Aṭṭhakathā (pu-vi)

3

Saṃgāyanassa pucchā-vissajjanā

Questions and Answers of the Council

Hỏi-Đáp về Đại Kết Tập

4

Sadevakopi ce loko, āgantvā tāsayeyya maṃ;

Even if the world, with its devas, were to come and frighten me;

Dù thế gian cùng chư thiên, có đến làm ta sợ hãi;

5

Na me paṭibalo assa, janetuṃ bhayabheravaṃ.

It would not be able to produce fear and terror in me.

Cũng không thể khiến ta sợ hãi kinh hoàng.

6

Sacepi tvaṃ mahiṃ sabbaṃ, sasamuddaṃ sapabbataṃ;

Even if you, O great nāga, were to take up the entire earth, with its oceans and mountains;

Dù cho ngươi, hỡi đại long vương, nhấc bổng

7

Ukkhipitvā mahānāga, khipeyyāsi mamūpari;

And throw it upon me;

Toàn bộ trái đất cùng biển cả, núi non, và ném lên ta;

8

Neva me sakkuṇeyyāsi, janetuṃ bhayabheravaṃ;

You would not be able to produce fear and terror in me;

Ngươi cũng không thể khiến ta sợ hãi kinh hoàng;

9

Aññadatthu tavevassa, vighāto uragādhipa.

Instead, O lord of serpents, it would be your own destruction.

Trái lại, chính ngươi sẽ bị hủy hoại, hỡi vua loài rắn.

10

Mā dāni kodhaṃ janayittha, ito uddhaṃ yathā pure;

Do not now arouse anger, from this point onwards, as before;

Từ nay trở đi, chớ sanh sân hận như trước;

11

Sassaghātañca mākattha, sukhakāmā hi pāṇino;

And do not destroy crops, for beings desire happiness;

Chớ hủy hoại mùa màng, vì chúng sanh ưa thích hạnh phúc;

12

Karotha mettaṃ sattesu, vasantu manujā sukhaṃ.

Cultivate loving-kindness towards beings, let people live in happiness.

Hãy thực hành tâm từ đối với chúng sanh, nguyện loài người sống an vui.

13

Cattāro āsīvisā uggatejā ghoravisāti kho bhikkhave catunnetaṃ mahābhūtānaṃ adhivacanaṃ.

“Four venomous snakes, O bhikkhus, with mighty power and terrible poison,” is a designation for the four great elements.

Này chư Tỳ-khưu, bốn con rắn độc có nọc độc ghê gớm này là danh từ để chỉ bốn đại chủng.

14

Pañca vadhakā paccatthikāti kho bhikkhave pañcannetaṃ upādānakkhandhānaṃ adhivacanaṃ.

“Five murderous enemies, O bhikkhus,” is a designation for the five aggregates of clinging.

Này chư Tỳ-khưu, năm kẻ thù sát nhân này là danh từ để chỉ năm uẩn chấp thủ.

15

Chaṭṭho antaracaro vadhako ukkhittāsikoti kho bhikkhave nandīrāgassetaṃ adhivacanaṃ.

“The sixth, a murderous wanderer with drawn sword, O bhikkhus,” is a designation for delight and lust.

Này chư Tỳ-khưu, kẻ sát nhân thứ sáu đi lang thang với thanh kiếm giương lên này là danh từ để chỉ ái dục.

16

Suñño gāmoti kho bhikkhave channetaṃ ajjhattikānaṃ āyatanānaṃ adhivacanaṃ.

“An empty village, O bhikkhus,” is a designation for the six internal sense bases.

Này chư Tỳ-khưu, ngôi làng trống rỗng này là danh từ để chỉ sáu nội xứ.

17

Corā gāmaghātakāti kho bhikkhave channetaṃ bāhirānaṃ āyatanānaṃ adhivacanaṃ.

“Village-destroying bandits, O bhikkhus,” is a designation for the six external sense bases.

Này chư Tỳ-khưu, những kẻ cướp phá làng này là danh từ để chỉ sáu ngoại xứ.

18

Mahāudakaṇṇavo kho bhikkhave catunnetaṃ oghānaṃ adhivacanaṃ.

“A great ocean of water, O bhikkhus,” is a designation for the four floods (oghas).

Này chư Tỳ-khưu, đại dương mênh mông này là danh từ để chỉ bốn dòng nước lũ (Ogha).

19

Orimaṃ tīraṃ sāsaṅkaṃ sappaṭibhayanti kho bhikkhave sakkāyassetaṃ adhivacanaṃ.

“The near shore, O bhikkhus, fraught with danger and peril,” is a designation for identity view (sakkāya).

Này chư Tỳ-khưu, bờ bên này đầy hiểm nguy và sợ hãi này là danh từ để chỉ thân kiến (sakkāya).

20

Pārimaṃ tīraṃ khemaṃ appaṭibhayanti kho bhikkhave nibbānassetaṃ adhivacanaṃ.

“The far shore, O bhikkhus, safe and free from peril,” is a designation for Nibbāna.

Này chư Tỳ-khưu, bờ bên kia an toàn và không sợ hãi này là danh từ để chỉ Niết Bàn.

21

Vīriyārambhassetaṃ adhivacanaṃ.

This is a designation for the exertion of effort.

Là danh từ để chỉ sự tinh tấn.

22

Gantvā kasmīragandhāraṃ, isi majjhantikā tadā;

Having gone to Kashmir and Gandhara, the ascetic Majjhantika then;

Khi ấy, tôn giả Majjhantika đã đi đến Kasmīra và Gandhāra;

23

Duṭṭhaṃ nāgaṃ pasādetvā, mocesi bandhanā bahū.

Pacified the vicious nāga, and freed many from bondage.

Sau khi làm cho con rắn độc hoan hỷ, ngài đã giải thoát nhiều người khỏi sự trói buộc.

24

Punapi bhante dakkhemu saṅgati ce bhavissati.

And again, venerable sir, we shall see you if there is a gathering.

Thưa tôn giả, chúng con sẽ gặp lại nếu có duyên.

25

Ajjāpi santānamayaṃ, mālaṃ ganthenti nandane;

Even today, they weave a wreath of santāna flowers in Nandana;

Ngay cả hôm nay, họ vẫn kết vòng hoa ở Nandana;

26

Devaputto javo nāma, yo me mālaṃ paṭicchati.

A deva's son named Java, he receives my wreath.

Vị thiên tử tên Java, người đã nhận vòng hoa của ta.

27

Muhuttoviya so dibbo, idha vassāni soḷasa;

That divine moment, here it is sixteen years;

Một khoảnh khắc của chư thiên đó, ở đây là mười sáu năm;

28

Rattindivo ca so dibbo, mānusiṃ sarado sataṃ.

And that divine day and night, it is a hundred human years.

Một ngày đêm của chư thiên đó, là một trăm năm của loài người.

29

Iti kammāni anventi, asaṅkheyyāpi jātiyo;

Thus deeds follow, through countless existences;

Như vậy, các nghiệp theo sau, dù trải qua vô số kiếp;

30

Kalyāṇaṃ yadi vā pāpaṃ, na hi kammaṃ vinassati.

Whether good or evil, indeed, no deed perishes.

Dù là thiện hay ác, nghiệp không bao giờ mất đi.

31

Yo icche puriso hotuṃ, jāti jāti punappunaṃ;

Whoever desires to be a man, birth after birth, again and again;

Người đàn ông nào muốn được làm đàn ông, kiếp này qua kiếp khác;

32

Paradāraṃ vivajjeyya, dhotapādova kaddamaṃ.

Should avoid another's wife, like one with clean feet avoids mud.

Hãy tránh xa vợ người khác, như người rửa chân tránh bùn.

33

Yā icche puriso hotuṃ, jāti jāti punappunaṃ;

Whoever desires to be a man, birth after birth, again and again;

Người phụ nữ nào muốn được làm đàn ông, kiếp này qua kiếp khác;

34

Sāmikaṃ apacāyeyya, indaṃva paricārikā.

Should honor her husband, like a serving woman honors Indra.

Hãy tôn kính chồng mình, như người hầu tôn kính Indra.

35

Yo icche dibbabhogañca, dibbamāyuṃ yasaṃ sukhaṃ;

Whoever desires divine enjoyments, divine life, fame, and happiness;

Người nào muốn hưởng phước báu chư thiên, tuổi thọ chư thiên, danh tiếng và hạnh phúc chư thiên;

36

Pāpāni parivajjetvā, tividhaṃ dhammamācare.

Having avoided evil deeds, should practice the three-fold Dhamma.

Hãy tránh xa các điều ác, và thực hành ba loại pháp.

37

Yaṃ bhikkhave sadevakassa lokassa samārakassa sabrahmakassa sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ anuvicaritaṃ manasā, tamahaṃ jānāmi tamahaṃ abhiññāsiṃ, taṃ tathāgatassa viditaṃ, taṃ tathāgato na upaṭṭhāti.

Whatever, O bhikkhus, is seen, heard, sensed, cognized, attained, sought, and traversed by the mind of the world with devas, Māra, Brahmā, ascetics, brahmins, devas, and humans – that I know, that I have comprehended, that is known to the Tathāgata, that the Tathāgata does not uphold.

Này chư Tỳ-khưu, điều gì mà thế gian cùng chư thiên, cùng Ma-vương, cùng Phạm thiên, cùng chúng sanh Sa-môn và Bà-la-môn, cùng loài người và chư thiên đã thấy, đã nghe, đã cảm nhận, đã biết, đã đạt được, đã tìm kiếm, đã suy tư bằng tâm ý, Ta đều biết điều đó, Ta đã chứng ngộ điều đó, điều đó đã được Như Lai biết rõ, Như Lai không chấp giữ điều đó.

38

Iti kho bhikkhave tathāgato diṭṭhasutamutaviññātabbesu dhammesu tādīyeva tādī, tumhā ca pana tādimhā añño tādī uttaritaro vā paṇītataro vā natthīti vadāmi.

Thus, O bhikkhus, in regards to things seen, heard, sensed, and cognized, the Tathāgata is indeed such (tādī); and I declare that there is no other such one higher or more excellent than this Such One (Tādī) of yours.

Này chư Tỳ-khưu, Như Lai là bậc như vậy đối với các pháp đã thấy, đã nghe, đã cảm nhận, đã biết; và Ta nói rằng không có bậc nào khác như vậy, cao hơn hay thù thắng hơn bậc như vậy (Như Lai) này.

