Paccayasabhāgo vuccate.
The classification of conditions is now stated.
Phân loại duyên được trình bày.
Pañcadasa sahajātajātikā honti, cattāro mahāsahajātā cattāro majjhimasahajātā satta khuddakasahajātā.
There are fifteen Sahajāta-born conditions: four Great Sahajāta, four Medium Sahajāta, and seven Minor Sahajāta.
Có mười lăm loại đồng sanh: bốn loại đại đồng sanh, bốn loại trung đồng sanh, bảy loại tiểu đồng sanh.
Tattha cattāro mahāsahajātā nāma sahajāto sahajātanissayo sahajātatthi sahajāta avigato.
Among these, the four Great Sahajāta are Sahajāta, Sahajāta-nissaya, Sahajāta-atthi, and Sahajāta-avigata.
Trong đó, bốn loại đại đồng sanh là: đồng sanh, y chỉ đồng sanh, hiện hữu đồng sanh, bất ly khứ đồng sanh.
Cattāro majjhimasahajātā nāma aññamañño vipāko sampayutto sahajātavippayutto.
The four Medium Sahajāta are Aññamañña, Vipāka, Sampayutta, and Sahajāta-vippayutta.
Bốn loại trung đồng sanh là: hỗ tương, quả dị thục, tương ưng, không tương ưng đồng sanh.
Satta khuddakasaha jātā nāma hetu sahajātādhipati sahajātakammaṃ saha jātāhāro sahajātindriyaṃ jhānaṃ maggo.
The seven Minor Sahajāta are Hetu, Sahajāta-adhipati, Sahajāta-kamma, Sahajāta-āhāra, Sahajāta-indriya, Jhāna, and Magga.
Bảy loại tiểu đồng sanh là: nhân, quyền tối thắng đồng sanh, nghiệp đồng sanh, vật thực đồng sanh, quyền đồng sanh, thiền, đạo.
Sattarasa purejātajātikā honti, cha vatthupurejātā cha ārammaṇapurejātā pañca vatthārammaṇapurejātā.
There are seventeen Purejāta-born conditions: six Vatthupurejāta, six Ārammaṇapurejāta, and five Vatthārammaṇapurejāta.
Có mười bảy loại tiền sanh: sáu loại tiền sanh y xứ, sáu loại tiền sanh cảnh, năm loại tiền sanh y xứ và cảnh.
Tattha cha vatthupurejātā nāma vatthupurejāto vatthupurejātanissayo vatthupurejātindriyaṃ vatthupurejātavippayuttaṃ vatthupurejātatthi vatthu purejātaavigato.
Among these, the six Vatthupurejāta are Vatthupurejāta, Vatthupurejāta-nissaya, Vatthupurejāta-indriya, Vatthupurejāta-vippayutta, Vatthupurejāta-atthi, and Vatthupurejāta-avigata.
Trong đó, sáu loại tiền sanh y xứ là: tiền sanh y xứ, y chỉ tiền sanh y xứ, quyền tiền sanh y xứ, không tương ưng tiền sanh y xứ, hiện hữu tiền sanh y xứ, bất ly khứ tiền sanh y xứ.
Cha ārammaṇapurejātā nāma ārammaṇa purejāto kiñciārammaṇaṃ koci ārammaṇādhipati koci ārammaṇūpanissaso ārammaṇapurejātatthi ārammaṇapurejāta avigato.
The six Ārammaṇapurejāta are Ārammaṇapurejāta, some Ārammaṇa, some Ārammaṇa-adhipati, some Ārammaṇūpanissaya, Ārammaṇapurejāta-atthi, and Ārammaṇapurejāta-avigata.
Sáu loại tiền sanh cảnh là: tiền sanh cảnh, một số cảnh, một số cảnh tối thắng, một số cận y duyên cảnh, hiện hữu tiền sanh cảnh, bất ly khứ tiền sanh cảnh.
Kiñci ārammaṇantiādīsu kiñcikocivacanehi paccuppannaṃ nipphannarūpaṃ gayhati.
In "some Ārammaṇa" and so on, by the words "some" and "whatsoever," present, accomplished material phenomena are taken.
Trong các trường hợp "một số cảnh" v.v., các từ "một số" (kiñci) và "một số" (koci) dùng để chỉ sắc đã thành tựu hiện tại.
Pañca vatthārammaṇapurejātā nāma vatthārammaṇa purejāto vatthārammaṇapurejātanissayo vatthārammaṇapure jāta vippayutto vatthārammaṇapurejātatthi vatthārammaṇapurejāta avigato.
The five Vatthārammaṇapurejāta are Vatthārammaṇapurejāta, Vatthārammaṇapurejāta-nissaya, Vatthārammaṇapurejāta-vippayutta, Vatthārammaṇapurejāta-atthi, and Vatthārammaṇapurejāta-avigata.
Năm loại tiền sanh y xứ và cảnh là: tiền sanh y xứ và cảnh, y chỉ tiền sanh y xứ và cảnh, không tương ưng tiền sanh y xứ và cảnh, hiện hữu tiền sanh y xứ và cảnh, bất ly khứ tiền sanh y xứ và cảnh.
Tattha sabbe sahajātajātikā ca sabbe purejāta jātikā sabbe pacchājātajātikā rūpāhāro rūpajīvitindriyanti ime paccuppannapaccayā nāma.
Among these, all Sahajāta-born, all Purejāta-born, all Pacchājāta-born, Rūpāhāra, and Rūpajīvitindriya – these are called present conditions.
Trong đó, tất cả các loại đồng sanh, tất cả các loại tiền sanh, tất cả các loại hậu sanh, vật thực sắc, quyền sinh mạng sắc – những duyên này được gọi là các duyên hiện tại.
Sabbe anantarajātikā sabbaṃ nānākkhaṇika kammanti ime atītapaccayā nāma.
All Anantara-born and all Nānākkhaṇika-kamma – these are called past conditions.
Tất cả các loại vô gián, tất cả nghiệp dị thời – những duyên này được gọi là các duyên quá khứ.
Ārammaṇaṃ pakatūpanissayoti ime tekālikā ca nibbānapaññattīnaṃ vasena kālavimuttā ca honti.
Ārammaṇa and Pakatūpanissaya – these are either pertaining to the three times (past, present, future) or timeless in the case of Nibbāna and Paññatti.
Cảnh, cận y duyên tự nhiên – những duyên này có thể thuộc ba thời và cũng có thể vượt ngoài thời gian do Niết Bàn và Chế Định.
Nibbānañca paññatti cāti ime dve dhammā appaccayā nāma asaṅkhatā nāma.
Nibbāna and Paññatti – these two phenomena are called unconditioned (appaccaya), and called uncompounded (asaṅkhata).
Niết Bàn và Chế Định – hai pháp này được gọi là vô duyên, được gọi là vô vi.
Ajātikattā.
Because they are not subject to birth.
Vì không sanh khởi.
Yesañhi jāti nāma atthi, uppādo nāma atthi.
For those things that have birth, that have origination,
Bởi vì những gì có sự sanh khởi, có sự phát sanh.
Te sappaccayānāma saṅkhatā nāma paṭiccasamuppannā nāma.
they are called conditioned (sappaccaya), called compounded (saṅkhata), called dependently arisen (paṭiccasamuppanna).
Chúng được gọi là hữu duyên, được gọi là hữu vi, được gọi là duyên khởi.
Ime dve dhammā ajātikattā anuppādattā ajātipaccayattāca appaccayā nāma asaṅkhatā nāmāti.
These two phenomena, by reason of not being subject to birth, not originating, and not having birth as a condition, are called unconditioned and uncompounded.
Hai pháp này, vì không sanh khởi, không phát sanh, và không sanh khởi do duyên, nên được gọi là vô duyên, được gọi là vô vi.
Sappaccayesu ca dhammesu saṅkhatesu ekopi dhammo nicco dhuvo sassato aviparītadhammo nāma natthi.
And among the conditioned phenomena, the compounded ones, not a single phenomenon is called permanent, stable, eternal, or possessing an unvarying nature.
Trong các pháp hữu duyên, hữu vi, không có một pháp nào là thường hằng, bền vững, vĩnh cửu, không biến đổi.
Atha kho sabbe te khayaṭṭhena aniccā eva honti.
Rather, all of them are impermanent (anicca) by reason of perishing.
Mà tất cả chúng đều là vô thường theo nghĩa hoại diệt.
Sayañca paccayāyattavutti kattā paccayānañca aniccadhammattā.
Because they themselves exist dependently on conditions, and the conditions themselves are of an impermanent nature.
Vì chúng tự thân tồn tại phụ thuộc vào duyên, và các duyên cũng là pháp vô thường.
Nanu nibbānañca paññatti ca paccayā honti.
But are Nibbāna and Paññatti conditions?
Há Niết Bàn và Chế Định không phải là duyên sao?
Te ca niccā dhuvāti.
And are they permanent and stable?
Và chúng là thường hằng, bền vững sao?
Kevalena pana nibbānapaccayena vā paññattipaccayena vā uppanno nāma natthi, bahūhi paccayehi eva uppanno, te pana paccayā aniccā eva adhuvāti.
However, nothing arises solely from Nibbāna as a condition or Paññatti as a condition; rather, phenomena arise from many conditions, and those conditions are themselves impermanent and unstable.
Tuy nhiên, không có pháp nào sanh khởi chỉ do duyên Niết Bàn hay duyên Chế Định, mà chúng sanh khởi do nhiều duyên, và những duyên đó là vô thường, không bền vững.
Ye keci aniccā eva honti, ekasmiṃ iriyāpathepi punappunaṃ bhijjanti, te kathaṃ yāvajīvaṃ niccasaññitānaṃ sattapuggalānaṃ attā nāma bhaveyyuṃ, sārā nāma bhaveyyuṃ.
How can those things which are impermanent, which disintegrate repeatedly even in one posture, be an atta (self) for beings who conceive them as permanent throughout life, or be a core essence?
Những gì là vô thường, chúng tan rã hết lần này đến lần khác ngay cả trong một oai nghi, thì làm sao chúng có thể là tự ngã, là cốt lõi của những chúng sanh, những người nhận thức chúng là thường hằng suốt đời?
Ye ca dukkhā eva honti, te kathaṃ dukkhappaṭikulānaṃ sukhakāmānaṃ sattānaṃ attā nāma bhaveyyuṃ, sārā nāma bhaveyyuṃ.
And how can those things which are suffering be an atta (self) or a core essence for beings who detest suffering and desire happiness?
Những gì là khổ, thì làm sao chúng có thể là tự ngã, là cốt lõi của những chúng sanh ghét khổ và mong cầu hạnh phúc?
Tasmā te dhammā asārakaṭṭhena anattā eva honti.
Therefore, those phenomena are indeed anattā (non-self) by reason of being without essence.
Do đó, những pháp đó là vô ngã theo nghĩa không có cốt lõi.
Api ca yasmā imāya catuvīsatiyā paccayadesanāya imamatthaṃ dasseti.
Moreover, because this exposition of twenty-four conditions reveals this meaning:
Hơn nữa, vì sự trình bày hai mươi bốn duyên này chỉ rõ ý nghĩa này:
Sabbepi saṅkhatadhammā nāma paccayāyattavuttikā eva honti, sattānaṃ vasāyattavuttikā na honti.
All compounded phenomena exist dependently on conditions; they do not exist dependently on the will of beings.
Tất cả các pháp hữu vi đều tồn tại phụ thuộc vào duyên, không tồn tại phụ thuộc vào chúng sanh.
Paccayāyatta vuttikesu ca tesu na ekopi dhammo appakena paccayena uppajjati.
And among these phenomena that exist dependently on conditions, not a single phenomenon arises from few conditions.
Trong các pháp tồn tại phụ thuộc vào duyên đó, không có một pháp nào sanh khởi do ít duyên.
Atha kho bahūhi eva paccayehi uppajjatīti, tasmā ayaṃ desanā dhammānaṃ anattalakkhaṇadīpane matthakapattā hotīti.
Rather, they arise from many conditions; therefore, this teaching culminates in the elucidation of the Anattā characteristic of phenomena.
Mà chúng sanh khởi do nhiều duyên, do đó sự trình bày này đạt đến đỉnh cao trong việc làm sáng tỏ đặc tính vô ngã của các pháp.
Paccayaghaṭanānayo vuccate.
The method of condition-conjunction is now stated.
Phương pháp kết hợp duyên được trình bày.
Ekekasmiṃ paccayuppanne bahunnaṃ paccayānaṃ samodhānaṃ paccayaghaṭanā nāma.
The conjunction of many conditions for each conditioned phenomenon is called condition-conjunction.
