;

For they cause disturbance;

Kẻ xấu sẽ gây phiền nhiễu;

351

Sirasā vahyamānopi,

Even if carried on one's head,

Dù được đội trên đầu,

352

Aḍḍhapūro ghaṭo yathā.

Like a pot that is half-full.

Cũng như bình nước vơi một nửa.

353

69.

354

Sappo duṭṭho khalo duṭṭho,

A snake is wicked, a wicked person is wicked,

Rắn độc, kẻ xấu cũng độc,

355

Sappo duṭṭhataro khalo;

A wicked person is more wicked than a snake;

Kẻ xấu độc hơn rắn;

356

Mantosadhehi so sappo,

That snake is appeased by mantras and medicines,

Rắn độc có thể được chữa bằng thần chú và thuốc,

357

Khalo kenupasammati.

But by what is a wicked person appeased?

Nhưng kẻ xấu thì làm sao bình phục?

358

70.

359

Yo bālo maññati bālyaṃ,

A fool who knows his foolishness,

Kẻ ngu mà biết mình ngu,

360

Paṇḍito vāpi tena so;

Is thereby wise;

Thì nhờ đó mà thành trí;

361

Bālova paṇḍitamānī,

But a fool who thinks himself wise,

Nhưng kẻ ngu mà tự cho mình trí,

362

So ve bāloti vuccati.

Is truly called a fool.

Thì thật sự được gọi là ngu.

363

71.

364

Madhuṃva maññatī bālo,

A fool thinks evil is like honey,

Kẻ ngu coi điều ác như mật ngọt,

365

Yāva pāpaṃ na paccati;

Until the evil ripens;

Cho đến khi ác nghiệp chưa chín muồi;

366

Yadāca paccatī pāpaṃ,

But when the evil ripens,

Nhưng khi ác nghiệp đã chín muồi,

367

Atha dukkhaṃ nigacchati.

Then he experiences suffering.

Thì kẻ ấy phải chịu khổ đau.

368

72.

369

Na sādhu balavā bālo,

It is not good for a powerful fool

Kẻ ngu có sức mạnh mà không tốt,

370

Sahasā vindate dhanaṃ;

To acquire wealth by force;

Hấp tấp giành lấy tài sản;

371

Kāyassa bhedā duppañño,

Upon the breaking up of the body, the unwise one

Sau khi thân hoại mạng chung, kẻ kém trí ấy,

372

Nirayaṃ sopapajjati.

Is reborn in hell.

Sẽ rơi vào địa ngục.

373

73.

374

Ghare duṭṭho ca mūsīko ca,

In the house, the mouse is wicked;

Trong nhà, chuột là kẻ phá hoại,

375

Vane duṭṭho ca vānaro;

In the forest, the monkey is wicked;

Trong rừng, vượn là kẻ phá hoại;

376

Sakuṇe ca duṭṭho kāko,

Among birds, the crow is wicked;

Trong loài chim, quạ là kẻ phá hoại,

377

Nare duṭṭhoca brāhmaṇo.

Among humans, the brāhmaṇa is wicked.

Trong loài người, Bà-la-môn là kẻ phá hoại.

378

74.

379

Dīghā jāgarato ratti,

Long is the night for the sleepless,

Đêm dài đối với người thức trắng,

380

Dīghaṃ santassa yojanaṃ;

Long is a yojana for the weary;

Đường dài đối với người mệt mỏi;

381

Dīgho bālāna saṃsāro,

Long is saṃsāra for fools,

Luân hồi dài đối với kẻ ngu,

382

Saddhammaṃ a-vijānataṃ.

Who do not know the True Dhamma.

Không biết Chánh Pháp.

383

75.

384

Tila mattaṃ paresaṃva,

They see the small fault of others,

Kẻ ngu thấy lỗi lầm của người khác nhỏ như hạt mè,

385

Appa dosañca passati;

Even if it's but a sesame seed's worth;

Và thấy đó là lỗi nhỏ;

386

Nāḷikerampi sadosaṃ,

But a wicked person does not see their own fault,

Nhưng lỗi lầm của mình lớn như cây dừa,

387

Khala-jāto na passati.

Even if it's like a coconut.

Kẻ xấu không thấy.

388

76.

389

Nattadosaṃ pare jaññā,

One should know one's own faults in others,

Hãy biết lỗi lầm của người khác,

390

Jaññā dosaṃ parassatu;

And know others' faults in oneself;

Hãy biết lỗi lầm của mình;

391

Guyhe kummo aṅgāni,

A tortoise hides its limbs,

Rùa ẩn mình vào mai,

392

Para dosañca lakkhaye.

But observes the faults of others.

Hãy nhìn thấy lỗi lầm của người khác.

393

77.