39

Suvaṇṇabhūmiṃ gantvāna, soṇuttarā mahiddhikā;

Having gone to Suvaṇṇabhūmi, Soṇuttara, mighty in psychic power;

Sau khi đến Suvaṇṇabhūmi, các vị đại thần thông Soṇa và Uttara;

40

Pisāce niddhametvāna, brahmajālamadesisuṃ.

Having driven out the Pisācas, taught the Brahmajäla Sutta.

Đã xua đuổi các loài quỷ, và thuyết giảng kinh Brahmajāla.

41

Samaṇā mayaṃ mahārāja, dhammarājassa sāvakā;

We are ascetics, O great king, disciples of the Dhamma King;

Thưa Đại vương, chúng tôi là các Sa-môn, đệ tử của Đức Pháp Vương;

42

Taveva anukampāya, jambudīpā idhāgatā.

Out of compassion for you, we have come here from Jambudīpa.

Vì lòng từ bi đối với ngài, chúng tôi từ Jambudīpa đến đây.

43

Ahaṃ buddhañca dhammañca, saṅghañca saraṇaṃ gato,

I have gone for refuge to the Buddha, the Dhamma, and the Saṅgha,

Tôi đã quy y Phật, Pháp và Tăng,

44

Upāsakattaṃ desesiṃ, sakyaputtassa sāsane.

I have declared myself a lay follower in the dispensation of the Sakyan Son.

Tôi đã tuyên bố là một cận sự nam trong giáo pháp của Đức Sakyaputta.

45

Tena samayena buddho bhagavā verañjāyaṃ viharati naḷerupuci mandamūle.

At that time, the Blessed Buddha was residing in Verañjā at the root of the Naḷeru-Pucimanda tree.

Vào thời ấy, Đức Thế Tôn đang trú tại Verañjā, dưới gốc cây Naḷeru-pucimanda.

46

Saggārohaṇasopāṇaṃ, aññaṃ sīlasamaṃ kuto;

Where is there another ladder to ascend to heaven, equal to virtue (sīla)?

Bậc thang lên cõi trời, nào có gì sánh bằng giới đức;

47

Dvāraṃ vā pana nibbāna, nagarassa pavesane.

Or indeed a gate for entering the city of Nibbāna?

Hay cánh cửa để vào thành Niết Bàn.

48

Alameva kātuṃ kalyāṇaṃ, dānaṃ dātuṃ yathārahaṃ;

It is sufficient to do good, to give gifts as is fitting;

Đủ sức để làm việc thiện, bố thí đúng mức;

49

Pāṇiṃ kāmadadaṃ disvā, ko puññaṃ nakarissati.

Seeing a hand that bestows desires, who would not do meritorious deeds?

Thấy bàn tay ban tặng điều mong muốn, ai lại không tạo phước?

50

Dassāmannañca pānañca, vatthasenāsanāni ca;

I will give food and drink, clothing and lodging;

Tôi sẽ cúng dường thức ăn và đồ uống, y phục và chỗ ở;

51

Papañca udapānañca, dugge saṅkamanāni ca.

And a well and a water-tank, and bridges in difficult places.

Cũng như giếng nước và cầu cống ở những nơi hiểm trở.

52

Mahāaṭṭhakathañceva, mahāpaccarimevaca;

The Mahāaṭṭhakathā, the Mahāpaccariya, and

Đại Chú Giải (Mahāaṭṭhakathā), Mahāpaccari,

53

Kurundiñcāti tissopi, sīhaḷaṭṭhakathā imā;

The Kurundi – these three are the Sinhalese Commentaries;

Và Kurundi, ba bộ Chú Giải Tích Lan này;

54

Buddhamittoti nāmena, visutassa yasassino;

Having heard from the Elder, the wise one, renowned by the name Buddhamitta,

Đã được nghe từ vị trưởng lão có danh tiếng,

55

Vinayaññussa dhīrassa, sutvā therassa santike.

Who was learned in the Vinaya, and glorious.

Tên là Buddhamitta, bậc trí tuệ thông hiểu Vinaya.

56

Upaddavākule loke, nirupaddavato ayaṃ;

How this (work) was completed in one year, without hindrance,

Trong thế gian đầy tai họa, đây là điều không tai họa;

57

Ekasaṃvacchareneva, yathā niṭṭhaṃ upāgatā;

In a world full of dangers, may all endeavors for the sake of the world,

Đã được hoàn tất trong một năm;

58

Evaṃ sabbassa lokassa, niṭṭhaṃ dhammūpasaṃhitā;

Which are associated with the Dhamma, swiftly reach completion,

Như vậy, mọi khởi sự của tất cả thế gian,

59

Sīghaṃ gacchantu ārambhā, sabbepi nirupaddavā.

And be free from all dangers.

Hãy nhanh chóng hoàn thành không chướng ngại, phù hợp với Pháp.

60

Ciraṭṭhitatthaṃ dhammassa, karontena mayā imaṃ;

For the long-lasting of the Dhamma, by me who made this (work);

Để cho Chánh Pháp tồn tại lâu dài, ta đã thực hiện điều này;

61

Saddhammabahumānena, yañca puññaṃ samācitaṃ;

Whatever merit has been accumulated with great respect for the Saddhamma;

Và phước báu đã tích lũy với lòng tôn kính Chánh Pháp;

62

Sabbassa ānubhāvena, tassa sabbepi pāṇino;

By the power of all that, may all beings;

Nhờ uy lực của tất cả phước báu ấy, nguyện tất cả chúng sanh;

63

Bhavantu dhammarājassa, saddhammarasasevino.

Be partakers of the flavor of the Saddhamma of the Dhamma King.

Đều được hưởng vị Chánh Pháp của Đức Pháp Vương.

64

Ciraṃ tiṭṭhatu saddhammo, kāle vassaṃ ciraṃ pajaṃ;

May the Saddhamma endure long, may the rain fall long in due season for the people;

Nguyện Chánh Pháp tồn tại lâu dài, nguyện mưa thuận gió hòa cho chúng sanh;

65

Tappetu devo dhammena, rājā rakkhatu mediniṃ.

May the deva satisfy with Dhamma, may the king protect the earth.

Nguyện chư thiên làm cho thỏa mãn bằng Pháp, nguyện vua bảo hộ đất nước.

66

Tāva tiṭṭhatu lokasmiṃ, lokanittharaṇesinaṃ;

May this endure in the world, showing the way to purity of virtue,

Nguyện nó tồn tại trong thế gian, cho những ai tìm cầu sự giải thoát khỏi thế gian;

67

Dassentī kulaputtānaṃ, nayaṃ sīlavisuddhiyā;

To noble sons who seek to cross over the world;

Chỉ dẫn cho các thiện nam tử phương pháp thanh tịnh giới đức;

68

Yāva buddhoti nāmampi, suddhacittassa tādino;

As long as the name ‘Buddha’ – of that Such One (Tādī) of pure mind,

Cho đến khi danh hiệu Đức Phật,

69

Lokamhi lokajeṭṭhassa, pavattati mahesino.

The Lord, the Foremost of the world – prevails in the world.

Bậc tâm thanh tịnh, bậc như vậy, bậc tối thượng trong thế gian, bậc Đại Sĩ, vẫn còn lưu truyền trong thế gian.

70

Karuṇāsītalahadayaṃ, paññāpajjotavihatamohatamaṃ;

I revere the Sugata, whose heart is cool with compassion, whose darkness of delusion has been dispelled by the lamp of wisdom,

Tôi xin đảnh lễ Đức Sugata, bậc giải thoát khỏi mọi nẻo luân hồi, có trái tim mát lạnh bởi lòng bi mẫn, có ánh sáng trí tuệ xua tan bóng tối vô minh, là bậc thầy của thế giới cùng chư thiên và loài người.

71

Sanarāmaralokagaruṃ, vande sugataṃ gativimuttaṃ.

The Teacher of the world with devas and humans, freed from all destinies.

Tôi đảnh lễ đấng Thiện Thệ, bậc Giải thoát khỏi mọi nẻo luân hồi, là bậc Thầy của chư thiên và loài người.

72

Buddhopi buddhabhāvaṃ, bhāvetvā ceva sacchikatvāca;

Having cultivated and realized the state of a Buddha,

Đức Phật đã chứng ngộ và hiện thực hóa Phật tánh;

73

Yaṃ upagato gatamalaṃ, vande tamanuttaraṃ dhammaṃ.

I revere that peerless Dhamma, which is free from defilements and attained.

Tôi xin đảnh lễ Pháp vô thượng, không cấu uế mà Ngài đã đạt được.

74

Sugatassa orasānaṃ, puttānaṃ mārasenamathanānaṃ;

I revere with my head the community of eight Noble Ones (ariyasaṅgha),

Tôi xin cúi đầu đảnh lễ Tăng đoàn Thánh chúng,

75

Aṭṭhannampi samūhaṃ, sirasā vande ariyasaṅghaṃ.

The true sons of the Sugata, who crushed the army of Māra.

Gồm tám vị, là những người con chính thống của Đức Sugata, đã tiêu diệt quân Ma-vương.

76

Dīghassa dīghasuttaṅkitassa, nipuṇassa āgamavarassa;

This excellent Āgama (collection) of the Dīgha Nikāya, marked by long suttas,

Đối với kinh Dīgha, được đánh dấu bằng các bài kinh dài, tinh tế, là tập A-hàm tối thượng;

77

Buddhānubuddhasaṃvaṇṇitassa, saddhāvahaguṇassa.

Subtle, praised by Buddhas and their disciples, and possessing qualities that inspire faith.

Được Đức Phật và các bậc giác ngộ tán thán, với những phẩm hạnh đáng tin cậy.

78

Sammāsambuddheneva hi tiṇṇampi piṭakānaṃ atthavaṇṇanākkamo bhāsito, yāpakiṇṇakadesanāti vuccati, tato saṃgāyanādivasena sāvakehīti ācariyā vadanti.

Indeed, the method of explaining the meaning of the three Piṭakas was taught by the Perfectly Self-Enlightened One himself, which is called the scattered teaching; then, say the teachers, by the disciples through the councils and so forth.

Chính Đức Chánh Đẳng Giác đã thuyết giảng phương pháp giải thích ý nghĩa của ba Tạng, được gọi là những lời dạy rải rác (pākiṇṇakadesanā), sau đó các vị thầy nói rằng đó là do các đệ tử đã kết tập.