Sự kết hợp của nhiều duyên trong mỗi pháp do duyên sanh được gọi là sự kết hợp duyên.
Yena pana dhammā sappaccayā saṅkhatā paṭiccasamuppannāti vuccanti, sabbe te dhammā uppāde ca ṭhitiyañca imehi catuvīsatiyā paccayehi sahitattā sappaccayā nāma, sappaccayattā saṅkhatā nāma, saṅkhatattā paṭiccasamuppannā nāma.
And by which phenomena are called conditioned (sappaccaya), compounded (saṅkhata), dependently arisen (paṭiccasamuppanna) – all those phenomena, being associated with these twenty-four conditions in their arising and existing, are called conditioned; being conditioned, they are called compounded; being compounded, they are called dependently arisen.
Những pháp nào được gọi là hữu duyên, hữu vi, duyên khởi, tất cả những pháp đó, trong sự sanh khởi và tồn tại, vì có sự kết hợp của hai mươi bốn duyên này, nên được gọi là hữu duyên; vì hữu duyên nên được gọi là hữu vi; vì hữu vi nên được gọi là duyên khởi.
Katame pana te dhammāti.
What, then, are those phenomena?
Vậy những pháp đó là gì?
Ekavīsasatacittāni ca dvipaññāsacetasikāni ca aṭṭhavīsati rūpāni ca.
One hundred and twenty-one types of consciousness, fifty-two mental factors, and twenty-eight types of materiality.
Một trăm hai mươi mốt tâm, năm mươi hai tâm sở và hai mươi tám sắc.
Tattha ekavīsasatacittāni dhātuvasena sattavidhāni bhavanti, cakkhu viññāṇadhātu sotaviññāṇadhātu ghānaviññāṇadhātu jivhā viññāṇadhātu kāyaviññāṇadhātu manodhātu manoviññāṇa dhātūti.
Among these, the one hundred and twenty-one types of consciousness, in terms of elements (dhātu), are of seven kinds: eye-consciousness element (cakkhuviññāṇadhātu), ear-consciousness element (sotaviññāṇadhātu), nose-consciousness element (ghānaviññāṇadhātu), tongue-consciousness element (jivhāviññāṇadhātu), body-consciousness element (kāyaviññāṇadhātu), mind-element (manodhātu), and mind-consciousness element (manoviññāṇadhātu).
Trong đó, một trăm hai mươi mốt tâm, theo nghĩa giới (dhātu), có bảy loại: nhãn thức giới (cakkhu viññāṇadhātu), nhĩ thức giới (sotaviññāṇadhātu), tỷ thức giới (ghānaviññāṇadhātu), thiệt thức giới (jivhā viññāṇadhātu), thân thức giới (kāyaviññāṇadhātu), ý giới (manodhātu) và ý thức giới (manoviññāṇadhātu).
Tattha cakkhuviññāṇadvayaṃ cakkhuviññāṇadhātu nāma.
Here, the two eye-consciousnesses are called the eye-consciousness element.
Trong đó, hai nhãn thức được gọi là nhãn thức giới.
Sotaviññāṇadvayaṃ sotaviññāṇadhātu nāma.
The two ear-consciousnesses are called the ear-consciousness element.
Hai nhĩ thức được gọi là nhĩ thức giới.
Ghānaviññāṇadvayaṃ ghānaviññāṇadhātu nāma.
The two nose-consciousnesses are called the nose-consciousness element.
Hai tỷ thức được gọi là tỷ thức giới.
Jivhāviññāṇadvayaṃ jivhāviññāṇadhātu nāma.
The two tongue-consciousnesses are called the tongue-consciousness element.
Hai thiệt thức được gọi là thiệt thức giới.
Kāyaviññāṇadvayaṃ kāyaviññāṇadhātu nāma.
The two body-consciousnesses are called the body-consciousness element.
Hai thân thức được gọi là thân thức giới.
Pañcadvārāvajjana cittañca sampaṭicchanacittadvayañca manodhātu nāma.
The five-door adverting consciousness and the two receiving consciousnesse are called the mind-element.
Tâm khai ngũ môn (pañcadvārāvajjana citta) và hai tâm tiếp thọ (sampaṭicchanacitta) được gọi là ý giới.
Sesāni aṭṭhasataṃ cittāni manoviññāṇadhātu nāma.
The remaining one hundred and eight types of consciousness are called the mind-consciousness element.
Một trăm tám tâm còn lại được gọi là ý thức giới.
Catuvīsatipaccayesu ca pannarasapaccayā sabbacittuppāda sādhāraṇā honti, ārammaṇañca anantarañca samanantarañca saha jāto ca aññamaññañca nissayo ca upanissayo ca kammañca āhāro ca indriyañca sampayutto ca atthi ca natthi ca vigato ca avigato ca.
Among the twenty-four conditions, fifteen conditions are common to all arisen consciousnesses (cittuppāda): object (ārammaṇa), contiguity (anantara), immediate contiguity (samanantara), co-nascence (sahajāta), reciprocity (aññamañña), support (nissaya), decisive support (upanissaya), kamma, nutriment (āhāra), faculty (indriya), association (sampayutta), presence (atthi), absence (natthi), disappearance (vigata), and non-disappearance (avigata).
Trong hai mươi bốn duyên, mười lăm duyên là phổ biến cho tất cả các tâm sinh: cảnh (ārammaṇa), vô gián (anantara), đẳng vô gián (samanantara), câu sinh (sahajāta), hỗ tương (aññamañña), y chỉ (nissaya), cận y chỉ (upanissaya), nghiệp (kamma), vật thực (āhāra), quyền (indriya), tương ưng (sampayutta), hiện hữu (atthi), bất hiện hữu (natthi), ly khứ (vigata) và bất ly khứ (avigata).
Na hi kiñci cittaṃ vā cetasikaṃ vā ārammaṇena vinā uppannaṃ nāma atthi.
Indeed, there is no consciousness or mental factor that arises without an object.
Thật vậy, không có bất kỳ tâm hay tâm sở nào sinh khởi mà không có cảnh.
Tathā anantarādīhi ca.
The same applies to contiguity and so forth.
Cũng vậy với các duyên vô gián, v.v.
Aṭṭhapaccayā kesañci cittuppādānaṃ paccayā sādhāraṇā honti, hetu ca adhipati ca pure jāto ca āsevanañca vipāko ca jhānañca maggo ca vippayutto ca.
Eight conditions are common to some arisen consciousnesses: root (hetu), dominance (adhipati), pre-nascence (purejāta), repetition (āsevana), result (vipāka), jhāna, path (magga), and dissociation (vippayutta).
Tám duyên là phổ biến cho một số tâm sinh: nhân (hetu), tăng thượng (adhipati), tiền sinh (purejāta), thường hành (āsevana), dị thục (vipāka), thiền (jhāna), đạo (magga) và bất tương ưng (vippayutta).
Tattha hetu sahetukacittuppādānaṃ eva sādhāraṇā, adhipati ca sādhipatijavanānaṃ eva, purejāto ca kesañci cittuppādānaṃ eva, āsevanañca kusalākusalakiriyajavanānaṃ eva, vipāko ca vipākacittuppādānaṃ eva, jhānañca manodhātu manoviññāṇadhātu cittuppādānaṃ eva, maggo ca sahetukacittuppādānaṃ eva, vippayutto ca arūpaloke cittuppādānaṃ natthi, eko pacchājāto rūpadhammānaṃ eva visuṃbhūto hoti.
Here, root (hetu) is common only to rooted consciousnesses; dominance (adhipati) is common only to impulsion (javana) processes with dominance; pre-nascence (purejāta) is common only to some arisen consciousnesses; repetition (āsevana) is common only to wholesome, unwholesome, and functional impulsion processes; result (vipāka) is common only to resultant consciousnesses; jhāna is common only to mind-element and mind-consciousness element processes; path (magga) is common only to rooted consciousnesses; dissociation (vippayutta) is not found for arisen consciousnesses in the formless realm. The single post-nascence (pacchājāta) condition is unique to material phenomena.
Trong đó, nhân (hetu) chỉ phổ biến cho các tâm sinh có nhân; tăng thượng (adhipati) chỉ cho các tốc hành có tăng thượng; tiền sinh (purejāta) chỉ cho một số tâm sinh; thường hành (āsevana) chỉ cho các tốc hành thiện, bất thiện và duy tác; dị thục (vipāka) chỉ cho các tâm sinh dị thục; thiền (jhāna) chỉ cho các tâm sinh thuộc ý giới và ý thức giới; đạo (magga) chỉ cho các tâm sinh có nhân; bất tương ưng (vippayutta) không có trong các tâm sinh ở cõi vô sắc. Riêng hậu sinh (pacchājāta) chỉ riêng cho các pháp sắc.
Tatrāyaṃ dīpanā.
Here is the explanation.
Đây là sự giải thích.
Satta sabbacittikāni cetasikāni nāma, phasso vedanā saññā cetanā ekaggatā jīvitaṃ manasikāro.
The seven universal mental factors are: contact (phassa), feeling (vedanā), perception (saññā), volition (cetanā), one-pointedness (ekaggatā), psychic life faculty (jīvita), and attention (manasikāra).
Bảy tâm sở biến hành là: xúc (phassa), thọ (vedanā), tưởng (saññā), tư (cetanā), nhất tâm (ekaggatā), mạng quyền (jīvita), tác ý (manasikāra).
Tattha cittaṃ adhipatijātikañca āhārapaccayo ca indriyapaccayo ca.
Here, consciousness (citta) is of the dominance type, and is a condition of nutriment (āhārapaccayo) and a condition of faculty (indriyapaccayo).
Trong đó, tâm là loại tăng thượng (adhipatijātika), là duyên vật thực (āhārapaccaya) và duyên quyền (indriyapaccaya).
Phasso āhārapaccayo.
Contact is a condition of nutriment.
Xúc là duyên vật thực.
Vedanā indriyapaccayo ca jhāna paccayo ca.
Feeling is a condition of faculty and a condition of jhāna.
Thọ là duyên quyền và duyên thiền.
Cetanā kammapaccayo ca āhārapaccayo ca.
Volition is a condition of kamma and a condition of nutriment.
Tư là duyên nghiệp và duyên vật thực.
Ekaggatā indriyapaccayo ca jhāna paccayo ca maggapaccayo ca.
One-pointedness is a condition of faculty, a condition of jhāna, and a condition of path.
Nhất tâm là duyên quyền, duyên thiền và duyên đạo.
Jīvitaṃ indriyapaccayo.
Psychic life faculty is a condition of faculty.
Mạng quyền là duyên quyền.
Sesā dve dhammā visesapaccayā na honti.
The remaining two phenomena are not special conditions.
Hai pháp còn lại không phải là duyên đặc biệt.
Cakkhuviññāṇe satta sabbacittikāni cetasikāni labbhanti, viññāṇena saddhiṃ aṭṭha nāmadhammā honti.
In eye-consciousness, the seven universal mental factors are found, making eight mental phenomena along with consciousness.
Trong nhãn thức, bảy tâm sở biến hành được tìm thấy, cùng với thức (viññāṇa) thì có tám danh pháp.
Sabbe te dhammā sattahi paccayehi aññamaññassa paccayā honti catūhi mahāsahajātehi ca vippayuttavajjitehi tīhi majjhimasahajātehi ca.
All these phenomena are conditions for one another by seven conditions: the four great co-nascents (mahāsahajāta) excluding dissociation, and the three medium co-nascents (majjhimasahajāta).
Tất cả các pháp đó là duyên cho nhau bởi bảy duyên: bốn duyên câu sinh đại (mahāsahajāta) không có bất tương ưng, và ba duyên câu sinh trung (majjhimasahajāta).
Tesveva aṭṭhasu dhammesu viññāṇaṃ sesānaṃ sattannaṃ dhammānaṃ āhārapaccayena ca indriyapaccayena ca paccayo hoti.
Among these eight phenomena, consciousness is a condition for the other seven phenomena by way of nutriment condition and faculty condition.
Trong tám pháp đó, thức là duyên cho bảy pháp còn lại bởi duyên vật thực và duyên quyền.
Phasso āhārapaccayena, vedanā indriyapaccayamattena, cetanā kammapaccayena ca āhāra paccayena ca, ekaggatā indriyapaccayamattena, jīvitaṃ sesānaṃ sattannaṃ dhammānaṃ indriyapaccayena paccayo hoti.
Contact (is a condition) by way of nutriment condition; feeling by way of faculty condition alone; volition by way of kamma condition and nutriment condition; one-pointedness by way of faculty condition alone; psychic life faculty is a condition for the other seven phenomena by way of faculty condition.