394

Paṇḍitassa pasaṃsāya,

By the praise of a wise person,

Để ca ngợi người trí,

395

Daṇḍo bālena dīyate;

A rod is given to a fool;

Kẻ ngu lại tặng gậy;

396

Paṇḍito paṇḍiteneva,

A wise person is truly praised

Người trí được người trí khác,

397

Vaṇṇitova suvaṇṇito.

By a wise person alone.

Ca ngợi thì mới thật sự được ca ngợi.

398

78.

399

Luddhaṃ atthena gaṇheyya,

One should win over the greedy with wealth,

Kẻ tham lam thì thu phục bằng tiền bạc,

400

Thaddhaṃ añjali kammunā;

The arrogant with a respectful greeting;

Kẻ cứng đầu thì thu phục bằng sự chắp tay chào;

401

Chandānuvattiyā mūḷhaṃ,

The foolish by following their wishes,

Kẻ ngu si thì thu phục bằng cách chiều theo ý muốn,

402

Yathābhūtena paṇḍitaṃ.

And the wise by the truth.

Người trí thì thu phục bằng chân lý.

403

Bāladujjanakaṇḍo niṭṭhito.

The Chapter on Fools and Wicked People is finished.

Phẩm Kẻ Ngu và Kẻ Ác đã xong.

404

4. Mittakaṇḍo

4. The Chapter on Friends

4. Phẩm Bằng Hữu

405

79.

406

Hitakāro paro bandhu,

One who brings welfare is a kinsman, though alien;

Người khác làm điều lợi ích là bà con,

407

Bandhūpi ahito paro;

A kinsman who brings no welfare is an alien;

Bà con mà làm điều bất lợi thì là người ngoài;

408

A hito dehajo byādhi,

A bodily illness is a foe,

Bệnh tật sinh ra từ thân là điều bất lợi,

409

Hitaṃ araññamosadhaṃ.

Medicine from the forest is beneficial.

Thuốc trong rừng là điều lợi ích.

410

80.

411

Parokkhe guṇa-hantāraṃ,

One who destroys virtues behind one's back,

Sau lưng thì hủy báng đức hạnh,

412

Paccakkhe piyavādinaṃ;

And speaks sweetly to one's face;

Trước mặt thì nói lời ngọt ngào;

413

Vajjeyya tādisaṃ mittaṃ,

One should avoid such a friend,

Hãy tránh xa người bạn như vậy,

414

Visakumbhe yathā madhuṃ.

Like a jar of poison with honey on top.

Như bình thuốc độc có mật ngọt.

415

81.

416

Dhanahīne caje mitto,

Friends abandon the penniless,

Khi không còn tiền bạc, bạn bè bỏ đi,

417

Puttadārā sahodarā;

As do children, wives, and siblings;

Vợ con, anh em cũng vậy;

418

Dhanavantaṃva sevanti,

They attend to the wealthy;

Chỉ phục vụ người giàu có,

419

Dhanaṃ loke mahā sakhā.

Wealth is the great friend in the world.

Tiền bạc là người bạn lớn nhất trên đời.

420

82.

421

Jāneyya pesena bhaccaṃ,

One should know a servant in service,

Nên biết người hầu qua công việc,

422

Bandhuṃ vāpi bhayāgate;

And a kinsman when danger arises;

Bà con qua lúc hoạn nạn;

423

Appakāsu tathā mittaṃ,

Likewise a friend in adversity,

Bạn bè qua lúc khó khăn,

424

Dārañca vibhavakkhaye.

And a wife when one's fortune declines.

Vợ qua lúc tài sản tiêu tán.

425

83.

426

So bandhu yo hite yutto,

He is a kinsman who is engaged in one's welfare,

Người bà con là người làm điều lợi ích,

427

Pitaro honti posako;

Parents are those who nourish;

Cha mẹ là người nuôi dưỡng;

428

Taṃ mittaṃ yattha vissāso,

That is a friend in whom one has trust,

Người bạn là nơi có thể tin cậy,

429

Sā bhariyā ca yassa nibbūti.

And she is a wife in whom there is contentment.

Người vợ là người mang lại sự an lạc.

430

84.

431

Na vissase a-vissattaṃ,

Do not trust the untrustworthy,

Chớ tin kẻ không đáng tin,

432

Mittañcāpi na vissase;

Nor even trust a friend;

Cũng chớ quá tin bạn bè;

433

Kadāci kupito mito,

For sometimes an angered friend

Vì có khi bạn bè giận dữ,

434

Sabbaṃ dosaṃ pakāsaye.

May reveal all one's faults.

Sẽ tiết lộ tất cả lỗi lầm.

435

85.