79

Atthappakāsanatthaṃ, aṭṭhakathā ādito vasisatehi;

For the purpose of clarifying the meanings, the Commentaries were initially compiled by five hundred sages,

Để làm sáng tỏ ý nghĩa, các Chú Giải ban đầu đã được kết tập bởi năm trăm vị ẩn sĩ;

80

Pañcahi yāsaṅgītā, anusaṅgītā ca pacchāpi.

And subsequently re-compiled.

Và sau đó cũng được kết tập lại.

81

Majjhe visuddhimaggā, esa catunnampi āgamānañhi;

Standing in the middle of the Visuddhimagga, this (Commentary) will clarify the meaning as taught there,

Giữa các Chú Giải, con đường thanh tịnh này là của bốn tập A-hàm;

82

Ṭhatvā pakāsayissati, tattha yathā bhāsitamatthaṃ;

For all four Āgamas (Nikāyas).

Nó sẽ làm sáng tỏ ý nghĩa đã được thuyết giảng ở đó;

83

Icceva kato tasmā, tampi gahetvāna saddhimetāya;

Therefore, having taken that as well, with faith in this Commentary,

Vì vậy, hãy tin tưởng vào điều này, và nắm giữ nó;

84

Aṭṭhakathāya vijānātha, dīghāgamanissitaṃ atthaṃ.

Understand the meaning that pertains to the Dīgha Āgama.

Hãy hiểu ý nghĩa liên quan đến Dīgha-āgama qua Chú Giải này.

85

Atthānaṃ sūcanato, suvuttato savanatothasūdanato,

Because it points out meanings (attha-sūcanato), because it is well-spoken (suvuttato), because it is heard (savanato), because it crushes (attha-sūdanato),

Vì nó chỉ ra các ý nghĩa, vì được thuyết giảng tốt, vì được lắng nghe, vì nó loại bỏ sự nghi ngờ,

86

Suttāṇā suttasabhāgatoca, suttanti akkhātaṃ.

Because it protects (suttāṇā), and because it is similar to thread (sutta-sabhāgatoca), it is called 'Sutta'.

Vì nó bảo vệ, và vì nó có tính chất tương tự như kinh (sutta), nên nó được gọi là Suttanta.

87

Sududdasaṃ sunipuṇaṃ, yatthakāmanipātinaṃ;

That which is hard to see, very subtle, and wanders where it wills;

Tâm rất khó thấy, rất vi tế, đi lang thang theo ý muốn;

88

Cittaṃ rakkhetha medhāvī, cittaṃ guttaṃ sukhāvahaṃ.

The wise one should guard the mind, for a guarded mind brings happiness.

Người trí nên giữ gìn tâm, tâm được giữ gìn mang lại hạnh phúc.

89

So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite ānañjappatte ñāṇadassanāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti –

When his mind is thus concentrated, purified, cleansed, unblemished, rid of defilements, malleable, wieldy, steady, and attained to imperturbability, he directs and inclines his mind to the knowledge and vision of things –

Khi tâm đã định tĩnh như vậy, thanh tịnh, trong sáng, không cấu uế, không phiền não, mềm mại, dễ uốn nắn, vững vàng, đạt đến trạng thái bất động, vị ấy hướng tâm đến tuệ nhãn (ñāṇadassana) và tập trung vào đó –

90

Yaṃhitaṃ bhikkhave sammāvadamāne vadeyya samantapāso mārassāti, mātugāmaṃyeva sammā vadamāno vadeyya samantapāso mārassāti.

Whatever, O bhikkhus, one might rightly say is "Māra's net with snares all around," one might rightly say is "the female sex itself is Māra's net with snares all around."

Này chư Tỳ-khưu, nếu một người nói đúng, thì nên nói rằng: “Đó là cái lưới của Māra bao trùm khắp nơi.” Nếu nói đúng, thì nên nói rằng: “Chính người phụ nữ là cái lưới của Māra bao trùm khắp nơi.”

91

Yo bhikkhu divasaṃ caṅkamena nisajjāya ca āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodhetvā.

That bhikkhu, having purified his mind throughout the day by walking and sitting, from obstructive mental states.

Vị Tỳ-kheo nào ban ngày bằng cách đi kinh hành và ngồi đã làm cho tâm thanh tịnh khỏi các pháp chướng ngại.

92

Iti cittakiriyavāyodhātuvipphāravasena ayaṃ kāyasammato aṭṭhisaṅghāto abhikkamati.

Thus, by means of the expansion of the mind-action and wind element, this so-called body, this heap of bones, advances.

Như vậy, cái thân được coi là khối xương này tiến tới theo sự lan tỏa của tâm-hành-khí-giới.

93

Karuṇā viya sattesu, paññā yassa mahesino;

Like compassion for beings, the wisdom of that great sage;

Lòng bi mẫn đối với chúng sanh, trí tuệ của bậc Đại hiền giả.

94

Ñeyyadhammesu sabbesu, pavattittha yathāruci.

In all knowable phenomena, proceeded as he wished.

Trong tất cả các pháp nên biết, đã vận hành như ý muốn.

95

Dasāya tāya sattesu, samussāhitamānaso;

With his mind encouraged by that condition for beings;

Với trạng thái đó, với tâm hăng hái đối với chúng sanh.

96

Pāṭihīrāvasānamhi, vasanto tidasālaye;

Dwelling in the Tāvatiṃsa heaven at the end of the display of miracles;

Khi kết thúc phép lạ, đang ngự ở cõi trời Ba Mươi Ba.

97

Pāricchattakamūlamhi, paṇḍukambalanāmake;

At the root of the Pāricchattaka tree, on the stone slab called Paṇḍukambala;

Dưới gốc cây Pāricchattaka, trên tảng đá tên Paṇḍukambala.

98

Silāsane sannisinno, ādiccova yugandhare.

Seated, like the sun on Mount Yugandhara.

Đức Thế Tôn ngồi giống như mặt trời trên núi Yugandhara.

99

Cakkavāḷasahassehi, dasāhāgamma sabbaso;

Having arrived from thousands of world-systems on all sides;

Từ ngàn thế giới, tất cả chư thiên đã đến.

100

Sannisinnena devānaṃ, gaṇena parivārito;

Surrounded by an assembly of devas, all seated;

Được vây quanh bởi đoàn chư thiên đang ngồi.

101

Mātaraṃ pamukhaṃ katvā, tassā paññāya tejasā;

With his mother as the foremost, by the power of her wisdom;

Đức Thế Tôn đã đặt Mẫu hậu làm người đứng đầu, với oai lực trí tuệ của Ngài.

102

Abhidhammakathāmaggaṃ, devānaṃ sampavattayi.

He set forth the path of Abhidhamma discourse to the devas.

Đã thuyết giảng con đường Abhidhamma cho chư thiên.

103

Tassa pāde namassitvā, sambuddhassa sirīmato;

Having bowed at the feet of that Glorious Perfectly Enlightened One;

Sau khi đảnh lễ chân của Đức Toàn Giác đầy oai nghi.

104

Saddhammañcassa pūjetvā, katvā saṅghassa cañjaliṃ.

And having honored his good Dhamma, and offered añjali to the Saṅgha.

Và cúng dường Chánh pháp của Ngài, làm lễ chắp tay đến Tăng chúng.

105

Yaṃ devadevo devānaṃ, desetvā nayato puna;

That which the God of gods, having taught to the devas in due course;

Điều mà Đức Thiên Trong Các Vị Thiên đã thuyết giảng cho chư thiên theo phương pháp.

106

Therassa sāriputtassa, samācikkhi vināyako.

The Leader then explained to the Elder Sāriputta.

Vị Đạo Sư đã giải thích lại cho Trưởng lão Sāriputta.

107

Anotattadahe katvā, upaṭṭhānaṃ mahesino;

And having performed service to the Great Sage at the Anotatta Lake;

Sau khi hầu hạ bậc Đại hiền giả tại hồ Anotatta.

108

Yañca sutvāna so thero, āharitvā mahītalaṃ.

That which the elder heard and brought down to the human world.

Và sau khi nghe điều đó, vị Trưởng lão đã mang xuống mặt đất.

109

Bhikkhūnaṃ parirudāhāsi, iti bhikkhūhi dhārito;

He proclaimed it to the bhikkhus, thus it was preserved by the bhikkhus;

Đã thuyết giảng cho các Tỳ-kheo, như vậy được các Tỳ-kheo gìn giữ.

110

Saṅgītikāle saṃṅgīto, vedehamuninā puna.

During the Saṅgīti (Council), it was recited again by the sage of Videha.

Vào thời kết tập, đã được vị ẩn sĩ Vedeha kết tập lại.

111

Yaṃ karomasi brahmuno, samaṃ devehi mārisa;

O good sir, that which we do for Brahmā, together with the devas;

Hỡi quý vị, điều mà chúng ta thực hiện cho Phạm thiên, cùng với chư thiên.

112

Tadajja tuyhaṃ kassāma, handa sāmaṃ karoma te.

That we shall do for you today; indeed, we shall perform it for you.

Hôm nay chúng ta sẽ thực hiện điều đó cho quý vị, nào, chúng ta hãy tự mình thực hiện cho quý vị.

113

Atthaṃ pakāsayissāmi, āgamaṭṭhakathāsupi;

I will explain the meaning, even in the Āgama Aṭṭhakathās;

Tôi sẽ làm sáng tỏ ý nghĩa, ngay cả trong các chú giải kinh điển.

114

Gahetabbaṃ gahetvāna, tosayanto vicakkhaṇe.

Taking what should be taken, pleasing the discerning ones.

Sau khi thâu tóm những gì cần thâu tóm, làm hài lòng các bậc trí giả.

115

Itime bhāsamānassa, abhidhammakathaṃ imaṃ;

While I speak this Abhidhamma discourse;

Khi tôi đang thuyết giảng về câu chuyện Abhidhamma này.

116

Avikkhittā nisāmetha, dullabhāhiayaṃkathā.

Listen attentively, for this discourse is rare.

Hãy lắng nghe không xao nhãng, câu chuyện này thật khó gặp.

117

Etthete pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti.

Therein, these evil unwholesome states cease without remainder.

Tại đây, những pháp bất thiện ác này diệt tận không còn sót lại.

118

Cakkhuṃ cāvuso paṭicca rūpeca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso, phassapaccayā vedanā, yaṃ vedeti, taṃ sañjānāti.