Xúc bởi duyên vật thực; thọ chỉ bởi duyên quyền; tư bởi duyên nghiệp và duyên vật thực; nhất tâm chỉ bởi duyên quyền; mạng quyền là duyên cho bảy pháp còn lại bởi duyên quyền.
Cakkhuvatthurūpaṃ pana tesaṃ aṭṭhannaṃ dhammānaṃ chahi vatthupurejātehi tasmiṃ cakkhuvatthumhi āpātamāgatāni paccuppannāni rūpārammaṇāni tesaṃ catūhi ārammaṇa purejātehi, anantaraniruddhaṃ pañcadvārāvajjanacittañca pañcahi anantarehi, pubbe kataṃ kusalakammaṃ vā akusalakammaṃ vā kusalavipākānaṃ vā akusalavipākānaṃ vā tesaṃ nānākkhaṇikakammapaccayena, kamma sahāyabhūtāni purimabhave avijjātaṇhūpādānāni ca imasmiṃ bhave āvāsapuggalautubhojanādayo ca tesaṃ aṭṭhannaṃ dhammānaṃ pakatūpanissayapaccayena paccayā honti.
The eye-base materiality (cakkhuvatthurūpa) is a condition for these eight phenomena by six base-prenascent conditions; the material objects that come into focus in that eye-base at the present moment are conditions for them by four object-prenascent conditions; the immediately ceased five-door adverting consciousness is a condition by five contiguity conditions; wholesome kamma or unwholesome kamma done previously is a condition for wholesome resultants or unwholesome resultants by way of diverse-moment kamma condition; and ignorance, craving, and clinging in previous existences which are allied with kamma, and dwelling, individuals, season, food, etc., in this existence, are conditions for these eight phenomena by way of natural decisive support condition.
Còn nhãn căn sắc (cakkhuvatthurūpa) là duyên cho tám pháp đó bởi sáu duyên tiền sinh căn (vatthupurejāta); các sắc cảnh (rūpārammaṇa) hiện tại xuất hiện trong nhãn căn đó là duyên cho chúng bởi bốn duyên tiền sinh cảnh (ārammaṇa purejāta); tâm khai ngũ môn (pañcadvārāvajjanacitta) đã diệt vô gián là duyên bởi năm duyên vô gián (anantara); nghiệp thiện hay bất thiện đã tạo trước đây, hoặc nghiệp thiện dị thục hay nghiệp bất thiện dị thục là duyên cho chúng bởi duyên nghiệp dị thời (nānākkhaṇikakamma); vô minh, ái, thủ trong kiếp trước là bạn đồng hành của nghiệp, và trú xứ, chúng sinh, thời tiết, vật thực, v.v. trong kiếp này là duyên cho tám pháp đó bởi duyên cận y chỉ tự nhiên (pakatūpanissaya).
Imasmiṃ citte hetu ca adhipati ca pacchājāto ca āsevanañca jhānañca maggocāti chapaccayā na labbhanti, aṭṭhārasapaccayā labbhanti.
In this consciousness, six conditions—root, dominance, post-nascence, repetition, jhāna, and path—are not found; eighteen conditions are found.
Trong tâm này, sáu duyên là nhân, tăng thượng, hậu sinh, thường hành, thiền và đạo không được tìm thấy; mười tám duyên được tìm thấy.
Yathā ca imasmiṃ citte, tathā sotaviññāṇādīsupi cha paccayā na labbhanti, aṭṭhārasapaccayā labbhantīti.
Just as in this consciousness, so too in ear-consciousness and so forth, six conditions are not found, and eighteen conditions are found.
Cũng như trong tâm này, sáu duyên không được tìm thấy trong nhĩ thức, v.v.; mười tám duyên được tìm thấy.
Cha pakiṇṇakāni cetasikāni nāma, vitakko vicāro adhimokkho vīriyaṃ pīti chando.
The six particular mental factors are: initial application (vitakka), sustained application (vicāra), decision (adhimokkha), effort (vīriya), joy (pīti), and desire (chanda).
Sáu tâm sở biệt cảnh là: tầm (vitakka), tứ (vicāra), thắng giải (adhimokkha), tinh tấn (vīriya), hỷ (pīti), dục (chanda).
Tattha vitakko jhānapaccayo ca maggapaccayo ca.
Here, initial application is a jhāna condition and a path condition.
Trong đó, tầm là duyên thiền và duyên đạo.
Vicāro jhānapaccayo.
Sustained application is a jhāna condition.
Tứ là duyên thiền.
Vīriyaṃ adhipatijātikañca indriyapaccayo ca maggapaccayo ca.
Effort is of the dominance type, and is a faculty condition and a path condition.
Tinh tấn là loại tăng thượng, là duyên quyền và duyên đạo.
Pīti jhānapaccayo.
Joy is a jhāna condition.
Hỷ là duyên thiền.
Chando adhipatijātiko.
Desire is of the dominance type.
Dục là loại tăng thượng.
Adhimokkho pana visesapaccayo na hoti.
Decision, however, is not a special condition.
Thắng giải thì không phải là duyên đặc biệt.
Pañcadvārāvajjanacittañca sampaṭicchanacittadvayañca upekkhāsantīraṇa dvayañcāti pañcasu cittesu dasa cetasikāni labbhanti, satta sabba cittikāni ca pakiṇṇakesu vitakko ca vicāro ca adhimokkho ca.
In the five consciousnesses—the five-door adverting consciousness, the two receiving consciousnesses, and the two equanimity-investigating consciousnesses—ten mental factors are found: the seven universal mental factors, and among the particulars: initial application, sustained application, and decision.
Trong năm tâm: tâm khai ngũ môn, hai tâm tiếp thọ và hai tâm thẩm tấn xả, có mười tâm sở được tìm thấy: bảy tâm sở biến hành và trong các tâm sở biệt cảnh có tầm, tứ và thắng giải.
Viññāṇena saddhiṃ paccekaṃ ekādasa nāmadhammā honti.
Along with consciousness, there are eleven mental phenomena in each case.
Cùng với thức, mỗi tâm có mười một danh pháp.
Imesu cittesu jhānakiccaṃ labbhati.
In these consciousnesses, the function of jhāna is obtained.
Trong các tâm này, chức năng thiền được tìm thấy.
Vedanā ca ekaggatā ca vitakko ca vicāro ca jhānapaccayaṃ sādhenti.
Feeling, one-pointedness, initial application, and sustained application fulfill the jhāna condition.
Thọ, nhất tâm, tầm và tứ thực hiện duyên thiền.
Pañcadvārāvajjanacittaṃ pana kiriyacittaṃ hoti, vipākapaccayo natthi.
The five-door adverting consciousness, however, is a functional consciousness; there is no resultant condition.
Tâm khai ngũ môn là tâm duy tác, không có duyên dị thục.
Nānākkhaṇikakammañca upanissayaṭṭhāne tiṭṭhati.
Diverse-moment kamma stands in the place of decisive support.
Nghiệp dị thời (nānākkhaṇikakamma) đứng ở vị trí cận y chỉ.
Vipākapaccayena saddhiṃ cha paccayā na labbhanti.
Six conditions, including the resultant condition, are not found.
Sáu duyên không được tìm thấy, bao gồm duyên dị thục.
Jhānapaccayena saddhiṃ aṭṭhārasapaccayā labbhanti.
Eighteen conditions, including the jhāna condition, are found.
Mười tám duyên được tìm thấy, bao gồm duyên thiền.
Sesesu catūsu vipākacittesu pañca paccayā na labbhanti.
In the remaining four resultant consciousnesses, five conditions are not found.
Trong bốn tâm dị thục còn lại, năm duyên không được tìm thấy.
Vipākapaccayena ca jhānapaccayena ca saddhiṃ ekūnavīsati paccayā labbhanti.
Nineteen conditions, including the resultant condition and the jhāna condition, are found.
Mười chín duyên được tìm thấy, bao gồm duyên dị thục và duyên thiền.
Somanassasantīraṇe pītiyā saddhiṃ ekādasacetasikā yujjanti, manodvārāvajjanacitte ca vīriyena saddhiṃ ekādasāti viññāṇena saddhiṃ dvādasa nāmadhammā honti.
In the joy-investigating consciousness, eleven mental factors are associated with joy; and in the mind-door adverting consciousness, eleven with effort, making twelve mental phenomena along with consciousness.
Trong tâm thẩm tấn hỷ (somanassasantīraṇa), mười một tâm sở kết hợp với hỷ; trong tâm khai ý môn (manodvārāvajjanacitta), mười một tâm sở kết hợp với tinh tấn, vậy cùng với thức có mười hai danh pháp.
Hasituppādacitte pana pītiyā ca vīriyena ca saddhiṃ dvādasa cetasikāni yujjanti.
In the smile-producing consciousness, however, twelve mental factors are associated with joy and effort.
Trong tâm sinh cười (hasituppādacitta), mười hai tâm sở kết hợp với hỷ và tinh tấn.
Viññāṇena saddhiṃ terasa nāmadhammā honti.
Along with consciousness, there are thirteen mental phenomena.
Cùng với thức, có mười ba danh pháp.
Tattha somanassasantīraṇe jhānaṅgesu pītimattaṃ adhikaṃ hoti, pubbe upekkhāsantīraṇadvaye viya pañcapaccayā na labbhanti.
Here, in the joy-investigating consciousness, only joy is additional among the jhāna factors; five conditions are not found, just as in the two equanimity-investigating consciousnesses mentioned before.
Trong đó, trong tâm thẩm tấn hỷ, chỉ có hỷ là chi thiền tăng thêm; giống như trong hai tâm thẩm tấn xả trước đây, năm duyên không được tìm thấy.
Ekūnavīsatipaccayā labbhanti.
Nineteen conditions are found.
Mười chín duyên được tìm thấy.
Manodvārā vajjanacitte ca vīriyamattaṃ adhikaṃ hoti, tañca indriyakicca jhāna kiccānisādheti.
In the mind-door adverting consciousness, only effort is additional, and it fulfills the functions of faculty and jhāna.
Trong tâm khai ý môn, chỉ có tinh tấn là tăng thêm, và nó thực hiện chức năng quyền và chức năng thiền.
Adhipatikiccañca maggakiccañca na sādheti.
It does not fulfill the functions of dominance or path.
Nó không thực hiện chức năng tăng thượng và chức năng đạo.
Kiriya cittattāvipākapaccayo ca natthi.
Since it is a functional consciousness, there is also no resultant condition.
Vì là tâm duy tác nên cũng không có duyên dị thục.
Pubbe pañcadvārāvajjanacitte viya vipāka paccayena saddhiṃ cha paccayā na labbhanti.
Like in the prior five-door adverting consciousness, six conditions, including the resultant condition, are not obtainable.
Giống như trong tâm khai ngũ môn trước đây, sáu duyên không thể có được cùng với duyên quả dị thục.
Jhānapaccayena saddhiṃ aṭṭharasa paccayā labbhanti.
Eighteen conditions, including the jhāna condition, are obtainable.
Mười tám duyên có được cùng với duyên thiền.
Hasituppādacittepi kiriyacittattā vipākapaccayo natthi, javanacittattā pana āsevanaṃ atthi, vipākapaccayena saddhiṃ pañca paccayā na labbhanti.
Even in the smile-producing consciousness, because it is a functional consciousness, there is no resultant condition; however, because it is an impulsive consciousness, there is a repetition condition. Five conditions, including the resultant condition, are not obtainable.
Ngay cả trong tâm sinh khởi nụ cười (hasituppādacitta), vì là tâm hành (kiriyacitta) nên không có duyên quả dị thục (vipākapaccaya); nhưng vì là tâm tốc hành (javana-citta) nên có duyên cận y (āsevana). Năm duyên không thể có được cùng với duyên quả dị thục.
Āsevanapaccayena saddhiṃ ekūnavīsati paccayā labbhanti.
Nineteen conditions, including the repetition condition, are obtainable.
Mười chín duyên có được cùng với duyên cận y.
Dvādasa akusalacittāni, dve mohamūlikāni aṭṭha lobha mūlikāni dve dosamūlikāni.
There are twelve unwholesome consciousnesses: two rooted in delusion, eight rooted in greed, and two rooted in hatred.
Mười hai tâm bất thiện: hai tâm gốc si, tám tâm gốc tham, hai tâm gốc sân.
Cuddasa pāpacetasikāni nāma moho ahirikaṃ anottappaṃ uddhaccanti idaṃ mohacatukkaṃ nāma.