436

Sakiṃ duṭṭhañca yo mittaṃ,

He who, having once been wronged by a friend,

Kẻ nào đã một lần làm hại bạn,

437

Puna sandhitumicchati;

Wishes to reconcile again;

Mà còn muốn kết giao lại;

438

So maccuṃ upagaṇhāti,

That one embraces death,

Kẻ ấy đang tự chuốc lấy cái chết,

439

Gabbhamassatarī yathā.

Like a mule carrying a fetus.

Như con la cái mang thai.

440

86.

441

Vahe a-mittaṃ khandhena,

Carry an enemy on your shoulder,

Hãy cõng kẻ thù trên vai,

442

Yāva kālo anāgato;

Until the opportune time arrives;

Cho đến khi thời cơ chưa đến;

443

Tameva āgate kāle,

Then, when that time comes,

Khi thời cơ đã đến,

444

Sele bhinde ghaṭaṃ iva.

Smash them on a rock like a pot.

Hãy đập hắn như đập bình trên đá.

445

87.

446

Iṇaseso aggiseso,

A remnant of debt, a remnant of fire,

Nợ còn sót lại, lửa còn sót lại,

447

Satruseso tatheva ca;

And likewise a remnant of enemies;

Kẻ thù còn sót lại cũng vậy;

448

Punappunaṃ vivaḍḍhanti,

They grow again and again,

Sẽ phát triển trở lại nhiều lần,

449

Tasmā sesaṃ na kāraye.

Therefore, leave no remnant.

Vì vậy chớ để sót lại.

450

88.

451

Padumaṃva mukhaṃ yassa,

One whose face is like a lotus,

Kẻ có miệng như hoa sen,

452

Vācā candana sītalā;

And whose speech is cool like sandalwood;

Lời nói mát lạnh như gỗ đàn hương;

453

Tādisaṃ nopaseveyya,

One should not associate with such a person,

Nhưng trong lòng chứa chất độc halāhala,

454

Hadayetu halāhalaṃ.

Whose heart holds deadly poison.

Chớ nên kết giao với người như vậy.

455

89.

456

Na seve pharusaṃ sāmiṃ,

One should not serve a harsh master,

Chớ phục vụ chủ thô bạo,

457

Naca seveyya macchariṃ;

Nor a stingy one;

Cũng chớ phục vụ chủ keo kiệt;

458

Tato apaggaṇhaṃ sāmiṃ,

Nor a master who does not support,

Chủ không biết nắm giữ (người tài),

459

Neva niggahitaṃ tato.

Nor one who does not restrain.

Và cũng không biết kiềm chế.

460

90.

461

Siṅgī paññāsa hatthena,

Avoid a horned animal by fifty cubits,

Cá Siṅgī (cá trê) thì tránh xa năm mươi sải,

462

Vajje satena vājinaṃ;

A horse by a hundred;

Ngựa thì tránh xa một trăm sải;

463

Hatthiṃ dantiṃ sahassena,

A tusked elephant by a thousand,

Voi có ngà thì tránh xa một ngàn sải,

464

Desa cāgena dujjanaṃ.

And a wicked person by abandoning the country.

Kẻ ác thì tránh xa bằng cách rời bỏ xứ sở.

465

91.

466

Kudesañca kumittañca,

A bad country and a bad friend,

Xứ sở xấu, bạn bè xấu,

467

Kukulañca kubandhavaṃ;

A bad family and bad kinsmen;

Gia đình xấu, bà con xấu;

468

Kudārañca kudāsañca,

A bad wife and a bad servant,

Vợ xấu, người hầu xấu,

469

Dūrato parivajjaye.

Avoid them from afar.

Hãy tránh xa từ xa.

470

92.

471

Rogāture ca dubbhikkhe,

In sickness and famine,

Trong bệnh tật, trong nạn đói,

472

Byasane sattu viggahe;

In calamity and enemy conflict;

Trong hoạn nạn, trong chiến tranh với kẻ thù;

473

Rājadvāre susāne ca,

At the king's gate and in the charnel ground,

Tại cửa cung vua, tại bãi tha ma,

474

Ye tiṭṭhanti sumittakā.

Those who stand by are true friends.

Những ai đứng bên cạnh là bạn tốt.

475

93.

476

Sītavāco bahumitto,

He who has gentle speech has many friends,

Người nói lời dịu dàng thì có nhiều bạn,

477

Pharuso appamittako;

He who is harsh has few friends;

Người nói lời thô bạo thì ít bạn;

478

Upamaṃ ettha ñātabbā,

Here, the simile of the moon and sun,

Ví dụ ở đây là vua mặt trăng và vua mặt trời.

479

Canda-sūriya-rājūnaṃ.

And kings should be known.

94.

480

Mittakaṇḍo niṭṭhito.

The Chapter on Friends is finished.

Phẩm Bằng Hữu đã xong.

Table of Contents