Dependent on the eye, friend, and forms, eye-consciousness arises; the coming together of the three is contact; with contact as condition, feeling arises; what one feels, that one perceives.

Này các bạn, nương vào mắt và các sắc trần mà nhãn thức sinh khởi, sự hòa hợp của ba thứ là xúc, do duyên xúc mà có cảm thọ, cái gì cảm thọ thì nhận biết.

Yaṃ sañjānāti, taṃ vitakketi, yaṃ vitakketi, taṃ papañceti, yaṃ papañceti, tato nidānaṃ purisaṃ papañcasaññāsaṅkhā samudācaranti atītānāgatapaccuppannesu cakkhuviññeyyasu rūpesu –

What one perceives, that one thinks about; what one thinks about, that one elaborates; what one elaborates, from that as a source, concepts of mental proliferation assail a person regarding forms cognizable by the eye in the past, future, and present—

Cái gì nhận biết thì suy tư, cái gì suy tư thì phóng dật, cái gì phóng dật thì từ đó mà các tưởng phóng dật của con người khởi lên đối với các sắc khả kiến bằng mắt trong quá khứ, vị lai và hiện tại –

119

Purimā bhikkhave koṭi na paññāyati avijjāya.

The earlier limit of ignorance, bhikkhus, is not discerned.

Này các Tỳ-kheo, tiền tế của vô minh không được nhận biết.

120

Attheva gambhīragataṃ sudubbudhaṃ,

There is indeed that which is profound, extremely difficult to awaken to,

Thật vậy, có điều sâu xa, rất khó hiểu.

121

Sayaṃ abhiññāya sahetusambhavaṃ;

That which he himself understood, with its causes and arising;

Tự mình chứng ngộ với nhân và sự sinh khởi.

122

Yathānupubbaṃ nikhilena desitaṃ,

How, in due order, it was taught in full,

Điều đã được bậc Đại hiền giả thuyết giảng đầy đủ theo thứ lớp.

123

Mahesinā rūpagataṃva passati.

The great sage sees it as if it were a visible form.

Giống như thấy sắc pháp.

124

Abhikkamissāmi paṭikkamissāmīti hi cittaṃ uppajjamānaṃ rūpaṃ samuṭṭhāpeti.

Indeed, the mind arising with the thought "I will advance, I will retreat" generates physical form.

Tâm sinh khởi với ý nghĩ ‘tôi sẽ tiến tới, tôi sẽ lùi lại’ là khởi lên sắc pháp.

125

Na antalikkhena na samuddamajjhe,

Not in the sky, nor in the midst of the ocean,

Không ở trên không trung, không ở giữa biển cả.

126

Na pabbatānaṃ vivaraṃ pavissa;

Nor by entering into mountain crevices;

Không ẩn mình trong khe núi.

127

Na vijjate so jagatippadeso,

There is no place in the world,

Không có nơi nào trên thế gian.

128

Yatthaṭṭhito mucceyya pāpakammā.

Where one standing would be freed from evil kamma.

Mà đứng ở đó có thể thoát khỏi ác nghiệp.

129

Yaṃ pattaṃ kusalaṃ tassa, ānubhāvena pāṇino;

By the power of the merit attained,

Nhờ năng lực của phước lành đã đạt được đó.

130

Sabbe saddhammarājassa, ñatvā dhammaṃ sukhāvahaṃ;

May all beings, knowing the Dhamma of the Righteous King to be conducive to happiness;

Nguyện cho tất cả chúng sanh, sau khi biết pháp mang lại hạnh phúc của Đức Pháp Vương.

131

Pāpuṇantu visuddhāya, sukhāya paṭipattiyā;

Attain purification for happiness, through right practice;

Đạt được sự thực hành thanh tịnh, để có hạnh phúc.

132

Asokamanupāyāsaṃ, nibbānasukhamuttamaṃ.

May they attain the sorrowless, un-distressed, supreme happiness of Nibbāna.

Hạnh phúc Niết Bàn tối thượng, không sầu muộn, không khổ đau.

133

Ciraṃ tiṭṭhatu saddhammo, dhamme hontu sagāravā;

May the Saddhamma long endure, may there be reverence for the Dhamma;

Nguyện Chánh pháp tồn tại lâu dài, nguyện mọi người kính trọng Pháp.

134

Sabbepi sattā kālena, sammā devo pavassatu;

May all beings at the right time, may the deva rain rightly;

Nguyện cho tất cả chúng sanh đúng thời tiết, nguyện chư thiên mưa đúng lúc.

135

Yathā rakkhiṃsu porāṇā, surājāno tathevimaṃ;

Just as ancient righteous kings protected, so too this one;

Như các vị vua hiền đời trước đã bảo vệ, cũng vậy.

136

Rājā rakkhatu dhammena, attanova pajaṃpajaṃ.

May the king protect his people with righteousness, as he would himself.

Nguyện vua bảo vệ dân chúng của mình bằng pháp, như chính mình.

137

Tāva tiṭṭhatu lokasmiṃ, lokanittharaṇesinaṃ;

May it long endure in the world, for those seeking liberation from the world;

Nguyện tồn tại trong thế gian, cho những ai tìm kiếm sự giải thoát khỏi thế gian.

138

Dassentī kulaputtānaṃ, nayaṃ paññāvisuddhiyā;

Showing the way to sons of noble families for the purification of wisdom;

Chỉ dẫn cho các thiện nam tử phương pháp thanh tịnh trí tuệ.

139

Yāva buddhoti nāmampi, suddhacittassa tādino;

As long as the name of the Buddha, of that pure-minded Tādin (Such One);

Chừng nào ngay cả danh hiệu Phật, của bậc như vậy với tâm thanh tịnh.

140

Lokamhi lokajeṭṭhassa, pavattati mahesino.

Of the world's foremost Great Sage, continues to exist in the world.

Của bậc Đại hiền giả, bậc tối thắng thế gian, còn lưu truyền trong thế gian.

141

Dutiyasannipāta

Second Recitation

Kết tập thứ hai

142

Mahāpadānasutta aṭṭhakathā

Commentary on the Mahāpadānasutta

Chú giải kinh Mahāpadāna

143

Pucchā – aṭṭhakathā saṃgītiyā āvuso paṭhame sannipāte sakalā ca vinayasaṃvaṇṇanā dīghanikāye ca sīlakkhandhavaggavaṇṇanā abhidhamme ca dhammasaṅgahasaṃvaṇṇanā saṃgītā therehi chaṭṭhasaṃgītikārehi.

Question – Friend, in the first recitation of the Aṭṭhakathā Saṅgīti, the entire commentary on the Vinaya, and the commentary on the Sīlakkhandhavagga of the Dīgha Nikāya, and the commentary on the Dhammasaṅgaha in the Abhidhamma were recited by the elders who conducted the Sixth Saṅgīti.

Hỏi – Này các bạn, trong lần kết tập đầu tiên của chú giải, toàn bộ phần chú giải Luật tạng và phần chú giải phẩm Sīlakkhandha trong Trường Bộ kinh và phần chú giải Dhammasaṅgaṇī trong Vi Diệu Pháp đã được các Trưởng lão thực hiện trong lần kết tập thứ sáu.

Idāni pana dutiye sannipāte dīghanikāye mahāvaggavaṇṇanāto paṭṭhāya tadavasesānaṃ yathāvavatthitasaṃvaṇṇanānaṃ saṃgāyanokāso anuppatto.

Now, in this second recitation, the opportunity has arisen for the recitation of the remaining commentaries as they are arranged, starting from the commentary on the Mahāvagga of the Dīgha Nikāya.

Giờ đây, trong lần kết tập thứ hai, cơ hội kết tập các chú giải còn lại theo thứ tự từ phần chú giải phẩm Mahāvagga trong Trường Bộ kinh đã đến.

Tasmā imissā dutiyasannipātasaṃgītiyā pubbakiccavasena yathānuppattāya mahāvagge mahāpadānasuttasaṃvaṇṇanāya pucchāvissajjanaṃ kātuṃ samārabhāma.

Therefore, as a preliminary task for this second Saṅgīti recitation, we shall begin to make a question and answer session on the commentary on the Mahāpadānasutta, as it has arisen in the Mahāvagga.

Vì vậy, để làm công việc chuẩn bị cho lần kết tập thứ hai này, chúng tôi bắt đầu đặt câu hỏi và giải đáp về chú giải kinh Mahāpadāna trong phẩm Mahāvagga theo thứ tự đã đến.

Mahāpadānasuttassa āvuso nidāne pariyāpannassa ‘‘karerikuṭikāya’’ntipadassa attho kathaṃ aṭṭhakathācariyena kathito.

Friend, how did the Aṭṭhakathā teacher explain the meaning of the word "karerikuṭikāya" which is included in the introduction of the Mahāpadānasutta?

Này các bạn, ý nghĩa của từ “karerikuṭikāya” thuộc phần mở đầu của kinh Mahāpadāna đã được vị soạn giả chú giải giải thích như thế nào?

144

Vissajjanā – mahāpadānasuttassa bhante nidāne pariyāpannassa karerikuṭikāyantipadassa attho ‘‘karerikuṭikāya’’nti karerīti varuṇarukkhassa nāmaṃ.

Answer – Bhante, the meaning of the word "karerikuṭikāya" which is included in the introduction of the Mahāpadānasutta: "karerikuṭikāya" means karerī is the name of the varuṇa tree.

Giải đáp – Kính bạch Ngài, ý nghĩa của từ “karerikuṭikāya” thuộc phần mở đầu của kinh Mahāpadāna là “karerikuṭikāya” có nghĩa là karerī là tên của cây varuṇa.

Karerimaṇḍapo tassā kuṭikāya dvāre ṭhito, tasmā karerikuṭikāti vuccati.

A karerī pavilion stood at the door of that hut, therefore it is called karerikuṭikā.

Vì một ngôi lều karerī đứng ở cửa của tịnh xá đó, nên được gọi là karerikuṭikā.

Yathā kosambarukkhassa dvāreṭhitattā kosambakuṭikāti evamādinā bhante aṭṭhakathācariyena kathito.

Just as it is called kosambakuṭikā because it stood at the door of a kosamba tree, in this way, bhante, it was explained by the Aṭṭhakathā teacher.

Kính bạch Ngài, vị soạn giả chú giải đã giải thích như vậy, ví dụ như vì đứng ở cửa của cây kosamba nên gọi là kosambakuṭikā.