Fourteen unwholesome mental factors are delusion, shamelessness, fearlessness of wrongdoing, and restlessness—these are called the tetrad of delusion.
Mười bốn tâm sở bất thiện là: si, vô tàm, vô quý, phóng dật – đây gọi là nhóm bốn tâm sở si.
Lobho diṭṭhi mānoti idaṃ lobhatikkaṃ nāma.
Greed, wrong view, and conceit—these are called the triad of greed.
Tham, tà kiến, mạn – đây gọi là nhóm ba tâm sở tham.
Doso issā macchariyaṃ kukkuccanti idaṃ dosacatukkaṃ nāma.
Hatred, envy, avarice, and remorse—these are called the tetrad of hatred.
Sân, tật đố, xan tham, hối hận – đây gọi là nhóm bốn tâm sở sân.
Thinaṃ middhaṃ vicikicchāti idaṃ visuṃ tikkaṃ nāma.
Sloth, torpor, and skeptical doubt—these are called the separate triad.
Hôn trầm, thụy miên, hoài nghi – đây gọi là nhóm ba tâm sở riêng biệt.
Tattha dve mohamūlikāni nāma vicikicchāsampayuttacittaṃ uddhacca sampayuttacittaṃ.
Among these, the two rooted in delusion are the consciousness accompanied by skeptical doubt and the consciousness accompanied by restlessness.
Trong đó, hai tâm gốc si là tâm tương ưng hoài nghi (vicikicchāsampayuttacitta) và tâm tương ưng phóng dật (uddhaccasampayuttacitta).
Tattha vicikicchāsampayuttacitte pannarasa cetasikāni uppajjanti satta sabbacittikāni ca vitakko vicāro vīriyanti tīṇi pakiṇṇakāni ca pāpacetasikesu mohacatukkañca vicikicchā cāti, cittena saddhiṃ soḷasa nāmadhammā honti.
In the consciousness accompanied by skeptical doubt, fifteen mental factors arise: the seven universal mental factors, and among the particular mental factors, thought, investigation, and effort, and among the unwholesome mental factors, the tetrad of delusion and skeptical doubt. Together with consciousness, there are sixteen name-phenomena.
Trong đó, trong tâm tương ưng hoài nghi, mười lăm tâm sở sinh khởi: bảy tâm sở biến hành, ba tâm sở biệt cảnh là tầm, tứ, tinh tấn, và trong các tâm sở bất thiện là nhóm bốn tâm sở si và hoài nghi. Cùng với tâm, có mười sáu danh pháp.
Imasmiṃ citte hetu paccayopi maggapaccayopi labbhanti.
In this consciousness, both the root condition and the path condition are obtainable.
Trong tâm này, duyên nhân và duyên đạo đều có được.
Tattha moho hetupaccayo, vitakko ca vīriyañca maggapaccayo, ekaggatā pana vicikicchāya duṭṭhattā imasmiṃ citte indriyakiccañca maggakiccañca na sādheti, jhānakiccamattaṃ sādheti.
Among these, delusion is the root condition, and thought and effort are the path condition. However, one-pointedness, due to its affliction by skeptical doubt, does not fulfill the faculty function or the path function in this consciousness; it only fulfills the jhāna function.
Trong đó, si là duyên nhân; tầm và tinh tấn là duyên đạo. Tuy nhiên, định (ekaggatā) vì bị hoài nghi làm hư hoại nên trong tâm này không làm tròn chức năng quyền (indriya) và chức năng đạo (magga), mà chỉ làm tròn chức năng thiền (jhāna) mà thôi.
Adhipati ca pacchājāto vipāko cāti tayo paccayāna labbhanti, sesā ekavīsatipaccayā labbhanti.
Dominance, post-nascence, and resultant—these three conditions are not obtainable. The remaining twenty-one conditions are obtainable.
Ba duyên là tăng thượng (adhipati), hậu sanh (pacchājāta) và quả dị thục (vipāka) không có được; hai mươi mốt duyên còn lại có được.
Uddhaccasampayuttacittepi vicikicchaṃ pahāya adhimokkhena saddhiṃ pannaraseva cetasikāni, soḷaseva nāmadhammā honti.
Even in the consciousness accompanied by restlessness, removing skeptical doubt and including determination, there are fifteen mental factors and sixteen name-phenomena.
Trong tâm tương ưng phóng dật (uddhaccasampayuttacitta) cũng vậy, bỏ hoài nghi (vicikicchā) và thêm thắng giải (adhimokkha), vẫn có mười lăm tâm sở, và mười sáu danh pháp.
Imasmiṃ citte ekaggatā indriya kiccañca jhānakiccañca maggakiccañca sādheti, tayo paccayā na labbhanti, ekavīsati paccayā labbhanti.
In this consciousness, one-pointedness fulfills the faculty function, the jhāna function, and the path function. Three conditions are not obtainable, and twenty-one conditions are obtainable.
Trong tâm này, định (ekaggatā) làm tròn chức năng quyền, chức năng thiền và chức năng đạo. Ba duyên không có được; hai mươi mốt duyên có được.
Aṭṭhasu lobhamūlikacittesu pana satta sabbacittikāni ca cha pakiṇṇakāni ca pāpesu mohacatukkañca lobhatikkañca thinamiddhañcāti dvāvīsati cetasikāni uppajjanti.
In the eight consciousnesses rooted in greed, twenty-two mental factors arise: the seven universal mental factors, the six particular mental factors, and among the unwholesome ones, the tetrad of delusion, the triad of greed, and sloth and torpor.
Trong tám tâm gốc tham (lobhamūlikacitta) thì hai mươi hai tâm sở sinh khởi: bảy tâm sở biến hành, sáu tâm sở biệt cảnh, và trong các tâm sở bất thiện là nhóm bốn tâm sở si, nhóm ba tâm sở tham và hôn trầm, thụy miên.
Tesu lobho ca mohocāti dve mūlāni hetupaccayo.
Among these, greed and delusion are the two roots, the root condition.
Trong đó, tham và si là hai gốc là duyên nhân.
Chando ca cittañca vīriyañcāti tayo adhipatijātikā kadāci adhipatikiccaṃ sādhenti, ārammaṇādhipatipi ettha labbhati.
Desire, consciousness, and effort—these three, being of the dominance-class, sometimes fulfill the dominance condition; object dominance is also obtainable here.
Dục, tâm và tinh tấn là ba pháp thuộc loại tăng thượng (adhipatijātika), đôi khi làm tròn chức năng tăng thượng. Duyên tăng thượng cảnh (ārammaṇādhipati) cũng có được ở đây.
Cetanā kammapaccayo.
Volition is the Kamma condition.
Tư (cetanā) là duyên nghiệp (kammapaccaya).
Tayo āhārā āhārapaccayo.
The three nutriments are the nutriment condition.
Ba món thực phẩm (āhāra) là duyên thực phẩm (āhārapaccaya).
Cittañca vedanā ca ekaggatā ca jīvitañca vīriyañcāti pañca indriyadhammā indriyapaccayo.
Consciousness, feeling, one-pointedness, life faculty, and effort—these five faculty phenomena are the faculty condition.
Tâm, thọ, định, mạng và tinh tấn là năm pháp quyền (indriyadhamma) là duyên quyền (indriyapaccaya).
Vitakko ca vicāro ca pīti ca vedanā ca ekaggatācāti pañca jhānaṅgāni jhānapaccayo.
Thought, investigation, joy, feeling, and one-pointedness—these five jhāna factors are the jhāna condition.
Tầm, tứ, hỷ, thọ và định là năm chi thiền (jhānaṅga) là duyên thiền (jhānapaccaya).
Vitakko ca ekaggatā ca diṭṭhi ca vīriyañcāti cattāri maggaṅgāni maggapaccayo.
Thought, one-pointedness, wrong view, and effort—these four path factors are the path condition.
Tầm, định, tà kiến và tinh tấn là bốn chi đạo (maggaṅga) là duyên đạo (maggapaccaya).
Pacchājāto ca vipāko cāti dve paccayā na labbhanti.
Post-nascence and resultant—these two conditions are not obtainable.
Hai duyên là hậu sanh (pacchājāta) và quả dị thục (vipāka) không có được.
Sesā dvāvīsati paccayā labbhanti.
The remaining twenty-two conditions are obtainable.
Hai mươi hai duyên còn lại có được.
Dvīsu dosamūlikacittesu pītiñca lobhatikkañca pahāya dosacatukkena saddhiṃ dvāvīsati eva cetasikāni, doso ca moho ca dve mūlāni, tayo adhipati jātikā, tayo āhārā, pañca indriyāni, cattāri jhānaṅgāni, tīṇi maggaṅgāni.
In the two consciousnesses rooted in hatred, removing joy and the triad of greed, and including the tetrad of hatred, there are twenty-two mental factors. Hatred and delusion are the two roots. There are three of the dominance-class, three nutriments, five faculties, four jhāna factors, and three path factors.
Trong hai tâm gốc sân (dosamūlikacitta), bỏ hỷ (pīti) và nhóm ba tâm sở tham (lobhatikka), cùng với nhóm bốn tâm sở sân (dosacatukka), vẫn có hai mươi hai tâm sở. Sân và si là hai gốc, ba pháp thuộc loại tăng thượng, ba món thực phẩm, năm quyền, bốn chi thiền, ba chi đạo.
Etthāpi dve paccayā na labbhanti, dvāvīsati paccayā labbhanti.
Here too, two conditions are not obtainable, and twenty-two conditions are obtainable.
Ở đây cũng có hai duyên không có được, hai mươi hai duyên có được.
Pañca vīsati kalyāṇacetasikāni nāma, alobho adoso amohoceti tīṇi kalyāṇamūlikāni ca saddhā ca sati ca hirī ca ottappañca tatramajjhattatā ca kāyapassaddhi ca citta passaddhi ca kāyalahutā ca cittalahutā ca kāyamudutā ca citta mudutā ca kāyakammaññatā ca citta kammaññatā ca kāyapāguññatā ca cittapāguññatā ca kāyujukatā ca cittujukatā ca sammāvācā sammākammanto sammāājīvoti tisso viratiyo ca karuṇā muditāti dve appamaññāyo ca.
There are twenty-five beautiful mental factors: non-greed, non-hatred, and non-delusion—these three are the beautiful roots; also faith, mindfulness, shame, fear of wrongdoing, equanimity, tranquility of mental body, tranquility of consciousness, lightness of mental body, lightness of consciousness, pliancy of mental body, pliancy of consciousness, adaptability of mental body, adaptability of consciousness, proficiency of mental body, proficiency of consciousness, uprightness of mental body, uprightness of consciousness, and right speech, right action, right livelihood—these three abstinences; and compassion, appreciative joy—these two immeasurables.
Hai mươi lăm tâm sở tịnh hảo (kalyāṇacetasika) là: vô tham, vô sân, vô si – đây là ba gốc tịnh hảo; và tín, niệm, tàm, quý, xả, khinh an thân, khinh an tâm, khinh khoái thân, khinh khoái tâm, nhu nhuyến thân, nhu nhuyến tâm, thích nghi thân, thích nghi tâm, thuần thục thân, thuần thục tâm, đoan chánh thân, đoan chánh tâm; và ba giới là chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng; và hai vô lượng tâm là bi, hỷ.
Tattha tīṇi kalyāṇamūlāni hetupaccayo, amoho pana adhipatipaccaye vīmaṃsādhipatināma, indriyapaccaye paññindriyaṃ nāma, maggapaccaye sammādiṭṭhi nāma.
Among these, the three beautiful roots are the root condition. Non-delusion, in the dominance condition, is called investigative dominance; in the faculty condition, it is called the faculty of wisdom; in the path condition, it is called right view.
Trong đó, ba gốc tịnh hảo là duyên nhân (hetupaccaya). Vô si (amoho) thì trong duyên tăng thượng (adhipatipaccaya) gọi là tăng thượng quán sát (vīmaṃsādhipati); trong duyên quyền (indriyapaccaya) gọi là tuệ quyền (paññindriya); trong duyên đạo (maggapaccaya) gọi là chánh kiến (sammādiṭṭhi).
Saddhā indriyapaccaye saddhindriyaṃ nāma.
Faith, in the faculty condition, is called the faculty of faith.
Tín (saddhā) thì trong duyên quyền gọi là tín quyền (saddhindriya).
Sati indriyapaccaye satindriyaṃ nāma, maggapaccaye sammāsati nāma.
Mindfulness, in the faculty condition, is called the faculty of mindfulness; in the path condition, it is called right mindfulness.
Niệm (sati) thì trong duyên quyền gọi là niệm quyền (satindriya); trong duyên đạo gọi là chánh niệm (sammāsati).
Tisso viratiyo maggapaccayo, sesā sattarasa dhammā visesapaccayā na honti.
The three abstinences are the path condition. The remaining seventeen phenomena are not special conditions.
Ba giới (virati) là duyên đạo. Mười bảy pháp còn lại không phải là duyên đặc biệt.
Aṭṭhasu kāmakusalacittesu aṭṭhatiṃsa cetasikāni saṅgayhanti, satta sabbacittikāni cha pakiṇṇakāni pañcavīsati kalyāṇāni.
In the eight sense-sphere wholesome consciousnesses, thirty-eight mental factors are included: the seven universal mental factors, the six particular mental factors, and the twenty-five beautiful mental factors.
Trong tám tâm thiện dục giới (kāmakusalacitta), ba mươi tám tâm sở được bao gồm: bảy tâm sở biến hành, sáu tâm sở biệt cảnh, hai mươi lăm tâm sở tịnh hảo.
Tesu ca pīti catūsu somanassikesu eva, amoho catūsu ñāṇasampayuttesu eva, tisso viratiyo sikkhāpadasīlapūraṇa kāle eva, dve appamaññāyo sattesu kāruññamodanākāresu evāti.
Among these, joy is only in the four consciousnesses accompanied by joy; non-delusion is only in the four consciousnesses accompanied by knowledge; the three abstinences are only at the time of fulfilling the precepts; and the two immeasurables are only in the context of feeling compassion or appreciation for beings.
Trong đó, hỷ (pīti) chỉ có trong bốn tâm tương ưng hỷ (somanassika); vô si (amoho) chỉ có trong bốn tâm tương ưng trí (ñāṇasampayutta); ba giới (tisso viratiyo) chỉ có trong thời gian thực hành giới học处 (sikkhāpada-sīla-pūraṇa); hai vô lượng tâm (dve appamaññāyo) chỉ có trong các trường hợp từ bi và tùy hỷ đối với chúng sanh.
Imesupi aṭṭhasu cittesu dve vā tīṇi vā kalyāṇamūlāni hetupaccayo, chando ca cittañca vīriyañca vīmaṃsācāti catūsu adhipatijātikesu ekamekova kadāci adhipatipaccayo.
In these eight consciousnesses, two or three beautiful roots are the root condition. Among the four of the dominance-class—desire, consciousness, effort, and investigation—each one is occasionally the dominance condition.
Trong tám tâm này, hai hoặc ba gốc tịnh hảo là duyên nhân. Dục, tâm, tinh tấn và quán sát là bốn pháp thuộc loại tăng thượng, mỗi pháp đôi khi là duyên tăng thượng.
Cetanā kammapaccayo.
Volition is the Kamma condition.
Tư (cetanā) là duyên nghiệp (kammapaccaya).
Tayo āhārā āhārapaccayo.
The three nutriments are the nutriment condition.
Ba món thực phẩm là duyên thực phẩm (āhārapaccaya).
Cittañca vedanā ca ekaggatā ca jīvitañca saddhā ca sati ca vīriyañca paññācāti aṭṭha indriyāni indriyapaccayo.
Consciousness, feeling, one-pointedness, life faculty, faith, mindfulness, effort, and wisdom—these eight faculties are the faculty condition.
Tâm, thọ, định, mạng, tín, niệm, tinh tấn và tuệ là tám quyền (indriya) là duyên quyền (indriyapaccaya).
Vitakko ca vicāro ca pīti ca vedanā ca ekaggatācāti pañcajhānaṅgāni jhānapaccayo.
Thought, investigation, joy, feeling, and one-pointedness—these five jhāna factors are the jhāna condition.
Tầm, tứ, hỷ, thọ và định là năm chi thiền (jhānaṅga) là duyên thiền (jhānapaccaya).
Paññā ca vitakko ca tisso viratiyo ca sati ca vīriyañca ekaggatācāti aṭṭha maggaṅgāni maggapaccayo.
Wisdom, thought, the three abstinences, mindfulness, effort, and one-pointedness—these eight path factors are the path condition.
Tuệ, tầm, ba giới, niệm, tinh tấn và định là tám chi đạo (maggaṅga) là duyên đạo (maggapaccaya).
Imesupi aṭṭhasu cittesu pacchājāto ca vipākocāti dve paccayā na labbhanti, sesā dvāvīsatipaccayā labbhanti.
In these eight consciousnesses, post-nascence and resultant—these two conditions are not obtainable. The remaining twenty-two conditions are obtainable.
Trong tám tâm này, hai duyên là hậu sanh (pacchājāta) và quả dị thục (vipāka) không có được; hai mươi hai duyên còn lại có được.
Evaṃ sante kasmā tāni cittāni kāmacittato mahanta tarāni ca paṇītatarāni ca hontīti.
If this is so, why are those cittas greater and more sublime than kāma-cittas?
Nếu vậy, tại sao những tâm đó lại vĩ đại hơn và thù thắng hơn các tâm dục giới?
Āsevanamahantattā.
Due to the greatness of repetition.
Do sự vĩ đại của Duyên Tái Tục (āsevana).
Tāni hi cittāni bhāvanākammavisesehi siddhāni honti, tasmā tesu āsevanapaccayo mahanto hoti.
Indeed, those cittas are accomplished through special acts of development (bhāvanā-kamma); therefore, the repetition condition in them is great.
Vì những tâm đó được thành tựu nhờ sự đặc biệt của nghiệp tu tập (bhāvanākamma), do đó Duyên Tái Tục (āsevana-paccaya) trong chúng rất vĩ đại.
Āsevana mahantattā ca indriyapaccayopi jhānapaccayopi maggapaccayopi aññepi vā tesaṃ paccayā mahantā honti.
And due to the greatness of repetition, the faculty condition, the jhāna condition, the path condition, and other conditions for them are also great.
Và do sự vĩ đại của Duyên Tái Tục (āsevana), Duyên Quyền Năng (indriya-paccaya), Duyên Thiền Na (jhāna-paccaya), Duyên Đạo (magga-paccaya) và các duyên khác của chúng cũng trở nên vĩ đại.
Paccayānaṃ uparūpari mahantattā tāni cittāni uparūpari ca kāmacittato mahantatarāni ca paṇītatarāni ca hontīti.
Due to the increasing greatness of the conditions, those cittas are increasingly greater and more sublime than kāma-cittas.
Do các duyên ngày càng vĩ đại hơn, những tâm đó ngày càng vĩ đại hơn và thù thắng hơn các tâm dục giới.
Rūpakalāpesu paccayaghaṭanānayo vuccate.
The method of arranging conditions in rūpakalāpas is now explained.
Phương pháp phối hợp duyên trong các nhóm sắc được trình bày.
Aṭṭhavīsati rūpāni nāma, cattāri mahābhūtāni pathavī āpo tejo vāyo.
There are twenty-eight rūpas, namely, the four great primaries: earth, water, fire, and air.
Hai mươi tám sắc pháp, đó là bốn đại oai nghi: đất, nước, lửa, gió.
Pañca pasādarūpāni cakkhu sotaṃ ghānaṃ jivhā kāyo.
The five sensitivity rūpas: eye, ear, nose, tongue, body.
Năm sắc tịnh sắc (pasāda-rūpa): mắt, tai, mũi, lưỡi, thân.
Pañca gocararūpāni rūpaṃ saddo gandho raso phoṭṭhabbaṃ.
The five sense-object rūpas: visible form, sound, smell, taste, tangible object.
Năm sắc cảnh (gocara-rūpa): sắc, tiếng, mùi, vị, xúc.
Tattha phoṭṭhabbaṃ tividhaṃ pathavīphoṭṭhabbaṃ tejophoṭṭhabbaṃ vāyophoṭṭhabbaṃ.
Among these, the tangible object is threefold: earth-tangible object, fire-tangible object, air-tangible object.
Trong đó, xúc có ba loại: xúc đất, xúc lửa, xúc gió.
Dve bhāvarūpāni itthibhāvarūpaṃ pumbhāvarūpaṃ.
The two gender rūpas: female gender rūpa, male gender rūpa.
Hai sắc giới tính (bhāva-rūpa): sắc giới tính nữ, sắc giới tính nam.
Ekaṃ jīvitarūpaṃ, ekaṃ hadayarūpaṃ.
The one life-faculty rūpa, the one heart-base rūpa.
Một sắc mạng quyền (jīvita-rūpa), một sắc ý vật (hadaya-rūpa).
Ekaṃ āhārarūpaṃ.
The one nutrition rūpa.
Một sắc vật thực (āhāra-rūpa).
Ekaṃ ākāsadhāturūpaṃ.
The one space-element rūpa.
Một sắc không giới (ākāsa-dhātu-rūpa).
Dve viññattirūpāni kāyaviññattirūpaṃ vacīviññatti rūpaṃ.
The two communication rūpas: bodily communication rūpa, verbal communication rūpa.
Hai sắc biểu tri (viññatti-rūpa): sắc thân biểu tri, sắc ngữ biểu tri.
Tīṇi vikārarūpāni lahutā mudutā kammaññatā.
The three alterable rūpas: lightness, pliancy, adaptability.
Ba sắc biến dạng (vikāra-rūpa): nhẹ nhàng, mềm mại, thích ứng.
Cattāri lakkhaṇarūpāni upacayo santati jaratā aniccatā.
The four characteristic rūpas: accumulation, continuity, decay, impermanence.
Bốn sắc tướng (lakkhaṇa-rūpa): tích tụ, liên tục, già yếu, vô thường.
Tattha cha rūpadhammā rūpadhammānaṃ paccayā honti cattāri mahābhūtāni ca jīvitarūpañca āhārarūpañca.
Among these, six rūpa-dharmas are conditions for other rūpa-dharmas: the four great primaries, the life-faculty rūpa, and the nutrition rūpa.
Trong đó, sáu sắc pháp là duyên cho các sắc pháp khác: bốn đại oai nghi, sắc mạng quyền và sắc vật thực.
Tattha cattāri mahā bhūtāni aññamaññassa pañcahi paccayehi paccayā honti sahajātena ca aññamaññena ca nissayena ca atthiyā ca avigatenaca.
Among these, the four great primaries are conditions for one another by five conditions: co-nascence, mutual support, reliance, presence, and non-disappearance.
Trong đó, bốn đại oai nghi là duyên cho nhau bởi năm duyên: Duyên Đồng Sanh (sahajāta), Duyên Tương Hỗ (aññamañña), Duyên Nương Tựa (nissaya), Duyên Hiện Hữu (atthi) và Duyên Bất Ly (avigata).
Sahajātānaṃ upādārūpānaṃ aññamaññavajjitehi catūhi paccayehi paccayā honti.
For their co-nascent derivative rūpas, they are conditions by four conditions, excluding mutual support.
Chúng là duyên cho các sắc y sinh (upādārūpa) đồng sanh bởi bốn duyên, trừ Duyên Tương Hỗ (aññamañña).
Jīvitarūpaṃ sahajātānaṃ kammajarūpānaṃ indriyapaccayena paccayo.
The life-faculty rūpa is a condition for co-nascent kamma-born rūpas by way of the faculty condition.
Sắc mạng quyền là duyên cho các sắc do nghiệp sanh đồng sanh bởi Duyên Quyền Năng (indriya-paccaya).
Āhārarūpaṃ sahajātānañca asahajātānañca sabbesaṃ ajjhattarūpadhammānaṃ āhārapaccayena paccayo.
The nutrition rūpa is a condition for all internal rūpa-dharmas, both co-nascent and non-co-nascent, by way of the nutrition condition.
Sắc vật thực là duyên cho tất cả các sắc pháp nội tại, cả đồng sanh và không đồng sanh, bởi Duyên Vật Thực (āhāra-paccaya).
Tattheva terasa rūpadhammā nāmadhammānaṃ visesapaccayā honti, pañcapasādarūpāni ca satta gocararūpāni ca hadayavatthurūpañca.
In the same way, thirteen rūpa-dharmas are specific conditions for nāma-dharmas: the five sensitivity rūpas, the seven sense-object rūpas, and the heart-base rūpa.
Trong đó, mười ba sắc pháp là duyên đặc biệt cho các danh pháp: năm sắc tịnh sắc, bảy sắc cảnh và sắc ý vật.
Tattha pañca pasādarūpāni pañcannaṃ viññāṇadhātūnaṃ mātaro viya puttakānaṃ vatthupurejātena ca vatthupurejātindriyena ca vatthu purejātavippayuttena ca paccayā honti.
Among these, the five sensitivity rūpas are conditions for the five consciousness-elements, like mothers for their children, by way of pre-nascent base, pre-nascent faculty, and pre-nascent dissociated conditions.