145

Karerikuṭikāyanti karerīti varuṇarukkhassa nāmaṃ.

"Karerikuṭikāya" means karerī is the name of the varuṇa tree.

Karerikuṭikāya có nghĩa là karerī là tên của cây varuṇa.

146

Karerimaṇḍapo tassā kuṭikāya dvāre ṭhito, tasmā karerikuṭikāti vuccati.

A karerī pavilion stood at the door of that hut, therefore it is called karerikuṭikā.

Vì một ngôi lều karerī đứng ở cửa của tịnh xá đó, nên được gọi là karerikuṭikā.

Yathā kosambarukkhassa dvāre ṭhitattā ekāsambakuṭikāti.

Just as it is called ekāsambakuṭikā because it stood at the door of a kosamba tree.

Ví dụ như vì đứng ở cửa của cây kosamba nên gọi là ekāsambakuṭikā.

147

Antojetavane kira karerikuṭi kosambakuṭi gandhakuṭi salaḷāgāranti cattāri mahāgehāni –

Indeed, within Jetavana were four great mansions: Karerikuṭi, Kosambakuṭi, Gandhakuṭi, and Salaḷāgāra—

Thật vậy, trong Jetavana có bốn ngôi nhà lớn: Karerikuṭi, Kosambakuṭi, Gandhakuṭi, Salaḷāgāra –

148

Ekekaṃ satasahassapariccāgena nipphannaṃ.

Each one completed at a cost of one hundred thousand.

Mỗi ngôi được xây dựng với chi phí một trăm ngàn.

149

Tesu salaḷāgāraṃ raññā pasenadinā kāritaṃ.

Among these, the Salaḷāgāra was built by King Pasenadi.

Trong số đó, Salaḷāgāra được vua Pasenadi xây dựng.

150

Pubbenivāsa

Former Dwellings

Túc Mạng

151

Pucchā – tattheva āvuso nidāne pubbenivāsapaṭisaṃyuttā dhammīkathā udapādītivacanassa attho kathaṃ aṭṭhakathācariyena kathito.

Question – Friend, how did the Aṭṭhakathā teacher explain the meaning of the phrase "pubbenivāsapaṭisaṃyuttā dhammīkathā udapādi" (a Dhamma talk connected with former dwellings arose) in that same introduction?

Hỏi – Này các bạn, tại đó, trong phần mở đầu, ý nghĩa của câu “pubbenivāsapaṭisaṃyuttā dhammīkathā udapādīti” (một bài pháp thoại liên quan đến túc mạng đã khởi lên) đã được vị soạn giả chú giải giải thích như thế nào?

152

Vissajjanā – tattheva bhante nidāne pubbenivāsapaṭisaṃyuttā dhammīkathā udapādīti vacanassa attho pubbenivāsapaṭisaṃyuttāti ekampijātiṃ dvepi jātiyoti evaṃ nibaddhena pubbenivuṭṭhakhandhasantānasaṅkhātena pubbenivāsena saddhiṃ yojetvā pavattitā.

Answer – Bhante, the meaning of the phrase "pubbenivāsapaṭisaṃyuttā dhammīkathā udapādi" in that same introduction is: "pubbenivāsapaṭisaṃyuttā" means it was connected with former dwellings, which are the continuous aggregates of former existences, as in "one birth, two births."

Giải đáp – Kính bạch Ngài, ý nghĩa của câu “pubbenivāsapaṭisaṃyuttā dhammīkathā udapādīti” trong phần mở đầu là “pubbenivāsapaṭisaṃyuttā” có nghĩa là được kết nối với túc mạng, tức là sự liên tục của các uẩn đã từng tồn tại trước đây, được trình bày theo cách như “một kiếp, hai kiếp”, v.v.

Dhammīti dhammasaṃyuttā.

"Dhammī" means connected with the Dhamma.

“Dhammī” có nghĩa là liên quan đến pháp.

Udapādīti aho acchariyaṃ dasabalassa pubbenivāsañāṇaṃ.

"Udapādi" means, "Oh, how wondrous is the Ten-Powered One's knowledge of former dwellings!"

“Udapādī” có nghĩa là thật kỳ diệu thay trí tuệ túc mạng của Đức Thập Lực.

Pubbenivāsaṃ nāma ke anussaranti ke nānussarantīti diṭṭhiyā anussaranti, sāvakā sa paccekabuddhā ca buddhā ca anussaranti.

"Who recollects former dwellings? Who does not recollect them?" Those with wrong views recollect, but disciples, Paccekabuddhas, and Buddhas recollect.

Ai nhớ được túc mạng, ai không nhớ được? Các vị có tà kiến nhớ được, các vị Thanh văn, Độc Giác Phật và Chư Phật nhớ được.

Kataradiṭṭhiyo anussaranti.

Which wrong views recollect?

Những tà kiến nào nhớ được?

Ye aggapattā kammavādino tepi cattālīsaṃyeva kappe anussaranti, na tato paranti evamādinā bhante aṭṭhakathācariyena kathito.

Even those who have attained the highest, who are kammavādī (believers in kamma), recollect only forty aeons, not more than that—in this way, bhante, it was explained by the Aṭṭhakathā teacher.

Ngay cả những người đạt đến đỉnh cao, những người chủ trương nghiệp, họ cũng chỉ nhớ được bốn mươi kiếp, không hơn thế, kính bạch Ngài, vị soạn giả chú giải đã giải thích như vậy.

153

Pubbenivāsapaṭisaṃyuttāti ekampi jātiṃ dvepi jātiyoti evaṃ nibaddhena pubbenivuṭṭhakhandhasantānasaṅkhātena pubbenivāsena saddhiṃ yojetvā pavattitā.

"Pubbenivāsapaṭisaṃyuttā" means it was connected with former dwellings, which are the continuous aggregates of former existences, as in "one birth, two births."

Pubbenivāsapaṭisaṃyuttā có nghĩa là được kết nối với túc mạng, tức là sự liên tục của các uẩn đã từng tồn tại trước đây, được trình bày theo cách như “một kiếp, hai kiếp”, v.v.

154

Kappaparicchedavāra

Section on the Determination of Aeons

Phần phân loại kiếp

155

Pucchā – tasmiṃ āvuso mahāpadānasutte uddesavāre navasu paricchedavāresu paṭhame kappaparicchedavāre bhaddakappeti padassa attho aṭṭhakathācariyena kathaṃ kathito.

Question – Friend, how did the Aṭṭhakathā teacher explain the meaning of the word "bhaddakappe" in the first section, the kappaparicchedavāra (section on the determination of aeons), among the nine sections in the exposition of that Mahāpadānasutta?

Hỏi – Này các bạn, trong kinh Mahāpadāna đó, trong phần trình bày tóm tắt, trong chín phần phân loại, ý nghĩa của từ “bhaddakappe” trong phần phân loại kiếp đầu tiên đã được vị soạn giả chú giải giải thích như thế nào?

156

Vissajjanā – tasmiṃ bhante mahāpadānasutte uddesavāre navasu paricchedavāresu paṭhame kappaparicchedavāre bhaddakappeti padassa attho bhaddakappeti pañcabuddhuppādapaṭimaṇḍitattā sundarakappe sārakappeti bhagavā imaṃ kappaṃ thomento evamāha.

Answer – Venerable sir, in that Mahāpadāna Sutta, in the exposition section, in the first of the nine sections on eons, in the section on the eon, the meaning of the word bhaddakappa is bhaddakappa (auspicious eon) because it is adorned with the appearance of five Buddhas. The Blessed One, praising this eon as a sundarakappa (beautiful eon) and sārakappa (essential eon), spoke thus:

Giải đáp – Thưa Tôn giả, trong kinh Mahāpadāna đó, ở phần Uddesavāra, trong chín phần Paricchedavāra, ở phần Kappaparicchedavāra đầu tiên, ý nghĩa của từ bhaddakappe là bhaddakappe (kiếp hiền thiện) vì được trang hoàng bởi sự xuất hiện của năm vị Phật, là một sundarakappe (kiếp tốt đẹp), một sārakappe (kiếp tinh túy). Thế Tôn đã tán thán kiếp này như vậy.

Yato paṭṭhāya kira amhākaṃ bhagavā abhinīhāro kato, ekasmiṃ antare ekasmimpi kappe pañcabuddhā nibbattā nāma natthīti evamādinā bhante aṭṭhakathācariyena kathito.

"Since our Blessed One made his aspiration, at no other time, in no other eon, have five Buddhas appeared." Thus, venerable sir, it was stated by the Aṭṭhakathācariya.

Thưa Tôn giả, từ khi Đức Thế Tôn của chúng ta phát nguyện, trong khoảng thời gian đó, chưa từng có một kiếp nào mà năm vị Phật cùng xuất hiện, như vậy đã được các vị chú giải sư nói đến.

157

Vipassissa bhikkhave bhagavato ito so bhikkhave chanavutikappe yaṃ vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi –

"Monks, ninety-one eons ago from now, monks, the Blessed One Vipassī, Arahant, Perfectly Self-Awakened One, appeared in the world –"

Này các Tỳ-khưu, chín mươi mốt kiếp về trước, Đức Thế Tôn Vipassī, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đã xuất hiện trên thế gian –

158

Saddakappeti pañcabuddhuppādapaṭimaṇḍitattā sundarakappe sārakappeti bhagavā imaṃ kappaṃ thomento evamāha –

He called it a saddakappa (good eon) because it is adorned with the appearance of five Buddhas, a sundarakappa (beautiful eon), a sārakappa (essential eon). The Blessed One, praising this eon, spoke thus:

Saddakappe (kiếp tốt đẹp) vì được trang hoàng bởi sự xuất hiện của năm vị Phật, là một sundarakappe (kiếp tốt đẹp), một sārakappe (kiếp tinh túy). Thế Tôn đã tán thán kiếp này như vậy –

159

‘‘Yato paṭṭhāya kira amhākaṃ bhagavatābhinīhāro kato, etasmiṃ antare ekasmimpi kappe pañcabuddhā nibbattā nāma natthi’’ –

"Since our Blessed One made his aspiration, at no other time, in no other eon, have five Buddhas appeared."

“Này các Tỳ-khưu, từ khi Đức Thế Tôn của chúng ta phát nguyện, trong khoảng thời gian đó, chưa từng có một kiếp nào mà năm vị Phật cùng xuất hiện” –

160

Āyuparicchedavāra

Section on the Lifespan

Phần Tuổi Thọ (Āyuparicchedavāra)

161

Pucchā – catutthe panāvuso āyuparicchedavāre appaṃ vā bhiyyoti etesaṃ padānaṃ attho kathaṃ aṭṭhakathācariyena kathito.

Question – Friend, in the fourth section on the lifespan, how did the Aṭṭhakathācariya explain the meaning of the words "appaṃ vā bhiyyo" (less or more)?

Câu hỏi – Thưa Hiền giả, ở phần Āyuparicchedavāra thứ tư, ý nghĩa của các từ appaṃ vā bhiyyo đã được các vị chú giải sư giải thích như thế nào?

162

Vissajjanā – catutthe pana bhante āyuparicchedavāre appaṃ vā bhiyyoti etesaṃ padānaṃ attho ‘‘appaṃ vā bhiyyoti vassasatato vā upari appaṃ, aññaṃ vassasataṃ apatvā vīsaṃ vā tiṃsaṃ vā cattālīsaṃ vā paṇṇāsaṃ vā saṭṭhi vā vassāni jīvati.

Answer – Venerable sir, in the fourth section on the lifespan, the meaning of the words "appaṃ vā bhiyyo" is: "less or more" means less than one hundred years, or without reaching another hundred years, one lives for twenty, thirty, forty, fifty, or sixty years.

Giải đáp – Thưa Tôn giả, ở phần Āyuparicchedavāra thứ tư, ý nghĩa của các từ appaṃ vā bhiyyo là “appaṃ vā bhiyyo (ít hơn hoặc nhiều hơn) là ít hơn một trăm năm, hoặc không đạt đến một trăm năm khác, sống hai mươi, ba mươi, bốn mươi, năm mươi, hoặc sáu mươi năm.

Evaṃ dīghāyuko pana atidullabho, asuko kira evaṃ ciraṃ jīvatīti tattha tattha gantvā daṭṭhabbo hotī’’ti evamādinā bhante tattha aṭṭhakathācariyena kathito.

Such a long-lived person is very rare; it must be that one goes here and there to see such a one who lives so long." Thus, venerable sir, it was stated there by the Aṭṭhakathācariya.

Thưa Tôn giả, một người có tuổi thọ dài như vậy thì cực kỳ hiếm có, người ta phải đến tận nơi để thấy rằng người kia sống lâu như vậy”, như vậy đã được các vị chú giải sư giải thích ở đó.

163

Mayhaṃ bhikkhave etarahi appakaṃ āyuppamāṇaṃ parittaṃ lahukaṃ yo ciraṃ jīvati so vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo.

"Monks, my lifespan at present is short, limited, trifling. One who lives long lives for a hundred years, or a little more."

Này các Tỳ-khưu, hiện nay tuổi thọ của ta là ít ỏi, ngắn ngủi, nhẹ nhàng. Ai sống lâu thì sống một trăm năm, ít hơn hoặc nhiều hơn.

164

Appaṃ vā bhiyyoti vassasatato vā upari appaṃ, ayyaṃ vassasataṃ apatvā vīsaṃ vā tiṃsaṃ vā cattālīsaṃvā vā paṇṇāsaṃ vā saṭṭhi vā vassāni jīvati–

"Appaṃ vā bhiyyo" (less or more) means less than one hundred years, or without reaching another hundred years, one lives for twenty, thirty, forty, fifty, or sixty years –

Appaṃ vā bhiyyo (ít hơn hoặc nhiều hơn) là ít hơn một trăm năm, hoặc không đạt đến một trăm năm khác, sống hai mươi, ba mươi, bốn mươi, năm mươi, hoặc sáu mươi năm –

165

Upaṭṭhākaparicchedavāra

Section on the Attendant

Phần Thị Giả (Upaṭṭhākaparicchedavāra)

166

Pucchā – aṭṭhame panāvuso upaṭṭhākaparicchedavāre ānandotipade kathaṃ aṭṭhakathācariyena vaṇṇito.

Question – Friend, in the eighth section on the attendant, how did the Aṭṭhakathācariya describe the word ānando (Ānanda)?

Câu hỏi – Thưa Hiền giả, ở phần Upaṭṭhākaparicchedavāra thứ tám, từ Ānando đã được các vị chú giải sư giải thích như thế nào?

167

Vissajjanā – aṭṭhame pana bhante upaṭṭhākaparicchede pana ānandoti nibaddhupaṭṭhākabhāvaṃ sandhāya vuttanti evamādinā bhante aṭṭhakathācariyena vaṇṇito.

Answer – Venerable sir, in the eighth section on the attendant, regarding ānando, it was stated with reference to the state of being a constant attendant. Thus, venerable sir, it was described by the Aṭṭhakathācariya.

Giải đáp – Thưa Tôn giả, ở phần Upaṭṭhākapariccheda thứ tám, từ Ānando đã được các vị chú giải sư giải thích như vậy, “Ānando được nói đến để chỉ trạng thái thị giả thường trực.”

168

Mayhaṃ bhikkhave etarahi ānando nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko–

"Monks, at present, the monk named Ānanda was my attendant, the chief attendant –"

Này các Tỳ-khưu, hiện nay Tỳ-khưu tên Ānanda là thị giả của ta, là thị giả tối thượng –

169

Bhagavatohi paṭhamabodhiyaṃ anibaddhā upaṭṭhākā ahesuṃ.

Indeed, for the Blessed One, during the first period of his Buddhahood, there were no fixed attendants.

Vào thời kỳ giác ngộ đầu tiên của Đức Thế Tôn, các thị giả không thường trực.

170

Ekadā nāgasamālo pattacīvaraṃ gahetvā vicari.

Once, Nāgasamāla took the bowl and robe and wandered.

Một lần, Nāgasamāla mang bát và y đi.

171

Idameva te kāraṇaṃ sallakkhetvā nivārayimha.

It was this very reason, having noticed it, that we forbade him.

Chúng tôi đã nhận ra lý do này và ngăn cản bạn.

172

Ekacce bhikkhū iminā maggena gacchāmāti vutte aññena gacchanti.

When told, "Some monks go by this path," they go by another.

Một số Tỳ-khưu, khi được bảo “Chúng ta đi theo con đường này”, lại đi theo con đường khác.

173

Uṭṭhehi āvuso ānanda, uṭṭhehi āvuso ānanda.

"Arise, friend Ānanda! Arise, friend Ānanda!"

Dậy đi Hiền giả Ānanda, dậy đi Hiền giả Ānanda.

174

Kaṃ panettha ānanda ādīnavaṃ passasi.

"What fault, Ānanda, do you see in this?"

Này Ānanda, bạn thấy sự nguy hiểm nào ở đây?

175

Kaṃ panettha ānanda ānisaṃsaṃ passasi.

"What advantage, Ānanda, do you see in this?"

Này Ānanda, bạn thấy lợi ích nào ở đây?

176

Samavattakkhandho atulo, suppabuddho ca uttaro;

"Samavattakkhandho, the peerless; Suppabuddho, and Uttaro;

Samavattakkhandha, Atula, Suppabuddha và Uttara;

177

Sattavāho vijitaseno, rāhulo bhavati sattamo –

Sattavāho, Vijitaseno; Rāhulo is the seventh –"

Sattavāha, Vijitasena, Rāhula là người thứ bảy –

178

Sutanā sabbakāmāca, sucittā atha rocinī;

"Sutanā, Sabbakāmā, Sucittā, and Rocinī;

Sutanā, Sabbakāmā, Sucittā, và Rocinī;

179

Rucaggatī sunandāca, bimbā bhavati sattamā.

Rucaggatī, Sunandā; and Bimbā is the seventh."

Rucaggatī, Sunandā, và Bimbā là người thứ bảy.

180

Anekajātisaṃsāraṃ, sandhāvissaṃ anibbisaṃ;

Through many births in saṃsāra, I wandered, seeking without finding;

Ta đã lang thang không ngừng trong vô số kiếp luân hồi;

181

Gahakāraṃ gavesanto, dukkhā jāti punappunaṃ;

Seeking the house-builder, painful is birth again and again;

Tìm kiếm người dựng nhà, sự tái sinh khổ đau lặp đi lặp lại;

182

Gahakāraka diṭṭhosi, puna gehaṃ na kāhasi.

O house-builder, you are seen! You shall not build a house again.

Hỡi người dựng nhà, ngươi đã bị ta thấy, ngươi sẽ không dựng nhà nữa.

183

Sabbā te phāsukā bhaggā, gahakūṭaṃ visaṅkhataṃ;

All your rafters are broken, the ridge-pole is shattered;

Tất cả xà nhà của ngươi đã bị phá vỡ, nóc nhà đã bị tháo dỡ;

184

Visaṅkhāragataṃ cittaṃ, taṇhānaṃ khayamajjhagā.

The mind, having reached the unconditioned, has attained the destruction of craving.

Tâm đã đạt đến sự giải thoát khỏi mọi cấu trúc, đã đạt đến sự diệt tận của tham ái.

185

Ayoghanahatasseva, jalato jātavedaso;

Just as the path of a blazing fire,

Như lửa cháy rừng rực bị búa sắt đập,

186

Anupubbūpasantassa, yathā na ñāñate gati;

Struck by an iron hammer and gradually extinguished, cannot be known;

Dần dần lắng xuống, không còn biết đi đâu;

187

Evaṃ sammāvimuttānaṃ, kāmabandhoghatārinaṃ;

Even so, for those perfectly liberated, who have overcome the bonds of sensuality,

Cũng vậy, những ai đã hoàn toàn giải thoát, đã vượt qua dòng nước của dục vọng,

188

Paññāpetuṃ gati natthi, pattānaṃ acalaṃ sukhaṃ.

Their destination cannot be described, having attained unmoving bliss.

Không thể xác định được sự đi của họ, những người đã đạt đến hạnh phúc bất động.

189

Na pana bhagavā milakkhusadiso hoti nāpi āmuttamaṇikuṇḍalo.

But the Blessed One is not like a barbarian, nor does he wear jeweled earrings.

Nhưng Đức Thế Tôn không giống như người man di, cũng không đeo hoa tai ngọc.

190

Te pana attano samānasaṇṭhānameva passanti.

They, however, see only what is similar to their own form.

Họ chỉ thấy những gì có hình dáng tương tự với mình.