Trong đó, năm sắc tịnh sắc là duyên cho năm thức giới (viññāṇa-dhātu) như mẹ đối với con, bởi Duyên Ý Vật Tiền Sanh (vatthupurejāta), Duyên Quyền Năng Ý Vật Tiền Sanh (vatthupurejātindriya) và Duyên Bất Tương Ưng Ý Vật Tiền Sanh (vatthupurejātavippayutta).
Satta gocararūpāni pañcannaṃ viññāṇadhātūnaṃ tissannaṃ manodhātūnañca pitaro viya puttakānaṃ ārammaṇapurejātena paccayā honti.
The seven sense-object rūpas are conditions for the five consciousness-elements and the three mind-elements, like fathers for their children, by way of pre-nascent object condition.
Bảy sắc cảnh là duyên cho năm thức giới và ba ý giới (mano-dhātu) như cha đối với con, bởi Duyên Cảnh Tiền Sanh (ārammaṇa-purejāta).
Hadayavatthurūpaṃ dvinnaṃ manodhātu manoviññāṇadhātūnaṃ rukkho viya rukkhadevatānaṃ yathārahaṃ paṭisandhikkhaṇe sahajātanissayena pavattikāle vatthupurejātena ca vatthupurejātavippayuttena ca paccayo hoti.
The heart-base rūpa is a condition for the two mind-elements and the mind-consciousness element, like a tree for tree-deities, appropriately at the moment of re-linking by co-nascent reliance, and during the course of existence by pre-nascent base and pre-nascent dissociated conditions.
Sắc ý vật là duyên cho hai ý giới và ý thức giới (manoviññāṇa-dhātu) như cây đối với các thần cây, một cách thích hợp: vào khoảnh khắc tái tục bởi Duyên Nương Tựa Đồng Sanh (sahajāta-nissaya), và trong thời kỳ hoạt động bởi Duyên Ý Vật Tiền Sanh (vatthupurejāta) và Duyên Bất Tương Ưng Ý Vật Tiền Sanh (vatthupurejātavippayutta).
Nava kammajarūpakalāpā, – jīvitanavakaṃ vatthudasakaṃ kāya dasakaṃ itthibhāvadasakaṃ pumbhāvadasakaṃ cakkhudasakaṃ sotadasakaṃ ghānadasakaṃ jivhādasakaṃ.
There are nine kamma-born rūpa-kalāpas: the life-faculty ninefold, the base tenfold, the body tenfold, the female-gender tenfold, the male-gender tenfold, the eye tenfold, the ear tenfold, the nose tenfold, the tongue tenfold.
Chín nhóm sắc do nghiệp sanh: nhóm chín mạng quyền (jīvita-navaka), nhóm mười ý vật (vatthu-dasaka), nhóm mười thân (kāya-dasaka), nhóm mười giới tính nữ (itthibhāva-dasaka), nhóm mười giới tính nam (pumbhāva-dasaka), nhóm mười mắt (cakkhu-dasaka), nhóm mười tai (sota-dasaka), nhóm mười mũi (ghāna-dasaka), nhóm mười lưỡi (jivhā-dasaka).
Tattha sabbamūlaṭṭhakamevajīvitarūpena saha jīvitanavakaṃ nāma.
Among these, the fundamental eightfold, together with the life-faculty rūpa, is called the life-faculty ninefold.
Trong đó, chính tám pháp gốc cơ bản (sabbamūlaṭṭhaka) cùng với sắc mạng quyền (jīvita-rūpa) được gọi là nhóm chín mạng quyền (jīvita-navaka).
Etadeva kammajakalāpesu mūlanavakaṃ hoti.
This very* is the fundamental ninefold among the kamma-born kalāpas.
Chính nhóm này là nhóm chín gốc (mūla-navaka) trong các nhóm do nghiệp sanh.
Mūlanavakameva yathākkamaṃ hadayavatthurūpādīhi aṭṭharūpehi saha vatthudasakādīni aṭṭhadasakāni bhavati.
This fundamental ninefold, together with eight other rūpas such as the heart-base rūpa, becomes in order the base tenfold and the other eight tens.
Chính nhóm chín gốc này, cùng với tám sắc pháp như sắc ý vật (hadaya-vatthu-rūpa) theo thứ tự, trở thành tám nhóm mười như nhóm mười ý vật (vatthu-dasaka) và các nhóm khác.
Tattha jīvitanavakañca kāyadasakañca bhāvadasakānicāti cattāro kalāpā sakala kāye pavattanti.
Among these, the life-faculty ninefold, the body tenfold, and the gender tens—these four kalāpas operate throughout the entire body.
Trong đó, nhóm chín mạng quyền (jīvita-navaka), nhóm mười thân (kāya-dasaka) và các nhóm mười giới tính (bhāva-dasaka) là bốn nhóm hoạt động trên toàn cơ thể.
Tattha jīvitanavakanti pācakaggi ca kāyaggi ca vuccati.
Among these, the life-faculty ninefold is also called the digestive fire and the body fire.
Trong đó, nhóm chín mạng quyền (jīvita-navaka) còn được gọi là lửa tiêu hóa (pācakaggi) và lửa thân (kāyaggi).
Pācakaggi nāma pācakatejo koṭṭhāso, so āmāsaye pavattitvā asitapītakhāyitasāyitāni paripāceti.
The digestive fire is the portion of digestive warmth-element; it operates in the stomach, digesting what is eaten, drunk, chewed, and tasted.
Lửa tiêu hóa (pācakaggi) là phần năng lượng nhiệt tiêu hóa, nó hoạt động trong dạ dày để tiêu hóa thức ăn, đồ uống, đồ ăn vặt và đồ nếm.
Kāyaggi nāma sakalakāyabyāpako usmātejo koṭṭhāso, so sakala kāye pavattitvā pittasemhalohitāni apūtīni vippasannāni karoti.
The body fire is the portion of warmth-element that pervades the entire body; it operates throughout the body, purifying bile, phlegm, and blood, preventing their putrefaction.
Lửa thân (kāyaggi) là phần năng lượng nhiệt lan tỏa khắp cơ thể, nó hoạt động trong toàn cơ thể để làm cho mật, đàm và máu không bị thối rữa và trở nên trong sạch.
Tesaṃ dvinnaṃ visamavuttiyā sati sattā bahvābādhā honti, samavuttiyā sati appābādhā.
When these two function irregularly, beings suffer from many ailments; when they function regularly, they have few ailments.
Khi hai loại này hoạt động không đều, chúng sanh bị nhiều bệnh tật; khi hoạt động đều, chúng ít bệnh tật.
Tadubhayaṃ jīvitanavakaṃ sattānaṃ āyuṃ sampādeti.
These two life-faculty ninefolds maintain the lifespan of beings.
Cả hai loại nhóm chín mạng quyền này duy trì tuổi thọ của chúng sanh.
Vaṇṇaṃ sampādeti.
They maintain their complexion.
Duy trì sắc diện.
Kāyadasakaṃ sakalakāye sukhasamphassa dukkhasamphassāni sampādeti.
The body tenfold produces pleasant and unpleasant bodily sensations throughout the entire body.
Nhóm mười thân (kāya-dasaka) tạo ra những cảm giác dễ chịu và khó chịu trên toàn cơ thể.
Bhāva dasakāni itthīnaṃ sabbe itthākāre sampādeti.
The gender tens produce all feminine characteristics in women.
Các nhóm mười giới tính (bhāva-dasaka) tạo ra tất cả các đặc điểm nữ tính cho phụ nữ.
Purisānaṃ sabbe purisākāre sampādehi.
They produce all masculine characteristics in men.
Và tạo ra tất cả các đặc điểm nam tính cho nam giới.
Sesāni vatthudasakādīni pañcadasakāni padesadasakāni nāma.
The remaining five tens, such as the base tenfold, are called regional tens.
Các nhóm còn lại, từ nhóm mười ý vật (vatthu-dasaka) trở đi, là năm nhóm được gọi là các nhóm cục bộ (padesa-dasaka).
Tattha vatthudasakaṃ hadayakosabbhantare pavattitvā sattānaṃ nānāpakārāni sucintitaducintitāni sampādeti.
Among these, the base tenfold operates within the heart cavity, producing various good and bad thoughts in beings.
Trong đó, nhóm mười ý vật (vatthu-dasaka) hoạt động bên trong khoang tim, tạo ra các ý nghĩ tốt và ý nghĩ xấu khác nhau cho chúng sanh.
Cakkhudasakādīni cattāri dasakāni cakkhuguḷa kaṇṇabila nāsabila jivhātalesu pavattitvā dassana savana ghāyana sāyanāni sampādeti.
The four tens starting with the eye tenfold operate in the eye-globe, ear-hole, nostril, and tongue-surface, producing seeing, hearing, smelling, and tasting.
Bốn nhóm mười từ nhóm mười mắt (cakkhu-dasaka) trở đi, hoạt động ở nhãn cầu, lỗ tai, lỗ mũi và bề mặt lưỡi, tạo ra sự nhìn, nghe, ngửi và nếm.
Tattha sarīradhātūnaṃ visamappavattikāle gilānassa mūla kalāpāni eva pavattanti.
When the body elements function irregularly, only the fundamental kalāpas operate in a sick person.
Trong đó, khi các thể chất trong cơ thể hoạt động không đều, chỉ có các nhóm gốc (mūla-kalāpa) hoạt động ở người bệnh.
Tadā hi tassa sarīrarūpāni garūni vā thaddhāni vā akammaññāni vā honti, yathāruci iriyapathaṃpi pavattetuṃ aṅga paccaṅgānipi cāletuṃ vacanaṃpi kathetuṃ dukkho hoti.
For at that time, his body rūpas are heavy, stiff, or unadaptable, making it difficult for him to maintain a desired posture, move his limbs, or speak.
Vào lúc đó, các sắc pháp cơ thể của người đó nặng nề hoặc cứng đờ hoặc không thích ứng, khó khăn trong việc duy trì oai nghi theo ý muốn, cử động các chi phần và nói chuyện.
Sarīradhātūnaṃ samappavattikāle pana agilānassa garuthaddhādīnaṃ sarīradosānaṃ abhāvato savikārā pavattanti.
However, when the body elements function regularly, in a healthy person, the alterable kalāpas operate due to the absence of bodily imperfections such as heaviness and stiffness.
Khi các thể chất trong cơ thể hoạt động đều, ở người không bệnh, do không có các khuyết điểm cơ thể như nặng nề, cứng đờ, v.v., các nhóm có biến dạng (savikāra) hoạt động.
Tesu ca cittaṅgavasena kāyaṅga calane dve kāyaviññattikalāpā pavattanti.
Among these, when there is movement of bodily parts driven by the mind, two bodily-communication kalāpas operate.
Trong số đó, khi các chi phần cơ thể cử động theo ý muốn của tâm, hai nhóm thân biểu tri (kāya-viññatti-kalāpa) hoạt động.
Cittavaseneva mukhato vacanasaddappavattikāle dve vacīviññattikalāpā, cittavaseneva akkharavaṇṇarahitānaṃ hasanarodanādīnaṃ avacanasaddānaṃ mukhato pavattikāle dve saddakalāpā, sesakālesu dve ādi kalāpā pavattanti.
When verbal sounds are produced from the mouth solely by the mind, two verbal-communication kalāpas operate; when unarticulated sounds like laughter and crying are produced from the mouth solely by the mind, two sound kalāpas operate; in other times, the two initial kalāpas operate.
Khi âm thanh lời nói được phát ra từ miệng theo ý muốn của tâm, hai nhóm ngữ biểu tri (vacīviññatti-kalāpa) hoạt động; khi các âm thanh không lời nói như cười, khóc, v.v., không có chữ cái hay vần điệu, được phát ra từ miệng theo ý muốn của tâm, hai nhóm tiếng (sadda-kalāpa) hoạt động; trong các trường hợp còn lại, hai nhóm gốc (ādi-kalāpa) hoạt động.
Cattāro utujarūpakalāpā, sabbamūlaṭṭhakaṃ saddanavakanti dve mūlakalāpā ca dve savikārakalāpā ca.
There are four heat-born rūpa-kalāpas: the fundamental eightfold and the sound ninefold are the two fundamental kalāpas; and two alterable kalāpas.
Bốn nhóm sắc do thời tiết sanh: tám pháp gốc cơ bản (sabbamūlaṭṭhaka) và nhóm chín tiếng (sadda-navaka) là hai nhóm gốc (mūla-kalāpa), và hai nhóm có biến dạng (savikāra-kalāpa).