191

Na kho ānanda ettāvatā tathāgato sakkato vā hoti garukato vā mānito vā pūjito vā apacito vā.

"Indeed, Ānanda, it is not by this alone that the Tathāgata is honored, revered, respected, venerated, or esteemed."

Này Ānanda, không phải chỉ với chừng đó mà Như Lai được tôn kính, được trọng vọng, được cung kính, được cúng dường, được lễ bái.

192

Kasmā pana bhagavā aññattha ekaṃ umāpupphamattampi gahetvā buddha guṇe āvajjetvā katāya pūjāya buddhañāṇenāpi aparicchinnaṃ vipākaṃ vaṇṇetvā–

"But why, when the Blessed One elsewhere, taking even a single jasmine flower and reflecting on the qualities of the Buddha, praises the immeasurable result of such an offering, a result that cannot be encompassed even by the Buddha's knowledge –"

Vì sao Đức Thế Tôn ở nơi khác lại chỉ cần một bông hoa umā nhỏ bé, quán tưởng đến các đức Phật, và tán thán quả báo của sự cúng dường đó là vô lượng, ngay cả với Phật trí cũng không thể đo lường được –

193

Yo kho ānanda bhikkhu vā bhikkhunī vā upāsako vā upāsikā vā dhammānudhammappaṭipanno viharati sāmīcippaṭipanno anudhammacārī so tathā gataṃ sakkaroti garukaroti māneti pūjeti apaciyati paramāya –

"Indeed, Ānanda, any monk, nun, male lay follower, or female lay follower who dwells in conformity with the Dhamma, who practices correctly, who lives in accordance with the Dhamma, he or she honors, reveres, respects, venerates, and esteems the Tathāgata with the highest –"

Này Ānanda, Tỳ-khưu, Tỳ-khưu-ni, cư sĩ nam, hoặc cư sĩ nữ nào sống đúng Pháp, thực hành đúng đắn, sống phù hợp với Pháp, người đó tôn kính, trọng vọng, cung kính, cúng dường, lễ bái Như Lai một cách tối thượng –

194

Siyā kho panānanda tumhākaṃ evamassa ‘atītasatthukaṃ pāvacanaṃ, natthi no satthā’ti.

"It might be, Ānanda, that you think, 'The Teacher is gone; we have no Teacher.'"

Này Ānanda, có lẽ các bạn sẽ nghĩ rằng: ‘Giáo pháp đã mất vị Thầy, chúng ta không còn Thầy nữa’.

195

Na kho panetaṃ ānanda evaṃ daṭṭhabbaṃ.

"But, Ānanda, this should not be seen in this way."

Này Ānanda, điều đó không nên được nhìn nhận như vậy.

196

Dhammopi desito ceva paññattoca, vinayopi desito ceva paññatto ca–

"The Dhamma has been taught and made known, and the Vinaya has been taught and made known –"

Pháp đã được thuyết giảng và chế định, Luật cũng đã được thuyết giảng và chế định –

197

Assosi kho rājā māgadho ajātasattu vedehiputto bhagavā kira kusinārāyaṃ parinibbutoti.

Indeed, King Ajātasattu of Magadha, son of Videhī, heard, "The Blessed One has indeed attained parinibbāna in Kusinārā."

Vua Magadha Ajātasattu, con trai của hoàng hậu Videhī, đã nghe rằng Đức Thế Tôn đã nhập Niết-bàn tại Kusinārā.

198

Satthā nāma parinibbuto, na so sakkā puna āharituṃ, pothujjanikasaddhāya pana amhākaṃ raññā sadiso natthi, sace esa imināva niyāmena suṇissati, hadayamassa phalissati.

"The Teacher has attained parinibbāna; he cannot be brought back. But our king has no equal in his ordinary faith. If he hears this in this manner, his heart will burst.

Vị Thầy đã nhập Niết-bàn, không thể đưa trở lại được. Nhưng đối với niềm tin của phàm phu, không ai sánh bằng vị vua của chúng ta. Nếu ngài nghe theo cách này, trái tim ngài sẽ tan vỡ.

Rājā kho pana amhehi anurakkhitabboti.

Indeed, the king must be protected by us."

Chúng ta phải bảo vệ nhà vua.

199

Deva amhehi supinako diṭṭho, tassa paṭighātatthaṃ tumhehi dukūladupaṭṭaṃ nivāsetvā yathā nāsāpuṭamattaṃ paññāyati, evaṃ catumadhuradoṇiyā nipajjituṃ vaṭṭatīti.

"Your Majesty, we have seen a dream. To ward off its effect, it is appropriate for you to lie down in a trough of the four sweet things, wearing a fine linen garment, such that only the tip of your nose is visible."

Tâu bệ hạ, chúng thần đã thấy một giấc mơ, để ngăn chặn tai họa đó, bệ hạ nên mặc hai lớp vải lụa, và nằm trong một cái chậu đầy bốn thứ ngọt, sao cho chỉ lộ ra lỗ mũi.

200

Deva maraṇato muccanakasatto nāma natthi, amhākaṃ āyuvaḍḍhano cetiyaṭṭhānaṃ puññakkhettaṃ abhisekasiñcako so bhagavā satthā kusinārāya parinibbutoti.

"Your Majesty, there is no living being who can escape death. Our revered Teacher, the Blessed One, the field of merit who poured the anointing water to increase our lifespan, has attained parinibbāna in Kusinārā."

Tâu bệ hạ, không có chúng sinh nào thoát khỏi cái chết. Đức Thế Tôn, vị Thầy là nơi tăng trưởng tuổi thọ của chúng ta, là ruộng phước, là người đã rưới nước quán đảnh, đã nhập Niết-bàn tại Kusinārā.

201

Bhagavā sabbaññu nanu imasmiṃ ṭhāne nisīditvā dhammaṃ desayittha, sokasallaṃ me vinodayittha, tumhe mayhaṃ sokasallaṃ nīharittha, ahaṃ tumhākaṃ saraṇaṃ gato, idāni pana me paṭivacanampi na detha bhagavāti.

"Blessed One, omniscient one, did you not sit in this place and teach the Dhamma, removing my arrow of sorrow? You removed my arrow of sorrow. I have gone for refuge to you. Now, Blessed One, you do not even give me a reply!"

Thưa Đức Thế Tôn, ngài là bậc Toàn Giác, chẳng phải ngài đã ngồi ở nơi này thuyết Pháp, đã xua tan mũi tên sầu muộn của con sao? Các ngài đã rút mũi tên sầu muộn ra khỏi con, con đã quy y các ngài. Giờ đây, thưa Đức Thế Tôn, các ngài lại không đáp lời con sao?

202

Nanu bhagavā ahaṃ aññadā evarūpe kāle tumhe mahābhikkhu saṅghaparivārā jambudīpatale cārikaṃ carathāti suṇomi.

"Blessed One, did I not hear that at other times like this, you, accompanied by a great Saṅgha of monks, wandered throughout the Jambudīpa?"

Chẳng phải Đức Thế Tôn, con đã từng nghe rằng vào những lúc như thế này, ngài cùng với đại chúng Tỳ-khưu đi du hành khắp cõi Jambudīpa sao?

203

Mama parideviteneva na sijjhati, dasabalassa dhātuyo āharāpessāmīti evaṃ assosi.

"My lamentation alone will not suffice; I will cause the relics of the Ten-Powered One to be brought." Thus he heard.

Chỉ than khóc của con thì không thành công, ta sẽ sai người mang xá-lợi của Đức Thập Lực về, như vậy đã được nghe.

204

Sace dassanti, sundaraṃ.

"If they give, it is good.

Nếu họ cho, thì tốt.

No ce dassanti, āharaṇupāyena āharissāmīti caturaṅginiṃ senaṃ sannayhitvā sayampi nikkhantoyeva.

If they do not give, I will take them by force." And so, having assembled a fourfold army, he himself set out.

Nếu họ không cho, ta sẽ dùng phương cách để mang về, nói vậy, ông đã tập hợp bốn đạo quân và tự mình xuất trận.

205

Yathā ca ajātasattu, evaṃ licchavī ādayopi.

And just like Ajātasattu, so too were the Licchavī and others.

Cũng như Ajātasattu, các bộ tộc Licchavī và những người khác cũng vậy.

206

Amhākaṃ dhātuyo vā dentu, yuddhaṃ vāti kusinārānagaraṃ parivāretvā ṭhite etaṃ bhagavā amhākaṃ gāmakkhettehi paṭivacanaṃ avocuṃ.

"Let them either give us the relics or it is war!" When they surrounded the city of Kusinārā, the Blessed One gave them this reply from our village fields.

Chúng tôi hoặc là cho xá-lợi, hoặc là chiến đấu, những người bao vây thành Kusinārā đã nói với Đức Thế Tôn điều này từ vùng đất của chúng tôi.

207

Na mayaṃ satthu sāsanaṃ pahiṇimha, nāpi gantvā ānayimha.

"We did not send the Teacher's message, nor did we go and bring it.

Chúng tôi không gửi thông điệp của Đức Thầy, cũng không đi mang về.

Satthā pana sayameva āgantvā sāsanaṃ pesetvā amhe pakkosāpesi.

But the Teacher himself came and sent the message, inviting us.

Nhưng Đức Thầy đã tự mình đến, gửi thông điệp và triệu tập chúng tôi.

Tumhepi kho pana yaṃ tumhākaṃ gāmakkhette ratanaṃ uppajjati.

And you, too, whatever jewel arises in your village fields."

Còn các bạn, viên ngọc quý nào xuất hiện trong vùng đất của các bạn.

Na taṃ amhākaṃ detha.

Do not give that to us.

Đừng trao cái đó cho chúng tôi.

Sadevake ca loke buddharatanasamaṃ ratanaṃ nāma natthi, evarūpaṃ uttamaratanaṃ labhitvā mayaṃ nadassāma, na kho pana tumhehiyeva mātuthanato khīraṃ pītaṃ.

Indeed, in the world with its devas, there is no gem equal to the Buddha-gem. Having obtained such a supreme gem, we will not give it away. Moreover, it is not only you who have drunk milk from your mother's breast.

Trong cõi trời và người, không có vật báu nào bằng Phật bảo. Sau khi đã có được vật báu tối thượng như vậy, chúng tôi sẽ không trao. Không phải chỉ các ông đã bú sữa từ vú mẹ.

Amhehipi mātuthanato khīraṃ pītaṃ, na tumheyeva purisā, amhepi purisā.