Tattha ayaṃ kāyo yāvajīvaṃ iriyāpathasotaṃ anugacchanto yāpeti, tasmā iriyāpathanānattaṃ paṭicca imasmiṃ kāye khaṇe khaṇe dhātūnaṃ samappavattivisamappavattiyo paññāyanti.
Here, this body maintains itself by following the stream of postures throughout life. Therefore, due to the diversity of postures, in this body, moment by moment, the even and uneven occurrences of the elements are discerned.
Trong đó, thân này duy trì sự sống bằng cách liên tục đi theo dòng chảy của các oai nghi (iriyāpatha) cho đến trọn đời. Do đó, tùy thuộc vào sự đa dạng của các oai nghi, trong thân này, từng khoảnh khắc, sự đồng đều và không đồng đều của các yếu tố (dhātu) được nhận biết.
Tathā utunānattaṃ paṭicca āhāranānattaṃ paṭicca vātātapasapphassanānattaṃ paṭicca kāyaṅga parihāranānattaṃ paṭicca attūpakkamaparūpakkamanānattaṃ paṭicca.
Similarly, due to the diversity of seasons, due to the diversity of food, due to the diversity of contact with wind and sun, due to the diversity of care for bodily parts, and due to the diversity of self-inflicted and externally inflicted harm.
Tương tự, tùy thuộc vào sự đa dạng của thời tiết (utu), tùy thuộc vào sự đa dạng của thức ăn (āhāra), tùy thuộc vào sự đa dạng của sự xúc chạm gió và nắng, tùy thuộc vào sự đa dạng của việc giữ gìn các chi phần thân thể, tùy thuộc vào sự đa dạng của sự tự tổn hại và sự tổn hại từ người khác.
Tattha visamappavattikāle dve mūlakalāpā eva pavattanti, samappavattikāle dve savikārā.
Here, during the period of uneven occurrence, only two root kalāpas arise; during the period of even occurrence, two kalāpas with their modifications arise.
Trong đó, vào thời điểm hoạt động không đồng đều, chỉ hai nhóm sắc căn bản (mūlakalāpa) khởi lên; vào thời điểm hoạt động đồng đều, hai nhóm sắc có biến đổi (savikāra) khởi lên.
Tesu ca dve saddakalāpā cittajasaddato paramparasaddesu ca aññesu loke nānappakārasaddesu ca pavattanti.
Among these, two sound kalāpas arise from mind-born sound, from successive sounds, and from other various kinds of sounds in the world.
Trong số đó, hai nhóm sắc âm thanh (saddakalāpa) khởi lên từ âm thanh do tâm sinh (cittaja sadda), từ các âm thanh kế thừa (parampara sadda) và từ các loại âm thanh khác nhau trên thế gian.
Ime tevīsati kalāpā ajjhattasantāne labbhanti.
These twenty-three kalāpas are found in the internal continuum.
Hai mươi ba nhóm sắc này được tìm thấy trong dòng tương tục nội tại (ajjhattasantāna).
Bahiddhā santāne pana dve utujamūlakalāpā eva labbhanti.
However, in the external continuum, only two season-born root kalāpas are found.
Trong dòng tương tục ngoại tại (bahiddhā santāna) thì chỉ tìm thấy hai nhóm sắc căn bản do thời tiết sinh (utujamūlakalāpa).
Tattha dve rūpa santānāni ajjhattasantānañca bahiddhāsantānañca.
Here, there are two rūpa-continua: the internal continuum and the external continuum.
Trong đó có hai dòng tương tục sắc: dòng tương tục nội tại và dòng tương tục ngoại tại.
Tattha ajjhattasantānaṃ nāma sattasantānaṃ vuccati.
Here, the internal continuum is called the continuum of sentient beings.
Trong đó, dòng tương tục nội tại được gọi là dòng tương tục của hữu tình (sattasantāna).
Bahiddhāsantānaṃ nāma pathavīpabbatanadīsamudda rukkhatiṇādīni vuccati.
The external continuum is called earth, mountains, rivers, oceans, trees, grasses, and so forth.
Dòng tương tục ngoại tại được gọi là đất, núi, sông, biển, cây cối, cỏ cây, v.v.
Tattha ajjhattasantāne aṭṭhavīsati rūpāni tevīsati rūpakalāpāni labbhanti.
Here, in the internal continuum, twenty-eight rūpas and twenty-three rūpa-kalāpas are found.
Trong đó, trong dòng tương tục nội tại, hai mươi tám sắc và hai mươi ba nhóm sắc được tìm thấy.
Tattha paṭisandhināmadhammā paṭisandhikkhaṇe kammajarūpakalāpānaṃ chadhā paccayā honti catūhi mahāsahajātehi ca vipākena ca vippayuttena ca.
Here, the nāma-dhammas of paṭisandhi (relinking consciousness) are causes for the karma-born rūpa-kalāpas in six ways at the moment of paṭisandhi: through the four great co-nascents, and through vipāka (resultant) and vippayutta (disjoined) conditions.
Trong đó, các pháp danh (nāmadhamma) trong khi tái tục (paṭisandhi) là duyên theo sáu cách cho các nhóm sắc do nghiệp sinh (kammajarūpakalāpa) vào khoảnh khắc tái tục: bởi bốn pháp đồng sinh đại (mahāsahajāta) và bởi quả dị thục (vipāka) và bởi pháp không tương ưng (vippayutta).
Hadayavatthurūpassa pana aññamaññena saha sattadhā paccayā honti.
However, for the hadayavatthu-rūpa (heart-base rūpa), they are causes for each other in seven ways.
Đối với sắc vật tim (hadayavatthurūpa), chúng là duyên theo bảy cách lẫn nhau.
Tesveva nāmadhammesu hetudhammā hetubhāvena, cetanā kammabhāvena, āhāradhammā āhārabhāvena, indriya dhammā indriyabhāvena, jhānadhammā jhāna bhāvena, maggadhammā magga bhāvenāti yathārahaṃ chadhā paccayā honti.
In these same nāma-dhammas, the hetu-dhammas (root conditions) are causes as roots, cetanā (volition) as kamma, āhāra-dhammas (nutriment conditions) as nutriment, indriya-dhammas (faculty conditions) as faculties, jhāna-dhammas (absorption conditions) as jhāna, and magga-dhammas (path conditions) as path, thus being causes in six appropriate ways.
Trong các pháp danh đó, các pháp nhân (hetudhamma) là duyên theo cách nhân (hetubhāva), ý chí (cetanā) là duyên theo cách nghiệp (kammabhāva), các pháp thức ăn (āhāradhamma) là duyên theo cách thức ăn (āhārabhāva), các pháp quyền (indriyadhamma) là duyên theo cách quyền (indriyabhāva), các pháp thiền (jhānadhamma) là duyên theo cách thiền (jhānabhāva), các pháp đạo (maggadhamma) là duyên theo cách đạo (maggabhāva) – như vậy là duyên theo sáu cách tùy theo trường hợp.
Atītāni pana kusalākusalakammāni ekadhāva paccayā honti kammapaccayena, paṭhamabhavaṅgādikā pacchājātā pavattanāmadhammā purejātānaṃ kammajarūpa kalāpānaṃ ekadhā paccayā honti pacchājātena.
However, past wholesome and unwholesome kamma are causes in one way, through kamma condition. Later-arising nāma-dhammas in the course of existence, such as the first bhavaṅga (life-continuum), are causes for the previously arisen kamma-born rūpa-kalāpas in one way, through the pacchājāta (post-nascence) condition.
Còn các nghiệp thiện và bất thiện quá khứ chỉ là duyên theo một cách bởi duyên nghiệp (kammapaccaya); các pháp danh khởi lên sau (pacchājāta) như bhavanga đầu tiên, v.v., là duyên theo một cách cho các nhóm sắc do nghiệp sinh đã có trước (purejāta) bởi duyên hậu sinh (pacchājāta).
Ettha ca pacchājāta vacanena cattāro pacchājātajātikā paccayā gahitā honti.
Here, by the term "pacchājāta," the four pacchājāta conditions are included.
Và ở đây, với từ "hậu sinh" (pacchājāta), bốn duyên thuộc loại hậu sinh được bao gồm.
Atītāni ca kammāni ekadhāva paccayā honti.
And past kamma are causes in one way.
Và các nghiệp quá khứ chỉ là duyên theo một cách.
Evaṃ nāmadhammā kammajarūpakalāpānaṃ yathārahaṃ cuddasahi paccayehi paccayā honti.
Thus, nāma-dhammas are causes for kamma-born rūpa-kalāpas in fourteen appropriate ways.
Như vậy, các pháp danh là duyên theo mười bốn cách tùy theo trường hợp cho các nhóm sắc do nghiệp sinh.
Idha dasapaccayā na labbhanti ārammaṇañca adhipati ca anantarañca samanantarañca upanissayo ca purejāto ca āsevanañca sampayutto ca natthi ca vigato ca.
Here, ten conditions are not found: ārammaṇa (object), adhipati (predominance), anantara (contiguity), samanantara (immediate contiguity), upanissaya (strong dependence), purejāta (pre-nascence), āsevana (repetition), sampayutta (association), natthi (absence), and vigata (disappearance).
Ở đây, mười duyên không được tìm thấy: duyên đối tượng (ārammaṇa), duyên tăng thượng (adhipati), duyên vô gián (anantara), duyên đẳng vô gián (samanantara), duyên y chỉ mạnh (upanissaya), duyên tiền sinh (purejāta), duyên hành xử (āsevana), duyên tương ưng (sampayutta), duyên bất hữu (natthi), và duyên ly khứ (vigata).
Pavattikāle rūpajanakā nāmadhammā attanā sahajātānaṃ cittajarūpakalāpānaṃ pañcadhā paccayā honti catūhi mahāsaha jātehi ca vippayuttena ca.
During the period of existence, the nāma-dhammas that generate rūpa are causes for the mind-born rūpa-kalāpas co-arisen with themselves in five ways: through the four great co-nascents, and through vippayutta (disjoined) condition.
Trong thời kỳ vận hành (pavatti), các pháp danh sinh sắc là duyên theo năm cách cho các nhóm sắc do tâm sinh (cittajarūpakalāpa) đồng sinh với chúng: bởi bốn pháp đồng sinh đại và bởi pháp không tương ưng.
Tesveva nāmadhammesu hetudhammā hetubhāvena, adhipatidhammā adhipatibhāvena, cetanā kammabhāvena, vipākadhammā vipākabhāvena, āhāradhammā āhāra bhāvena, indriyadhammā indriyabhāvena, jhānadhammā jhānabhāvena, maggadhammā maggabhāvenāti yathārahaṃ aṭṭhadhā paccayā honti.
In these same nāma-dhammas, the hetu-dhammas (root conditions) are causes as roots, adhipati-dhammas (predominance conditions) as predominance, cetanā (volition) as kamma, vipāka-dhammas (resultant conditions) as vipāka, āhāra-dhammas (nutriment conditions) as nutriment, indriya-dhammas (faculty conditions) as faculties, jhāna-dhammas (absorption conditions) as jhāna, and magga-dhammas (path conditions) as path, thus being causes in eight appropriate ways.
Trong các pháp danh đó, các pháp nhân là duyên theo cách nhân, các pháp tăng thượng là duyên theo cách tăng thượng, ý chí là duyên theo cách nghiệp, các pháp quả dị thục là duyên theo cách quả dị thục, các pháp thức ăn là duyên theo cách thức ăn, các pháp quyền là duyên theo cách quyền, các pháp thiền là duyên theo cách thiền, các pháp đạo là duyên theo cách đạo – như vậy là duyên theo tám cách tùy theo trường hợp.
Pacchājātā sabbe nāmadhammā purejātānaṃ cittajarūpakalāpānaṃ ekadhā paccayā honti pacchājātena.
All later-arising nāma-dhammas are causes for the previously arisen mind-born rūpa-kalāpas in one way, through the pacchājāta (post-nascence) condition.
Tất cả các pháp danh hậu sinh là duyên theo một cách cho các nhóm sắc do tâm sinh đã có trước bởi duyên hậu sinh.
Evaṃ nāmadhammā cittajarūpa kalāpānaṃ yathārahaṃ cuddasahi paccayehi paccayā honti.
Thus, nāma-dhammas are causes for mind-born rūpa-kalāpas in fourteen appropriate ways.
Như vậy, các pháp danh là duyên theo mười bốn cách tùy theo trường hợp cho các nhóm sắc do tâm sinh.
Idhapi dasa paccayā na labbhanti ārammaṇañca anantarañca samanantarañca aññamaññañca upanissayo ca purejāto ca āsevanañca sampayutto ca natthi ca vigato ca.
Here too, ten conditions are not found: ārammaṇa (object), anantara (contiguity), samanantara (immediate contiguity), aññamañña (mutuality), upanissaya (strong dependence), purejāta (pre-nascence), āsevana (repetition), sampayutta (association), natthi (absence), and vigata (disappearance).
Ở đây cũng vậy, mười duyên không được tìm thấy: duyên đối tượng, duyên vô gián, duyên đẳng vô gián, duyên hỗ tương (aññamañña), duyên y chỉ mạnh, duyên tiền sinh, duyên hành xử, duyên tương ưng, duyên bất hữu, và duyên ly khứ.
Sabbesu pana tevīsatiyā rūpakalāpesucattāromahā bhūtā aññamaññassa pañcadhā paccayā honti catūhi mahāsaha jātehi ca aññamaññena ca, sahajātānaṃ upādārūpānaṃ catudhā paccayā honti catūhi mahāsahajātehi.
However, among all twenty-three rūpa-kalāpas, the four great primary elements (mahābhūtā) are causes for each other in five ways: through the four great co-nascents and through mutuality. They are causes for the co-arisen derivative rūpas (upādārūpas) in four ways: through the four great co-nascents.
Trong tất cả hai mươi ba nhóm sắc, bốn đại hiển lộ (mahābhūta) là duyên theo năm cách lẫn nhau: bởi bốn pháp đồng sinh đại và bởi duyên hỗ tương; chúng là duyên theo bốn cách cho các sắc y sinh (upādārūpa) đồng sinh: bởi bốn pháp đồng sinh đại.
Āhārarūpaṃ sahajātānañca asahajātānañca sabbesaṃ ajjhattarūpakalāpānaṃ āhāra paccayena paccayo hoti.
The nutriment-rūpa (āhārarūpa) is a cause for all internal rūpa-kalāpas, both co-arisen and non-co-arisen, through the nutriment condition.
Sắc thức ăn (āhārarūpa) là duyên bởi duyên thức ăn cho tất cả các nhóm sắc nội tại, dù đồng sinh hay không đồng sinh.
Navasu kammajarūpakalāpesu jīvitarūpaṃ sahajātānameva rūpānaṃ indriyapaccayena paccayo hoti.
In the nine kamma-born rūpa-kalāpas, the life-faculty rūpa (jīvitarūpa) is a cause only for co-arisen rūpas through the faculty condition.
Trong chín nhóm sắc do nghiệp sinh, sắc sinh mạng (jīvitarūpa) là duyên bởi duyên quyền (indriyapaccaya) cho chính các sắc đồng sinh.
Evaṃ ajjhattarūpadhammā ajjhattarūpadhammānaṃ sattadhā paccayā honti.
Thus, internal rūpa-dhammas are causes for internal rūpa-dhammas in seven ways.
Như vậy, các pháp sắc nội tại là duyên theo bảy cách cho các pháp sắc nội tại.
Bahiddhā rūpadhammā pana bahiddhābhūtānaṃ dvinnaṃ utujarūpakalāpānaṃ pañcadhā paccayā hontīti.
However, external rūpa-dhammas are causes for the two external season-born rūpa-kalāpas in five ways.
Còn các pháp sắc ngoại tại là duyên theo năm cách cho hai nhóm sắc do thời tiết sinh thuộc ngoại tại.
Ettha ca paṭṭhānasaddassa attho vattabbo.
Here, the meaning of the word "Paṭṭhāna" should be explained.
Ở đây, ý nghĩa của từ Paṭṭhāna cần được giải thích.
Padhānaṃ ṭhānanti paṭṭhānaṃ.
"Paṭṭhāna" means the primary cause (padhāna-ṭhāna).
Pāṭhāna là Padhāna + ṭhāna, nghĩa là "duyên chính".
Tattha padhānanti pamukhaṃ, ṭhānanti paccayo, pamukhapaccayo mukhyapaccayo ekantapaccayoti vuttaṃ hoti.
Here, "padhāna" means prominent, and "ṭhāna" means cause. It is stated to be the prominent cause, the chief cause, the absolute cause.
Trong đó, Padhāna có nghĩa là chủ yếu, ṭhāna có nghĩa là duyên, tức là duyên chủ yếu, duyên chính yếu, duyên tuyệt đối.
So ca ekanta paccayo ekantapaccayuppannaṃ paṭicca vattabbo.
And that absolute cause should be stated in relation to what is absolutely conditioned.
Và duyên tuyệt đối đó phải được nói đến tùy thuộc vào cái được sinh ra bởi duyên tuyệt đối.
Duvidhañhi paccayuppannaṃ mukhyapaccayuppannaṃ nissandapaccayuppannanti.
For that which is conditioned is twofold: that which is conditioned by a chief cause, and that which is conditioned by a resultant cause.
Cái được sinh ra bởi duyên có hai loại: cái được sinh ra bởi duyên chính (mukhyapaccayuppanna) và cái được sinh ra bởi duyên phụ (nissandapaccayuppanna).
Tattha mukhyapaccayuppannaṃ nāma mūlapaccayuppannaṃ, nissandapaccayuppannaṃ nāma parampara paccayuppannaṃ.
Here, that which is conditioned by a chief cause is called that which is conditioned by a root cause; that which is conditioned by a resultant cause is called that which is conditioned by a successive cause.
Trong đó, cái được sinh ra bởi duyên chính có nghĩa là cái được sinh ra bởi duyên gốc (mūlapaccayuppanna); cái được sinh ra bởi duyên phụ có nghĩa là cái được sinh ra bởi duyên kế thừa (parampara paccayuppanna).
Tattha mūlapaccayuppannameva ekantapaccayuppannaṃ nāma.
Here, only that which is conditioned by a root cause is called that which is absolutely conditioned.
Trong đó, chỉ có cái được sinh ra bởi duyên gốc mới được gọi là cái được sinh ra bởi duyên tuyệt đối.
Tañhi attano paccaye sati ekantena uppajjatiyeva, no nuppajjati.
For, when its cause exists, it absolutely arises, it does not fail to arise.
Bởi vì khi có duyên của nó, nó chắc chắn sẽ sinh ra, không thể không sinh ra.
Paramparapaccayuppannaṃ pana anekantapaccayuppannaṃnāma, tañhi tasmiṃ paccaye satipi uppajjati vā, na vā uppajjati.
However, that which is conditioned by a successive cause is called that which is not absolutely conditioned, for even when that cause exists, it may or may not arise.
Còn cái được sinh ra bởi duyên kế thừa thì được gọi là cái được sinh ra bởi duyên không tuyệt đối, bởi vì khi có duyên đó, nó có thể sinh ra hoặc không sinh ra.
Tattha ekantapaccayuppannaṃ paṭicca so paccayo ekantapaccayo nāma.
Here, in relation to that which is absolutely conditioned, that cause is called the absolute cause.
Trong đó, tùy thuộc vào cái được sinh ra bởi duyên tuyệt đối, duyên đó được gọi là duyên tuyệt đối.
So eva imasmiṃ mahāpakaraṇe vutto.
That very* is stated in this great treatise.
Chính duyên đó được nói đến trong Đại Luận này.
Tato eva ayaṃ catuvīsatipaccayagaṇo ca imaṃ mahā pakaraṇañca paṭṭhānanti vuccati.
For that reason, this group of twenty-four conditions and this great treatise are called Paṭṭhāna.
Vì thế, nhóm hai mươi bốn duyên này và Đại Luận này được gọi là Paṭṭhāna.
Tattha ekassa purisassa dhanadhaññatthāya lobho uppajjati.
Here, craving for wealth and grain arises in a certain person.
Trong đó, một người đàn ông phát sinh lòng tham muốn của cải vật chất.
So lobhavasena uṭṭhāya araññaṃ gantvā ekasmiṃ padese khettāni karoti, vatthūni karoti, uyyānāni karoti.
Driven by that craving, he rises and goes to the forest, and in one area, he cultivates fields, builds dwellings, and creates gardens.
Do lòng tham đó, anh ta đứng dậy đi vào rừng và ở một nơi nào đó, anh ta làm ruộng, xây nhà, làm vườn.
Tesu sampajjamānesu so puriso bahūni dhanadhaññāni labhitvā attanā ca paribhuñjati, puttadāre ca poseti, puññāni ca karoti, puññaphalāni ca āyatiṃ paccanubhavissati.
When these succeed, that person obtains much wealth and grain, enjoys it himself, supports his children and wife, performs meritorious deeds, and will experience the fruits of merit in the future.
Khi những thứ đó thành tựu, người đàn ông đó đạt được nhiều của cải vật chất, tự mình hưởng thụ, nuôi dưỡng vợ con, làm các việc phước thiện, và sẽ kinh nghiệm quả phước trong tương lai.
Tattha lobhasaha jātāni nāmarūpāni mukhyapaccayuppannāni nāma.
In that case, mind and matter born together with greed are called principal effects.
Trong đó, danh sắc sinh khởi cùng với tham ái được gọi là các pháp sinh khởi do nhân chính (mukhyapaccayuppanna).
Tato paraṃ yāva āyatiṃ bhavesu puññaphalāni paccanubhoti, tāva uppannāni paramparaphalāni tassa lobhassa nissandapaccayuppannāni nāma.
After that, as long as one experiences results of kamma in future existences, the successive effects that arise are called consequential effects of that greed.
Từ đó trở đi, cho đến khi một người trải nghiệm các quả báo phước thiện trong các kiếp sống tương lai, các quả báo liên tục (paramparaphala) sinh khởi đó được gọi là các pháp sinh khởi do nhân tương ứng (nissandapaccayuppanna) của tham ái ấy.
Tesu dvīsu paccayuppannesu mukhyapaccayuppannameva paṭṭhāne vuttaṃ.
Among these two types of effects, only the principal effects are mentioned in the Paṭṭhāna.
Trong hai loại pháp sinh khởi do nhân đó, chỉ có pháp sinh khởi do nhân chính được đề cập trong Paṭṭhāna.
Nissandapaccayuppannaṃ pana suttantanayena kathetabbaṃ.
However, the consequential effects should be explained according to the Suttanta method.
Còn pháp sinh khởi do nhân tương ứng thì cần được giải thích theo phương pháp kinh tạng (suttantanaya).
Tattha suttantanayo nāma imasmiṃ sati idaṃ hoti, imassa uppādā idaṃ uppajjatīti evarūpo paccayanayo.
Here, the Suttanta method refers to this type of causal principle: 'When this exists, that comes to be; with the arising of this, that arises.'
Trong đó, phương pháp kinh tạng là phương pháp nhân duyên có hình thái như sau: khi cái này có, thì cái kia có; khi cái này sinh, thì cái kia sinh.
Api ca lobho doso mohoti tayo dhammā sakalassa sattalokassapi saṅkhāralokassapi okāsa lokassapi vipattiyā mūlaṭṭhena hetū nāma.
Furthermore, the three phenomena of greed, aversion, and delusion are called the roots, in the sense of the causes, for the failure of the entire realm of beings, the realm of formations, and the realm of space.
Hơn nữa, ba pháp tham (lobha), sân (dosa), si (moha) là các nhân (hetu) ở gốc rễ của sự suy đồi cho toàn bộ thế giới chúng sinh (sattaloka), thế giới các hành (saṅkhāraloka) và thế giới không gian (okāsaloka).
Alobho adoso amohoti tayo dhammā sampattiyā mūlaṭṭhena hetūnāmāti kathetabbaṃ.
And the three phenomena of non-greed, non-aversion, and non-delusion should be called the roots, in the sense of the causes, for success.
Ba pháp vô tham (alobha), vô sân (adosa), vô si (amoha) là các nhân ở gốc rễ của sự thành tựu (sampatti) – điều này cần được giải thích.
Esa nayo sabbesu paṭṭhānapaccayesu yathārahaṃ veditabbo.
This method should be understood appropriately for all conditions in the Paṭṭhāna.
Phương pháp này cần được hiểu một cách thích hợp trong tất cả các duyên Paṭṭhāna.
Evañca sati loke sabbā lokappavattiyo imesaṃ catuvīsatiyā paccayānaṃ mukhya paccayuppannena saddhiṃ nissandapaccayuppannā eva hontīti veditabboti.
Thus, it should be understood that all worldly occurrences in the world are principal effects together with consequential effects of these twenty-four conditions.
Và khi điều này xảy ra, tất cả các sự vận hành của thế gian đều là các pháp sinh khởi do nhân chính cùng với các pháp sinh khởi do nhân tương ứng của hai mươi bốn duyên này – điều này cần được hiểu.