We too have drunk milk from our mother's breast. You are not the only men; we too are men.

Chúng tôi cũng đã bú sữa từ vú mẹ. Không phải chỉ các ông là đàn ông, chúng tôi cũng là đàn ông.

Hotūti aññamaññaṃ ahaṃkāraṃ katvā sāsanapaṭisāsanaṃ pesenti.

"Let it be so," they sent messages back and forth, making each other arrogant.

“Được thôi!” — Họ đã kiêu ngạo lẫn nhau và gửi đi những thông điệp qua lại.

Aññamaññaṃ mānagajjitaṃ gajjanti.

They roared with mutual pride.

Họ đã gầm lên tiếng gầm của sự kiêu mạn lẫn nhau.

208

Ete rājāno bhagavato parinibbutaṭṭhāne vivādaṃ karonti, na kho panetaṃ patirūpaṃ, alaṃ iminā kalahena, vūpasamessāmi nanti.

"These kings are disputing at the place of the Blessed One's Parinibbāna. Indeed, this is not proper. Enough with this quarrel; I will settle it."

“Những vị vua này đang tranh cãi tại nơi Đức Thế Tôn nhập Niết Bàn. Điều này thật không thích hợp. Đủ rồi với cuộc cãi vã này, tôi sẽ dàn xếp.”

209

Ācariyassa viya bho saddo, ācariyassa viya bho saddoti sabbe niravā ahesuṃ.

"Oh, it's the teacher's voice! Oh, it's the teacher's voice!" All became silent.

“Này các vị, tiếng nói giống như của vị thầy! Này các vị, tiếng nói giống như của vị thầy!” — Tất cả đều im lặng.

210

(1)

211

Suṇantu bhonto mama ekavācaṃ,

"May you, sirs, listen to my one word,

Xin các vị hãy lắng nghe một lời của tôi,

212

Amhāka buddho ahu khantivādo;

Our Buddha was an advocate of forbearance;

Đức Phật của chúng ta là bậc thuyết về sự nhẫn nại;

213

Nahi sādhuyaṃ uttamapuggalassa,

It is not proper for the supreme person's

Thật không tốt lành khi trên thân thể

214

Sarīrabhāge siyā sampahāro.

Body parts to be fought over.

Của bậc tối thượng lại có sự đánh đấm.

215

(2)

216

Sabbeva bhonto sahitā samaggā,

May you all, sirs, united and harmonious,

Xin tất cả các vị hãy đoàn kết, hòa hợp,

217

Sammodamānā karomaṭṭhabhāge;

Joyfully make eight portions;

Cùng nhau vui vẻ chia thành tám phần;

218

Vitthārikā hontu, disāsu thūpā;

May stūpas be widely spread in the directions;

Hãy để các tháp được xây dựng rộng khắp các phương;

219

Bahū janā cakkhumato pasannā.

Many people will be devoted to the Enlightened One."

Nhiều người sẽ có niềm tin nơi bậc có nhãn quan.

220

Na hi sādhukaṃ uttamapuggalassa, sarīrabhāge siyā sampahāroti na hi sādhuyanti na hi sādhu ayaṃ –

"It is not proper for the supreme person's body parts to be fought over," meaning, "This is not proper."

“Thật không tốt lành khi trên thân thể của bậc tối thượng lại có sự đánh đấm” — “Thật không tốt lành này” —

221

Bhagavā sabbasu pubbe mayaṃ tumhākaṃ dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇapaṭimaṇḍitaṃ chabbaṇṇabuddharasmikhacitaṃ asītianubyañjanasamujjalitasobhaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ sarīraṃ addasāma, idāni pana suvaṇṇavaṇṇāva dhātuyo avasiṭṭhā jātā, nayuttamidaṃ bhagavā tumhākanti parideviṃsu.

"Blessed One, previously we saw your body adorned with the thirty-two marks of a great man, embellished with six-colored Buddha-rays, shining with eighty minor characteristics, and golden-hued. Now, however, only golden-hued relics remain. This is not fitting for you, Blessed One," they lamented.

“Bạch Đức Thế Tôn, trước đây chúng con đã thấy thân thể của Ngài, được trang điểm bằng ba mươi hai tướng tốt của bậc đại nhân, rực rỡ với sáu sắc hào quang của Đức Phật, chói sáng với tám mươi tướng phụ, có màu vàng rực. Nhưng bây giờ, chỉ còn lại những xá lợi màu vàng. Điều này thật không xứng đáng với Ngài, bạch Đức Thế Tôn!” — Họ đã than khóc như vậy.

222

Kena nu kho sadevakassa lokassa kaṅkhacchedanatthāya catusaccakathāya paccayabhūtā bhagavato dakkhiṇadāṭhā gahitāti olokento brāhmaṇena gahitāti disvā brāhmaṇopi daṭhāya anucchavikaṃ sakkāraṃ nasakkhissati gaṇhāmi natthi veṭṭhantarato gahetvā suvaṇṇacaṅkoṭake ṭhapetvā devalokaṃ netvā cūḷāmaṇicetiye patiṭṭhapesi –

Looking to see by whom the Blessed One's right canine tooth, which serves as a condition for the teaching of the Four Noble Truths for cutting off the doubts of the world with its devas, had been taken, and seeing that it was taken by a brahmin, he thought, "Even the brahmin will not be able to give it fitting honor." He took it from within the turban, placed it in a golden casket, took it to the deva world, and enshrined it in the Cūḷāmaṇi Cetiya.

Khi nhìn xem “Ai đã lấy chiếc răng nanh bên phải của Đức Thế Tôn, là nhân duyên cho sự thuyết pháp về Tứ Diệu Đế để cắt đứt mọi nghi ngờ của cõi trời và người?”, và thấy rằng nó đã bị một Bà La Môn lấy, ông đã nghĩ: “Bà La Môn này sẽ không thể cúng dường xứng đáng với chiếc răng nanh. Ta sẽ lấy nó.” Sau khi lấy nó từ giữa lớp vải, đặt vào một hộp vàng, ông đã mang lên cõi trời và an vị tại tháp Cūḷāmaṇi.

223

Rājagahe bhagavato sarīrānaṃ thūpañca mahañca akāsi.

In Rājagaha, a stūpa and a great festival were made for the Blessed One's relics.

Tại Rājagaha, ông đã xây tháp và làm đại lễ cúng dường xá lợi của Đức Thế Tôn.

224

Samaṇassa gotamassa parinibbutakālato paṭṭhāya balakkārena sādhukīḷitāya upaddutumha, sabbe no kammantā naṭṭhāti.

"Since the time of the recluse Gotama's Parinibbāna, we have been greatly troubled by force; all our work is ruined."

“Kể từ khi Sa Môn Gotama nhập Niết Bàn, chúng ta đã bị quấy nhiễu bởi những trò chơi giải trí cưỡng bức, tất cả công việc của chúng ta đều bị hủy hoại.”

225

Mahājano manaṃ padosetvā apāye nibbattīti disvā sakkaṃ devarājānaṃ dhātuāharaṇūpāyaṃ kāressāmāti tassa santikaṃ gantvā tamatthaṃ ārocetvā dhātuāharaṇūpāyaṃ karomi mahārājāti āhaṃsu.

Seeing that the great multitude, having corrupted their minds, would be reborn in the lower realms, they went to Sakka, the king of devas, to arrange for the fetching of the relics, informed him of the matter, and said, "We will arrange for the fetching of the relics, great king."

Thấy rằng đại chúng đang bị ô nhiễm tâm và sẽ tái sinh vào các cõi khổ, họ đã nghĩ: “Chúng ta sẽ khiến trời Đế Thích làm phương tiện thỉnh xá lợi.” Họ đã đến gặp ông, báo cáo sự việc và nói: “Đại vương, tôi sẽ làm phương tiện thỉnh xá lợi.”

226

Bhante puthujjano nāma ajātasattunā samo saddho nāma natthi, na so mama vacanaṃ karissati, apica kho māravibhiṃ sakasadisaṃ vibhiṃsakaṃ dassessāmi mahāsaddaṃ sāvessāmi yakkhagāhakakhipitakaarocake karissāmi, tumhe amanussā mahārāja kupitā dhātuyo āharāpethāti vadeyyātha, evaṃ so āharāpessatīti–

"Venerable sirs, there is no ordinary person as faithful as Ajātasattu. He will not heed my words. However, I will show him a terrifying image like Māra, make a great sound, and create yakṣas who seize, throw, and announce. You, non-humans, should say, 'Great king, the non-humans are angry; have the relics brought.' In this way, he will have them brought."

“Bạch ngài, phàm phu như Ajātasattu thì không có lòng tin nào cả. Ông ta sẽ không làm theo lời tôi. Tuy nhiên, tôi sẽ cho ông ta thấy một sự đe dọa giống như sự đe dọa của Māra, tôi sẽ tạo ra một tiếng động lớn, tôi sẽ khiến các yakkhagāhaka (quỷ nắm giữ) trở thành những kẻ báo tin. Các vị phi nhân, đại vương, hãy nói rằng: ‘Các vị phi nhân đang tức giận, hãy thỉnh xá lợi.’ Như vậy, ông ta sẽ thỉnh xá lợi.”

227

Mahārāja amanussā kupitā, dhātuyo āharāpehīti bhaṇiṃsu.

"Great king, the non-humans are angry; have the relics brought," they said.

“Đại vương, các phi nhân đang tức giận, hãy thỉnh xá lợi!” — Họ đã nói.

228

Na tāva bhante mayhaṃ cittaṃ tussati, evaṃ santepi āharantūti āha.

"Venerable sirs, my mind is not yet satisfied, but even so, let them bring them," he said.

“Bạch ngài, tâm tôi vẫn chưa hài lòng. Dù vậy, hãy thỉnh đi.” — Ông đã nói.

229

Mahārāja ekaṃ dhātunidhānaṃ kātuṃ vaṭṭatīti āha.

"Great king, it is fitting to make one relic repository," he said.

“Đại vương, nên tạo một nơi cất giữ xá lợi.” — Ông đã nói.

230

Anāgate laṅkādīpe mahāvihāre mahācetiyamhi nidahissanti.

In the future, they will be enshrined in the Mahācetiya in the Mahāvihāra on the island of Laṅkā.

Trong tương lai, họ sẽ an vị chúng tại Đại Tháp ở Mahāvihāra trên đảo Laṅkā.

Table of Contents